Florae Peruviane, et Chilensis prodromus, sive novorum generum plantarum Peruvianarum, et Chilensium descriptiones et icones

21쪽

nationis nostrae caritate devinctum, quod hujusmodi bellum intestinum , et internecinum inter praeclaros duos ejusdem nostrae gentis viros exarserit, idque occasione scientiae botanicae, quae

juxta systema , et methodum Linnaeanam vel ab ipsis incunabulis magnos progressus in Hispania facere coeperat. Mirari etiam subit, quod Ruigius non sine aliqua animi acerbitate refert, qui in Responsionis titulo ait, Impugnationes Cavan illesii evulgatas fuisse praemature: et pag. i. clarius eX ponit, in publicam lucem ab ipso Cavanillesio datas , antequam Prodromus, quem impugnat, publici juris factus fuisset. Ex quo arguitur, Ca vanillesium suas Impugnationes Prodromi in vulgus dedisse, dum adhuc Prodromus intra privatos lares quodammodo occultus lateret; ac proinde Cavan illesio non licebat de Prodromo palam judicare,

et in eum censuram ferre.

Sed , ut ego arbitror, non operis dijudicandi, aut infamandi

causa , sed ut correctius, locupletiusque prodeat in lucem , Cavanil lesius suas contra P Odromum fecit animadversiones. Ego equidem simili ac majoris perfectionis operis accensus desiderio , a praecipuo auctore Ruietio per litteras consilium exquisivi, num oporteret, a me subjungi notas , Quibus ejus responsiones , aut correctioΠes, quae pOSt excusum Volumen, ipsi, ut assolet, occurrerunt, breviter exponerem. Quod quum illi fieri non displicuisset, tuto asseri potest, hanc Romanam editionem Matri tensi correctiorem ex

mente auctori S , auctioremque CSse .

Iuverit tandem hoc loco animadvertere quod non minus in Floriae Peruv. decus, quam in almae Vibis laudem redundare velim)eamdem propemodum fortunam hujus Florae editionem subisse , ac Historiam Plantarum Mexicanarum , auctore immortalis nominis

Viro Francisco Hernander. Egregius hic Bolanicus impensa Philippi II. Catholici Regis in regnum Mexicanum missus, de plantis Mexicanis praeclarum opus conscripsit ; quod tamen in Compen-

22쪽

VIII

dio redactum publicam lucem vidit Romanis typis auctoritate, et

auspiciis Philippi IV., magni illius Regis Philippi II. nepotis, ex

cusum . Ita fere opus plantarum Peruvianarum, quod Bolanici nostri , Caroli III. jussu in eas regiones delati, adlaborarunt, Caroli IV. huj us filio feliciter regnante, Romae recusum noVum qilem' dam splendorem accipit; argumento certo ejus faVoris, quo Roma eruditas Hispanorum lucubrationes semper prosecuta est: quod multis Veterum exemplis in quovis alio genere confirmari posset, nisi

perspicua essent, et ante Omnium oculos Versarentur nostri temporis documenta.

Praedictas meas notas hoc signo indicabo .

23쪽

PRAEFATIO

A A.

IRΝtequam de expeditione, deque Peruviana Flora et Chilensi

quaecumque scitu maxime sunt necessaria, moneamus; operae pretium erit rem altius repetendo Bolanices in Hispania fata summatim perStringere , ut expeditionis origo, et causa meliuS iIinoteScant, simulque evincatur , Hispanos praeter Massonis sententiam , aliorumque recentium Philosophorum, exterorum quidem , adeoque rerum nostrarum non Satis peritorum , a remotissimis usque saeculis ad Scientiarum, et praesertim ad Bolanices, Naturalis Historiae, et Agrorum culturae studiorum incrementa nunquam non contulisse . Omit tamus sane eos de his rebus Scriptores , qui sub caelo nostro nati, atque educati primis illis, et Obscuris temporibus extiterunt, atque etiam sub Romanorum Imperio unum instar omnium nominare sal

