장음표시 사용
811쪽
6 HisTORIA Ru M GALLrnpetunt esserendo cadaveri, aut est odiendo sepulcro. Luadringentos quotidie necat fames: qui adhuc dirant horrore cadaverum insepultorum in sepulcra parentum nituntur , ct his manent, non alio solatio, quam quod aspiciunt se cum fuissepultos antequam mortuos. Lua cum ita sint, quid moramur quin ad Regem confugimus' quantacunque barbaries erit apud hostem , si exuimm pertinaciam , pauci expiabimus; si perstamus , nemo post triduum superstes erit. Ad haec commota acrius seditione, assurgere virago , suggressaque propius, percutere acerba manu matronae genam : statim itum adverbera ; matronae familia, & amici in viraginem turmatim irrumpunt, nec deerant illiHesensores : sci sium in varia studia vulgus pro diversis affectibus agebatur , cum Guito immisso militum globo seditionem in tempus restinxit. Postridie Perroti praesectus id nomen erat quartae urbis regioni panem a Guilone sibi, & militissio deposcit
quam ante audacius ; protelante Guilone : Si, inquit , -- mento Dardabitur panis , intromittimin regios qua parte excubamus , sedata tenui pane seditio. Iam mensis volvebatur ex quo desierant pane vesci, nedum vulgus, sed de praecipui oppidanorum ; canum & equorum carnes in hanc diem c ro venales desierant vendi, quia plane deseςerant: Rohanaei mater, & soror, omnisque ipsarum familia , quatuor equos, quorum erat ad rhedam usus . fale de pipere respersos pani substituerant, totoque bimestri, equina carne expleta sceminarum principum Ames. Defecerant oppidanis quicquid in urbe animalium , feles . mures, canes, &eqvi : fames ultima veteribus animantium coriis expleba
tur, calceamenta, crepidae, ocreae, coria longo usu exsicca
ta, ipsae soleae, impuro pedum & luti contactu scelidae, mi Lis in lebetes, insusa largius aqua maceratae, mollescebant; dein ubi igne submisso efferbuerat liquor bovino sevo respergebantur, mollitaque d*ritie transibant in escat D. Vbi desecerat robustiorum pellium usus , fiebant edulia ex pellibus agniculorum aridis , & exhaustis , quae pro scribarum usu transierant in pergamena : hic parandi edulii modus erat; gelida detersiae pelles in ollam mittebantur , ebul- .liente aqpa calescebant, attrita calore pellis aquam condens abat , donec liquefacta materies in pulmentum trans-lrς quod rariorq c ccharo respersim in deliciis habeba-
812쪽
tur . donec Notariorum instrumenta deficerent. Haec Ru-pellae calamitas , hic toto trimestri cibus suit. Post eY- hausta fame oppidanorum . aut militum tredecim millia
in pugnam invalidis qui restabant nemo ambigebat, si Rex
universis copiis irrumperet, statim expugnatum iri a nemine defensam urbem ; cum miles & oppidani turmatim in Guilonis aedes irrumpunt, minisque atrocibus imperant ut
urbem dedat; ille dediturum se negat : irent i psi & dederent : idem Pastores, Robanaeique mater & soror. Praevaluit vulgus Sub finem Octobris mitiniatur ad Regem quatuor oratores paci & veniae impetrandis: Richelio Cardinali exhibiti, postquam audierat pro Secta omni pacisci velle, remittuntur hoc responso; Indecorum fore victori Re i pacta cum pubditis suis inire velut inter aquales ; si ex perduessione is contumacia petetur venia, futurum se intercessorem pro milire ct oppidanis.quorum alias desperata est salud. Quanta urbi superbia i in extremis agens , pro Seeta omni pacisci affectat, autoritati in finem retinendae , sibi sat fore putat si in
Postridie duodecim oppidani pleniore quam ante potestate Regi exhibentur, postquam de omnibus cum Richelio
Cardinali convenerant; provoluti in genua compellant Regem in haec verba, utano Advocato proloquente. Lui ex obscuro carcere, ubi diu captiυitatem ttitit in liberiorem auram traducitur , caligantibus oculis sustinet solis radios, Diagore perstringitur impraviso : nos fati malignitaου nostri casecere is caligine Mixit in hanc diem , quid mirum si ad solis
Gaitici aspectum caligamu Abierant nobis in desuetudinem
νadii , quibus fulgore insolito illustras Galbam , ct quanquam Gallis omnibus alic erat dies sub tanto sole P immergebamur tenebris fato nostro, verius dixerim nequitia, proditi ne, perfidia. Lene est nobis quod tandem aliquando illus mur sole , ct sole Gastico , c im i odiacus erit Europa omnis, si quid preces nostra erga Deum , is vota valent. Adoret in hoc solejustitiam quicunque volet, nos clementiam in illo amorabimus, cujuου pranuncius es placidus iste aspectus , quo in spem vita se libertatis erigimur. Ita est. Dominet erigimur in
