Tractatus de morbis mulierum ... Pars altera ... Acc. dissertationes duae; altera tuetur systema appendicum, & vermicularium uteri, adversus dubitationes ... Van-Swiettenii; altera perfringit ... animadversiones ad hoc opus attinentes, quae in Diario

41쪽

LIBER III. CAPUT U. 292. Interdum vero ovum 'cundatum in propria cellula detinetur , embryo ibi vivit, crescit , atque explicatur, non modo cellulam , sed ipsum ovarium tumefaciendo; in quo casu dolor non abest , moritur tandem foecundatus , auctusque vermis, vel ob nimiam compactionem , vel ob inopem nutritionem a synao capsulae receptam, hoc est quod animadverterunt perillustres Litrius

I. Tandem quandoque evenit quod sub augmento ab embryone disrupta cellula, in abdomen decidat, quod citra gravissimos dolores , atque uberrimam sanguinis 3acturam fieri nequit, quae matri ultimam asteri diem , id re

Primus casus , in quo embryo, cito perit, multiplici de causa accidere potest, quae dissiculter conjecturari poterit, sed levissimam es se non dubitarem, parum enim requiritur, ut ille pereat. Vermis enim in propria capsula nimis compingi potest; e iisdem umbilicus cum funiculo apposito dissiculter , vel nulla ratione conjungi potest ; sed libentius putarem in hisce rebus maximam partem habe- re angorem , verecundiam, & sollicitudinem , in quibus mulieres in illicito

commercio reperiuntur, quae omnia suspendunt, atque perturbant oscillationes , pro foecundatione necessarias , eoque magis id suspicari licebit, cum haec eveniant plerumque filiabus, atque viduis , & illis potissimum , quae castitatem simularunt.

In hoc casu embryo dissolvitur, de cum lympha ovi permixtus materiem tumoris steatomatosa proauolt ; quandoque in eo capilli conspiciuntur , qui etsi exiguissimi in embryone fuissent, tamen in tumore increscunt , satis conspicuos capillorum glomos producunt. Germina dentium, interdum creta cunt , dc indurescunt; modo tamen observationes Rusobiι , & De la Ricbe vera sint ; facillimum est , hunc tumorem scirrhum evadere ob indurationem , aut in abscessum converti ob suppurationem supervenientem , quod tamen ra

ro evenit.

Diagnosis horum morborum perquam dissicillima est, ac proinde progia sis prorsus incerta: Diximus jam Medicinam hasce aegritudines praeoccupare , aut ipsis mederi haud posse; ad sutnmum remedia enunciare potis esse, valide dulcificantia, solventia, aut diluentia, eoque pro circirmstantiarum Varietate prudenter immutando.

II. In secundo casu, ubi infans diutius in ovario vitam ducit, ut Litrius , dc Varoqalerus referunt , ipse explicatur , ingrandescit , & volumen proinde ovarii extendit, sed tamen perit, vel quod nimis compingatur , vel quod a fundo capsulae cui adhaeret, parum nutriatur; & mater tunc tentionem , sive obtusum dolorem in ovarii regione persentit, dum embryo ovarium distendit, sed semel emortuo foetu tensio, atque dolor pene insensibiles fiunt. Embryo in ovario emortuus putrescendo abscessum, aut arescendo scirrhum parere valet ; primus casus febrem lentam inducere potest; terque ovarii hydropem frequenter gignit. Nullum est signum, quod nos de hac conceptionis specie , aut supervenientibus reliquis oeconomiae perturbationibus satis commonefaciat ; sed modo ea cognosceremus, ipsis medendi deficerent auxilia , idcirco remedia superius enumciata tantum exhiberi poterunt.

III. Quando embryo diutius adhuc in ovario degit , ut D. a T. Mauritio Obsersavit, mater sub majori hoc incremento vividiores in ea parte ob distractionem thecae ipsius ovarii cruciatus persentit, hi dolores, qui lancinam

42쪽

tes modo infans thecam disrumpat , syncopem pene continuam inducit quae, haemorrhagia a ruptura superveniente, mortem tandem aegrotanti affert In hoc casu neque de natura morbi judicium proferre, neque damna avertexe integrum erit, & si ea paterent, nulla ratione auxilium afferre valebimus.

