장음표시 사용
191쪽
dicinae in hoc autem, ut cognitionem Medicamentorum animo imbiberent.
De promuntur MEDICAMENTA e tribus a turde Regnis. REGNUM VEGETABILE maximam partem
Medicamentorum porrigit, utpote per se ampliss-mum odore denique ac sapore ut maxime Varians ac multiforme. REGNUM LAPIDEUM singulari etiam utilitate sua pollet, quamvis Medicamenta, hinc desumta Violentius agant. ii ac Vi quidem corpori humano adsimilari queant. REGNUM ANIMALE minimam subministrat quantitatem medicamentorum huc usque usitatorum, quandoquidem partes animalium maxime victu alimentisque inserviunt. UEGETABILIA per insignem illum sui usum praestantiam in Medicino in Oeconomia, in peritus manufactis, in Commerciis, in re denique Culinaria, multo maXimam, homines omnis aevi ad studium Boianices impigre colendum exstimularunt. Non sibi sum cere opinati sunt mortales usum herbarum ad hoc usque tempus in re medica receptarum fama larem sibi reddere, quandoquidem in dies obsierVata sunt experimenta aliarum herbarum, de quibus parum vel nihil omnino noverunt Veteres; quarum tamen usus declaravit, eas prioribus nihilo fuisse deteriores, nec minorem habuisse usum. Bolanici usu' experientia clari, varia adornaUere systemata & compendia hujus scientiae amplificandae certis ita substratis fundamentis, quorum ope ad notitiam rei herbariae perveniri perque sic dictas assinitates de earum analogiis judicari possctet melius. e. g. Ubi nuper in Pensylvania D. Tennent vires istius radicis expertus fuit, quam habuere Nationes sylvestres, tanquam specificum aliquod secretum adversus morsum Vipera Caudisona, ac perspexit porro insignem illam hujus medicamenti virtutem in febribus inflammatoriis, argumentati sunt illico Parisien-
192쪽
se per analogiam assinitatis, cui s. illa o LYGALA caule simplici erecto, foliis ovat0- lanceolatis alternis integerrimis , racem terminali erecto Gron. Virg. 8o.
ita etiam haud dubie Polygala per Europam vulgaris sive POLYGALA foliis lineari lanceolatis, caulibus dis sis herbaceis. Virid. Cli . o. futurum omnino, ut codem propemodum usu praestaret. Quin experimentis edocti viderunt idem feliciter succedere in febribus inflammatoriis. E scriptis aliorum genera morborum disci non distitemur clarius vero ac distinctius ea intelligemus, quae tractavimus ipsi' in quibus versati fuerimus longius. Similiter lectis aliorum systematibus ad cognitionem herbarum viriumque plantarum pervenire licet distinctam vero clarioremque deam haurimus earum, quas vel ipsi virentes conso exerimus vel odoratu gustuue nostro dignoverimus. In Noso com iis facultas nobis conceditur, inprimis Vires simplicium in morbis experiundi occasionem suppeditant optimam orti Bolanici Plantarum exoticarum, quarum virtutes in Noso comi is explorantur. Explorationem hanc ne-ccisariam esse satis superque constat. Uerla caussa: AC MELLA planta est eximii pretii de insula et lona deportata is cujus essectus in calculo magnam promeretur laudem; SI EGES BECRIA in Hybernaculis parum aestimatur, prie copia invida prorsus hortulanis planta cognatio autem illa arctior quae legesbeckite cum Acmella intercedit, facit ut adversus Calculum quid remedii afferat, experimentis indagetur an non eandem vim, quam Acmella habeat quippe quum impens haud magnis comparari possit,
magno cum fructi hoc confirmaretur.
