장음표시 사용
201쪽
Major utique incidit calamitas, majus damnum, plerisque in locis, quam ut facile resarciri posset; hinc adeo epocha Horto nostro dira satis' funesta
numeratur Rudbeckii quidem cura labor pro re Hortensi etsi neutiquam cessaret, X periri tamen cogebatur, species plantarum aesti Vo tempore collectarum, aut aeteris ab oris advectarum, vi hiberni frigoris quotannis mori, quandoquidem ad earum conservationem nullum amplius suppetebat
Idem otiam, ubi multam posuerat operam in lingua apponica ejusque natalibus, illustranda, factis antea in studio Linguarum Europaearum Orientalium magnis profectibus, sensim pedeten- timque harum rerum deliciis incensus, ad exicon quoddam Harmonicum elucubrandum, adjecit animum , idque industri labore die nocteque incomparabili qua propter non mirum, si frigescere negligi ceperit in dies Hortus Bolanicus, quodque Alterius vires subtrahit alter amor Mora moram traxit ingravescebat aetas, Clementissimo etiam permissu Sacrae Regis Majestatis, ad Lexlcon Harmonicum perficiendum omne studium operam contulit, Uicaria fungentibus opera Martino, o senio & innaeo. Itaque ubi exoleverat aliquamdiu IIortus noster, de illo recuperando sollicitus cogitare cepit Senatus Academicus: Praesidi hu)us Dissertationis Celeberrimo id negotii datum est, ut sollertent Hortulanum pro Videret arcessebatur hanc in rem idcirco Die dorici Nietzel anno 1739. suge arti
202쪽
Tandem Rudbeckius Pleuriti de morbo implicitus, qui in Aphthas cessit, ex hac mortalitate emigravit anno 74O. d. 23. Martii do.
Medicus Regius QReg. Colle g. Med. Adsesor,
chio successit anno 7 o. alter vero Prosella Medicinae, Oct. mrent Rohere senio pressus Ua'atio non muneris Pro sibri impetravit, cui anno 174 I. sui Iectus n. Oct. CAROLUS INNAEUS, quam partam quanta cum nominis sui gloria ornent, multa exterorum indigenarum de illis elogia abunde testantur. Hi duo Profus res recens constituti, rem Medicam jam prope a centem, quantum in ipsis facilius sublevaturi inter se paeti sunt de sua cujusque opera commutanda, ut . . Ros ENI Us of comi praefecturam curaret remque Anatomicon publicis lectionibus traderet, Ph3siologi praeterea, Patholariam retiologicam , Therapiam proeparationes Medicamentorum Alter vero . D. INNAEUS
vicissim praefecturam Horti Academici sibi curse esse voluit praelecturus quoque rasoriam Naturalem, Diaetam, Diagnosen morborum, Bolanicen materiam Medicam quod quidem institutum, primo consensu Academici Senatus, mox nutu adprobatione lustrissimi Academiae Cancellarii sancitum
Celeberrimus D. D. Rose per breve illud tempus quo Horti curam gerebat, duo, eaque insignia commoda procuravit prius ut epimenta antiqua ruinam minantia exstruerentur, posterius ut spatium Horto dicatum duplo auctius Uaderet eo enim
Hujus ita cursum, praeclarum omnino insignem Vide, sis , in Laudatione Funebri lavi Rudbeckii habita a Celeberrimcin Protestore Io R. In RS, psallae 74 I.
