장음표시 사용
541쪽
fallae 748 uni et s. Hominem creationis ultimum se finem do iacet, praeter sacram paginam, scientia naturalis. Omnia igitur, et immediate vel mediate in utilitatem tendunt hominis. Et ad victum cultumque necessaria, tria subministrant naturae regna uno tamen non posuit loco sapientissimus Creator ea ipsa, quibus opus est homini, sed per totum globum terraqueum dispersit horum necessitate adactum se sentit homo, ad ea exquirenda, ubicunque locorum inveniri possint. Scientia' aeonaturalis res creatas nobis reddit notas, in tribus hisce naturae regnis. Nosse adplicare, duo sunt praedicata, qua qua Uersum nos Vertimus, maxime necessaria homini ideo, metae instar, in qua omnia horum regnorum concurrunt, curae erit, ita omnia etiam ei obvia adtendere, ut notitiam' indolem
542쪽
eorum a miliares sibi rite reddat, usibus suis recte accommodet, gloriamque divinam illustret. Est igitur stris hujus scientiae admiratio Creatoris' utilitas hominis. Objecta horum trium naturae regnorum nihil aliud sunt, quam mirabilia Creatoris. Jucunditate eorum motus, Cel. D. Praeuidem, cum plurimis aliis scientiae hujus cultoribus, secutus sui in X cursionibus botanicis, per flori seros campos, horis aestivalibus. Cum primum multiplicem usum auribus haurirem, quem plantae vitae praebent communi, subdolebam nullum adhuc librum in lucem prodiisse publicam, talia experimenta continentem, excursionibus saltim accommodatum. Perspexi, quid quantumque utilitatis ejusmodi opera curiosis ceconomis popularibus meis patri eque meae longe carissimae esset adlatura. Existimavi igitur hoc etiam opus nec Philosophiae studioso fore inconveniens, curam in id intendens, ut audita lectaque collige rem,' Tecum B. L. Speciminis Academici loco communicarem, sperans fore, ut, licet opusculum hoc mancum pro modulo tantum ingenii mei perbreve sit, eis saltem inserviat qui prata ridentia, oculis ot anicis perlustrare cupiunt, si non pluribus ne simus talpa in arvis. In enumerandis hisce ussibus, Cel. D. Praesidis methodum, in PLORAsVE CIC A susceptam secutus sum, nec ultra eam X- spatiatus vel ad plantas exoticas vel nostratium hortenses id tantum egi, ut nomini ipse usus quoque adderetur. Ea praesertim indicavi recensui, quae vestimentis, cibis, domibus mutensilibus apta sunt. Permulta alia adnectere potui siem, nisi vel res angusta domi obicem posuisset vel animus non fuisset totum jam conscribendi volumen. Hostequam maxime innocuos conatus, B. L. si aequi bonique jam consulueris, opusculum hoc, Summo favente Numine, forte aliquanto auctius, lingua eX- positum Vernacula, exspectri. Vale. I. Sa-
543쪽
T. Salicorni europaea salsa planta, pecoribus gratissima. Aceto praeparata, in Anglia, uti portulaca, cum acetariis editur. 6. VI 2II. Souda Hispanorum vi triariis inservit ut Got. 269. . Ut trum vulgare. Sepibus hortorum operique topiario praestantiorem vix habemus fruticem. Praestat ligustrum ex insula Orosi, quam ab X-teris accessere regionibus. t. est. 192. Uinum, baccis tinctum, nigrum evadit colorem alias rubrum caerule Icentem e baccis eliciunt chartularum lusoriarum consectores. Q.
8. Veronica Osscinalis succedaneum hete vulgi. 22. Veronica Chamados, priori, Ioco Theae, prinstat et Berol. 21. Pinguicula vulgaris flavedine crines tingit, gummique instar capillis contorquendis inservit. Sim. Paul. Succus tumores fissuras uberum vaccarum fanat. Rq. st compactum appO- num taetmjolli hujus foliis praeparatur. l. Lap. 1. Uibus noxia pediculos decoctum fugat. est Got. 238. 27. Fcopus europoeus, exsiccatus coctus cum vitriolo nigro inficit colore.
29. Anthoxanthum odoratum sua Ueolens odorem faeno gratissimum conciliat Scheuchz gram. 239.
3o. Valeriana osscinalis. Radix ullum amasia. 32. Valeriana Locusta. Folia primo Vere pro acetariis colliguntur.3 S. Schoentis Mariscus paludes pro indas cespi-tosa foecundas reddit Folia demetuntur in Gotlandia, hisque domus teguntur. It Got. 23O. Insulae natantes ex hujus radicibus deducuntur. Scheuchet grom. 7 Radices turias seu cespites generant. Ibidem.