Ad Plantarum cognitionem adquirendam resque Bolanicas penitus intelligendas, multa olim ac varia ad exteras regiones requirebantur itinera ne solum
193쪽
solum sumtus ingentes facere necesse erat, sed etiam jacturam Valetudinis aetatis immo etiam pericula atque labores suscipiendi fuere. Illud exemplo Burseri constat, qui ea de caussa plurimas Europae regiones perlustravit videatur hanc in rem Clusii vita aliorumque. Quanto majorem promerentur Itali laudem, qui circiter medium seculi post Christum natum, de imi sexti primi ad Academias, Hortos Boimicos instituerunt, hoc quidem laudabile institutum praestantissimae useque Academiae sim imitatae. Nunc igitur Studioso Bolanicos integrum est in uno quodam Academico orto sine dispendio tem poris sine sumtu sine taedio itineris longioris plures plantarum species oculis subjicere quam aut Clusius aut Bur serus oculis usurparunt olim, aut qui oras utriusque Indiae aut Africae a de causia
Observatione dignum est, praeprimis per industriam eorum quorum intererat , sensim hortos Boranicos in Borealibus hisce plagis institutos fuisse simul cum ipsis scientiis rei Medicae. Sua vidit initia ortus Patavinus Is O. Pisanus I 47. Bon0niensis Is 47. Parisiensis Is 7o Leidensis 377. ipfensis 58o. Monspeliensis IS98. yenensis 629. Berotinensis I7I . ut reticeamus reliqUO S.Instituti sunt Horti Bolanici plantarum propter multitudinem ubi tamen major cura accessit ac sollertia , Us E quoque instituta invenimus . in quibus Lapidum variorum multi ε udo curiosis subjicitur oculis, veluti Petrarum, Minerarum Fusilium, quin etiam multitudo animalium, quales sunt Quadrupedia, Ces . Amphibi , Pisces , Infecta Vermes, ut ea ratione Studios; Medicinae , quidquid ad Materiam Medicam pertineat, facultas videndi cognoscendique subministretur. Talia simul Musea
194쪽
Musea in orto Bolanico ipsensi , Amstelo da- mensi, Parisiens Chel sejano aliisque quam plurimis, nostris patent oculis.
Progressu tempori scientiarui hei ultra
annos centum sua vidit primordiam ortus psallensis, cum de via compendiaria cogitari coepit, qua ad Bolanicen pateret aditus. Tres Upsaliae loruere Medicinae rosessores, successionis ordine sese X-cipientes, Chel necopherus, Franckenius Rud-beckius quorum singuli non utique ignorantes quantum commodi tale afferret institutum, id agenitum sibi putaverunt, ut rem tanti momenti cordi sibi careque Senatus Academicus haberet. Quocirca ad annum 1637 die et Aprilis in Consistorio Academico, praesente Academiae, id temporis, Cancellario Lib. Bar D. Io H. CHYΤΤΕ decretum, ut ibi Hortus noster Bolanicus ubi nunc aedificatum est Noso comitam Academicum, instrueretur, qui quidem fundus usibus Regiae veteris jam tunc erat adsignatus ex Palm hioldianis.
Anno 64 die I Febr. . Maj supplicibus
apud Sacram Regiam Majestatem literis de institutione Horti Bolanici agere coepit Consistorium Academicum. Palm l . Anno 164 Stabulum Regium cum Academiae donaretur idem locus huic horto destinabatur, deinceps autem consultatum adtumque est, ut confinia prati Regii seu Tractus qui I flande dicitur, Orto propius fieret. Palms . Anno 16s d. 28 Iunii super eadem re ad Frenissimam Regiam Majestatem referebatur, quod tamen successii caruit, donec manum operi admoveret B. Profestar laus Rudbeck. Palmy .
195쪽
OL. RUDBECΚ, Pater, natus . 3. Sept.
16 O. Joh. Rudbeckii Episcopi Arosiensis Filius insigni ingenii acumine praeditus, in adolescentia Doctore usus Med. Botan Pro . Joh. Francken o instii diis edicis magnos non modo fecit progressus, seci etiam ad res Mechanicas, artem Pietoriam Muscam animum studiumque con Uertit singulare. In studio Medico quantum ille profecerit Anatomia potissimum, vel inde constat quod juvenilibus adhuc annis Vasa γmphatica indaga Verit, cujus tamen inventionis pajmam illi dubiam facere conatus est Thomas Bartholinus. Hujus Rudbeckii ingenii claritate commota Regina Suecipe, Christina lautum ei adsignavit 1 ipendium, quo subsidio sustultus, extera in Viseret regiones, vires animi magis culturus. Aliquamdiu ergo apud Bataoos commoratus, domum rediit ad Uecta secum ingenti copia plantarum exoticarum quando publico Pro grammate litterarum studiosos convocat ad adparatum herbarum, nec dum in patria visarum contemplandum conquestus simul spatium se vix habiturum tanta multitudinis capax, quae ad lustrandas res tantae raritatis coitura foret se tamen spe opinione frustratum animadvertit Uir Clarissimus' vix unum alterumve esse, qui accedere ac illum ex-qujsitissimum multoque pretio conquisitum plantarum adparatum lustrare dignaretur. Longior adeo mora temporis requiritur, antequam Nationi cuiquam aut Genti res quaelibet per se quantumvis
egregia' perutilis, sese adprobaverit. Ingenii igitur ac doctrina praestantia Rudbeckius omnium bonorum studi commendationem sibi collegerat, quum Illustrissimus per ea tempora Canineellarius Academiae Upsaliensis, Dominus Comes de Tom. I. M la
196쪽
la Gardie, probe intelligens Rudbeckium ad commoda hujus Lyce natum factumque ei Adjuncturae munus detulit, mox apud Regem egit, ut Prosessis rMedicinae extra ordinem constitueretur exacto fere anni dimidio Ordinarius Medicinae ProfessBr, Steni defuncto, Uaderet. Hoc tanto Maecenatis sui favore utendum ratus Rudbeckius, idque propossito ad hanc Academiam rei Bolanicae amplificandae, invexit non modo plantarum indigenarum species ad instruendum hortum hunc novum, sed fecit etiam, ut exoticarum herbarum raritate .copia auctior evaderet ortus Cancellarii de a Gardie ad Palatium acob sdahi, nunc triclis datii; quorum inde in opusculo a B. Rudbeckio edito, cui titulus: DELICIAE VALLISI A co BIEM. Ups Anno 1664. in Duodecimo. Anno 16s Hortus Academicus a Nostro sun-
dari occoepit auspiciis Caroli Gustavi Regis Sches LU . 272.