De conceptione , sive graviditate tubarum. Gl aviditates tubarum non admodum rarae sunt, sed ipsas non melius veteribus cognoscimus. Joannes Riolanus in sua Anebroseura bra a) , quam edidit an . 26so. refert 6o. retro annis, videlicet an . IS9o. Chirurgum quem

dam earum unam observasse, set cum ipsum haud cognosceret , Observationem etiam reticuit; quinquaginta vero annis transactis, videlicet 16 o. alterum Chirurgum similem graviditatem animadvertis Ie Risianus testatur , sed &ipsam neglexit. IlIuli 4sivitis tandem Riolanus hujusmodi graviditatem secunda sorte observavit in purgatrice quadam Ruinae Aouae Austriae , quae dissecta suit coram Petro Seguino eJusdem Reginae Archiatro. Attamen Rionis parum fiderunt, & Patinus ejusdem, amicus b Eartholino retulit, Riolanu/n haud cr didisse, quod suadere tentaverat, set eam retulisse , ut inserviret Medico cuidam Archiatro, videlicet Petro se uino . Paulo post an. 1669. Chirurgus quidam Parisitensiis Esnedictus Vagal dictus gestationem tubarum vidit, sed minime cognovit, quia sumpsit tubam , in qua foetus continebatur, Pro altera placenta. Μ auri evis cc) Celebr. Obstetriciae artis Prosessor , qui rem intimius perscrutatus est , rite cognovit eam partem alteram placentam haad esse, sed defendit neque tubam esse, sed simplicem herniariam expanssionem matricis, quae foetum complectebatur. Tandem cedere necessum fuit recentioribus observationibus graviditatum tubarum, quas tot, ac toties Recentiores conspeXerunt; nunc in hoc omnes aeonveniunt, dc tot Auctores proprias observationes publici juris fecerunt ut circa hanc rem amplus catalogus institui posset; sat erit tamen indicare eas , quas produxerunt celebriores Anatomici fide dignissimi , quales sunt G ausus,

In quolibet casu ovum foecundatum ex cellula in tubam decidit , & ex hac in uterum descendit, sed ultimam hanc itineris partem minime patrare valet, vel quod tuba angustior facta sit ob fibras circulares ejusdem tunicarum , vel quod tubercula interdum cavitatem repleant Cum haec obstacula minime impediverint ovi fςcundationem , nec proinde seminis transitum, supponi oportet post 'cundationem ipsa exorta esse , vel quod magis probabile est , canalem tubarum pro sui angustia, necdum Recundationem impedire , attamen Ovitransii tui satis ossicere posse. Hoc ovum in tuba alitur, crescitque per placentam, cujus interiori tunicae

43쪽

LIER RIII. CAPUT V. 3r adhaeret ab ea matricis parum diversae, ut valeat ipsa idoneum s cum Petuistippeditare. Hu)usmodi alimentum modicum sane est , sufficit tamen initio , dum embryo exiguus est, sed inops fit , dum fetus ingrandescit; ideoque embryo in tubis minime vivit, nisi ad quartum, quintum , vel ad sextum uia

que mensem.

In initio mater i tum gestare putat, quod praenunciant symptomata omnia gravidis propria: ii appetentia vulgarium ciborum , appetentia insuetorum , cordis assetis , vomendi conatus, menstrua suppressa dcc. nihil tamen indicat ovum in tuba este retentum, sed cum embryo augetur in latere tubae , ubi degit, tensionem , Obtusumque dolorem parit, qui cum incremento fetus pariter augetur, praesertim cum satis roboris habeat, ut sese movere valeat; distingui etiam facile debent usque ad quartum mensem 'tus viventis Contorsio S. In gestationibus tubarum duplex casus obvius est .: prior, quando sςtus in tuba permanet , vel quia debilis nimis, vel nimis densa sit: alter , quando foetus tubam disrumpit, & in abdomen ruit.

