Alberti v. Haller,... Primae lineae physiologiae in usum praelectionum academicarum Auctae & emendatae

71쪽

ηδ Arteν arvm eommunia Ugeia . cap. n. ete posueras, contrarium flumen admittunt, quod haerentem glebulam contrario ductu in latiorem1runcum repellat, & inter se, sanguinisque dir torrentem comminuat. Irreparabilem etiam vibstructionem, vel jacturam vasis alicujus, lapis mei vicini canalis major dictentio , confirmata in chirurgicis , post resectam ligatamve principem

.arteriam.

Is 3. Uti velocitatis. ita Ientioris motus in v ss minimis sui sunt effectus. Moleculae diversiavi mae turbido motu inter se rotantur in arteriis majoribus; in minoribus , diminuto motu pr gressivo, secedunt a rubris & ponderosissimis lais Niores moleculae, & ad circumserentiam eamosque expelluntur. dum axin s rmiores teneri . Vires etiam attractrices molecularum sanguinearum auis gentur, hinc pingues moleculae se attrahunt, seis scedunt in hiantia oscula lateralia, quae di pigrae lsint, dc magnae: alia tenuiora liqvida per ramos ilaterales gracilioris orificii amandantur, donec in iorientem venulam sere solus sanguis ruber tranis Dat Sed haee omnia, quae sanguinem ad secre- ilionem d sponunt, dicentur c. VIII.

. . lSan vinis is humorum corporisbumani indoles.

I 34. Liquidum, quod arteriis pulsantibus . &venis continetur . quae his arteriis respondent , uno nomine sanguis vocatur, qui obiter spectatus homogeneus, coagulabilis undique ruberque Videtur. Sed experimenta varii generis variam inis

dolem in hoe liquido demonstrarunt. iss Hydrostatica pericula ostendunt , in sanis guine primo volatile aliquid & halituosum esse, quod in ipso aere continuo ex sanguine avolet,

72쪽

-m odore quodam inter istorem urinae de sudoris odorem medio. Id, Vasa idoneis recertum .

dla ' φppgm, cum levi alcatinae indolis quasi

's' Hoe halitu emisso sanita mi hominis san.

guis sponte cogitur in tremulam scissilem massam. an calore vero ebullientis aquae gradu minore, &I o. quidem graduum , accuratius coit. Sed etis Iam in vivo homine, & in aegro a febris impetu moriente, in gelatinam tremulam per Omnes veωnas coivide risius est. Husus coaguli pars pri nee pseruor, qui ruborem sibi proprium habet, &reliquis partibus sanguinis communicat. Is in cono uiam massam ex quiete com pacti lis, modico Diagore, igne I sol graduum, alcohOle , acidis mineralibus, mollis tamen est , nisi attritu vitae , aut aemula concussione induretur. Ponderosus est, asi a fere una undecima parte gravior, inflammabuis totus, quando ab aqua liberatur. In maiata sanguinea media pars, & ultra . cruoris est . In robore valido serum minuitur ad tertiam partem, in febre ad quartam dc quintam reducitur. I ' Sequitur albida subflava portio sanguinis, quae iterum homogenea videtur , cum talis nota sit. Ea in universum aqua quidem tr esima octa va parte graWor, globulosa vero massa pene duodecima levior, in igne iso. graduum & ab acidisti ab aleohole affusis, & a motu concussorio eo gulabitis, duriora producit coagula, quam ruber cruor, i 36. dc in glutem irresolubile, membranam , corneamque demum soliditatem coit . Ex ea corium pleuriticum , polypi, membranas artiset ales. In eo sero, praeter coagulabile a umen, latet dc a quia simplex , cujus maxima est portio, & mucolum aliquid, filum trahens, ne- ue tamen in album inis mcdum cogendum ab igne aut ab acido.

