Johann Reuchlins Briefwechsel

361쪽

Extollunt Vates tanti miracula facti, Miratur Vatem nobilis Ascra suum, Nos, et miremur, primordia mira Bolandi, Cui bene Fabriti nomen ab arte foret, Cum faber hic potrus fuerit lignarius olim. Tam cito, quod tactus ille poeta fiet.

Vidissem hominem, bicolore Vesto reVinetum, Ancipiti ferro caedere ligna suo. Pendebant humeris, Gnomones, culter, amussis, Cir inus, alveolum, regula, serra, fides; Traxit humum tantae gibbosum molis acervum, Ut videas tergo pondus inesse graVe. Jam non surre valens crescentem solibus AEthram,

Et piger, et lassus, rejicit illud opus.

Castalidumque fores, et culmina summa Sequutus, Impetrat imparibus sudat ut ipse motris. Audivere virum faciles super omnia mUSse, Et lingua, et digitis, ingenioque rudem. Tum dicto cicius vocem, calamumque reformant Atque jubent adsit mens valitura magis. Prodiit hinc talis, qualem nos eSse Videmus, Sive cupis metro, seu sino lego Voles Foecistis tandem Libothrydos, ct bona Dios e petra, petrum, de quoque rupe Virum

I Am rande linvs Alscraeus, der ersto buchstabo ist meggeschnitten. 2 Das gange gedictit, ein harmioser schera, ist nichi volthommen klar undicii vertichte dahor daraus, eingetne worte hunsilioli gu deuten. In Mirefrdes Bolandus verdanhe ich der linermudlichen glite dos hrn. dr L. Sieber folgende tusammenstollung, die ich init seinen worten mittheile: hUber Bolandus finden sicli hei Trithemius Catalogus illustrium virorum Germaniae einige nichi unWillhommeno angaben. Κleino proben Miner poesie findensich in mehi eren aehristen Wimpselings g. h. in de triplici candore Mariae Basil. 1494 sol. e 6b, adolescentia, Strassb. 1505 sol. 67h, de nuntio angelico ad Philippum comitem palat. sine loco 1495 let2te seite; do integritate Strassburg 1503 cap. 10; epistola excusatoria ad Suevos Strassburg I506 fol. a 4 a. Εin distichon stetit in J. Hariliebs de fido meretricum in suos amatores 1505 vgi. Zarnche, die deuischen universiinten s. 88 u. 248ὶ. Da Wimpseling don Bolandus dulcissimus amicus nenni, so wird man mohlannehmen dilrsen, dass aucti er gur societas Rhenana gehorte. Duila sprichtauch, das er plebanus In Schriossheim bei Heidelboeg War.

362쪽

Aldo Manutio Romano, in ipsis tribus linguis peritis-

Simo Suo ac praeceptori semper observando . Joannes Reuchlin ' phorcensis Aldo Manutio Romano S. d. Oblector me plurimum familiari conversatione tua, nec est, crede mihi, a veritate alienum quod tuas ipse literas in jocalium meorum deliciis habeo. Sane omnia bene olent quae abs te proficiscuntur, ita ut relictis nostris bibliopolis beatum me fore putem si tua ex ipso te accipiam. Quare huic sa- miliari meo redeunti ad te istuc in mandatis dedi, ut libros

aliquot quibus careo ad me perserendos de te Sumat, quanto queat minoris, prae sertim graecos; nam latinos facile a nostris emam plane paucioribus nummis. Reliqua vero sunt quae

mittas volumina oro: Suidam ut polliceris item epistolas graecas, item Dioscoridem, item Simplicium in praedicamenta, item Gregorium Nagian genum, item Nonnum, item Sophoclen, item ante omnia Herodotum, item unum e latinis Valerium Maximum literis parvis Caetera enim habeo ipse ego. At

Vero erga me utaris velim non auctionatoris sed amici onficio, ne mihi pudendum sit a tenuis mercaturae hominibus viliori posse adipisci quam abs te, tam illustri mercatore. Id autem si nescias aemuli plures mihi impingunt Cura, ut

bene Valeas, o reipublicae literariae pater patratus. Iterum quam optime valeas D. O. M. oro. Ex Heremo sancti Dominici Sepulchri, ubi lateo nunc lagitans pestilitatis. Solus anachoreta et simul absente bibliotheca mea, 4 id. Novembris, anno 1502. Joannes R., LL. doctor '

363쪽

Joannes Beuchilia phorcensis S. p. D. Conrado Leontorio, dicto LeobergenSi.