I. Quando fetus arescit , corneus fit , & tartaro quodam obducitur , quem tuba suppeditat, atque scirrhum producit, qui ipsam tubam frequenter invadit. a. citandoque foetus molliores partes in pultem quasi mutantur, quae steatoma producunt, in quo Ossa nondum solitia reperiuntur.3. Quandoque tandem in pus partes illae convertuntur, atque abscessum gignunt ; quomodocumque tamen id evadat, mater in aegro latere tensionem persentit, lenta febre deinceps corripitur, & hydropem frequenter patitur. Cum tumor, cruciatusque praenuncient sedem morbi in tuba esse , quiastitas motus, & mater ipsa hoc testatur, certa diagnosis proponi potest, atque aegritudinis damnum judicari, sed hoc minime praestat, ut morbo medeamur, nisi per operationem Caesarianam, in qua abdomen secatur circa ventrem , & fiptus ex tuba extrahitur. Hoc auxilium Abraham Cyp/ianus Proseuhr Anatomicus, & Chirurgicus Universitatis Franecherae in simili casu circa initium hujus seculi feliciter adhibuit. Suspicor enim operationes Caesareas, quae quibusdam Chirurgis Villicis beneverterunt, institutas fuisse in graviditatibus tubarum, non vero in illis uteri. In secundo casu, ubi foetus fatis valet ad scindendam tubam , ipsamque sane disrumpit, mater frequenter perit, vel ob letalem syncopem, quam lancinantes dolores excitant, vel ob haemorrhagiam, quam scissura paritia Interdum tamen mater valet haec Omnia perferre, quando tunicae ipsius tubae extiles valde, & tenues sint, sine multo dolore scindantur , & parum sanguinis per dilaniata vasa suppeditent; in hoc casu vel post scimuram infans vivat , vel moriatur , aegritudo nomen mutat , & graviditas abdominalis fit , de

qua sermonem aggredimur.

. II L

De graviditatibus abdominalibus . GRaviditates abdominales rariores sunt , minusque cognoscuntur illis tubarum; triplicis speciei esse solent. In primo casu ovum foecundatum antequam tubam ingrediatur, in ventris cavum ruit, quia tubae fimbriae minume ovario, vel imperfecte applicantur, quia ipsae induratae, immobiles , aut

44쪽

3E TRACTAT Us DE MORBII MULI gRUM. contractae nimis excitant, vel quia laxae nimis, & productae sint, vel tandem quia earumdem motus ob animi passionem , atque angorem suspendantur, aut

intercipiantur.

Quod tamen admiratione dignum est ; ovum foecundatum in locum ad ipsum recipiendum minus idoneum descendit, ibique necessariam nutritionem reperit; initio sane parum alimenti oportet praeter simplicem lympham , quae partes abdominis humectat, sed in progresstu uberiori alimento stius indiget,& tunc per placentam nectitur partibus propinquis, videlicet superficiei externae intestinorum, coli praesertim, uteri, mesenterii, dc peritonaei; attamen si foetus maturitatem attingat, nisi extenuatus laxusque ad ipsam perveniet. Nonnulla habemur exempla hujusce graviditatur unum retulit valde conspicuum D. Courtiat Professsor Medicinae Tolosanus in suo tractatu sub titulo, uoelles ca Observations suros Os. ritus, de quo locutus est, novem menses attingebat, ipsumque reperit in sinistro latere abdominis, capite obversum,& pedibus porrectum per placentam epiploo, dc ventriculo adhaerentem. Asseruit idem Professior nullani scissuram, neque in utero, neque in tubis , neque in ovario, reperisse , ut haud dubio locus sit, ovum ab ovario in abdomen statim cecidisse.

Observatio D. Jodi1 Chirurgi, quam refert Dionissus b , non absimilis est;

juxta illum foetus novem menses pariter attingebat, Sc in laevo latere abdominis detinebatur, intra cavum cruenta lympha repletum, ejusdem funiculus cum placenta nectebatur , & haec melanterio, atque colo inhaerebant nulla conspiciebatur scissura, aut cicatrix in utero, in tubis, aut in ovario . Crederem hic referendam esse duplicem observationem, quam duo medici de Ioi-ξην retulerunt Academiae Scientiarum an . Z7q8. in ejusdem actis insertam p. 1o8. In hac observatione fetus in sinu materno 3 o. annos degit; repertus est, in latere dextro imi ventris propriis involucris obtectus, durus, compactusque factus, qui cum epiploo, peritonaeo, melanterio, eu extica matricis facie conjungebatur , si tus probe conformatus erat , satis grandis cum capillis , iuduobus dentibus incidentibus erumpentibus citra uteri, tubae aut ovarii ejus dem lateri labem. Secunda species gestationis abdominalis, obvia magis est , at nunquam ho

nomen meretur. In hujusmodi gestatione foetus minime in ventre alitur, sed altus ex ovariis, aut tubis pro nimio incremento in ipsum descendit . Plerumque a casu perit, matremque occidit , interdum tamen mater superest , praesertim cum ex tuba decidat. Prior observatio D. a S. Mauritio, quam paulo antea g. I. enunciavimus, exemplum suppeditat embryonis ex ovario in ventrem lapsi . Observatio D. Vassat β. II. indicata offert exemplum fgius e tuba erumpentis . Facile esset similia exempla innumera congerere, sed hoc supervacaneum videtur.

