Hortus sanitatis, quatuor libris haec quae snbsequuntur complectens : De animalibus & reptilibus, de auibus & volatilibus, de piscibus & natatilibus, de gemmis & et in veuis terrae nascentibus

발행: 1536년

분량: 279페이지

출처: archive.org

분류: 약학

91쪽

LIBER P R I M V S.

breuiora undestin orieulas rotae quas attritiCne currus faediti positis pedibus dextri lateris ualenter eurrataico suos persecutores effugiat. Pellem habet uillosam et satis rigidam, albis nigras pilis contexta Isid TaYus est animal agrest magnitudinem sere uulpis habens in corpor sed humilioris staturae:m tibias habet citrias. Pilum habet visci coloris, te dura atm sordidissimam dentes acutos. Et cum a canibus uel ecteris antalibus infestatur, ipm resupinat eccletibus pedibus repugnat. Fertur autem huic uulpes quodammodo esse contrarias. Vulpes enim nunci, sibi soueam parant,sed foueam taxi per dolii oecupant. Cum enim eum eYisse indescit,ad introitum vadit eg mi stercorati siem taxo propter immunditiam locum deserente, vulpes eum occupa nt. Os EuATIONES Ex li. de na .rerti. Taxi sagina lunaerescente augetur decrescente mi nuitur ita, si ocellatur in ultimo lunae defectu no inuenitur. Huiusmodi sagina conficiuntur tinguenta, quibus sedantur renu dolores, membrorum missiones: ct hoc miruQhestialieet ex una parte sit medicinalis orissus tamen eius plerat grauissimus est ecexitialislsed huius ratio e. quia uiuit seraγhonibus ec animalibus, q in terra repuntae uenenisera sunt ideo,dentes eius insciti t. Esculapius . Adipe taxi inuncti sebrientes sanant. Cerebrti eius cum oleo cocta omnes dratores curat. Eius p testiculi cum melle cocti libidinem accendui.

t so nomis sunt

qui cum de spe habent armos ut hirci 'prolixis meta hii suta barbis qui non alibi sunt Φeirca l. hasidem pli. Tragelaphus in eadem specie cum ceruo hasta tantum ec armorum uillo dissans quem tragelapho uocant no alihi Φ iuxta Phasin amne nascens. He nI dus .ia. li. Dictus est tragelaphus quati hircocemus. Nam tragos hircus Iaphos ceratius Est autem quantitate & forma ceruo similibus: sed uillusos habet armos ut hir

cus.

Ex libro de naturis rerum. Traglodyta sola inter bestias deiectis cornibus obliqceruice pascitur: ut magis uideatur herba se ore attractam secare ,cb aliorum animalium more carpere habet enim cornua l5ga per declivum capitis ec maxillarum ad terram uso dependentia, quae prohibenteam in terra iuxta morem pascere. CAPUT. 444. Bres

Bartho Plome . in

Teredies

EN humore aurem corrupto iarboribus derelicto stiti corticibus arborum, eg in medullis geneis rantur. Maxime autem in arboribus generantur:quado inoportuno tepore arbores

re eantur uel plantantur 5 hoe est inplenilunio potisi me. Teredo ita pligni uerinteolus in substantia est mollissidius, cte inde tamen corrodit ec comminuit dolis

sma lingua ec subtiliorem puluere, ib pos

sit tinea facere. CAPUT. - . Tinea

92쪽

D EA NIM

Bars tholo. in . de pro

prie. reruti ea e ue

stimento semis dicta, eo v teneat: et eouso uestibus

Θc ex Vessitum corruptione gignitur,qn scilicet Uestis aliqualiti in aere grosso coprimit, nec Dentu planditur et in puro aere libere nullatenus explicat: in sensibiliter aut pani superstellicosumit:& cti sit sensibile animal infra panni substantiam se occultat, o uix tini uideri oeulis se permittit. Opsu ATIONEs. . Amara re odorisera tinessu tit ad ue,ses respersa talibus de Acili non acee tit., Ehideo solia lauri cedit 8c cipressi et huiusmodi imposita in eistis, uel uestes ibi

repositas,&sthros eorrumpia tineis non, permittunt. Constan. Est quaedam a hies capitis, quae propter suam tenacitate et ad hyetiam linea est dicta. Dequaqueis te infra i tabula de infirmitatibus quomodo sit curanda.