813쪽
Veniam do, si datis ex animo dem , nec deero urbi vestra, snon defuerit ipsa sibi. Haec ubi dixerat, jubetur Herbautius, Regi ab Epistolis,diploma noxae liberatorium legere in hanc
1ummam : Rupellani agnito errore suo, veniam a Rege petuut, sidem ct obsequium renovant, nulla caussa cognitone obedientiam promittunt: Mei prasita se obedientia promisse primus
actus urbis deditio, quam sine conditione vii Iori mancipant. Rex misericors oppidanis , ultro S Jonte vitam, libertatem, bona permittit. Instruitur oppipare mensa, ingurgitant se samelici Oratores omni cibo: non primis, non secundis serculis eximitur pertinacior fames, sorbentur vix oculis delibatae epulae, avidius pro stomacho jejuniis elangui , indulgetur largius genio, auget lasciviam generosum inter dapes vinum praebibitur Regi & Richelio Cardinali sospitibus. Memoriae tradiatum est commissum ab Oratoribus Rupellanis clanculo sitne injuria furtum, quantum perae capacitas tulit, distractisque in officia triclinariis, surrepto clam pane , familia: quemque suae prospexiste, sustinendae in crastinum sunt. ' Postridie praelidiariae cohortes Gallica & Helvetica tota late urbe distribuuntur ; Regi occurrens Guito cum praesidio militari quo, durante obsidione stipabatur , jubetur sa- cessere, nescius coram principe nemini praesidium esse; ignorabat Reges & jura Regum in perduellione natus homo de contumax. Sane si Regi militasset, dignus erat cujus nomen transiret ad posteros quali, & quanta laude heroes memorau-tur .; abscessit,neminique postliac visus est solitudine post casum illustrem affectata. Prospectum fami publicae largitione regia, distributique per urbem panes pro necemitate municipum : postridie apertis cauponis nedum necessaria in vitam alimenta, sed & ipsa famis irritamenta more Gallico venum eunt. Nova hic pestis, nescio an fame deterior ; ingurgitant se famelici homines , & , quae sensim refici debuerant vires, fatiscunt,natura obruta dum praecipitantius reparatur. Reconciliantur Basilicae, celebratur primum sacrum, Cardinale Richelio operante. Post prandium Rex urbem triumphans ingreditur , stipant Engolismeniis , Ballona petrus, Schombergus, Alesius, Harcurtius, Marithacus, Nessius,unaque mille nobiles, promticuis & confusis de more ordinibus. Ibat ante Regem Cardinalis Ricbelius unus. Praetereunte
814쪽
. Rege prosternitur in genua populus , clamatque in haec ca- 162sdem verba ex praescripto; Irivat Rex,qui misericordiam fecit in populo fluo. In templo D. Margaretae decantatur hymnus SS. Ambrosii & Augustini, habeturque concio a Suis enio Iesulta , viro pient illimo sub hoc themate ; Persequar inimicos meos, ct comprehendam illos , non revertar donec δε- .
ent, quod i Davide in Philisti nos dictum , Ludovico ap- .,
plicabatur de Rupellanis triumphanti. Rohanari mater , de Anna soror, constantia memorabiles, urbe abactae sub Lau-naei custodia Niortium relegantur is Scotici praesidii lega- mortitus erat.ὶ Tradit Robanaeus in Commentariis suis, scriptas Lo ' 'in carcere a matre ad se litteras, quibus stibinonebat, captimam se cum filia , sed non ideo a prima constantia degenerem i Esthisbiseri sibi integram in vinctilis animi libertatem esse : perstaret ipsel qua virtute coeperat, nee haberet litteris fidem si quas ad ipsum scripserit causae desertionem , aut quicquam imbesie continentes: vim fore quandocumq; a prima virtute scripto discesserat. Anniversaria erat desunctorum memoriae dies, quae primo Regis in urbem ingressui succedebat : transferri placuit lugubre festum . quo solennius supplicationes publicae haberentur : post sacrum operante Archi iscopo Burdigalensi celebratum , circumfertur per urbem corpus Christi; una- bellam bacillis quatuor sustinebant Dux Engolismeniis, CO- Due .lgis mes Aletius Principes: Mares calli Bassona petrus, & Schom- gouissime. bergus : sequebatur Archiepiscopum Rex, Regi proxime comted' imminebat Richelius Cardinalis unus , qualis pridie in in-
gressu aTectabatur in omni loco unitas, quo nemo m com- ι parationem veniret per stromata aulae regiae, & Omnis auli' puννὸ, corum supellex illustrabant vicos, rem Rupellae non ante Sebomberg.