Tertia species gestationis hujusmodi minime simul meretur abdominalis nomen, quouiam nunquam accidit, nisi insans vividus perlaetusque oblique in utero locatus, impedito per vaginam exitu, uterum dilaniet, sibique in abdomen pandat viam. Exempla hujusmodi rara admodum non sunt, sed sat erit exemplum indicare infantis Tolosani, qui 23. annos in abdomine perstitit , ubi

45쪽

L I E E R I I I. C A P U T V. 33 confugerat per foramen sibi in utero paratum , quod zy. post annos a sectione cadaveris matris adhuc conspiciebatur.

Phenomena, quae infantes in hujusmodi circumstantiis inducunt, admodum variare solent;

i. Qui hab4ud si iii, cesseeantur, indurantur, aut sensim tartarea Qrvit' *b

ducuntur, quam mucus partium vicinarum suppeditat , & in hoc casu diu servantur . Hujusmodi foetus Lit bopaedia vocantur , sive foetus putrefacti , quamvis revera non sint in lapidem redacti , sed tantum extranea crusta obtecti . Talis fuit insans Senonensis ca) Lilbopidium Senonense ann. 1782. mater

ipsum gestavit ann. 28. & cum post mortem ex abdomine extractus fuerit, crumna tartarea obtegebatur, sed in uteri cavitate semper degit. Ab eo nihil distabat Lithopaedium Mossifontanam ann. cb , quod avn. 3 o. in corpore materno perstitit, donec post mortem extraheretur , obducebatur pariter simili crusta tartarea, dc uterus sine labe integer permanserat. Non multam fidem haec observatio obtinuit, neque mirari oportet ; ipsa novissima, & singularis erat , quae ostendebat foetum completum , altumque

extra uterum , quod evertebat omnes circa generationem Conceptas notiones . Quare non abs re observatio suspicioni locum praebuit , sed postea tot hujusmodi exempla patefacta sunt, ut nemo de his dubitare queat.

Tale fuit Lithopaedium Dolanum ann. 166 I. quod mater tulit ad mortem iisque per ann. 16. Cooperiebatur eadem Crusta ; sed verisimiliter ipse in utero degebat, saltem relationes ejusdem implicatae videntur.

Hujus rei historiam cc debemus D. Francisco Bouebard Medicinae Professori in Universitate Dola, risontium dein translata ann. 169 I. Auctor Gallico sermone edidit hujusmodi historiam Dolae ann. I 66I. deinceps ipsam communicavit sociis epbemeridum curissarum Alamanniae , qui ipsam latino sermone reddiderunt & on. 1672. inseruerunt in Diario Decade I. Tom. O . I a. cum aliquibus aliis observationibus ab ipso simul acceptis .Ejusdem generis fuit c db Lilbopedium Tolosanum ann. 1678. quod in ventre materno post a F. ann. repererunt, quo effugerat in laborioso partu, ut tum dilaniando, ut a sectione cadaveris apparuit. a. Quandoque scius putrescunt , & in suppurationem quotim modo anomalam, acrem, & Corrodentem convertuntur, quae ulcus, gangraenam, dc mortem ipsam matri affert.

3. Tandem quandoque segnius infantes hujusmodi putrescunt , dc pus minus acre producitur , ut indolentem suppurationem inducant in propinquis partibus, qua sponte aperiuntur, & parato puri exitu mater supersit . Hac ratione enim evenit in observatione D. Blanci ce) Taurinensis, & D. CaAvi f ubi abscessius indicia circa umbilicum apparuerunt . Blancus itemque buc de Μοrbis Μulierum . P. II. C reserela ymn. Albosi : obferv. Lithopordii Senonensis . . . Senonis in 8. I 8a. b Honoratus Maria Lautier Aquensis . De s tu Mussi-Pontano Aquis sextiis in . Is . Laurentius Straussus : Resolutio observationis singularis Mussi-Pontanae latus extra uterum in a domine retenti , tandemque lapidescentis. Daimstadii in A. a 66I. c) vide Epistolam Francisti Bouchard. Medici Bisentini in M. N. C. Decad. g. Ann. 3. an. 1673.

Et Arnoldi Senguerdit D θώυum de venio D lano , Amstelodami I 66λ. in I a. d) ε pistola Francisci Baile , Professoris Tolosani, edita Tolea an. 1678. e, In histor. naturalis, & vitiosae generationis p. ' 1po. cf) Acta Acad. .cient. ann. 17Iq.