meouis auium quae eum ipsis austus co medit. Huius carnes cosectae cum quibusdam admixtis , omne toxicum uenenUm expellunt: cyconfectionem driacum diis clint. Ferunt autem n5nulli hunc ante passionem Christi nullum habuisse remediumaxime in fuisse hominibus infestum Ipauero die passionis unum ex eis insessi sitismum circa partes Hierusalem ea fuisse comprehensum di Christi latus fuisse cruce Aspensum atet ex illo die totum illud serpentis genus accepisse uirtutem cotra omne uenenum. Actor Tyrus idem es, se fertur,quod uipera. Nam & autores in medicina loquentes de carne serpentina uel tyria ea conficienda raro uel nunt de tyro sub hoc nomine saeiunt mentionem, sed de uipera. A tyro uero denominatioedieitur tyriaca. OPERATIONES. Avicenna incan .s. Tyriaca assarathidini morte liberans sublimior est mediciis narum compositarum:propter multitudinem sui iuvamenti: propriem inuenenis, quae sunt ex puncturis umorsibus,ut serpentium,&scorpionis, ct canis rabiosi. Ex lih de natu rerum Tyriaca cum exuri carnibus admixtis quibusdam sit consecta orae aliud uenenu extinguit,sed coua uenenum ipsius tyri nihil prodest. CAPUT.tudines infestus

ii id. Tigris

uocatae

Opter uolucrem sugatue em

nominat

te ec uelocitate mirabilis rex cuius nomie Tigris fluuius appellatur, eo ς, rapidissi/mus sit omnium suciorum.

de na

93쪽

p R I M v s. LIBER

Phipolom, . Est autem tigris anima sevissimum ti ineomparabsit rabie sevi

eris,precipue, quando raptis catulis insoquitur uenatores Plinius. Tigris totus scelus, qui manumerosus est,ab insidiatore rapitur. CAPUT. ussor

turis rer. Tortuca uolunt, uenenoret, sed nequaquam post mortem. N am renes eius ut dicit Ambrosius siquis post mortem nudo pede ealcauerit, ueneno statim inficitur. Est autem duorum pedum, caput habens ut bubo,caudam ut seorpio duobus scutis durissimis, quasi testis tegitur quibus adeo se induit,ut disseulter etiam ualidissimis ictibus simi possit: Ouat ut gallina , sed Oua eius ad comedendum

sunt nociva. Tortuca femina ut dieit Aristot.)non habet nisi una uia exitus superfluitatis:Quis habeat uesicam contra om nium animalium naturam habentiu pluamas,aut squama ut eorticem .s Nam ista omnia non habent uesicam .Actor . Tor tuo dieitur ec testudo, quia teste tegmini hus adoperta est in causeae modum, hau plurimae sunt aquaticat, de quibus iam diactum est Qiis clam uero terrestres, q ec mlaestres dicunt nee sunt uenenosti, sed ab hominibus comeduntur. Phisologus. Grantae serpentes sunt modicae quantitatis,a quibus puncti uehementer angustia tur. Et nisi tyriam eis subueniatur, quam do ιγ anxietate moriuntur.

las Am ad terram descedetia:ceruices aut rogissimas et ideo incuruata et inflexa ceruiee longitudine capitis, re cornuti in terra positis ita Q frons tota in terra iacet,pastum contra omnem morem sumentia : Maliter pasei non possunt propter suorti lo gitudinem eornusi .lEt ideo pasci no potistin nisi longis herbis,qpotius secare viis dentur,cbar radicibus mordere, scut alia animalia faciunt.

heri. Ex lib. de M. animalia

Trogio dytae. stitanimalia

gillima habentia

o pluribus patuis renibus: uentres habet multos,ut ei hieopleantur usus: &qs dii, minuitur ex eo propter digestione habet uentrem post alium . Primus ergo ueteresbum recipit erudu secundus digesturteristis iam digestione melioratum quartus Uero bene digestum. Cornua uaceae s ealefiant in omnem parte deelinat. Cornua se,

Aristoti.