visam : sub vesperam erigitur victori Christo trophaeum, Cruce loco eminentissimo assixa cum hac inscriptione, Fusis
terra marique Anglis, fractis Sectariorum partibuου , vidia subditorum rebellantium pervicacia,vero Dei cultu restituto. Oceano compedibus vindito, Rupella in deditionem accepta, bium majore clementia an fortitudinis exempla , Regibus se principibus frustra conjurantibus, vidior oercitus Deo optumo Maximo, o Ludovico XIII. Galliarum, Navarraque
Regi invicZismo, Pio, Iusto, Triumphatori, hoc monimentum sacravit, principibus decus, terror hostibus, applausus Gallis, exemplum posteris, orbi universo portentum.
815쪽
7so HIs TORIAR. v M.GALLI RVidi ego per haec tempora Rupellana; obsidionis in aenea tabella imaginem , in qua accurate expressum erat omne urbi capiendae terra, marique artificium ; hic moles lapidea alveo transversalis, it c ex submersis navibus seopuli, hic repagulum fluctuans, hic fossae& munimenta circum urbem, hic in utroque littore distributa propugnacula,cum inscriptione quam manus ignota mihi, certe Richelio Cardinali amica apposuerat, in haec verba.
LUDOVICO XIII. REGNANTE.ARMANDO CAR. ADMINISTRANTE. PRINCIPIBUS EUROPAEIS FRUSTRA IN GALLIAM CONIURATIS. .
INIECTA OCEANO FRAENA .RvPELLA CAPTA. HAERESIS CONCLAMATA. OBSTUPESCIS , ET MIRACULI AV
NON EST UNIUS HOMINIS TANTvMO P V S. D V O SVNT.
Ludovicus fecit. Armanias invenit. Magnifica inscriptio si abesset subditi cum Rege suo comparatio erat haec temporum labes, ut poneretur C regione Ludovici Armandus.)'AEquantur solo munimenta & muri, hodieque pagus est ubi Rupella sitit. Quanti rebus Gallicis momenti Rupellae desolatio: annis mox sequentibus trademus : primus hic lapis, in quo sundavit Cardinalis Richelius autoritatem quae exemplo caruerat in hanc diem; hinc ruina Calvinianae Sectae in Gallia ; hinc minutio dominationis Austriacae in Europa; laeta Gallis victoria, si mancret liber- as, qualis erat Rupella stante.
816쪽
Distracto in obsidione Rupellatia Rege Christianissimo ; 16as.
affertur vincentium II. Mantuae & Montis- serrati regulum sati legem implevisse , motamque statim ab eius exces. su, de successione controversiam inter Sabaudiae Ducem, . Caesarem I I. Guastatae Principem, S Carolum GonZagam Prine. d. Clivium , Niverni Ducem. Sabaudus renovabat veterem Guasale. de Monte-ferrato litem saepe motam, pe Summi Pontificis, Regumque Christianissimi & Catholici interventu sopi- o. tam ; Caesar Guastatae Princeps in successione Mantuana po' Mo M.tiorem se Niverno contendebat ; quia cum uterque e gente. Mantuana oriundus esset, deficiente recta Frideriei II. linea, debebat recurri ad lineam Ferdinandi Guassaia Principis
proavi sui, ejusdem Friderici fratris : addebat in supple
mentum : Ludovicum Gonzagam Clivium , patrem Nivem ni Ducis, conrra Imperatorem seudi Mantuani Dominum m
litasse olim, quo factum ut omnis ab ipse progenies seudo ea-rere debeat ex perfidia clientis in Dominum , qua selonia dicitur. Huic Imperator, & Rex Catholicus , odio Gallicae in Italia dominationis favebant: ipse Sabaudiae regulus non abdicabat penitus spem successionis Mantuanae ex capite Mariae neptis suae , negans in eo seudo legem Salicam valere, eoque contendens Mariam Francisci III. filiam ex recta linea descendentem tran ersalibus potiorem esse : & liti accedebat Margarita Vincentii primi filia, Henrico olim Lotharingiae Duci elocata, nunc vidua: jura contendentium sequens iudicabit tabella.