46쪽

3 TRACTAT Us DE MORBIs MULIERUM. refert in muliere quadam Vercellensi ca reperiste ossa, dc Carnes putresai las1stius in abdomen lapsi, quae per plures abscessus ex abdomine eruperant . Pari de causa Dion us b) testatur mulierem quandam Brestiensem per aperturam tumoris umbilicatis evacua me enormem copiam tentis saniet, ac paullo post ossa 1stius reliqua. Demum mulierem Parisiensem per anum expulisse integrum si tum cum ossibus in pelvi putrefactum plures testantur ; detinebatur infans trans re stum, cuJus membranas propinquus abscessus perfodiendo soris eruperat. Celeberrimo Litoo cc potissimum debemus hujus observationi; historiam , qui hanc speciem partus summa solertia facilem reddi posse oste dit. Reperitur in Academia Scientiarum ad an. 17ψ s. p. qῖ. qq. mulieris cu)usdam, quae per podicem sine maximo incommodo expulit per vices s Cetum quinque mensium, qui in ventre perierat ob lapsum paullo antea supra pavimentum matris. Reminiscor an. 17os. similem expulsionem accidisse in Bergensii femina, quae per abscessum inguinum ossis , dentes, capillosque ejecit ab abdominis graviditate. Multum Mons pessulii circa hujusmodi phenomenon dissertum , sed admodum inscienter , cum hujusmodi graviditates nondum innotescerent.

CAPUT VI.

De Sterilitate.

I. IDescriptio. lier insccunda, aut sterilis dicitur , cum ad pubertatem perducta , c quae

plerumque inter decimumquartum, & decimumquintum perstat annum quamvis bene valeat, & coitum exerceat, tamen nunquam concipit ; idcirco sterilitas est impotentia concipiendi in sana femina , idoneam aetatem attingente , atque juveni sano, de amanti viro desponsata. Duae sterilitatis species distingui debent: altera absoluta, in nΟ- vis sponsaliis , quae mulier successive contrahit; altera relativa, quae etsi in primo matrimonio cum apto viro M pareat, in secundo , nihil in ipsa mutata animali oeconomia, penitus abh. Cum causae harum specierum inter se admodum discrepent ideo optimum erit consilium sejunctim de ipsis loqui.

Causae sterilitatis absolutae. V Idimus superius Cop. 3. conditiones omnes ad conceptionem necessam xias: hic summatim ipsas revocabimus, ut clarius pateant causae sterim litatis absolutae; sed animadvertendum est, quod cum omnes simul requiratam

a) Ubi supra, p. LI. b) Anatomia de homine s. edit. p. 3IL. c γ Acta Academiae .cient. an. I a.

47쪽

LI 2ERHI. CAPUT VI. 3stur, ut Kmina concipiat , lassicit, ut earum una deficiat ad conceptionem in pediendana, semellamqtie sterilem, & instcundam relinquendam; Bonum enima complemento causarum omnium , malam a quorumque defectu . Innumerae enim sunt conditiones ad perficiendam conceptionem necessariae,

sed curn jam a nobis superius allatae sint , hic sat erit compendiario modo ipsas indicare . I. Liquor seminalis maris ad fundum usque uteri penetrare debet . a. Uterus sanus a nullo peccanti humore insectus esse debet , qui necdum

qualitatem recepti seminis pervertat, videlicet nulla ratione contentos vermes destruat.

3. Uterus mollis , pulposus , qui facile absolvat motus ad conceptionem idoneos , existere debet . q. Margines orificii uteri pariter requiruntur molles, flexibiles , atque modo dilatabiles pro recipiendo, modo contractiles pro retinendo semine. y. Aperturae tubarum esse debent , vel alterutrius saltem , conspicuae , &etiam expansae a coni actione fibrarum radiatarum , earumque lumida senim

ius Vacua.