Vaccae ma

paucae: multae ue

94쪽

DE ANIM

, ris uehemetis. Crura ecina id est os sacrum adusta,fluxum sanguinis abseina 4 dunt ec solutiones uentris. Stercus Uaccinti est ex his, q dantur putreoni re ptisi, 8c similibus: Edi eo stemplastru supereia. tiam. Ite ea aceto sua exituras calidas posita,sedat eas.Couenit etia apostematia bus,qus post aures sunt. Colla decorio uaceino linita cu aceto sua impetigine ecscabiem exeoriabilem eum non est uehe s mentis profunditatis, eosert. Similiterre linita cti melle re aceto sua uulnera adusta eclota ualetad curationem lentium. . Haly. Saguis uaecae si super uuluus infundatur sanguinem stringit. Aristote., vaccae eornua si calefiant in omnem ut dictum est )partem deel inani et siquidem

tinguantur eum oleo ac pice, ualent corra is pedum Aceontra nivis nocumentu. Plinius libro.as. Vaceinum etiam iecur cyliaeis atq; disentericis medetur. CAPUT. et a.

tali seritate dextro pede terra percutit, qn irascitur,aut stupet uel timet: 5e hoe maxime amoris tempore. Per dimidium annuiacet,super unum latus, cte per dimidium super aliud. Is dorus. Veruexa Diribus

mes in capite habeat. Quors exestati pro ritu, sed inuictra concutiunt, repugnates cum magno impetu seriunt. ODERATIONES. Adeps ueraecinus, similem habet uiris itutem porcino. Sterios aut ani causas , utiliter eurat,5 combustis opituratur. Fes ueraecinum lanis adhibitum, et in , umbilico positum uentrem soluit infantium Fimus vervecinus cum aerio ut cas 4 taplasma impositus,mactari nigras em Ddat,na entes elaucis corporibus tollit. Ignem sacrum impositum curat. Cum ιeeta 8c oleo mixtus, combustionibus me detur.

V tes Albertus in lib. denatu. animalium .

iubas ut equus raimmanis

pernicitatis re tru lentia diatcaptum dos mari uix,uel nuncii possit.

Vitulus vitula uiriditate dicti

ad ea lalairidi es

95쪽

LIBER

enixa. Nam enixa iuuenea est aut uaeea Iuvencus autem dictus, eo q, iuuare inciis piat hominum usus in excolenda terra: uel quia apud gentires Ioui semper nisi iuuencus immolabatur nuneli taurus. Nam in uietimis etiam etas consideratur. Arita teles. Vituli post unum annum castras di sunt alioquin parui erunt caurati uero diutius uiuunt.

Plinius in libro.as Omnes quidem medullae molliunt explen calefaciunt.In, ter ceteras autem laudabilis est uitulina. , Seuum quom uitulinum capitis ulcerihus cum sale dcitum laudatur utilissmti.

Podagricis quo prodest, ct articulariis

morbis.

quas soramenaeus est. Et ideo more viperarum ceterarum concipere no potest, a tantum peTos.

Dioscorides Adeps viperinus sussus ones oculorum,di obtusio es, di ealigines mixta cedria tanti ponderis di melle acti, eo re oleo ueteri curat Alarumo pilos inunctis nasci non sinit. Ex libro de naturis rerum. Viperae uas alent contra omnium serpentium ictus rutdicit Plinius. Tunica eius quem protieito innovat. in uino cocta dentibus et oculis medetur. Adeps eius caliginem oeulorum tollit. CAPUT. M .