817쪽
T A B E. L LA GENEALOGICA GENTIS M A N T V A N ae
Fridericus I. Marchio Mantuae.
Hercules Carisdinalis. Ferdinandus P in lceps Guastatae. li Francisse Guillelmus.
Caesar I. Vincentius I Carolus I. legitimus Vincentii II. successor. Ferdinan-l
Vinccntius II. delcujus successione ambigitur. i
Supervacuum foret & extra res nostras accuratius memo- ἐrare controversiam inter Principes motam pro successionibus Mantuae & Montis. ferrati, quae lis mage armis--ntestata quam ex lege. Nemo ambigebat de jure, tota in sacto controversia , cujusnam caussa armis praevalitura esset. Vincentius in extremis positus Nivernum successorem suum
pronunciat, addit optare se quo transeat in unum caput fa-
818쪽
Lini R DEC1Muso CTA vvs. 733 milia omnis , ut Maria neptis ex fratre, Dura Retelliorum 1629.
t eis dem Niverm filio nubat. Indigenarum inclinatio pro Niverno erat , pauci Guastatae partibus favebant & ita essent sublidia Austriacae gentis, ipso nascentis belli exordio sed opprimebatur Princeps, Niverno impar; certe cum eo subsidio longe praevalebat. Mariam ex filia neptem Dux Sa baudiae negaba. in foedus nuptiale cum Duce Retelliorum traimituram, quia ipsam conficinando magis, ac magis juri suo , Mauritio filio Cardinali destinaverat ;sore sperans, ut jure juri addito trantiret sine controversia in gentem suam Marchionatus Montis- serrati; parum ambiebat Ducatum Mantuae, si Marchionatu potiretur. Rex Catholicus &Sabaudiae Dux et lialiunde discordes erant) in Niverni caput
convenerant. Cordubentis, Mediolani prorex . delectu ba missati, tabito militem armat, Mediolanoque, ex improviso irrum- Ordove. pit in Montem-serratum: Marchio Beuvronus de cujus duel- ' vom
lo ante diximus promerendae offensi Regis gratiae, Casalis
desensionem suscipit urbs est Montis- serrati caput, Euro- .i paearum arcium princeps, aut inter principes praesidium in 1 urbe militare quatuoi legionariorum nullia, quadringenti Marii Mon serratenses, his accedebant quingenti Galli. Cordubensis, Christianissimo Rege in expeditionem Rupellae . distracto , accingit se in obsidium Casalis; Sabaudus Tri- Tris. inum , Albana. Moncalierum , Nicaeam paleae urbes in
Monte- serrato sitas dolo, aut vi expugnat, tandemque eo Mqης-sic ventum , ut superesset ex toto Marchionatu , Niverno suc-s cessori legitimo una Casalis, Episcopus Mantuanus in Caesa- ris aulam a Niverno delegatus, Mantuani Ducatus, vicario nomine investituram rogat nondum petitam a Niverno , quod imprudens omiserat, unde belli in vassallum moti, Imperatori color: negat Caesar procuratori beneficium; excusat procurationem Nivernus ex bello quo opprimitur , Rete- liumque filium mittit, fore sperans ut ex capite Imperatricis .l agnatae suae obtineret gratiam,quam in eam diem Imperatori distulerat; gratia omnis quam debuit Imperatrici suit libertas Retellii principis , quem Imperator contra jus gentium in aula sua detinebat. Haec inter in Italiam a Christianissimo Rege Gurunus extra ordinem delegatur; summa legatio- Guron. nis erat, quoquo modo protelare negotium: omnis Gallorum
S Mantuani spes in cunctatione, & mora; ea caussa fuit
819쪽
784 HIs TORIA Rura GALLI na 6 19. cur acrius urgeret obsidium Cordubensis. A Gurono cum sabaudo multis actum , queis a confoederatione Hispana discederet ; proposita matrimonia duo , nempe Margaretae iplius filiae cum Niverno Duce, & Mariae ex eadem filia neptis cum Retellio Principe: respuit utrumque Sabaiadus, filio Cardinali Mariam destinans, quod ante diximus: pro, polita demum divisio Montis- serrat i, ut capta ille retineret, reliqua Nivono cederent; acceptam habet eam conditionem Sabaudus ; intereaque indicta armorum suspensio, d nec Christianissimus Rex & Catholicus conventionem approbassent ; ea suspensione habebat intentum Guronus : intercessit Cordubensis negans bello abstinendum , nisi ante Catalis deditur. Guronus legati nomine permissu Cordubensis Calatim subit , firmatque oppidanos & militem; mi- iliti stipendium mutuata a Iudaeis pecunia numerat, oppida- . nos recreat spe venturi sublidit,quod in Gallia Rex Christi nissimus expediebat maximum. Narchio Beuvronus more Gallico insestabat hostem crebris eruptionibus, quod illi tandem in exitium vertit: valla , queis urbs cincta, perri perat , inque hostium castra penetraverat immensa Hispano- . rum strage, cum glande ad jugulum petitur : vita illi superstes a vulnere quantum satis abluendis sacramento poenitentiae culpis ; non poterat mori gloriosius, non sanctius.