6. Oportet, quod uterus satis sensibilis sit a stimulo seminis, ut facile in

contractione occludatur, de liquorem seminalem utrique tubae , aut alterutri impingat. 7. Necessum pariter est, quod sperma ovaria pertingens fimbrias tubarum

.varitS nexas reperiat , ubi ova in parte inferna perstant, ac proinde laciniae tubarum suo positu valeant liquorem seminalem contra faciem inferiorem ova

riorum retinere.

z. Requiritur pariter, quod alterutrum saltem ovariorum integrum sit, ne quaquam scirrho, abscessu, steatomate aut hydrope deturpatum . 9. Oportet, quod in hoc casu exigui vermes in femine contenti unam saltem ingrediantur rimarum , quae in tunica ovariorum observantur. Q. indiget insuper vermis, quod superne ovulum inveniat ad necessa- riana magnitudinem auctum , sive maturum , quod patulam offerat aperturam , ad illum recipiendum idoneam. II. Neque Ovum debet in hoo casu aliqua ratione peccare , sed tale esse , ut valeat mutationes subire , quas ingressus vermis inducit. Ia. Tandem opus erit, quod nullum superveniat foecundato ovo incommodum, ut in ovario, aut in tuba pereat, vel in alterutra parte detineatur, secus enim naturalis conceptio haud perficeretur , nisi ovum fgcundatum in uterum deinceps descendat: Spectato numero conditionum, quae requiruntur , ut conceptio perficiatur ,

admodum infrequens esse deberet, ipsa tamen saepe , dc feliciter accidit, quare sapientiam bonitatemque mirari debemus supremi Auctoris , qui ita di fuit in animali oeconomiam, ut hujusmodi conditiones potissima ratione simul

concurrant ad conceptionem perficienJam, ad propagandam humai am speciem neces Tarissimam; nihilo tamen minus quandoque desectu alicujus conlitionis infirmatur ipsi, quod scrutari necessum erit, ut causae sterilitatis absolutae patefiane. I. Oportet, quod semen in uterum magno cum nisu projiciatur , sed hoc multiplici ratione imi ediri potest . L. Quando vagina nimis oblongata exi stat ; attamen natura huic incommo do consulens ex una parte contra tiones fibrarum longitudinalium instituit , quae ipsam abbreviarent; ex altera parte contractionem ligamentorum teretium,

C a quae

48쪽

as TRACTAT Us DE MORBIs MULIERUM. quae uterum pudendis admoverent. Idcirco hoc vaginae vitium potest conceptionem dissicilem aliquantulum reddere, ut aliquae observationes confirmant, sed raro valide impedire valet conceptionem, modo fibrae musculares vaginae, dc ligamenta rotunda admodum relaxata 3c soluta non sint.

2. Quando fibrae radiatae orificii ipsius uteri admodum debilitatae minime di-

Iatent, aut imperseete extendant foramen matricis, ut liquor seminalis inuti- Iiter projectus ab utero recipi nequeat. 3. Quando orificium uteri obturatur ab aliqua prominentia praeternaturali , aut intumescentia scirrhosa, vel carcinomatosa parietum, quod certo obstaculum conceptionis parit, ut plures observationes assirmant.

4. Quando orificium uteri non juxta vaginae directionem , sed latera versus oblique locatur , ita ut liquor seminalis orificium matricis invadere minime possit. II. Oportet, quod uterus sanus, nulloque humore sit in sedius , hac enim de

causa conceptio in mulieribus deest , in quibus cancro, aut ulcere uterus cor ripitur, ex quo pus, aut serositas corrodens perfluet, quae vermes seminecat. Fluores albi, dum acres erumpunt, idem pariunt; quandoque etiam in quibusdam mulieribus uterus calidus ita existit, ut sterilitatem inducat , vermes necando. III. Necessium est , quod uterus mollis sit, pulposus, & motus omnes ex qui valeat, qui ad generationem una concurrunt, quae omnia desunt , quando uterus scirrhosus , obstructus , induratusque sit ob defectum mensium nunquam erumpentium, vel ab illo tempore deficientium: quare hujusmodi vitia matricis communi Medicorum consensu inter causas sterilitatis recenseri debent. IV. Margines uteri orificii molles , flexibiles , & contractiles esse debent, ut liquorem seminalem retineant; semen tamen refluit, quando margines diri, scirrhosi , & inaequaliter tumentes sint , tuno conceptio seminis desectu perfici nequit , quia sperma tubas minime intrat . V. Ambae tubae, vel unica saltem, hiare debent , ut semen in ovaria des xendum recipiant; sed experti sumus, tubarum extrema quandoque occludi et id quod saepe evenit, non tamen saepissime, ut quidam Anatomici ca) crediderunt , nam conceptio hau a perfizeretur . Oportet etiam , quod tubarum' orificium satis pateat, ope contractionis simultaneae, quam radiatae fibrae patiuntur , illud ambientes; ut in feracibus mulieribus evenit. Haud dioerem , defectum contractionis harum fibrarum perpetim . conceptionem impedire , quando tubae sponte nimis aperiantur; sed certo aliqua ratione detrimenti est. Tandem eadem de causa requiritur, quod canalis tubarum in omni sua longitudine liber, de patulus sit, secus enim sterilitatem induceret. VI. Simul necessum est, quod eodem tempore orificium uteri occludatur , fibrae radiatae sese contrahendo tubas dilatent , matrix ipsa compingatur ad somen contentum in tubas projiciendum , ex quibus ad fimbrias deinceps ascendat. He contractiones simultaneae pro conceptione nece sis aristimae sunt , quae excitantur ob. sympathiae leges, occasione vividi sensus seminis in uterum pro-nisti, qui sensus in interiori tunica uteri exercetur , modo ipsa idonea tunc