ιβ . Sola vero putredo de vivis aeris calentis ad

73쪽

ad gradum 96 totum sanguinem & serum inpriis mis resolvit in liqua men stetidum, primo serum, cruorem lentius, donec omnis & cruor Ac lymispha abeat in volatilem foetidumque halitum , exugua tace relicta . Putredine resolutus sanguis nulla arte spissature coactus a spiritu vini nulla admistione solvitur . In morbis malignis sanguinis cohaesio perinde solvitur. 139. Praeter ista, quae absque ulla violentia adhibita sanguinem videntur constituere, est etiam in eo salis marini aliqua copia , quam subsalsus sapor dc nonnumquam microscopium distinguit. Terram inesse & nutritio demonstrat, dcchemicaanalysis, quae in fluidioribus partibus . & oleo maxime mista latet. Ferrum magna satis eopia

inese in calet nato cruore nuperrimis experimeniis ostensum est. Denique aer non e lassicus i ne

que is exigua copia, sanguini mistus est , quem putredo in sanguine dc sero demonstrati Zc aeris ambientis extractio. Non ideo globuli aereae bul. lae sunt. cum specifice sero graviores sint.1M. Chemia ad languinis indolem varias vias aperuit. Sanguis recens emissus , neque putrefactus, leni gradui ignis expositus , aquam copiosam stillat, quae totius sanguinis quinque sextas partes efficiat, & ultra, pene insipidam , aliquo tamen foetidulo oleo imbutam, eo magis , quo posterior prodit.

Residuum, sortiori igni subjectum , alea linos

liquores varios iundit. Eorum primus faetidus , acer, rufus, Spiritus favuinis vocari solet , fitque eκ sale.volatili in aqua dissoluto . Proportio eit ad quinquagesimam totius sanguinis pam

Et ante & una cum oleo sequente prodit salvolatilis siccus, in flocculos ramosos ad collum vitri adhaerescens. Copia exigua , & circa octo

gesimam est . . v . . C t

Alter

74쪽

Sanx. bumorum cor'. ω. cap. m. 'Alter liquor sensim lentior , sensim gravior .

savus primo, deinde niger . tenacitate denique picea, acer, inflammabilis, est oleum sanguinis humani, exigua copia, circa quinquagesimam . Manet in fundo carbo sanguinis porosus , inflammabilis, qui incensus deflagrat , & einerem relinquit. Is lixivio facto salem dat, qui ex sale marino dc alca lino suo mistus est, & terrae fatua modico. Sal fixus vix quingentesimam portionem sanguinis essicit, cuius iterum mne quarta pars est alca lina. Ex hoc sale ultima tortura ignis aliquid acidi habetur , quod partim marino sali , quali etiam in spiritu sanguinis demonstratus est, partim vegetabili ciborum indoli nondum satis

subacti , acceptum reseri mus. Hinc in animalibus herbivoris perinde, ut in homine, reperitur. Terra vero, cujus centesima forte &quinquagesima portio est, aliquas etiam particulas habet, quas magnes attrahit . Serum sanguinis destillatum omnino similia dat, qualia sanguis totus , olei tamen minus, plus aquae. I 6r. Haec analysis demonstrat inesse liquida sanguini alia aliis graviora, tenaciora; alia aquea, alia inflammabilia , dc maximam partem ad putreis dinem & alea linam indolem sanguinem vergere. Nam idem, dum integer est, dc a putredine & ab

ignis nimia vi tutus, neque alcalescit. neque acein

scit, sed blandus , subsalsus , in morbis tamen

nonnunquam satis acer est , dc putredini proximus, exemplo scorbuti. in. quo vaso sua erodit, hydropicorum , quorum aqua alcatinae proxima fit . In insectis vero calκ alctilescens reperitur , quae cum acidis effervescit. Ab alcohole de aeidis vehementibus sanguis cogitur, ab acidis mitibus solvitur, tum ab aica linis salibus , etiam fixis , sed maxime volarii bus, dc acidis vegetabilibus, di nitro, alitique medus iatibus. Cum nullo sa Ie effervescit. Motus muscularis vehemens calor