O mi, spos mon proxima. Non curis potero scribere subrutus, Insaniquo fori jugo, Νune erecta Tribunalia principis, Nunc causae popularium, producuntur. ego, clamito, clamito, In raucosque cado sonos. Fas et jura loquor solVoque diirgia, Frondunt Acroceraunia. Tanguntur tonitru , Pelion Ossaque sumant maxima, summaque, Concurrunt fremitus, Aeneias arbiter, Librat sollicitudines. Hine lites movet, et vox Rhadamanthyoa, Minos assidot arbitor . TaliA vita mota esse sodalibus, Ad subsellia dicitur. Tractamusque ea nos jura solemnia. Talis regia curia. Hus ita non potero scribere Rubrutus, pro his canam tamen .Erea, Sive Argentea, sive sit orichalcea, Hos mitto calamos tibi

Vale scoliciter Ex Stutgardia ud kal. Julias In occupationibus nimiis

CCLXXX .

Philippo Melanchthoni Brettano cognato suo Witten-

S. d. p. Saevit nostro mars impius orbe et in tantum saevit, ut nulla religione nulla humanitate utatur. Sacerdotem

364쪽

ciam eucharistiae sacramento e templo ejiciunt et in latsere sacramenti atque super altari homines occidunt, sacros r piunt calices excisis ecclesiae sacrariis, sanctimonialium cellas combusserunt quam plurimas villas in cinerem redegerunt. Quorum simile nihil dux noster egit, non enim conscederatos laedore intendit nisi laedentes, sed solum quae sua sunt recuperare. Magnus quotidie congregatur exercitus. Aliis omnibus quiescentibus sola Esse linga nos profligat, cui ducem nostrum resistere oportet. Oro igitur te summis viribus, utSaxoniae ducem y cum omnium tuorum precibus accedas supplicando, ut se interponat mediatorem cito, cito; nisi velis rarissimos libros meos quorum tu haeres suturus os ε hostili incendio conflagrare. Prohibitus sum extra oppidum eosdem

hebraicos solum et graecos amovere cum alios ' mecum re

tinuissem plusquam ducentos quinquaginta latinos de quibus non tam sollicitus, quoniam venales quottidie inveniuntur. Sed quid pluribus 3 Sum et ego ipse cum familia et duabus aedi

bus in vitae interitusque periculo acerrimo constitutus. Nequeo jam pluribus. Deserui musas quae me vicissim deserunt. Vale. Pecuniam 20 aureorum ante proximum mensem ad me datam

matri reddidi Iterum seliciter vale atque Martino Eleutherio '

365쪽

me commenda cum omnibtis nostri amantibus 3. Sintigardiae, pridio Id. Septembris, anno 1519. Joh. Rouchlin, Phorcensis LL. doctor. Ilandschrist des Berner staat sarchius Epistolae variae XVII fol. 47 fg.

Atiitigari. 12 Sept. 15is.

Georgio Spalatino litoratissimo viro amico suo praecipuo

S. d. p. Obsideor, Spalatine, non tantum ab hostibus,

verum etiam a civibus quibusdam nostris quibus omnis concessa est licentia. Et quanquam hoc belli tempore unicussum locum tenenti vinctus consularis quoniam alii non sunt tamen ergo me oportet oculatiorem esse ac levissimis hominibus connivere. Nuper elegi ex libellis meis rarissimos quos ad sororem ' devehi volnissem graecos et hebraeos, quos transmisi autoritate locum teneritis interposita cum Securitate sigillata ducis vostri et subscriptione praefecti. Sed nebulones civitatis, homines banausi quadrigam eandem cum libris reduxerunt cum magno tumultu, ut nec majoritas ausa suerat ' resistere. Igitur expectandus est Mavortius ignis et

commiserandum tot raris et ignotis libris quibus bellicum incendium imminet Non mihi tanti fuerit expectare mortem. Scribe igitur illustrissimo domino nostro Saxonum duci Fridorico autoritate mea , ut misereatur junioris ducis Christophori cognati sui, misereatur populi Mirtenbergensis qui