tem liceat L. Iun. Moderatiam Columellam, et vigente in Hispania Arabum dominatu AVetthoem, qui Cordubae floruit, Bellarem , Malacitan uin , Ebn Golgol , a) Ebn Rogeh, et Abu Zachariam Jahiam, cujus praeclarus de agrorum cultura liber arabice exaratus , ab eruditissimo viro P. Josepho Banquerio hispanice conVersus , et annotationibus illustratus jarndiu sub praelo sudat, ne quid dicamus de pene incredibili aliorum ejusdem gentis Auctorum numero , quorum MSS. in percelebri Michaelis Castri Bibliotheca Arabico Hi

spana late recenSEntur.

Ad tria saecula proxime elapsa, quorum gesta propius ad nos pertinent, propere veniamus , et in memoriam breviter revocemus, quid post renatas in Europa litteras, excussumque tandem Saracenorum jugum , in naturae dilucidatione Hispaniae Regum munificentia, et Hispanorum labore , et industria provisum , essectumque fuerit. Nonne Gonsalutis Fernandus Ouietus , Andreas Laguna , Franciscus Hemanris , Christophorus Acosta , Nicolaus Monardes , Franciscus Loper de Gomara , Josephus Acosta, IoaΠΠCS FAUOSVS , et Ffanciscus almener , qui inter praeclaros plantarum investigatores

a Videsis D. Ignatii de Asso Clar. Hispaniensium Epistolae . Matriti 1793.

24쪽

PRAEFATIO.

ab ipso Tourne rrio m Institutionum R. H. Lagoge memorantur, et rursus fidephonsus de Hetreta, Joannes Iarava, Benedictus Arias Montanus , Hieronymus Huerta, Joannes Eusebius Merembergius , 'in et nostra memoria Caspiarias Casal , Josephus Ouet , Casimitus O

tega , Ignatius de Asso , Antonius Iosephus Cavanilles , Ignatius

Molina , Casparus Xuarer, aliique non pauci, scriptis evulgatis pejregrinationum suarum, diligentiae et doctrinae luculenta testimonia praebuerunt 8 Multo quidem plures populares nostri iisdem temporibus extiterunt, qui privato studio Bolanicen impense coluere, inter quos eminent Simon Tot ar , Hispalensis, Joannes Pla et , Valentinus , Rodericus Zamorianus, et Joannes Castanneia, qui omnes Carolo Clusio ex Hispania in Belgium reduci observationes, et plantas saepius miserunt; Micon , Gotholaunus, et Au

gustinus de Leon , Medicus Palentinus , qui stirpibus ab ipsis mei

detectis cum Iacobo Dalechampio communicatis Bolanicen locupletarunt; Petrus Vincentius Esleve , Valentinus , Bernardus Clen-fugos , Turiasonensis , et Martinus Sarmi emo , e Benedicti norum familia, quorum opera MSS. de plantis eorum industriam , et peritiam abunde declarant. Didiacus denique Cottia Villa, pharmaco- poeus , qui superiori saeculo Hortum Boiani cum sua impensa Ma- triti aluit; Jacobus , et Joannes Siali ador , Barcinonensis, Tourne-

sortii per Hispaniam, et Lusitaniam itinerum socius. )

lo praeterito plantarum americanarum Descriptores: scilicet, Garci la-2us Inca de la Vega, Peruvianus, qui in suis Incarum , seu Peruvianori Imperatorum Commentariis Vol. I. Lib. 8.a cap. XL usque ad XXV. inclusive ;et Lib. sequenti a cap. XVI. usque ad XXXI. agit de tribus naturae regnis in Peruvia, et consequenter de

illius Regni Plantis : item P. Alphonsus de Ovalle , Chilensis, e S.I. )qui in sua Regni Chilensis Historia