75쪽

externus nimius, febris summa, sanguinem sublato m putredinem solvit, in vivo homine. I 6a. Denique microscopium sanguini reeentI . in tubum vitreum recepto , adhibitum, vel sanguini in venis animalis vivi moto, in sanguine distinguit globulos rubros. molIes, figurae mutabilis, qui cruorem procul dubio constituunt, dictum n. Is . An lenticulares potius particulae , ut in piscibus a Leea-enboee io, in homine nuper inventum e Di melle satis judietum est , frequens tamen adipis in globulos coactio videtur receptae sententiae favere.

a 63. Ii globuli in liquido tenuiori natant , in

quo flavos, minores rubris , globulos idem microscopium distinguit, dc qui rubri fuerunt globuli, loto calore & sotu in similes minores abeunt, ut totus denique sanguis in flavam materiem, ipso etiam in vivo homine solvatur. Diameter globuli rubri a claris in experiendo viris aestimata ad-- pollicis.

I64. Quae pallida aqua superest, in qua globuli priores natabant, in ea nonnumquam ultima vis microscopii globulos aqueae pelluciditatis invenit, & salium varia spicula. Ios. Ex his experimentis inter se eomparatis es sciuntur ea, quae hactenus de sanguine nota sunt. Cruorem nempe globulis componi , qui coacti , per causas I 16. aucta vi attractrice in consulam massam eonerescunt. Eorum globulorum naturam inflammabilem demonstrat secatus eruor , qui flammam concipit , & pyrophorus ex sanguine humano natus, exque iis majorem partem olei picei, quod ex sanguine per ignis torturam ha tur . oriri summe probabile est . Fila vero sanguini nulla sunt, sed in aqua frigente nascuntur. I 66. Serum flavescens globulis etiam per claro. Tum virorum e1perimenta, ut videtur, constans

76쪽

Sang. is bumorum corp. be. cap. VII. 6 In aqua natantibus, idem est, quod i 37. describi. tur. In aqueo tenuiori liquamine, cujus particulae distingui nequeunt, & aqua est, & ea pariter, sed pauciora, principia, ex qui bus ignis sales alealiis nos facit. Argumento sunt destillationes salivae , muci, perspirabilis Sanctoriani indoles.

ID. Sanguinis in universo corpore moles non potest ita certo definiri. Humorum quidem pondus multo solida parte maius est. Verum eorum multi cireulationem non obeunt, ut gluten par tium, adeps. Si ex haemorrhagiis majoribus, &tamen integra vita toleratis, experimentis eum animalibus factis, quibus sanguis omnis eductus est, arteriarum venarumque mole, judicium utcunque ferre licet, erunt humorum , qui in circulum redeunt , minimum quinquaginta librae , quarum minor pars est veri sanguinis . Arteriae quintam fere partem continent , quatuor alias

venae.

I 63. Neque perpetuae sunt eorum elementorum, quae hactenus dixi, proportiones . Cruorem, ruinborem, vim densabilem , partiumque cohaesionem , seri coacti duritatem , pondus , principia alca lina , auget vita exercitata , aetas virilis , febris. Serum , & in eo mucum, augent contraria , vita propior origini animalis, iners, diaeta aquea, vegetabilis, a quibus cruor minuitur, &aqua abundat. Senium cruorem auget , gelatinam minuit.

