Acta D. Martini Lutheri in comitiis principum Wormatiensibus, Philippi Melanchthonis allocutio de obitu Lutheri et oratio in funere ejus Witebergae recitata, quae illustrissimi temporis documenta in memoriam et vitae et morties divini sacrae scriptur

1쪽

ΛCTA

IN MEMORIAM ET VITAE ET MORTIS

2쪽

CONFIRMA, DEUS; HOC IN NOBIS, QUOD OPERATUS ES ET PERFICE OPUS TUUM, QUOD INCEPISTI IΝ NOBIS AD GLORIAM TUAM. AMEN.

3쪽

Anno salutis nostrae M D XXI, post dominicam Misericordia

Domini seria tertia; D. Martinus LutheruS Wormatiam ingreS-sus est, vocatuS a CR Polo impercliore, HVS nomine V., rege Hispaniarum, archi duce Au Striae etc, qui primo imperii sui anno primum ConVentum principum in e3 urbe regia celebravit. Cum autem ante triennium paradoxa quaedam disputanda proposuisset Witebergae in Saxonibus D. Martinus adversus

tyrannidem Romani epiScopi, quae tamen interea a pontificiis

varie lacerata, damnata et exuSta suerunt, u nullo tumen aut scripturis aut rationibus convicia coepit res ad tumultum Spectare, Vulgo cauS3m evangelii adversia S clericos luente. Et

ob id bonum videbatur, instigantibus Romanis legatis, ut ipSe

LutheruS accerseretur, setiali Caesareo et literis Salvi conductus in hoc a Caesare et principibus datiS. Accei Silur, Venit ac divertit in curiam Rhodiensium militum, Seu qUOS VO-cant Teutonici ordinis, ubi hospitio collectus est et a multis comitibus, baronibus, equitibus auratis, nobilibus, Sacrificis

et profanis in multam uSque noctem Salutatu S 3c requiSitUS. Ceterum multis et adversariae partis et aliis adventus ejuS prorSuS praeter Opinionem acciderat. Nam ei Si per nuncium imperialem et datis literis publicae fidei accerSitus erat, tamen, quia pauciS diebuS antequam veniret publice et palam affixis litoris ejus libri damnati erant, nemo exiStimIbat, eum hoc praejudicio condemnatum adventurum eSse. Et cum in vicino oppido oppenhelm, ubi primum haec reScivit Lutheria S,a amicis ejus deliberatio haberetur, ac plerique ConSule

4쪽

rent. ne Se is Se eXponeret Periculo, cum videret haec princi pia contra datam fidem seri; auditis omnibus, ipse magno animo respondit: Mihi cero, quia CocaluS Sum, decretum et certum est ingredi in urbem, in nomine domini Iesu

Christi. etiamsi scirem tot diabolos mihi os ossios, quot

sunt tecutae in OmnibuS solitis urbis Ieclis.

Altoro die poSi adventum ejuS seria quarta vir nobilis magister equitum imperii, UtricuS de Pappenhelm, a Caesaromissus, ante prandii tempuS venit indicans Doctori Martino Caroli imporatoris mandatum, ut hora pomeridiana quarta apud Caesaream in eStatem, PrinCipeS electoreS, duce S, et reliquos imperii ordineS Se Se Si Stat 3uditurus, ad quid accer situs sit. Quod D. Martinia S, ut debuit, accepit. Λc statim p0Si horam quartinui auditam ejus diei, venit D. Utricus de Pappenhelm, et Casparus Sturin fetialis per GermaniaS taeS3reUS, quo Caduceatore e Witeberga erat excitus ac Wormatiam USque deductus D. Martinus, qui ipsum evocatum comitabIntur per hortum Curiae Rhodiensium; in divorsorium Palatini comitis. Et ne quid a turba pateretur. quasi in ju Sio ad CaeSaream domum itinere magna fuit, per gradus quosdam abdito S in auditorium deductus eSt, non ta-mon latuit multo S, qui 3b ingreSSu Vix vi probibebantur, plerique pergulaS con Scenderunt Studio videndi Lutherum. Cum igitur Staret in con Spectu Caesareae in eStδti S, principum electorum et ducum, Omnium imperii ordinum. qui tum Caesari adsuere, D. Martinus primum admonitu S est

ab Utrico de Pappen heim, ne quid loqueretur, niSi quae

Ibi Capsareae in estatis orator Ioannes Ecli, Osficialis genseratis episcopi Treveren Sis alta et in olligibili voce primum latino deinde germanice jussu imperatoris dixit et pro

posuit eandem Sententiam in hunc aut ei in essectu similem qui sequitur, modi m. Martino Luthere, Sacra et Mosela CaeSarea majestas de consilio omnium Sacri Nomani imperii ordinum ad solium majestatis suae huc oocari te jussis, ut his duabus de causis Io snterrogarem e Primum, fatearisne libros hos praesentes susco librorum ejus latine et germanice scri-