Nivemus parandae in bellum pecuniae seuda quae in Cam- . pania habuit opima &illustria vendit; hinc stipendium militi lecto in Gallia: octo legionariorum millia Marchioni
καὶZ Uxelio permissa accingunt se in viam ; laetae acies , donec ad fauces Alpium ventum; intercludit omnem aditum Sabin-diae Dux, unaque cum filio Pedemontii Principe obsistit tan- tavi, ut ex millibus octo, nemo in Italiam penetraverit: ' . Desperatae reserant, cum Rupella tandem deditionem facit: urbe dedita distribuitur in hyberna miles, Rex Lute-
, t iam redit. Haec inter missus ad Regem a Gurono nuncius monet, res verni Ducis in extremum discrimen venisse ; urbes Montis errati omnes a Sabaudoacaptas , unam
adsue obstare Casalim nsactutum prospicitur) mox dedendam : casum Marchionem Teu Uranum,commeatum O stipem
dia desiderari. Non omnibus una sententia fuit in Consilio Regis. Regina parens, Cardinalis Berullius ,& Procancella rius Marithacus, causia Niverni abdicata, positor labores race
820쪽
pice fruendum clamant: Satis esse Christianissimo Regi ex
victoria Rupellana ; domitam Sectam , prostratam rebelBonem, expugnatam amulam Regum urbem: quid ultra petitur'
Exhaustum longa obsidione militem vix parem fore frendis armis in expeditisnem transalpinam per rupes avias ct abruptas iter esse : inhospitas adulta Θema Alpes; montibus superadditos ab alta nive montes , per quos nullo tramite via incerta passim ct periculi plana : aquari per nivem , montibus pracipitia , qua ipsos indigenai fallant; vastum per milliaria quinquaginta desertum : sera fore is horrida quacunquaprogressuris natura oficiet. Si impervium iter militi expediaro , qui impedimenta , qui annona , qui vehi poterunt arma' centena equorum millia vectura vix suffectura: recentem militem plane fore imparem expeditioni, quanto magis delibatum vix Autumnosperari posse transitum, quid horνi me nemine obstante montes esse impervios , quid Hispano Sabaudo, impediendo transitui eo urattit Non producendos inrripe exemplum Annibales ct Casares vetera exempla, quia
bim et si nemo obstaret) exitiosus transitus fuit e nova calamitate Marchionem metium monere impervias esse Alpes maxime si opponitur miles e in via defecisse nuper octo Gallorum miltia etiam adulto Autumno, quid sperandum per hoν-ridam femem'Sat besso datum,sat astu tum omni tributorum
genere Galliam,magna esse momenta concordia inter Christianissimum Regem ct Catholicum,neque temere violandum fae-dm sancte initum , o, religiose ab Henrico I V. magno politicocus aditum : haec Berullius Cardinalis , haec Marithacus Pro- cancellarius , haec taedio belli aula omnis. Cardinalis Richelius contra omnes vindicando in seuda sua Niverno instabat unus, his serme rationibus: Ex Rupessa capta contra spem omnium convinci apertius nihil esse Regi supra vires, posse montium supercitia superare, posse per glacialia , nives moliri iter qui aestuanti Oceano imposuifranum . neque adeo fractum militem , quin iturus sit in id belli, quanta alacritate ire in pradam solet. Rupellanam obsidionem etsi uva fuerit non inter eas expeditiones numerandam . per quas frangi semermari selent exercitus ; per annum quo temporis spatio transacta obsidioὶ militem perfunctoriis vigiliis functum, ii que rarioribus , tecta alii , votimenta, annonam is stipandium large distributa, adeo ut alta velut pace , stativa illi