8. Scirpus Divaticas, luxuriante reptatu, silvas steriles foecundas saepe reddit. 39. Sciro
544쪽
39. Scirpus maritimus. Uti sequens lacuum viorum ripis, ita hic maritimis fertilitatem adfert. go. Scirpus lacustris tuguriis tegendis aptissimus; Smolandi vero eo clitellas sarciunt. Pro pabulo
4r Scirpus palustris suum deliciae Mim Bab. I 83.2Og. 42. Scirpus cespitolius ursas cespitosa plerasque in paludibus profundis efficit. l. Letpp. 2 o. . Disti-cile putrescit is in humum an sit. Ibidem . 44. Eriophorum vaginatum a seminum pappo pau-Deres pulvinaria conficiunt FI Lapp. 22.47. Nardi s 1iriἰla invisum gramen sceni me staribus falcem enim saepius eludit. 48. Phalaris urundinacea eximium pabulum locis ripis adjacentibu S. so Phleum praten si pabulum optimum non tamen
promiscu2.52. Alopecurus pratensis Ui datur gramen sue ci- eum, quod majori cum fructu udis & sub siccis seratur locis. It Oel. 9O ISO.54. Cano jurus paniceus in agris nimis luxuriat. 55 Milium effusum suaveolens pellit insecta tineas. It Oel. O. 59. Agro tis arundinue purgat fistulas ab acinas.'Fl. Lapp. 44. laetum pabulum in aridis. 63. ira cespitos locis fertilissimis praestantissimum pabulum. Adt. Stoc b. 7 2. p. o. Hinc acu primontanis Dalel artis maxime colitur. 67. Holcus lanatus pabulum mollissimum. 7o. Holcus odoratus pro corollis suaveolens. t. Me Ig. I s. Pellit tineas. 73. Post aquatica maximum .praestantissimum pabulum in aquosis ID. Vestg. g. 6O.. 78. Post triuialis frequentissimum pabulum in campia; intactum vero post florescentiam relinquitura pecoribus. 82. Ono.
545쪽
82. no furus caeruleus. Inde saltus tritonum. D. Oel. 66 oti. 23 S. 84. Bromus eculinus abundat in agris sterilibus, in augmentum frumenti pro pauperibus. 88. Bromus giganteus altissimum fertilissimum pabulum in pratis. 89. Bromus pinnctus pabulum in aridis. 9o Felluc fluitans anserum boum cibus Gramen manna esculen cum prUt enicum. Loes. Prusf. IO8. 9 I. Festuca elatio pabulum praestans in humo spongiosa' cecunda. Act. St'chb. ITA2. p. 62.9s. Festuca vina oves primario ij s. t. Oel. 72. Goll. 2 6 284. 97. vena fatua agrorum pestis. Eracticatur, accen-ssis stipulis, post messem frequentique ratione, agro quieto post germinutionem. Dateharli in cibum eam Vertunt, ante maturitatem dissectam. Semina in horreo ad parietes Sque repunt. Inde Hygro metrum Jolirenti. 98. Cena elatior pabulum gratissimum, sertilissimum. Acl. Stochh. 747. p. 6o. Radix a suibus praecipue expUtitur. 99. Arundo Phragmites maxime longaeva tectis ii i lis faeni succedaneum, Oreis ille hortorum apta Gypsar j is pro basi in servit. l. Dec. 99. Panicula viridi tingit colore. D. M ig. 93. Ioo Arundo Calamagrostis praestans pabulum in pa. ludibu S.Ior Arundo Epiget is pqbuit m praebc locis siccis .