5쪽

an illos et eorundem contenta refractare et VECOCare, vel

inhaerere iisdem se otius et inse perare oesis Hic, priusquam Lutherus re Sponderet, D. HieronTmuSSchursr, qui Doctori Martino additus adstabat, exclamavit inulentur libris Hic Osficialis Treverensis ex libris D. Martini Lutheri eos, qui Basileae Simul Sunt excuSi, nominatim re citavit, inter quOS etiam numerabantur commentarii in pSalterium, libellus de bonis operibus, commentarius in dominicam Orationem, et praeter hos alii libelli Christiani, non con

Post haec et ad haec D. Martinus ista reddidit latine et germanice: A Caesarea Majestate duo mihi ρr oriuntur:

Primum, an libros Omnes nomen meum habeniES Pro meis agnOScere oelim Secundum, an defendere, an νἱΓυquidquam 1 EclamanE OElim ex iis, quae hactenuS Per me

scrofa et edieta sunt 8 Ad quae respondebo breνiter ui ρο-

Primum libros jam nominatos non POSSum Hora amplecti pro meis et eorum quidem nihil unquam negabo. Ceterum, quod Sequitur, ut ex onam, an defendere Pariter Omnia, Vel TECOCare celim, quia de fide est quaestio et animarum salute et quia dioinum perhum concernis, quo nihil majus est iam in coelo quam in terra, quod HOS me nilo neoereri conoenis OmnES, temerarium ac juxta Peniculosum fucris, me quidquam incogitatum sero crTE, Cum et

minuS quam Pro re et majuS quam Pro secro ΠΟΠ PVGCmEdilatuS, aSSUME E POSSim, quorum utrumque me in Sentent iam adducet, quam Christus tulit, cum alle is Qui me nega-oeria coram hominibus, negabo et ego eum coram Palrcmeo, qui in coelis est ' Peto igitur hac do causa et quidem Sum liciter a Caesarea majestate spatium deliberandi. ut citra dioisi Derbi injuriam ei animae meae Periculum λ- terrogationi satisfaciam. Ex eo Principum coepit deliberatio, quam ita reddidit ossicialis Treverensis. Etsi jam tu, Martine Luthere, ex mandato Caesareo salis intelligere Potueris, ad quid ac-

6쪽

cersitus Sis, et ea des causa jam indignuS, cui longior cogi landi mora detur; tamen ex iugerati clementia Caesar a majestas diem unum indulget meditationi tuae, ut cras in

Post haec D. Martinus per setialem redditus est hospitio Suo. In qua re non fuit PraetereUndum, quod inter eundum ad audiendum Caesaris mandatum. et cum jam esset in ipso principum conseSSU Lutheria S, 3b aliiS 3lia Voce, commonebatur, ut esset sorti animo, ut viriliter ageret, ne timeret eOS, qui corpus tantum POSSent occidere, animam non pOSSent Sed potius metueret Sibi ab eo, qui posset et corpuS et animam mittere in gehenn3m. Item: ., Cum Steteriti S ante regeS, nolite cogitare quid loquamini; dabitur enim vobis in illa hora etc. Sequenti seria quinta post quartam pomeridianam venit setialis et assumptum D. Martinum in curiam Caesaris perduxit, ubi propter Principum occupatione S Id Sextam USque man Sit, expectanS in magna hominum frequentia Se ipsam contaterente prae turba. Cumque con SeSSUS saetias eSSet, et D. Martinus adstaret, prorupit Osficialis in haec verba I Sterno oemeri Caesarea majestas hanc horam tibi dimit, Martine Luthere . quandoquidem libros, quos heri re-CEΠSuimuS, tu OS ESSE Palam MEc Ali. CElcrum ad quae Sisonem, an quidquam eorum irritum haberi Uelles, aut Omnia PVObares, quae consileris, deliberationem petiisti, quae nunc finem habet. Eliamsi jure in elrare non debueras longius cogitandi malium, qui tanto ten ore scis Ali, ad quid oo careris, et fidei negotium tam certum OmnibuS

c tandem remor de Caesareae Postulationi, cuius benignitatem in iniseetrando cogitandi spatio sensisti. Vis ne libros tuos agnis os omnes fueri, an CETO quidquam VT- fractare Ilaec latino et germanico dixit ossicialis. Respondit D. Martinus, et ipse latine et germanice, qu In quam Suppliciter, non clam OSe, ac modQSte, non tamen Sine Christiana animositate et constantia, et ita, ut cupierint adver-