Anno 166 d. 27. Aprilis venditione Horto Bolanico cessit fundus Erici Ola F. situs in urbis parte, quae ofNe dici consuevit. Anno 1662 d. 14. Januarii Rudbeckius Noster dono obtulit totum suum fundum, aede sis areas bene cultas complectentem, ter mille non ingentis quinquaginta Thalerum cupreorum pretio pesti
Die 28. Martii ejusdem anni area item hortensis Claudii delaber ad plateam majorem sita inusium Horti emebatur. Eodem anno . . Decem bris Ordo Urbicus Horto Academico fundos quatuor ad plateam majorem sitos, liberali condonatione adciixit. Circiter ann. 166 agrestis' area viduae Humeri ad SKarib echen ita Hortum nostrum auXit. Anno
197쪽
Anno autem 167 diplomate Magistratus Urbici
standus piscinae proximus in tractu W ribecken, in usum Horti Academici concessit o. Quanto cum labore, quaque industria Hortum Academicum fundarit ac locupletari Noster, ex indicibus plantarum huic consitarum variis, in lucem
Ι. Catalogum Plantormn tam exoticarum quam indigenstrum, quibus ortum Academicwn Uiliensem primum in struxit n. MDCLVII. laus Rudbech. Upsaliae 638. 2. pag. 43II. Hortum psallensis Academia ex auctoritate . R. M. primum mili utimi anno 165 ab Ola Rudhech, accedit ejusdem At clarium novissimum. Upsaliae
III. Horimn Bolanicum variis exoticis indigenisque plantis infructum curante lao Rudhechio. Upsaliae 683. . pagost . Latino-Suetice.
In hoc novissimo I 87 plantas recenset Auctor, inter quas , si Sueticam Varietates exceperis , 63Ocirciter reperies XoticaS.
HYBERNACULUM quoque esse fecit ibi ubi nunc Aquarium Palustre occurrit bo proxime etiam ad Hybernaculum effossus est puteus ad aquilonem, qui etsi terra coopertu non conspicuus hodie tamen persistit. Exacte in eo loco, ubi in Tabula Num . . Git. . M a DOMUM
a Sed de his pauca nostri enim non est instituti, primo dia uius horti multis describere, sed praesentem modo adumbrare praesertim cum Vir Doctissimus . . L. Arrhenius in Historia Academia psallensii propediem, in his uti in aliis, omnium desideriis satisfaciet. ν Quomodo Rudbeckius in animo habuerit situm areasque Horti Madsignatum Hypocaustum dii ponere, Tabula 33. Figura ia in opere Atlantico satis demonstrant.
198쪽
DOMUM PRAEFECTI g. o. seu Prosessoris Bolanices latere coctili aedificandam curavit Horto vicinam, eodemque ubi jam istu loco ut Professor Bolanices Znquam praesens, hunc tractum vigili tueretur oculo commendari ei merethan tu tectum, januae fenestrarum at Uae aliaque, pro ligno ex ferro comparata, ad vim incendiorum
Huc ac cedit, quod magnus ille Uir laborem
Studiosorum Rei Herbaria levaturus de libris impressis, exsculpendas curavit figuras ligneas cujusque plantae, ante sua tempora Xhibitas, ut in uno
eodemque opere seu libro Camporum Elysorum
plantarum omnium formas exhiberet, mut qui hoc uteretur libro, reliquis omnibus facile carere posset. Reliqua ab hoc Viro inventa sollerterque instituta sicco jam praeterimus pede, in quibus numerari suo jure debet Theatrum Anatomicum, in fastigio Academiae Gustavianae X structum, quo elegantius atque commodius toto Europaeo orbe vix adspicies. Loquitur abunde opus Atlantices, prorsus insigne, quid quantumque in Antiquitates Patriae illustrandas operae atque industria contulerit. Ad postremum spartam Profesilaris Lotanices, annuente Sacra Regia Majestate, detulit filio lavo Rudbeckio .ad annum 169O post incendium,
quod anno I7O d. 16. Maj maximam urbis partem foedaverat, ardente febri die 2. Decembris ejusdem anni natura debitum reddidit. Uir patria sua decus' ornamentum longe excellentissimum b.