ΙΟ2. Arundo arensima arenam Volatilem coercet. It Oel. 39. Goll. 2OS.Io3. Loliun temulentum temulentiam ct fere caecitatem inducit. It Goll. 223. 24S.Io4. Lolium perenne Anglis Raygrasse, praestans pabulum in pratis Anglorum. Ios. Triticum repens bina dices in annonae caritate Tom. I. Ex pro
546쪽
pro pane adhibentur: sunt alias suum delicite;
Jolia vero canum omitorium.1o6. Elmus arenarius. Radices pro pane, annona urgente, Venduntur. It Got. 33 I. Arenam domat volatilem in Belgio. II et Scabios Succisa floribus faenisecium indicat. t. Got. 233. Folia Viridi- tinctoria. t. Oel. 97. Or. II 4. Asperula odorata suaveolens pellit tineas. t. Oel. 6o. cI. Stochb. I 742 p. 27. II S. Asperula tinctoria, succedaneum Rubit tinctorum rubro tingit colore. It Goth. 238. Ast. Stochh. 7 42 p. 2 O. II 6 Galium verum Flores suaveolentes pavimento inspergunt ruricolae. t. Oel. IS8. II 8. alium horeale. Radices rubro - tinctoriae. I. Lopp. 6O. Illo Gallum parine, noxia planta in hortis piso constis.13 I. Cornus sanguinea. Oleum expressum e accis, pro lucernis, in agro Tridentino inservit. Matthiol. Lignum durisssimum ornatoribus loco buxi, lanionibus ad verucula in usu est, carnes enim penetrat in . Ut IS92.132. Cornus herbacea Baccas pueri in cibum saepe
133. Uonymus europstus eximius rutex ad sepes vivas in hortis. Ex ligno colos praestantiis mos tornant Galli. h. hist. 162 1. Pulvis baccarum pediculos puerorum necat.134. Trapa qtans. Nuces esculent ae sunt.
135. Alchiuisita vulgaris decocta pro sophisticatione
138. sicut europse noxia lini agris lupuletis; tingit purpurascente colore. 139. Potamogeton natans aquas piscibus pacatas reddit. 149. 3o otis scorpioides s o Vitam Venenum Got. 33S.IS 2. Litho permum i Oense rusticarum Hel singi carum pigmentum cosmeticum, IS8,
547쪽
158 Echium vulgare, apibus gratissimum, saepe seritur in horti S.I6Ι. Primula veris o cinalis. Flore vinum, radix cere vis iam fragrat ni cmessiciunt.
I 62. Primula farinofa solum subhumidum sterileque I alijord indicat D. Oel. 46.163. Men'anthes trifolina, loco Humuli, a pauperibus in Uplandia adhibetur in cere visam Panem e rome, premente annona , rarius praeparant Boreales. I. N. O. I7 . Convolvulus arvensis, planta agris noxia. 84 Hvost amus niger. Radices, pro pastinacis in cibum interdum assumtae, infatuarunt. Vid. Exper Arch. Rosen Prog. 18S. Datur Stramonium male notata planta. 187. Verbet cum nigrum sepe ornat. 189 Solanum ut amara sepe ornat tinctoria est. Ramis ad vincula cantharorum utuntur eorum
I9o Hedera Helix in hortis ad opera topiaria Mambulacra tecta idonea est. Lignum radici sutoribus ad cultellos laevigandos, cum ad cotem acuendo asperiores facti sunt, utile est. Raj. θη- 459.
I9I. Lonstera Periobmenum pulcher frutex in hortis ad ambulacra tecta. t. s. 3 I. OI. I92. Lonicera X stetim ad sepe vivas in hortis aridis idonea. Ram fistulis abacinis conflatendis inserviunt Liguum durissimum inter omnes arbores siue canas, aptillimum dentibus textorum pratorum pestinum. I93 Rhamnus albarticus sepe pulcherrimas, altas virides constituit Cortex lute, purpura. scente tingit colore. D. Oel S8. Got. 7S. 2O9. Succus viridis, pictoribus inserviens, e baccis
548쪽
pyrium utimur. I. Got. I9. Baccae viridi ingunt colore. D. Oel 3Ι. Cortex vero luteo. Got. 7s. molandi ad vincula cantharorum hunc se ijgunt aucupes hoc ipso retia sua viridi tingunt colore. 195. Ribes Uva crispa epes humiles tonsiles in hortis constituit Baccae tam crudae eduntur, quam in vitreis ascas ervatae immaturae lectae in robem adhibentur hic praeterea ructus variis modis in cibum transit. 196. Ribes nigrum. Sepe minus commodae ex hoc interdum conficiuntur Baccae quibusdam in deliciis sunt. Dysenteriae febrili houm primaria medicina fuit SauU. 197. Ribes rubrum. Frequentissimus frutex ad sepes humiles in hortis Baccae in robe .mensis secundis Xpetitae.198. Ribes alpinum. Fructus minus expetitus, cum sere saluus Frutex ad sepe in hortis usurpatur. Lignum durum' tenax dentibus pectinum pratorum aptum. goo. Asclepias Vincetoxicum. Planta gelu tacta,
editur ab equjs pus pro fomite. A .ao8. Chenopodium Bonus Henricus. Turiones more
Asparagi praepararaturis eduntur ab Anglis. I f. 3n. Is 6. 2I9. Ulmus campestris. Folia ovibus' bobus pabulum praestant Lignum primarias nobis praebet carinas navium inde Anglorum Magnatibus cistas sepulcrales pretiosissimas suppeditat, quod
sero corrumpitur. Usurpatur etiam ad fabricas ligneas, quibus lintea complanantur, cum glabrum durum sit. Lignum pulchre ariegatum, eligitur ad cistas pulchriores loco oleae. Cumque valde tenax, ad aXes, rotas molendinarias prelaque adhibetur. Ad ambulacra gratissima arbor, o jucundam ωviridem comam.