203쪽
enim suadente heredes Rudbeckii proprium quassi Hortum, Academico adjacentem vendebant, qui hodie conjunctus cum antiquo, continet spatium istud cis Aquaria, quo hodie Area ernalis, Autumnalis, Meridionalis' Hybernacula comprehendun
Anno 74 confirmata, quam diximus, partitione inter Medicinae Prosessores,is Clarissimo n. Praeside Praefec iura admoto, accos serunt varia sortuna faventis emolumenta ad ortum instaurandum perquam necessaria. Senatum Academictim constituerunt Viri, omni
scientiarum genere Clarissimi qui uti omnium disciplinarum justi erant aestimatores, ita Bota-nices ac Studii Medici commoda curabant, immoque flagrabant desiderio videre inter Musas p lienses Hortum Academicum, qui aliis Academicis hortis nullo splendore cederet. Transactum igitur est, ut quis quid ad hanc rem spectare videretur, sumtibus Academia novam consequeretur faciem, utque AEdes Bolanicae, neglectae jam ac desertar,
Senator Regis Regnique, nec non Proesies Regiae Cancellariae, Iliustis simus Comes ac Dominus, CAROLUS GYLLEN Bou G, idemque Illus trissimus Academio Concellarius, pro salute erudita Civitatis omni excubans cura, Catadromo Observatorio Astronomico, mos comio Acadernico restauratis, Hortum quoque diligentissime reficiendum jussit suasit, transmisi pariter Schemate seu Forma, cujus
204쪽
ad similitudinem disponi voluerat singula arearum
totiusque Hori spatia. bilissimus Dominus CAROLUS ii R LEMAN, 'remus Aulae Regiae X hortorum Regio montendens, mira artis X cellentia nemini per universam
Europam secundus hoc Schema sua manu praepa ra Uerat, e quo Veluti exemplari, fundus concinniorem acciperet formam
Quaestor Academi se Dominus Magister, Petrus Julin cujus vigilantiam studio prorsus indefesso,
reliqua nostri Lyce aedificia insigniter re Uerunt, huic rei procurande suam diligentiam nunquam deesse voluit. Hortulanus Die dericus i et gel, quem anno I73 huc per literas arcessivit Cl. n. Praeses, in hoc opere maturando dexteritatem suam Xperientiam probavit minime vulgarem b. Clari Gs Natus is Hamburgi, patre item hortulano, artem di dieit
in Horto Gottorpiens per annos quatuor. Plures deinde hortos Germaniae attento lustravit oculo. Aliquamdiu in viridario erren hausensi ad Hanno veram meruit, spatio sex mensium in Saligit, aliensi, urbi Guelpherbyto finitimo Pollea idem administravit munus adlusimum Hol satiae per intervallum quatuor annorum, ubi Hortum Regium, prope desertum' ad incitas redactum, cultum& amoenitati pristinae restitutum reliquit Bremae quoque quum per annuum spatium substitisset, horto Jacobi Ort- manni per quatuor praesuit annos. Per annos itidem quatuor curam gessit horti Beves montii ad urbem Britanniae South antoniam jacentis. Hinc eVocabatur praefuturus horisto praecipuae celebritatis cistortiano, quani quidem spartam non sine laude vehatur ad annum 739, cum Ocatione Celeberrimi Domini Praesidis psallam accessit annos natus triginta sex advectis secum diversis rarissmarum plantarum generibus, apud Ostrates ante eum diem non visarum; in quibus prae primis numeramus Arborem Camphoriferam harum autem plantarum pleraeque periere vi hiberni frigoris, pro desectu Hybernaculorum.
205쪽
Clarissimus D n. R Es E a teneris usque annis
rei Bolanices studiosissimus is ad exteras Europae Academias in Bolanicis famam adsequutus, apud Belgas pariter spatio aliquot annorum Praesectura Horti Clissortiani perfunctus, psallensis jam demum suscepta Praefestura, nullum non in id studium adhibuit, ut omni plantarum herbarumque adparatu moresceret ortus Academiae psallensis.
Mox igitur domui Praefecti fig. 16. veterem
dirui novamque exstrui vidimus, muro longe solidiori fundus quidem fundamenta eadem, quae prius, permansere, tamen in altius adsurgit aedificium ampliantur fenestra ' penetralia commodiora ac jucundiora fiunt tecto gypsato Domicilium inferius usibus familiae inservit. Superius autem Pr32fecto adsignatum est, ita ut Conclave D sit Mu eum Naturalium, Atrium C privatis lectionibus pateat, Cameram vero Ab Bibliotheci in Praesidis sibi deposcit propria qua in Hortum uni-Versum oculorum prospectus X currit, ut constet, quam probe pensum suum laboremque absolvant operarii, ne vim rapinamve exerceant maligni. Postea inutili copia arborum fruticumque hortus purgabatur, effodiebatur solumque complanabatur. Ambulacra decentius instruebantur Humus atra saecundior in areolas colligebatur, jam elevandas, copia vero arenarum locupletabantur ambulacra, ad nitorem, siccitatem ornatum conciliandum.