Lib. I. a cap. IV. usque ad XXIII. inclia sive, ubi de productionibus illius regni naturalibus agit, affert etiam plantarum indigenarum descriptiones. Adduci pariter possunt nonnulli ex recentioribus , qui privato studio , et suis scriptis vel jam editis, vel edendis plures Novi Orbis plantas maxime

rariores ac utiliores elucidant. Horum multos enumerat cl. Laurentius Hervas in suo Catalogo Linguarum cognitarum italice Caesenae excuso 1794: et in

Libris De Vita Hominis hispanice Ma triti 1789. impressis. Aliqui ex his sunt : Andreas Burriel ex Marchia La- minitano, qui in sua Notitia Cali fr-niae hispanice publicata Matriti 17s I. agit de plantis illius Pen insulae : Antonius Iulian, Gothola unus, qui in sua

Margarita Americana hispanice edita Matriti i787. tractat de plantis Re-

25쪽

ΡRAEFATIO.

Ouid memoremus Iosephum Oftegiam , Joannem Minuantum, Chi stophorum Velei , Michaelem Batniades , Antonium Palatim ,

aliosque , qui patrum , nostraque memoria inclaruerunt, quorum nomina novis plantarum Generibus imposita in Linnaei , aliorumque Boianicorum libris ad sempiternam eorum gloriam consignata tamdiu manebunt, quamdiu plantae iisdem consecratae germinabunt, et scientiae honos constabit Θ Nihil addamus de ceteris Hispanis , qui hac aetate in Bolanices studium diligenter incumbunt, et quorum non pauci investigationum suarum lucubrationes ad editionem parant , qua et sibi, et nostrae genti immortalem laudem comparabunt

Jam vero Hispaniae Principum liberalitas plane regia, et effusum, uti erga reliquas fructuosas disciplinas, ita erga Bolanicen patroci

nium saepius enituit.

PHILIPPUS, hujus nominis II. inter alia Villae Regiae Aran

guesianae oblectamenta Hortum Singularem conserendum , et arboribus, stirpibusque non modo medicinae usui opportunis; sed etiam gni Sanct e Fidei: Ioannes de Velasco , ut iteraris , qui in sua Regni Qui tensii Historia inedita, multa habet de plantis illius regionis etc. etc. Claris. etiam Molina nonnulla MSS. commemorat in sua Regni Chilensis Historia, eorum , qui de Chili naturalibus productionibus, consequenterque de plantis scripserunt, quorum unus est amicus Philippus Vidaurre, Chilensis, qui Romae residet. Praeter hos alii plures numerari

possent, quorum scripta mihi constant; paucos tamen proponam: I. CL Franciscum X avertum Clavigero,Mexicanum, qui in sua celeberrima Mexici Historia cum eruditissimis Dis sertationibus, in ψ. tomos divisa, at-' que italice primum Caesenae edita 178O. , et ad alias linguas postea conversa , ac typis excusa, de pluribus ,

et praecipuis Regni Mexicani plantis agit. Idem in sua Cali forniae Historia posthurna in duos tornos divisa , et Venetiis edita 1789. tractat abunde de plantis Cali fornianis. a. CLValerium Noguetro, AragonenSem , CU-jus memoriae eruditae de plantis Philippinarum in Venetis, et Romanis Ephemeridibius diebus nostris evulgatae

sunt. 3. Iosephum Iolis, Gotho latinum, in cujus Historia des Gran Chaco Provinciae Paraguariensis typis Faventiae italice publicata i789. plurimae illius regionis plantae erudite descriptae leguntur . 4. Josephum Sancheg Labra-dor, Matri tensem, Provinciae Paraguλ- riensis Missionarium , et rerum naturalium illius regionis strenuum investigatorem , qui in sua Paraguariae Historia Naturali in quatuor volumina di- Visa , plusquam a oo. plantas illius Provinciae proprias cum suis proprietatibus , et usibus hispanice descriptas, atque etiam plures ex his depictas habet. Opus ineditum, sed maxime dignum , ut publica luce fruatur etc.