549쪽
Nihil damni sentit sertilitas graminum ex hujus plantatione. IB. IV g. 66. 22O. Elongium maritimum Radices pro asparago
223. Daucus Carota Radiae, in hortis culta, in cibo
227. Selinum palustre Radix masticatorium Lapponum. 23 I. Heracleum Sphon lium. Rustici in Sibi ria spiritum lardentem ex hoc destillant. mel. Sibir. I. p. 4-233. Angelica Archangelica Lappones caules crudos decorticatos in deliciis habent. l. Lapp. ΟΙ. 237. Oeuanthe crocata Radix homini venenatissima.
238. Phellandrium aquaticum equis paraplegiam essicit. I t. estg. U. 239. Cicuta viros bobus lethalis est. l. Lapp. o3. D. LVGg. 98. ago Aethusa napium hominibus' anseribus noxia.
It Gol. 6s. 242. Scandi Cere folium in cibariis recepta, in hortis seritur.
2ψ3. Chaerophγllum silvestre luteo tingit colore. D. Q g. s. viridi etiam Act. Stochb. 7 42 p. 27. 245. Carum Carvi in pane, pulte spirituque frumenti pro condimento adhibetur, copioseque Londini Gothorum seritur. Act. Stochb. 744. p. 233. 247. Egopodium Podagraria vere pro olere colligitur. 248 Apium graveolens Radix in hortis culta, frequens pro Olere. 2So. Sambucus nigra in Scania juxta domus seritur, hominibus tamen noxia umbra. Baccae licet vulgo sudoriserae sint gallinis tamen lethales. Barth cent. 4. p. 248. Lignum durum' flavum tornatoribus loco buxi seligitur 2 I. Samb. Ebulus. Baec Violace, tinctoriae. t. Oel 3I.
550쪽
asa Parnst a palustris Flores scenisecium indicant. as Drostra rotundi folia Vibus OXia Barth. ach. 4. p. I 62. Gothoburgi imponitur iitro, ut lac aholetis depravatum emendetur. 263. Allium ursinum lac boum odore' sapore inficit in ollandia. D. Goti i69. in lupuletis plantas in hortis talpas in domo mures arcere sertur R. uec. p. 93.264. Ali Schoenoprasium ac odoreis sapore inficit. It Oel. 9 I. In hortis colitur in condimentum coctorum piscium, pullorum meleagridum
ei bum. 26 . All. olei acetim vere pro olere colligitur.
266. All. Scorodoprasum itidem lac butyrum inficit in Gotlandia' elandia, ubi inter oleracoquenda etiam usurpatur. 268. Anthericum ossifragum ovibus noxium censetur, gramenque ossifragum audit Barth. a I. 2. p. Ι26. 232. Fl. L p Ι36. 27 o. ornithogatum luteum, in annonae caritate, pro pane vendit Ur. 272. Asparagus Ocinalis. Turiones altiles ab hortulanis studiose excoluntur in gula irritamentum. 274. Convallaria obgonatum Radiae, Urgente annona, pro pane inservit men'nd. Satagund 3I. 277. corus Calamus Ralices spiritui frumenti imponunt nostrates.
279. uncus effusit corbibus' nassis aptus ex medulla et lychnia candelae confidiuntur. D. Messe. 18 Medullam spongiosam thecis pro
ornatu adglutinant nostrates. 287. unc pilosus ovibus noxius censetur a rusticis Smolandiae. 29C. Berberis vulgaris Baccae pro acetariis colliguntur. Orteae lixivio maceratus favo tingit colore. 0 hist. 16os. Succus loco citreorum ad potum unisum usurpatur. Anharcrona.