7쪽

sarii orationem et animum abjectiorem Sed multo cupidis Sime expectarunt revocationem, cujus Spem expetito deliberandi spatio nonnulli conceperδnt. Sic autem reSpondit Serenissime domine imperator, illustrissimi principes, clementissimi domisit Ad praefixum mihi hesterno oe- meri terminum obediens con areo, per misericordiam De OhSecranS, SEMEHASima maiESωS VEStra dominationesque oestrae illustrissimae dignentur causam hanc ut mero jus filiae et Deritatis clementer audire atque, Si Per tu er tiam meam oel dignos titulos cuiquam non dedero oci quocunque modo in mores gestuSque aut OS PECCia cro, benignifer ignoscere ut homini non in aulis sed in angulis monachorum Uersalo, qui nihil aliud de me testari possum, quam ea simplicitate animi hactenus me docuisse et scria

PSASE, ut lanium gloriam Dei et sinceram fidelium Christi

institutionem vecta rem.

Serenissime imperator, illustrissimi PrincOES, ct me itissimi dominit Ad duos illos articulos heri per Serenissimam majestatem oeSiram mihi ρropositos, scilicet an libellos recensitos, ei nomine meo coulgatos agriOSCE rem meos et in his dejendendis PERSEUerare aut reseo careoelim, dedi paratum et Planum meum VESPONSum: Su-Per articulo seriore, in quo adhuc Persisto, PerSAlamquc in aeternum: ESSE Oidelicet eos librOS INEOS, meoque ΠΟ-mine a me eoulgatos, nisi h le interim acciderit, ut ammulorum oel astutia oel S ientia importuna quidquam in illis mulatum aut GPraoale ea cerPlum sit. Jam aliud se lane non agnosco, nisi quod mei Solius eSt, et a me solo scriρlum, citra Omnis cujuspis industriae interseretalionem.

Ad alterum pero remonSurus rogo, SerenisSima maiestas oestra et dominationes oestrae dignentur animum adpertere, libros meos non ESSE Omnes ejuSirim generis.

Sunt enim aliqui, in quibus seietatem ei et morum adeo si liciter et eoangelice fracta ol, ut Ossmet adoersarii cogantur eos consileri utiles, innoxios et se lane dignos lectione Christiana. Scilicet bulla, quanquam SacGa et crudelis, aliquot meos libros innoxios facit: licet et hos damnet,

8쪽

judicio prorsus monstrisco. Si itaque hos reos care inc Perem, ObSecro, quid facerem. Irrai quod unus ex omnibus mortalibus eam oenitalem damnarem, quam amici et in misi pariter conflentur, Solus Omnium confESsioni concordi reluctatus' Alterum genuS ES l, quod in P aluxu et doctrinam sevistarum in oehitur tanquam in eos, doctrinis et exemplis Pessimis orbem Christianum utroque malo et spiritus et corporis pasta cerunt, Nam ncque rimare id neque dissimulare quisquam Potest, cum e crientia omnium et unioerSorum quaerit nonia testes sint, Per leges ρ ae et doctrinas hominum conscientias fidelium miserrime esse illaqueatas, oexalaS et ea carniWcataS, tum Substantias, praesertim in hac inclyta Germaniae natione, incredibili strannide deooratas deoorarique adhuc sine fine indignisque modis: cum tamen suismet legibuSi Si caoeant, pastae leges ei doctrinae e pangelio aut

Patrum Sententiis contraritio pro erroneis et resero bis ha

Si igitur et hos reooca oero, nihil aliud ρMuEStifero, quam ut tyrannidi robur adjecero et lantae in letali

jam non fenestras sed paloas veruero graSSaturae latius et liberius quam hactenus unquam ausa fuerit, et thujus meae reoocalionis testimonia licentiosissimum im-ρunitis SimuAnque nequitiae illorum regnum, misero Uulgo longe intolerabilissimum, eliarinnuim roboratum et stabilitum et praesertim si iactatum fuerit, id a me factum auctoritate serenASimae maiestatis oestrae, totiusque Romani in erit. Quantum ego, Deus bone, tum fuero Uerculum ΠΕ-quitiae et tyrannidis lTertium genus eorum est, quos in aliquos Priculos et Singulares cui os canto Personas Scr*si, in eos scilicci, qui tyrannidem Romanam tueri et ρielalom a me doctam labefactare noliti sunt. In hos confiteor me fuiSSE acerbiorem, quam Pro rcligione aut professione deceat, neque enim me Sanctum aliquem facio neque de olla mea Sed

de doctrina Christi disputo.