366쪽

maxima pro parte bonus est, sequatur Dei monita qui ait: Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur; veneretur sanctogangelos canentes: et interea pax hominibus Cito, autem atque cito interponat amicabilis arbitri vices et se gerat mediatorem. Polliceor ducem nostrum quicquid dictaverit obsequuturum. Tu vero, Georgi amicissime omnium, frequentibus precibus insta opportune importune, ut illustris dux cum spectabilibus senatoribus suis utrique parti scribat. Nihil sanctius sacere poteris nihil Deo amabilius, ut defendas Christianos homines a tanti homicidii vicissitudine, a tanta christiani sanguinis profusione. Da veniam ' Desertus sum non disertus. Vale Sintlgardiae pridie idus Septembris, anno 15 I9. Jo. Reuchlin, Phorcensis, li. doc. Handschrist des Berner sinauarchius, Epistolae variae XVII sol. 48 fg.

367쪽

Capnion ut opus hieronymianum a manu tua Scriptum emendaret et nuntium quidem ropperi, sed non esse Stutgardiae Capilionem rettulit. Animadverti quoque pOStea, eum Argentorati publico emporio per dies quatuordecim interfuisse. Interea ego Ilii suugiam traductus altera die juvenis quidem ad me ductus qui se assereret sororii mei domo hospitari cumque

eum interrogassem noscoretne dominum Capnionem; cumque

annuisset; si aliquot literas meas illi perferret 3 Cumque id

so libentissime et cautissime tacturum promisisset, sibi et literas et quaterniones tuos nil Capnionem perserendos commisi. Tum ecce Capnion crastino ad domum Hirsaugiae mane ad prandium venit et mo humanissime consalutavit. Mansimusque per eum diem simul multa contabulantes et potissimum de te. Cumque retulissem ei do tuo divi Hieronymi instituto mirum in modum cxlinaratus est addixitque mihi se libentissime factnrum omnia quaecunque poSSet in honorem n minis tui et nominis divi Hieronymi. Cumque ei accelerato opus esse dixissem rotulit se hoc tempore in aedificandis aedi-

368쪽

bus suis Stutgardiae esse impoditissimum; expectares modicum temporis, se omnino tibi morem gerere et in omnibus operam navaro velle amrmavit. Ego nondum tamen Stutgardiae sui, sed sum in brovi iturus et cum eo omnia melius tracturas, tibique verum nuntium remissurus. Verum quoniam ego ad recuperandum corporis mei sermo deperdita membra cum domino meo Hirsfugiensis sum circa dies S. Galli ad Thermas illas serinas '. si vulgo bene loquar, sum iturus. Nondum scio et bone et ex integro cortum sacere, si sim ad vallem Engadi ' rediturus, non tam pii obliviscar interea principii quod tibi promisi in divum Hieronymum. Etenim et ipsum demonstrari Joanni Capilion, cui placuit, ipsumque rogaVi, ut suo docto nomine unum protumium confingeret, qui respondit mihi, mihi β satis superque satissuturum. Experiar tamen quid sit facturus tibique scribam, quo tempore tabellarium repperiam. In einem sputeren briose Hirsau I3 kal. Oct. 1509)kommi Leontorius nochmals aus die angelegenheit guruch undmeidet, duas er von Reuchlin noch heine antWort erhalten habe. Ubor diesolbo sacho han deli aucti die oben mitgetheille correspondeng gwisclion Rouchlin und Amerbach nro.

quartus et vltimus de constructione i R. Croco Britanno Interpraete. lDie gange librige seite von einem grossen holgschnitte einge- nommen, Waypen, duruntur die helligeri: Moritet, Stephan, Martin. . a Ιh Epigranam des R. C. Londoniensis an ergbisch. Alb. 4 u. 35 soli. bll. iii 4'. A. E. Privilegium gegen naclidruckaus 4 jalire; darunter: Lipsiae in aedibus Valentini l Schumann Anno M.D.XVI.