Avicenna.Viperae sunt serpetes habetes capita

plana di

nus 5 varius. Istis

Uum, sed corporis

fortitudinem ha ahensiousra hreuia ad suam magnitudinem .serrum non tamet, in exadae curtae sunt, strepitum faeientes aesoni celsis montibus uastissimiso solitossiniis tum in excessu. Capiuntur autem a mediis bus commoratur:ut supra latius habetur. eis in fine ueris A principio estus ut inde Indorus . Varius est hestiola degeneretrocisci fiant: quibus tamen nono Seseo piroti paulo ampliorq mustela In albo, Deniunt uiperae sed sauae, ec de faui, feri ribus habita elus Dei a re nomen haminae.Item in. r. canone. Viperae post hye her. In uine nam candidus est, in do somem de cauernis egredietes, Oculos suos colorem habet cinereu elegantem alis spe super feni tu fricant, ut illuminent . Uri ctabilem. Harum pellibus in ornatu uestima hominis utiliter essundit sua morsum um gloriatur homines utriusq; sexus, inauiperae proprie uiperae petrosae. Ex lib. tamen bestiola minime gloriatur inpelle de naturis rerum De uipera dieit Phiso, propria,nec dum in aliena. Iogus: Q habet faelem humana usq; ad umbilicum , ab umbilico uero uso ad cauda CAPUT.Crocodilli figuram. Meatus digessibilis Vrus

96쪽

D EA NIM

Vri sunt

boves asgrestes, adeo for

tes, ut ara

bores ed

armatos

milites Icornibus eleuent.

Idem uri dicti sunt

apotonorion id est a montibus. Sunt boves autea restes in Germania, habentes cornua in lantum protensa, ut remis mensis insigni capacitate ex eis gerulae fiant Helynandus libro .as. In Hercinia silis Ua Germanis sunt uri. Hi sunt n agnitudine paulo elephantis specie 5c colo e re sis Rura thauri. Magna uis eorum est Ac ma gnae uelocitatis, nem homini nem ferae Φaspexerint parcutit. Hos studiose foveis captos interficiunt.

Ursus.

turis rer.

Ursus diquasi orsus seisieet in

pera mature parturit:

lande lingendo insormatur. Est autem ur/sus animal saeuum nimis, deformemem hiis.Aristot.Vrsus est animal habens de tes superius 8c unum uentrem inferius ac post uentrem intestina sicut ec Iupu, Est autem in aliquibus animalibus ueter ma

ior,ut in poreo ξc urso . Manifesissestati Q ursus agrestis hyeme latet, sed utra hoe faciat propter frigiditatem,an propter aliud, estio est Mares autem ec feminae in tempore illo pingues sunt ualde, ita de facili mouere non posunt.Isidorus. Vr sis caput est inualidum: sed uis maxima ein brachiis re lumbis. Vnde ec interdum

erecti insistunt. Ambrosius. Vrsis anguis stiora colla data sunt quia non pascuntur herbis in terra, sed carnes animalium coamedunt. Alexander. Vrsus quodam murmure utens, pedes sugit tan* alimenta cladam sumat ex eis. Solinus.Vrsi eoeunt. non Geut quadrupes alii, dapti amplexibus mutuis uelut humanis coniugationibus copulatur . Desideriti ueneris hyems suscitat. Seereto honore mares grandes reuertentur. Et in eisdem licet foveis, partitis tamen per serobes secubationibus ,diis uidutur. Vterum dies tricesimus liberat.

OpERATIONES.Isaae. Visina caro uiscosissima digessi Onim inobediens pessimum dat nutrime, tum. Vnde plus p tinet medicinae Φ cibo. Phisol opus. Fel ursi calidum est ec sie kcumualet cotra epilentiam re paralysim. Debet autem set cum folliculo suo ab epate separari re ita suspendi ec siccari, a duos annos seruatur

Esculapius. Si oculos ursi eradimueris, hec supra sinistra hominis adiutorium ligaueris,eius quartanam mitigabunt. Avicenna. Adeps ursi eo sertat pictae. . Diostorides. Dicitur adeps ursi capit, , lorum incrementis prestare, ec alopicias melareaael ursinum uel electuarium da tum epilenticis medetur. Item lanis adhibitum et in umbilicopo . si tum infantium uentrem soluit. Actor.Vtautem dictum est superius tu , dita Plinium visi primis diebus quatuordecim graui somno premuntur . Tunc mirum immodum ut o pinguescunt,et illi sunt apti medicaminibUs. Adipi contraq; capilli defluut tenaces . a

97쪽

no come

dit, nisi eum in altum portet: sed quando ad atho,

rem uenit ad supremum eam ramum de fert,eam pendendo comedit.Cum autem talore co1tus existens aliquem uulnerauerit, mures super ipsum conueniunt,ae super eum mingunt, ct moritur. Vnde cis clam ab ea uulneratus, per barcha in mari portare fecit, A mures ad mare uener utitit ad G accederent, sed propter mare non poterant. Huius animalis sei mortiferue. CAPUT. ass.