9쪽

INeque hos reoo care mihi est integrum; quod ea r Uocatione iterum futurum Sit, ut brannis et in ictus meo Patrocinio regnent et saeoiani in ρUulum Dei ololentius,

quam utiquam regna Uerint.

Tamen quia homo Sum et non Deus, alio Patrocinio meis libellis adesse non possum, quam OSE dominuS mcuS Iesus Chiatus ast is suae doctrinae, qui cum coram Hannade sua doctrina fuisset interrogatus et alvam a ministro accepisset, dixit: isSi male loculuS Sum, teStimonium Perhibe de inalo Si Dominus ipse, qui sciebat SESE errare

non POSSE, non detrecta it teStimonium adperSus suam doctrinam audire etiam a ollissimo Seroo, quanto magis ego jaci non nisi errare Polens debeo exsectere et ea c-ctare, si quis testimonium reddere pelit a loernus meam doctritiam. Itaque rogo per misericordiam Dei, Serenissimi majestas oestra illustrissimaeque dominationes oeSirac, aut quicunque tandem oel summus oel insimus POSSit, rei dat testimonium, conuincat errorES, SI Erel SCVolu A PTO-pheticis et apostolicisi Paratissimus enim ero, Si edoctus DETO, Vucm Curaquc EVTOTEm VECOCaTe, cymquc PVimuS, qui

libellos meos in ignem Projiciam. Et his arbitror liquidum seri, me salis curaSSE EI POH- derasse discrimina et Pericula seu studia ei dissensiones meae doctrinae Occasione in Orbe ea citata, de quibus heri graoiter et fortiter admonitus fui. Mihi ρlane omnium jucundissima jacias ista in rebus est, oidere ob perhum Dei studia et dissensiones fieri. IS enim est cerbi curSus,

casus et epentuS. Jam dicit: sesson oeni Pacem millere sed gladium, oeni enim SEParare hominem adccrSuS Patrem, etc. Proinde cogitandum nobis est, quod Deus noster sit

mirabilis et terribilis in consiliis suis, ne forte id, quod tantis studiis tentaliar, Si a damnato oerbo Dei exordiamur, oergat Postea Polius in intolerabile malorum dilu olum, et quod capendum sit, ne adolescentis hujus optimi princiseis Caroli in quo ρost Deum mulla mes est) -- felix et inauspicatum fiat in erium.

10쪽

Possem loci istius eremselis Scri tu ae de Pharnon , rege Labylonis, nekibus Israel rem declarare, qui tum SESe maxime Perdiderunt, cum S ientis Simis consiliis sua e na se ac Icare ei stabilire studuerunt: Use est enim qui comρr hendis astulos in astutia Sua, ct Sub Erl l montes antequam COgHOScant. Itaque lim O ME Dei Vus est. Jon haec dico, quod opus sit mea oci doctrina oel admonitione tantis perlicibus, sed quod obsequium meae Germaniae debitum subtrahere non debuerim. Et his mos erEDASimiac majestali Destrae dominationibusque oestris commendo humiliter rogans, ne Pallantur Studiis adpersariorum me sibi sine causa reddi in is urn. Dimi.

His dictis orator imperii increpabundo similis dixit, eum

non ad rem respondiSSe nec deberi in quaestionem vocari, quae olim in conciliis essent damnata et definita. ideo ab eo peti simplex pt non cornutum reSponSum, 3n Velit reVOCBrevel non 'Hic Lutherus: Quando ergo seMEDASima majeSlaS UE- Sira, EOAnin alion CSquc DES irae Sim lex rem OnSum ρύ-lunt, dabo illud neque cornutum neque dentalum in hunc modum: Aias conoscius luero testimoniis Scroturarum, aut ratione eos cnic nam neque Panae neque conciliis

SOLA CTE , cum conStet, ea erraSSE Samius et sibi OSA contradixisse, oiclus Sum scroturis a me adductis culaque est conscientia in oerbis Deo; ME Ocare neque POSSum neque Colo quidquarn, cum contra CONScientiam ager c ΠΕ-que lusum Sit neque integrum.

Orationem hanc a D. Martino habitam in consultationem deduxerunt principe S. Examinatam convellere coepit officia lis Trouerensis hoc modo. Immodestius tu, Martine, remondisti, quam tuam PC sonam decebat, et adeo non ad ρr ossium. Libro S Uuria Partiris, cerum ita, ut ad interrogationem nihil faciant omnia. Quod si eos recaniasScs, in quibus crTorum tuorum magna Pars CSt, haud dubie Caesarea majestas et -- genua clementia rPliquorum, qui boni Sunt, Persecutionem