Qui plura de vita gestis hujus Praefecti desiderat, adeat Es LRGI I Laudatione funebre in latin Rud chPatrem, abitam DP alia anno po3. 4.
199쪽
O L. RUDBECK, magni Patris filius indolis eximiae, natus anno 166o. d. s. Martii cura' institutione paterna quaevis r clara acri arripuit ingenio. In adolescentia digladiandi, equitandi' pingendi arte non modo exercebatur, sed in Bolanicis potissimum quantopere profecerit, indicio est Dissertatio Academica, de propagatione plantarum, egregia, V aliae Anno 1686. . Quo quidem eruditionis suae specimine, dum universam Horticulturam X-hibuit, planum juxta fecit omnibus se minime tironem esse, sed veteranum potius subacti ingenii
Quare constitutus Facultatis Medicae Adjunctus, Anno 1687. peregre profectus Daniam, Ora Germaniae Belgium & Britanniam emensus, Ultrajecti, anno 69o. Doctor Medicinae legitime renuntiatus est, edito praeclare eruditionis sua specimine de Fundamentali Plantarum notitia. Ultra jecti 69O. . Vienno 169o. a. cujus incudi subjecto Hermanni Systemate Plantarum novo, palam fecit uni Uersis, diligentissima auscultatione Hermanni roses oris Lei densis, familiariter notis jam plerisque plantarum generibus, solidi si1ma se Bolanices principia animo comprehendisse.
Anno 1691 huic filio mox domum reduci, jam ingenii doctrinae opibus instructissimo, munus Pro fesilarium simul quidquid ad res Bolanicas pertineret, reliquit parens Rudbeckius. Anno 169 jussus est a Rege Carolo XI. oras Lapponis perlustrare Rudbeckius junior, ibidem, quaecunque in Ueniri uspiam potuissent species Lapidum Plantarum, Herbarumque ravium, Piscium animalium ceterorum, omnia, attenta ingenii oculorum acie, gnaturus. Iter hoc molestiae
200쪽
plenissimum obsequenti promtoque animo suscepit, adsumtis secum vitae sociis Fratribus Comitiae dignitatis IACOB CAROLO GYLLENA ORG Est hic quem Cancellarium suum gratiosissimum Quere magnum Veneratur Academia psallensis, atque ut hoc Maecenate diutissime fruatur, ardenter precamur. Aderat etiam ad manum Andr. Holt hom, arte pictoria praestantissimus, Doctor deinceps Medicus Pro incialis Nycopiae. Fecit haec in Alpes borealus expeditio ut Tomus primus odi sic dictae et mola seu Lapponia illustrotae, in lucem publicam ederetur Upsal. 7o I. so Latin, Suetice, pag. 79. Reliqui Tomi nondum editi, idque rei literariae detrimento haud mediocri. Quantum in Laphonia Pliniarum indagari Noster Acta Literaria. Ups. 72o satis indicant. Mirificae erat voluptati ope Holigbomi omnes fere Avium Sue cicarum species depictas expressasque intueri quas tam concinne' ad curate delineavit, ut palmam dubiam omnjbus fecerit scitus ille pictor. In hunc volatilium adparatum in gratiam studios juventutis, publicas instituit lectiones Rud-
Auxiliares etiam manus tulit patri Rudbeckio in opere majore figuris plantarum numerosissimarum exornato, unde typis impressus prodiit Campi Absit Liber fecundus, opera lavi Rudbechii, Patris 6 Filii, psaliae pos . Folio pag. 39. Tomus primus typis exscriptus, nondum tamen de ossicina Typographica exierat figurae item omnes ligno insculptae, in complementum decem Tomorum sequentium, dum anno 17o d. 6. M i fortuitum incendium brevi momento maximam partem urbis Upsaliensis, Arcem Regiam, Templa, Academiam Carolinam officinam Typographicam, Hortum Academicum' ejus Hybernaculum hausit inque cineres savillas redegit. Major