LIBER PRIMVs.

. . . . I TNcia Aristoteles . Vulpes eanimes ingenio

Basu Bido si ec malarum operationum,habet uir

rus. Vna gam ex osse eoit ad terram proiecta. racia e antis insecΚyr hos auis stilacet uncorum iam mal seuis gutum,cum vulpe pugnant,quia carnem

u sima, no manducant. Tirus autem diuulpes arta

νν altius cas eantur,amboq; in cavemis terrae manent.

ne, sed Io Vultur quo in uulpem deprehendit. A

gius corγ hrosius m hexameron. Vulpes inania pore, ca/ odio dignum propter rapinam, despedianibus ini propter infirmitatem,incautum suae sal micu uq iis dum insidiatur alienis. de,preta Ex libro de naturis rerum . Vulpes est no come animal foetidum,maxime in ore, Setia

id quando ad arbo, culo. Succum qui de pino fluit in ethus

im eam ramum do mi Geo salutem recuperat, di euum viis omedit.Cum aute in longum protedit. 1s aliquem uulnera Constantinus. vulpes intime prae amam conueniunt, ac gustia latratus canum imitari dicitur,lioemoritur. Unde uis est cum esurit, nec inuenit quod mandu se per barcha inma eet fingit se mortuam ,&resupina flatum sad mare timerui, attrahit lingua protracta: tune aues incaul propter mare non te descendentes quasi ad cadauer apto sucilis fel mortiferue. ore rapi deuorato &consumit.. aD. OPERATIONES.VVl. Haly. Vulpes s eum oleo decoquatur .pe S. oliuae oleum hoe nodis ic duricie quae si Isidorus. unt ex artetica prodest. Vulpes e Adeps uulpis cum oleo mami id inire Eaniat do, os Iiquefactus aurium dentiumq; mede iosum uil tur doloribus.los habet Avicenna. Vulpes in aqua coctaei em iuberes ec hroeata iunciturae dolorosae eonfert uehealtos, cau menter . Adeps eius in aurem distillatus, dam mas sedat dolorem eius. gnam,ser Ad hoc enim euaeuatiua est Ualde. . Iur aute Item eius pulmo siccus consertasmati Q uulpes eis ualde.Pellis eius calidior est reteris: &nuncbfM hae iuuantur humectati propter eius reso--cit sibi se lutionem. Meam sed fouea taxi dolose occupat. CU Testiculus vulpis ealidus est in primo, cenim scit tam exisse de sciura, accedit ad et humidus in ipso,& est in eo humiditas introitum. Ex imi stereorat sic propter superflua. immundieiam sumttaxus 5 uulpis Occu C5fert spasmo et thetano,q sunt inpos , palloeum eius Hanc insequuntur Venato sterioribus ex paralys,facit appetitu eoia res propter pellem no propter mes, qus sum inutiles. CApυτ. Ho

98쪽

gladiorummuaginti,inhoe ua selibrant, ut tormento aliquo rotati in petris potissimum,ec monte aliquo in alium transi ire cuprentes,atq; recursu pernici quo libue. rit exul rant. Ex libro de naturis rerum. Ibeae est animal paruum uel eissimum, in capite ua sis eo hus oneratum, re in petris eo- morantur,ibio satus iaciunt. C A P v x xst. I Rex.

1 si inius

in libro .ssis ea pree sunt anis

malia de eihora

uenes

pro De quo Draeontius ait. Prcellit illis uim cuiuscunm ueneni. Dieius est autem stilis rus a setis Hic etiam serpentes insequitur qui eum aduersus aspidem pugnat, cauda erigit, quam aspis maxime ineipit obser uare quasi minatem ad quam eum uim suam transfert corripitur. Aristoteles.Ichis neumon cum uidet serpentem,qui dicitur ahascos, non pugnat cum eo, quous3 claamat aliutores. Et quia timent a morsu serpentis,intrant aquam ec post arenam, de inde eum serpente pugnant. Ex libro de maturis rerum. Hippopotam in terra nascitur, licet in aquis sicut in terra potens sit ethabitet. Caudam ha het tortuosam, dentes prurigineos, dorso

ec hinnitu similis equo,de quo supra pres ius d)ctum est.