169. Ab his principiis, cum solidae tamen fabricae consideratione conju Fictis , temperament rum diversitates pendent. Plethoram enim globularum rubrorum copia facit; Phlegmaticam temis periem aquosae partis in sanguine abundantia . Cholerica indoles in humoribus quidem ab acriori sanguinis & magis alealescente natura oriri videtur, argumento hominum carni vororum. & anothropophagorum, qUs cynstat serocioses esse iis,

77쪽

ca Sang. ἐν hamorum cory. yc. cap. VII. qui vegetabilibus utuntur. Melancholia , si quidem omnino vera hujusmodi materia sanguini inest, in terret elementi is 8. 9 abundantia sedem habere videtur. In solidis partibus vis irritabilis

major, & duritas cum mobilitate ad cholericum, vis irritabilis minor cum modica magis duritate ad sanguineum, irritabilitas minor cum minori duritate ad phlegmaticum temperamentum refertur. In melancholico irritabilitatem maximam , cum debilitate conjungi apparet. Sed cavendum est , he nimis haec temperamenta ad systematis modum definiantur, quae in natura non quatuor, aut Oelo, sed infinitis gradu bus distincta sunt.

IN. Ruber cruor calori generando inprimis inservire videtur, cum in eadem ratione cum ipso sanguinis calore sit. Idem vasis primi generis ob magnitudinem sphaerularum retentus, eorum collapium impedit , cumque motum a cordo communem accipiat, ob molecularum vero densitatem majorem impetum habeat , liquoribus minorum generum motum imprimit. Hinc sanguinis rubra parte per venae sectiones nimis diminuta , stagnationes in vasis minoribus succedunt,& obesitas, hydrops. Ab ejus etiam cruoris legitima copia reporatio novi sanguinis pendere videtur, eodem argumento. Nam ab haemorrhagiis sanguis ex rnbra densaque natura in pallidam & serosam degenerat. III. Serum coagulabile inprimis nutritioni partium destinatur . ut apparebit capite s. Liquidatenuiora varios habent usus , ad solutionem ciborumst ad irrorandam superficiem externam, superficiem internam cavitatum corporis humani ;ad flexilitatem conservandam in solidis, ad motum nervorum, ad visum ac I72. Quare neque absque crasso sanguine sani tas consistere potest, cujus portione diminuta omnia in vasis minoribus stagnant, pallent, omnia Disiti od by Corale

78쪽

Sang. is humorum corn O . cap. VII. 63nia frigent, & debilia sunt: Neque absque mino.

rum generum liquidis aut officia vitae humanae, aut valetudo sibi constant, cum cruor pri Natus portione aquae cogatur, obstruat angustias vas rum, calorem nimium accendat.1 3. An sit aliqua sanguinis arteriosi & venosi diversitas Videtur, cum ille pulmonis actionem tacenter passus fit. Sed in experimentis alias vix observabilem reperio, vel in colore, vel in densitate, vel aliis notis diversitatem; alias evidenistissimam, ut splendidus sanguinis arteriosi rubor,& vis attactilis insigne ab aquea tenuitate & atra suscedine sanguinis venosi discrimen essiciat. Erisgo repetenda experimenta. I . Ex uno sanguine in aortam expulsio gene rantur omnia liquida corporis humani , quae incertas classes consentiunt. Qua arte ea generatio sat, ex glandularum fabrica explicari oportet ἐ

Secretio . 37s. Classes humorum, qui ex sanguine in alia vasa depositi, secerni dicuntur, videntur quatuor poni posse. Prima est liquorum viscidorum , lym. phaticorum , coagulabilium ad ignem &abalco-hole, qui tamen plerumque in vivo homine vaoporis instar exhalant, oc a morte demum ingelatinam spissabilem coguntur . Huc pertinet liquor, scilicet halitus ventriculorum cerebri, peri-

cardii, pleurae, peritonaei unicae vaginalis, amnii, articulationum , capsularum renalium , uteri sorte, liquor gastricus , intestinatis , lympha denique vulgo nota. 'I76. Altera est liquidorum , quae partim perinde exhalant, sed simpliciora prioribus I73.)dcm οβ aquea, neque ab igne, neque a vini stillatitio' liquor