26쪽

PRAEFATIO.

rarioribus ex Hispania australi per hominem rei herbariae peritum

collectis , et ex Vastissimis regnis in utraque India transmissis ditandum Curavit , ut Franciscus Franco , testis oculatus, in libro de

morbis contagiosis Hispali anno MDLXlX. hispanice evulgato in 8. pag. 38. prodidit. Ouin etiam idem Rex potentissi inus incredibiles

sumptus erogavit, ut Franciscum Hernandum , Archiatrum suum , apprime doctum , in Indias Occidentales trajicere jussum sustenta ret, qui septem fere annorum spatio in Nova Hispania commoratus Alexicanarum plantarum , animalium , et mineralium genera, formasque inspexit, delineaVit , descripsit, eorum omnium Vires, et USUS diligentissime exploravit, et Septendecim stirpium exsiccatarum ico num , descriptionum , antiquitatum, ct topographiae Volumina confecit, opus, ut Natura Varium , et pene immensum , quod in commpendium a Nardo Antonio Reccho redactum , PHILIPPO IV. edi

tionis impensas erogante, Rerum medicarum Novae Hispaniae Thesauri titulo Romae prodiit anno ΜDCLI.: et quamvis autographi corrupti , et deformati vix imaginem , seu potius umbram repraeSentaret , avidissime, summoque plausu ab omnibus Naturae studiosis exceptum est; et integri operis in Regia Bibliotheca Escurialensi per id tempus asservati, de cujus fatis paulo post breviter agemus, edendi desiderium excitaVit. PHILIPPUS V. quocum scientiae in Hispaniam remigrasse vi-Sae Sunt , Ut una Cum ipso earum patrono regnarent, Hispali , cum Reg. Μedicinae societatem institueret, publicum Boianices Proses forem in eam adscivit; Gadibus autem non multo postea in Chi-xurgiae Collegio a se quoque instituto Hortum Boianicum condidit, si amplitudinem spectes , satis exiguum si ejus in utriusque orbis

emporio situm , et stirpium peregrinarum naturam animadvertas, speciosissimum, et longe praeStantem.

FERDINANDI VI. providentiae, eiusque erga disciplinas,

artesque pacis socias patrocinio acceptum refert Hispania Alatri tensem Hortum, cui conserendo, Veterum Romanorum exemplum aemulatus, populis suis in communem usum praedium suburbanum

dono dedit , et duobus Professoribus Bolanicen publice docendi munus injunxit. Ad Hortum vero rarioribus plantis augendum, inter alia consilia , quae praeclara cepit, Petrum Loestingium , e Suecia evocatum, cum nonnullis Hispanis adolescentibus, vegetabilia

27쪽

XIII

cognoscendi, et delineandi apprime peritis, Cumanam , et ori nocum usque suis auSpiciis , et sumptibus misit ; ex qua Expeditione quot,

quantaeque utilitates in Bolanicen , et Naturalem Historiam promanassent, nisi Loestingitis sub explorationis initium morte prae Ventus fuisset, conficere licebit ex ejusdem sitne e a Praeceptore Linnaeo

ex adversariis excerpto , et mimiae evulgato.

CAROLUS III. PP. Bolanices instaurator , et bonarum Artium ,

Scientiarumque Fautor egregias , Hortum Matri tensem Civium saluties oblectamcnto in florentissimum et maxime opportunum Regiae Urbis locum transtulit, utrumque Professorem honestioribus stipendiis, Bolanices Auditores privilegiis, immunitatibus, praemiis auxit, Hor tum denique ipsum legibus , majori EIortulanorum numero, et pre tiosa selectorum librorum supellectile ditavit. Hortus quoque ad novam Carthaginem , cui publicum etiam Μagistrum praefecit , Sampientissimi Regis, ad generis humani felici ratem nati , memoriam nobis , posterisque commendabit. Sed haec beneficia quantumVis maxima sint, longe superant tot tantaeque Expeditiones Bolanicao , ejus dem Principis auspiciis, et infinito propemodum sumptu terra ina rique uno fere eodemque tempore susceptae. Si quidem nondum e