si dorus. Hyadra diei.

tur draco multorueapitum,

qualis fusit in Lerisna palude

Prouin aetae Aroeliadiae. Haec satis

ne exces

oraclieitur,eo Q uno ceso tria capita exere

sectant sed hoe fabulosum est. Nam constat Hydram fuisse locum euo mentem, in quo uno meatu clauso multi erumpebat, quod Hercules uidens loea ipsa exuist,et se aquae meatus clausit. Nam Hydra ab aqua dicta est,Hydros autem ess aquatilis serpens:a quo testi obiurgescunt.Cuiusdam morbum boum dicunt,eo Q simo houis remedietur.

Ex libro de naturis rerum. Est autem Hydros ut dicit Plinius 3 pulcherrimus

anguium in orbe terrarum. Fabulose uearo dicta est Hydra serpens, cuius eum Vellet caput Hercules are tare, statim duos creuerunt,et se semper amputatis quihusdam alia statim subcreuerunt. CAPUT.

99쪽

LIBER PRIMUS. Lubro etint esse indem, ses salso. Nam Wmaamrx ii inhestia satis modica ei habitatis Crimi

nere tata

rorum siluestrium

100쪽

VOLATILIBUS.

Liber secundus. traealore nimIu que habet aquila natura rest ii A qtis literiin nido habet 5c ne depreat oua deco . 1 P . . la. cta olore nimio. Huic enim lapidi olor Isidor. ignis noeere nequit. Dicunt realii philo Aquila sophi, duos lapides molas nomine In ab aeu, des in suo nido eollocat, sine quibus pare eoo re non potest. Aquila multis diebus triuis lora uo nat,adultos pullos persequitur,longeta rata. Est gans emulos sciliem rapinae. Exli.ut sus. em tali Fst etiam aqua ae pessimctgenus, qst pullos obtutus suos ante tempus expellit tedio nutriedi. ut G su Ratio ast hec est secundu Aristotelem caper mao post inelabation adeo debili

ei no possit. Etia ungues eius tu ruatur. ut prela tenere n5 ualeat. Albesctit alas ec--δ- -- uix possit uolare. Aquilae, nee humanis pateat obtutibus,de ta pulli sine clangore sunt, Ec sine murreum in oi tione. Est aFila grandis in sepsemona hala bitans,duo faciens ova seras, ut dicit PIianius in ca eum immus ramorum suspensa,

ea sublimitate pisculos nature uideat, instar tormenti descendens raptam prsd: pennis ad littus pertrahat. Nam ec contra radium solis fertur ob tuitum n5flectere. eapto lapore uel uulpe minuatim ei cor Vnde&pullos suos ungue suspensos ras um detrahit,&Οua suam 1IIo inusint, aediis solis obneii,5 quos uiderit immobi, sub calore solis ponit tam relinques ea nore tenere acie, ut dignos genere eo ruat, cubat,sed quous naturali maturitate stas quos uero flectere obtutum,quasi degeis gane expectat. In egressu uero pullora res neres abneit. Iorath. Aquilae auis magna disire tune eos usq; ad robur perfectu nire regalis,de qua dieitur,m ubieunq; uide trit. Actor . Aquila est auis magna & h rit ex altoserpente magno stridore optes sissima,utpote auium regina quae eum serum,un ibus laniat et posti extrasade necta grauat, sua omes nubes in sublime Disteribunenena mortifera decerpserit, uolat,&calore solis o Iorum eius ealigo adhue saueium deuorat, re uirus quod in essumitur, di mox impetu in ipso caloris erat emissi ueneno calore decocto, hoe Oudescedes aquis frigidissimis testio experimento aut contristatur aut mergiturande resurgens statim nidUmaloriatur. Aquilae unam sede&unum ni tit, re inter pullosia robustos ad predam dum semper habet. Ex lib. dena. re. Aqui qualitate frigoris ta caloris, quasi queda

SEARCH

MENU NAVIGATION