temporis sensibilitate praedita sit. Sed si haec sensibilitas desit, vel quia suapte natura laxa nimis sit, vel quia albo fluore deturpetur, vel denique quia densa

nimis,

Ru chius aretuit in suis observationibus Anatomico-Chirurgicis, obserυ. 8 . Fallopii tubas

persepe in mulieribus occlusas reperisse . . , c ocete.r. Morgonus postquam Ruyschii sententiain retulit , ab ipso dissentit Aia versar. anatol'. . p εἰ xe vera sustinendo, tubas i epe occlusas apparere, sed rean intimius scrutando raro h c evenire

49쪽

LIBER III. CAPUT VI. 3ν nimis, aut compacta appareat ob mensium defectum , hujusmodi motus , ae proinde ipsa conceptio absolvi nequaquam poterunt. Quapropter filiae minus pudicae, silve Lesbiae nostrae raro concipiunt , quia uterus a nimio sensit, quo delectatae sunt, parum, vel nihil amplius sentit ;hac pariter de causa accidit, quod qui infantes gignere festinanter cupiunt, plerumque minus propriis optatis satisfaciant illis, qui uxores sibi relinquendo earum desiideria , atque petitiones cunctentur. VII. Fimbriae, sive laciniae tubarum ex uno saltem latere ovarium ample lidebent, ut semen applicitum retineant, dc vermibus tempus relinquant, quo valeant ovum ingredi, ipsumaue foecundare. Haec fimbriarum contractio contra ovaria dependet ab impressione, quam semen in utero excitat, a quo pariter dependent motiones nuper enunciatae, quae eadem mechanica lege expe-'diuntur. Etenim si sensus in utero languidus fuerit , fimbriae vel nunquam , vel imperfecte ovaria amplectentur , & semine in abdomen lapso nulla habebitur conceptio; idem accidere poterit ob fimbriarum labem', si ipsae laxae

nimis , oblongae, aut Corneae fuerint, vel scirrho, aut alio tumore affectae , quae amplexum ovariorum impedient, quaevis fuerit matricis sensibilitas.

VIII. Ovaria sana , & in statu naturali esse debent, ut ova in ipsis facile

increscant, dc maturitatem attingant; idcirco conceptio deerit, quotiescumque ovaria constipata , scirrhosa , suppurata , steatomatosa , oedematosa , aut hydatidibus repleta suerint , quae omnia frequentissimae observationes con

firmarunt.

IX. Vermes seminales tunicam ovarii transabire debent, ut ovum attingant . Supposuimus jam hujusmodi tunicam totidem rimis perfodi , quot inovario ovula sunt, dc rimarum singulam paulisper aperiri, prout ovorum singulum maturescit, ut vermis facile recipi possit. Ex iis concluditur , quod si rima haud satis dilatari queat, vel quia sponte exigua sit, vel quia tunica compacta nimis dilatationi haud cedat, vermis non ingredietur, & conceptio

prorsus deficiet. Animadvertendum tamen est, hanc opinionem hypothesi tantum fulciri , ut pluries fecimus, nullaque observatione firmari ; sed ita partium structurae mea aptatur hypothesis , ut vix respui mereatur. X. Pro conceptione perficienda necessum est, quod vermis ovium ingrediatur, ac proinde, quod Ovum maturum reperiat , rima instructum ad ipsum recipiendum satis lata. Conceptio itaque deerit , quotiescumque nullum inovariis ovum existat, necessaria magnitudine donatum, quod evenit in fili bus nondum pubertatem attingentibus, non vero in illis, crederem, qui hanc transabierunt . In his enim sterilitas continget, quando ova, quamvis matura , exiguo nimis foramine instruantur , quod vermis superare nequeat ; in

hoc casu conceptio haud fieri poterit. Haec sane, ut videtis, hypothesis est,

non contemnenda tamen, ut infra ostendemus.