Peruviae, et Chilensis Regni exploratione , de qua fusius mox Ver' ba faciemus , in Hispaniam redieramus ; cum Josephurn Caelestinum Mutis Novum Regnum Granatense peragrare , Joannem Cuellarem Insulas Philippicas adire , Martinum Sesseum cum sociis Mexicanas Provincias lustrare, Vincentium Cervantes tum Hortum Mexici Condere , et Bolanicen publice docere, Antonium denique Pinedam ,

Ludovicum Nee, et Thad eum Haenke totum terrarum orbem , rerrum naturalium inquirendarum causa, circum navigare decrevit.

Mutisio quidem , Americes Bolanicorum Principi, uti eum Lisa naeus filius appellat, Discipulos adjutores, et plures Pictores attribuir, ut splendidissimum opus triginta annorum vigiliis , et assiduis per

Americani Septentrionalem itineribus sua impensa a clarissimo Viro inchoatum, atque elaboratum, regiae liberalitatis adjumentis, praesidiisque suffultus perficiat . Ioannes Cuellar corticis Lauri cinnamomi, fructuumque My risticae et Piperis nigri, quarum plantarum culturam ad Manilam diligenter, et feliciter promovet, selecta Speci' mina in Hispaniam misit, aliorumque vegetabilium a se detecto-xum , Mercaturam, tingendi Artem , et Bolanicen locupletantiam .

28쪽

PRAEFATIO.

Neque exiguas naturae gazas a Ludovico Neeo , et Thadeo Haenhe in Europam reportandas expectamus , quos jam jam reduces, vita misere in medio observationum laborumque cursu ob nimiam corporis , et animi defatigationem functo clar. Pineda, Videre confidimus. Ex Μexicensi vero expeditione , ut nihil dicamus de Cervantesii ingenio, et in munere obeundo diligentia, ex cujus officina tot nobiles Bolanici prodiere, et quotidie prodire non cessant, plu'

res seminum, plantarum scienter exsiccatarum , descriptionum , et elegantissimarum iconum collectiones in Hispaniam sunt transmissae , atque assiduo mittuntur , quarum utique ope jactura sarciatur tabularum graphice pictarum , quibus Hernandus opus suum instruxerat , quaeque cum uni Versis operis voluminibus luctuoso incendio Bibliothecae Escurialensis, quod anno MDCLXXI. accidit, conflagrarunt. In hunc scilicet scopum collinearunt optimi Regis con

silia , qui expeditionem illam faciendam jussit, simul ac Hernandi

Opera cum edita , tum inedita evulganda decrevit, pristinae integritati restituta, et ad autographi fidem expressa, quae quinque voluminibus auctoris ipsius manu passim emendatis continebantur, in

Collegit Imperialis , quod Matriti ad Societatis Iesu Sacerdotes

pertinuerat, Bibliotheca non sine divino consilio nostra aetate detectis . a) Oua occasione minime silentio premendum videtur aliud

CAROLI II l. providentiae, et liberalitatis, quod maxime ad rem

facit, argumentum. a) Enimvero impensa et jussu Regio lucem jam viderunt Matriti anno MDCCLXXXX. et proxime sequenti tria priora lici jus operis volumina, editionem curante Casi miro Gomegio Ortega, quae quidem Novae Hispaniae Plantarum Historiam continent, copiosissimis Mexicanorum earumdem nominum, locorum natalium, et rerum notatu dignarum Indicibus illustratam . Quartum Volumen, quod Animalium, et Mineralium descriptiones exhibebit, una cum nonnullarum

Plantarum in India Orientali, et in Insulis Philippicis nascentium Historia, propediern e Vulgabitur, et ipsi fortasse adjicietur rarissimum et valde expetitum Francisci XL enez de eodem ac Hernandi argumento opus. Quinti denique voluminis edendi et illustrandi cura prae laudato D. Francisco Cerdano commissa est, quod scilicet lucubrationes complectetur prorsuSin editas, de maximo Templo Μexicam, de μουincia Sinae , de morbo ct cohetli, Christianae methodi libros tres versibus hexametris exaratos , et opuscula et in-

29쪽

PRAEFATIO.