369쪽

Quam hominum de te pulcherrimam, sane pulcherrimam opinionem non modo frequentes qui apud te sunt) in omni doctrinarum genere viri consummatissimi et inter eos primus idem jurisperitorum lacile princeps Laurentius Zcoch cancellarius tuus, rarissima homo sacundia et insigni cum sequitate, tum prudentia satis declararunt verum otiam illud quod oblatum tibi a Pepericorno judaeo Olim nunc corpus saltem tincto, librum non modo non recusasti, sed benigne uti principem decuit) primum a copisti. A st ubi eundem perlegisses atquo nihil aliud intellexisses comprehendere quam barbaras quasdem et ineptas de te laudes easque in doctissimi viri Joannis Capnionis cui similem vix alterum vestra habet patria samae porniciem instructas, tam te accepisse dolebas quam es ad homines juvandos non laedendos propensissimus, nulla perinde re captioso muneri insensus ae quia tuo nomine quasi suco uteretur quo potuisset in alterius saniam licentius debacchari. Quod profecto factum tuum tantum tibi laudis peperit quantum ipse neque putas qui omni laudis marimus es contemptor) sed neque ego divinare possum, qui cum Omnia et summa tibi deserro velim nihil in hoc tuo praeconio possim desJderare. Quo sane essectum est, ut doctissimi quique viri sese tibi memoria beneficii sempiterna obstrictos lateantur. II nabit igitur, mihi crede, hoc tam praeclarum facinus ad posteros, laudabunt te, quibus te videre nunquam concessum est.

Narrabunt non Germani modo. sed Angli, sed Galli, sed Itali,

quam alto vultu dona rejecerat nocentium, Magdeburgensis et Maguntinensis sedis archiepiscopus. Dann rissimi er seineumgebung, besondera den argi Henr. Stromer Aurbachius, er-klari, dass er gur vidmung durcii Thomas Morus angeregiwordon sei und bedaueri, dass Gervasius Amenus mit dedi

370쪽

sententia et pro Jo. sicl) Hochstraten fratre ordinis praedicatorum lata super speculum oculare. Dber den augenspiegel trage ich bei diesergelegeillieit solgende nichi unitateressante stelle nach. Augustinus Blaurer schreibi an Oerviciis Blaurer in Constanet nndatieri) sol gendes Vad. briessam nilung iii St. Gallen tom. XII, 209):

Adjicio ad Catalogum librorum nobis comparandorum et illum: Oculare speculum Joannis Reuchlini quod ille scripsit in germanica nostra lingua deinde trunslatum est illud in i tinam quoque phrasim a Martino Groningo Bremensi juris utriusque doctori. Utrum possis comparare illud exemplar mittito, tametsi germanicum gratius esset; utrumque si potes quamquam dissiculter sperem ut possis) mitte. Qua re ex Domino Conrado si aliquando viderit illud aut legerit aut si possit, mutuatum nobis per paucos dies bona fide reddendum acquirere. Resullit in eo opusculo Joan Reuchlin antCapnio, ut se ipsum graece voeat) omnes papisticorum insidias salsamque accusationem quam in interitum illius struehant machinabanturque nitra arte ac ingenio; vir plane divino praeconio dignus, qui vel primus dira ac lanesta impiorum lora atque Vincula quibus tamdiu stringebamur praerupit atque

s. 4073:Joannes Reuchlin Phorcen. LL l Doctor comes palatinus latet ranus Sicambrorum legis incitus i Sueviseq triumuir Postq. Musas i elegantiores orbi Germ. restituit i ac hebraicam simul et grecam lingua l ab interitu reduxit copii a persi dis literarum hostibus sophistis pre dicatorijs Dib. Hochstrato cum lreliquis suis et Christiano Judaeo i PseMrhorn tam qua nouae et per versae doctrinae author corripi l atq. multiiugis sori ca-

I A in rami: Ex alicujus boni viri bibliotheca illud.