Hac ergo ratione spatia ipsius horti, prius depressa, materia large ingesta, humiditate Minaequalitate li
AQUARIA Dammar, fig. 7 8. 0. effodiebantur,
ubi fossa olim veterem illum hortum a tractu jam adjecto sejunxerat, quae lutulentis nimium' lim Osis scatebat aquis, a fonte cis plateam finitimam jacente si g. 2 o erumpentibus. Haec Aquaria dispari
206쪽
sunt profunditates medium seu Aquarium lacu stre fig. 8. altissime effossum alterum f. Aquarium flu- Ciatile fig. 9 aquiloni oppositum, mediocriter Aquarium palustre fig. . , quod ad meridiem Uergit minimum inter fundum & aquarum superficiem relinquit spatium; idque propterea, ut Unumquodque diversis usibus pateat Latera seu margines viridi vestiebantur cespite, ab aquae superficie arcto tramite separato , quo ornatus lociis amoenitas conspectior Vaderet Aquarum ductus alliciebantur ad aquarium palustre fig. . per defossos occultosque cylindrosis tubos sub platea si g. 24. ;
illud autem aquam demittit per similes canales ad aquarium lacustre fi g. O hoc deinceps ad fluviatile si g. . , ex quo per ejusmodi canales de Horto educitur ad fig. 2. Itaque in hisce aquariis perennis biva suppetebat aqua, quae nec aestiUO tempore e X aresceret, nec ardore solis putresceret, neque pluviis imbribusque augeretur. Quo quidem pacto ortus olim, autumno me sertim Verno tempore, aquis prope inundatus, commodus ac siccus Uassit. Sic ad irrigationes quotidianas affatim aquarum quidem vivarum, singulis anni tempestatibus in promtu erat hinc denique plantis aqua& humore gaudentibus idoneus comparabatur locus. Duae AREAE majores Quarter , PERENNI s fg. o. o MANNUA fig. 11. 11o, maximam horti constituunt partem, quarum utraque a se invicem in quadraginta quatuor areolas sangar altius congestas, divisa, nec illae latiores, quam ut aliquis ad latus positus, ab inutili agresti herba eas runcare queat. Unaquaeque area sepe Viva humili Brosthach cingitur,4 ad unumquemque introitum, portula seris communita clauditur, ut Peregrinis .Hospitibus curiosioribus, omnes qui de In plantarum species sine obstaculo oculis, non item
207쪽
manu contingere Mattrectare liceat. Hae sepe ad utrumque latus ambulacri majoris fig. s. s. constant Abietibus tonsis' semper virentibus, ad latus orientale ex Spirara' ad reliqua latera ex Syringa, Philadelpho, Berberi de Euonymo ac Salicibus. HYBERNACULUM Orangeriet positum est ad eam partem orti, quae ad orientem porrigitur; quoniam vero linea solaris oblique locum pertransit fig. 26. , ita aestructum est Hybernaculum ut Frigidarium introitu seu portae fig. 12. 13. horti regione respondeat, brachium septentrionale soli meridionali obvertatur pars Vero australis 1-mili structura occidentem spectet. Fundus alte egestus, nec alia terra ibidem relicta, nisi argilla solidiore humidiore, cui impositae compages Guncturae ferri validioris, ad rude saxum fundamenti loco sustinendum: Huic innititur murus de latere coctili ulnas I altus ab illa parte, quae ad hortum vergit a postica vero humiliorem habet parietem haec domus, ut tectum huc paullatim subsidat. Tegitur totum Hybernaculum laminis ferreis, cujus fundamenta horto objecta arenoso saxo conteguntur Hybernaculum hoc dispescitur in Frigidarium fig. i. in medio situm brachium septentrionale duo complectitur Caldarium fg. g. atrio s. frigidario proximum Lepidarium fg. . , quod hoc
brachium terminat Brachium meridionale si g. 27. 23. 29. 3O. I. Hortulano habitandum hodie conceditur.
FRIGIDARIUM Salen, g. . in altitudinem V ulnarum patet. Parios, ad boream ieridiem spectans, medius in dimidium cylindri d, d cavatur in horum utroque caminus magnitudinis eximiae Visitur, constans materia si gulina, ut locus ille capacissimus incalescat, ubi intensim incidit frigus.
Prope ad latus occidentale aperitur via hinc b a
208쪽
domicilio Hortulant, illine cha Caldario, senestra fodibus inserta, ut a Frigidario pateat prospectus
in virentem semperque florentem testatem Caldarii. Habet paries occidenti oppositus a quatuor senestras capaciores, praeter angustius aliud supra anuam in hortum ducentem; qui quidem introitus duplicatis clauditur foribus, at frigus hibernum prohibendum tectum gypso illitum: a Uimentum quadrato lapide calcareo laevigato & ex elandia advecto stratum est. CALDARI UΜ, Dres huset, fig. 2.9 in VII altum, pavimentum ostentat cocto latere tectum, sesqui ulnae mensura altius pavimento Frigidarii. In angulis borealibus duo comparent camini a b)horizontales, quibus ligna injiciuntur X tra parietem, quorum fistulae origoni aliter sese in longitudinem extendunt ad latus usque meridionaleci,g9, postmodum foras in altum exeunt per murum septentrioni oppositum a b , prout tabula prospectus, in limine Dissertationis nostra posita demonstrat Latus australe Caldarii g, g sola fenestrarum junctura constat, hunc in modum inclinatis, quem declarat delineatio, in fine hujus opusculi sita, quemque hoc majori adnotatione dignum existimavi, quod Caldarium hac inclinatione senestrarum, sole radios evibrante, duntaXat ab illo tantum caloris adquirit gradum , ut Thermo metrum g ad gradus 32 saepe adscenda , quamvis
non facile et a 2 admittatur superare gradum Hortulani vigilantia ; nec instaris gr. hyeme facile descendere, antequam focus defectum solis suppleat. E. g. Beneficio radiorum solis anno I74 d. i. Ianuarii sic incaluit hic locus, ut nonnulli huc ingressi, perque horulae spatium subsistere cogitantes, post
moram g Τhermometrum nostrum est O in puncto congelationis.& numerat Io ad gradus aquae coquentis.