79쪽

M seeretis. cap. muliquore cogi possunt; partim non exhalant , sed

in proprios ductus exeretorios deposita, per comis mune orificium alicujus glandulae proprio loco excernuntur. Ad prius genus pertinet perspirabile Sanctorianum, pars lacrumarum , humor aqueus oculi. Ad posterius lacrumarum altera pars, taliva, succus pancreaticus, urina. Sudor ex perspirirabili & oleo subculaneo mist tu videtur. I77. Tertium genus ab utroque priorum dissere, lentum. sed aqueae indolis, neque in gelatinam spi ssa bile, sed difflata aqua in erustas potius siccas coitum. Hujusmodi est mucus omnis in corporo humano, per viam aeream, cibariam, urinaeque iter & genitalium partium cavitates dispersus, proinnatarum liquor, semen. i . Ultimum genus est liquidorum inflammais, ibilium , quae recentia quidem aquosa sunt oc teis nuta, per moram vero difflata aqua in unguen abeunt tenax, oleosum, ardens, saepe amarum. Hue bilis resertur & cerumen , & febum , unguenque culaneum , & medulla ossium , omnisque per corpus humanum pinguedo. Lac ipsum , quatenus butyrum continet, huic generi propius est. i s. Qui cogitavit in sanguine reperiri serum coagulabile I 6. aquam exhalantem I 6.. mucidum aliquod viscidum I 7. oleum denique I 6o. incipiet Percipere. Potuisse omnino fieri, ut hujusmodi liquores IT . ad II λ. en sanguine separarentur , ut

qui principia sua in massa sanguinea habeant. Sed quo modo sectum sit, ut hoc loco oleum , in alio viscere aqua, alio mucus de sanguine tecedat, id indagandum superest , & requirit descriptionem

organorum secretoriorum. x89. Liquores coagulabiles pene ubique ex a teriis ablque ulla intermedia machina secernuatur, in canales excretorios ex arteriis continuos.

Demonstrat injectio glutinis, & aquae , olei demum tenui Oris, quae adeo prompte ex arteriis r

bris

80쪽

bris in omnes caves exsudat & effunditur , im quibus vapor iste coagulabilis naturaliter reperi.

tur, nullosque intermedios nodos, neque caveranulas moratrices invenit Ganguis demum perstagnationem , moram , impetum paulo majorem, absque permanente noxa, in plerasque harum ea vitatem efffunditur , document , non long 'm , nec impeditam viam inter rubrae vasa &eos cluctus excretorios interesse, uti neque ilaya lympha multum sanguine distat.18 i. Inter haec lq da lympha est illa venosa ,

quae per vasa valvulosa ad ductum thoraccum confluit, docta, Ea perinde eκ pro κimo de aristeriis educi videtur, si. ulla. fides tot experimentis

magnorum vir tum . quibuς constat rubrum lanis

guinem & argentum vivum , liaque i quieta ex arteriis rubris in ipsas valvulosas venas i mohaisticas transivisse. Confirmat fidem ple ri. ocirlymphae, cum flavore mistus, qui demo ultrat i u-bros & serosos globulos Ioz. I 6s. lympnastin esse. 182. Non quidem dissumulare oporter, huic vasorum generi glandularum proprium genus datum esse, in qnas vasa lymphatica utique liquorem suum deposunt, exque iis educunta. Sed in iis glanduistis lymphatica vasa non nascuntur. Evidenter apparet, ex pulmone, hepate , intestinis oriri, realiquo spatio decurrere prius, quam glandulas

istas adeant.

I83. Hae glandulae videntur aliquid. tribuere lymphae chyloque, non satis perfectum. Fabrica earum hoc modo se habet. Oblongae plerumque ,

conglobatae, oliva res-, saepe congestae, alias solitariae, in cellulosa tela, qua leniter firmantur, naistantes quasi & liberae sedent, in plerisque parti bus interioribus. Incipiunt hinc in facie, in parotidis glandulae parte suprema, &ad maxillae inis serioris angulum, itae a fossa jugulari. Descen, E dunt