XI. Uva ut f*cundari possint, sana, clara, & diaphana esse debent , qualia in ovariis observantur, quandoque tamen obscura , turbida, opaca, tu tea, aut suppurata reperiuntur , ut quamplurimis observationibus facilis negotii esset confirmare; in hoc casu Rcundatio nunquam absolvitur. Insuper opor tet, quod ova plena sint, laevigata , atque tensa, ut in juvenibus se offerunt;

quare mulieres senescentes raro concipiunt, & steriles tandem evadunt, quia cum aetatis incremento pari ratione ova coarctantur, ac pene obliterantur, ut observationes docuerunt .

XIl. Tandem requiritur, quod ovum Rcundatum a tubis in uterum latum de Morbis Mulierum. P. II. C 3 a

50쪽

38 TRACTAT Us DE MORBIs MULIERUM. sit , neque in Ovario detineatur , neque in abdomen decidat , neve in tubis persistat, ut quandoque evenit . Non quia tunc conceptio revera perfecta non sit , sed ipsa neque veram graviditatem inducit , neque generationis operi satisfacit. Si varias causas usque adhuc allatas perscrutemur , facile apparebit ob e

rum nonnullas conceptionem raram aut dissicilem evadere , non vero abso

lute semper impediri: sed hu)usmodi speciei rarae sunt causae sterilitatis , nam allatarum pleraeque absolutam sterilitatem faciunt , dc propositum scopum pro inde absolvunt . Causae serilitatis relativae. Sterilitas relativa ea est , quae in femina contingit cuidam viro , non vero alteri nupta: videlicet mulier nullum parit infantem cum primo conjuge, mlios tamen concipit , atque in lucem edit cum alio sponso, quamvis primus conjux cum alia semina filios habuerit. Omnes Medici , qui de mulierum morbis scripserunt, hanc sterilitatis speciem animadvertunt , cujus duo satis conspicua exempla observare mihi contigit. Olim communiter hujusmodi sterilitas tribuebatur defectui proportionis , aut assinitatis feminis utriusque sexus , videlicet cuidam latitanti qualitati , quae valida ratione haud explicari poterat . Nunc dissicultas pariter viget , atque explicationes ejusdem conjecturales Omnino sunt , sed intelligi saltem facile possunt , & perbelle respondent principiis in generationis negotio asAnatomicis sancitis, quare rectius ipsas amplecti possunt. Mihi videtur enim hanc sterilitatem a multiplici causa oriri posse, I. Femina albo fluore laborare potest, qui etsi corrodens valde non sit , pro sui acritate tamen Valeat vermes seminales necare prioris sponsi , quia ipsi sponte debiles sint, quod valde conceptionem impedit. Idem effectus tamen non producitur respectu vermium alterius mariti, qui vividiores erunt ,& cum ipso hujusmodi mulier non amplius sterilis .

2. Possunt exiguae rimae Ovariorum , dc foramina Ovorum vermium transi-

tui dicata angustissima esse , ita ut vermes prioris conjugis grandiores cum fuerint, transabire haud possint hujusmodi rimas, ac proinde nullum sce-cundare ovum, sed vermes fecundi mariti vividiores, exilioresque facile rimas ingressiuri erunt. 3. Capsulae ovorum muliebrium latiores , quam par est , fortassis erunt ad recipiendos vermes prioris sponsi, qui exigui sunt , ut per ipsas fluctuantes cum funiculo necti haud possint, pereantque ; non vero vermes secundi coniugis , qui pro ma)ori amplitudine capsulam replent , ipsi adhaerent , ovumque foetum reddunt.

Alia sterilitatis relativae species admittitur, quae a sponso minime derivat, sed ab uxoris aetate: narrant quidam, mulieres interdum Io. aut Ia. Post nuptiarum annos steriles perstitisse, fςcundas tamen evasis te cum eodem viro, modo aetate provectiores factae fuerint. Si id verum sit, cum facile error subesse possit, explicari phenomenon oportebit iisdem adhibitis principiis, aut hypothesibus. I. Si mulier in sua juventute album suorem passa suerit, qui vermes seminales necaverit; hic fluor remediorum usu, aut tractu temporis corrigi poterit, in quo casu vermes non amplius pereunt, & conceptio perfici quit. a. Ri-