209쪽
moram decem minutorum , membris omnibus sudore perfusis, foras Xire cogerentur. In medio parietis ad boream, caminus ob duplici ratione accendi potest, partim forinsecus ad locum calefaciendum, partim autem intrinsecus ad vapores humidos inde eliciendos. In medio Caldarii nostri area est insigniter ampla d, e,so, humo atra referta, in qua plantarum genera consita, fenestris supra Mab antica collocatis, incrementa capere possunt facillime.
vimentum habet profundius quam Caldarium, duasque fenestras Versus occidentem, ad boream autem
unicam, a qua plaga ingressus a ab horto etiam aperitur ad australe latus vero anua b in Caldarium aperitur. Hujus epidarii altitudo I ulnarum numeratur. Hic repostoria per gradus, in ormam amphithestri collocata, ad urnas florum exquisitorum continendas. AEdes Hortulani magnam habent commodita-
em, ut possit ille sine ulla molestia, frigore dominante foris, e suis aedificiis Hybernaculum ingredio explorare, an gradus caloris ubique temperatus it nec ne Extima ejus habitatio meridiem respirit, qui in Musteum Horti, successu temporis com nutari poterjt longitudo ero hujus brachii, ad Iccidentem pictis dunta Xa fenestris ornati, in Fri- Iidarium cedet fortasse, auctis aliquando opibus orti, ut locus, Frigidario jam destinatus, usibus
recessariis serUire nequeat. Tum vero domus Horulani a tergo vel in confinio exstrui posse videtur. Partes seu latebras Hybernaculi tecto proximas accupant utensilia Minstrumenta Horticulturae delinata b.
210쪽
VAPORARIUM Dresbi in chen si g. I . ad a. tus Hybernaculi occidentale visitur, ligno exstructum inclinatis fenestris distinctum repletum denique stercore equino, quod Cortices coriariorum Garfruare barit contegunt Urnas hic terra prae ignante ex humo atra tenuissima, crjbrata plenas videmus his injecta semina plantarum indicarum, aestivo tempore, ardore solis' simul calore terrae tamquam in Ventre equino X cludenda. aporarii
hujus altitudo I ulnarum numeratur U. Gradus caloris hic adscendit saepe ad a.
Forfex, Saκ. Gutturnium, Vattuhanna. Harpax, pel plochare. Ligo, Syade. Olla umbratilis, hygghlocha. Rastrum, a se Hars Rutum, ut seu aha. Sarculum, Hacha. Scala, tua. Tribulus, Fotangel. Tridens, re Trulla, eller Uectis, Drnstor Uehiculum, Bdr Uncus ambi dexter Bardi an . e. ixVaporariis destitutus quondam Ol. Rudbeckius senior, furnum ipse ingeniose excogitavit, vaporarii effectum supplentem. Videatur G. Loorman, sub praesidio . Rud-bech, Horticultura novit fallens s. Us. 664. 4. Quaecum artissima fu, laic eundem in compendium redactum si Itam furnum. Locus apricus, cujus a pedes in longitudinem , a in latitudinem, trabibus inter se junciis cinguntur quibus lateres cocti imponentur ad altitudinem dimi lii pedis. Porrectaque totius strueturae longitudine ab Ortu in occasum supernae dictorum laterum X trenaitati alii latere fastigio pedem non excedentes incumbent, adeo ut in eorum a Vitate apte prunae queant contineri Latiis muri meridiem spectans 8 foraminibus aequali trium pedum pati ab se invicem distantinus per lorabitur, prunis vere ingerendis accommodatis. Excipient lateres cancelli aenei totam muri supremam a Vitatem tegentes. Cancellorum foramina lapilli claudent tam ad terram delapsu arcendam, quam calorem diutius conservandum. Nam terram cance Ili ustinebunt altitudinis sesquipedalis, quae ne protinus dissiuat, lateribu quoque ad latera supra cancellis dispositis munietur ejus deni cuin terra alis