Gonsalvus Fernandus Ovietus, a Tourne reso uti superius innuimus, inter Bolanicos peregrinatores recensitus, ex L. libris, quibus Indiaruna Historiam complexus fuerat, XX. tantum vivus ediderat: reliqua desiderabantur non sine doctorum hominum que' rela , qui Indiae Occidentalis Plantas, ceterasque res naturales Satis accurate pro aetate , qua viguit , ab auctore descriptas, et delineatas in

Operis parte hactenus evulgata animadverterant . Interea, anno nem'

pe ΜDCCLXXIV. D. Francisci Cerdani et Rico eruditissimi er in- 'defessi viri diligentia inventi fuerant Valdoliti in locupletissima marchionis I ruxillorum Bibliotheca nonnulli ex supradictis ineditis libris , qui una cum eis, quos in S. Ecclesiae Hispalensis, et Coeno

bii Montisserati Matri tensis tabulario asservari comperit, desidera torum omnium Ovieti librorum , excepto vigesimo octaVO, qui non dum detectus est, numerum complent. Hos igitur pretiosissimos Codices , quibus Bolanice, et Naturalis historia amplificaretur, Rex Optimus sua quoque impensa publici juris , accurante ipso Cerdano, faciendos perhumaniter Statuit.

Iam vero quid CAROLO IV. Augusti patris cum regnorum

tum etiam virtutum heredi, in hoc genere, uti in omnibus, quae ad communem hominum utilitatem pertinent, non debemus Z Simul enim atque imperio potitus est , Ηernandi operum editionem haud minus urgeri, et ad finem perduci jubet. In Valentina Academia Universitatem vocantὶ toto orbe celeberrima Bota uiceS studium , quod ea in Urbe sub amoenissimo caelo sita semper floruerat, meliori scientiarum docendarum ratione constituta instaurat.

Regium Chirurgiae Collegium , Barcinonense, Horto Bolanico et

hujus scientiae magisterio auget, expeditiones Bolanicas non modo DVere pergit, et novis praesidiis sustentat; sed etiam insignes Plantarum explorationes per feraciores Hispaniae Provincias a praelaudato Antonio Josepho Cavanilles, et a Μichaele Barnades , Clar. Patris aemulo et imitatore strenuo, suis au Spiciis institutas promoVet . In Tenerissa, Insularum fortunatarum maxima, Hortum Boianicum Condendi , et rarioribus ex utraque India plantis instruendi negotium Ornatissimo et eruditissimo viro D. Ildephonso de Nava, Μarchioni Villanovano , committit. Matritensem denique Hortum novis ad praelectiones' aedibus , et ad Professorum , Hortulanorumque habitacula instruit.

30쪽

PRAEFATIO.

Atque haec sunt, quae de Regum nostrorum providentia, eorumque erga Bolanicen , et Historiam Naturalem patrocinio, deque Hispanorum ad easdem scientias amplificandas laboribus deliba re , et praemittere oportuit, ut appareat, quos inde fructus respublica hactenus perceperit, et quos deinceps perceptura sit; atque ne in posterum hispanae genti per rerum nostrarum ignorantiae speciem objici queat, parum aut nihil populares nostros ad humanarum

cognitionum incrementa contulisse. Redeamus modo ad Expeditionis Peruvianae historiam, quae prima , ac praecipua fuit earum omnium, quae ipsam deinceps consecutae fuerunt, cui et Flora, et Florae debetur Prodromus, quem in praesentia eVulgam US. Translato itaque intra Urbis moenia Horio Matritensi, atque invalescente in dies apud nostrates plantarum studio auspiciis CAROLI III., nihil praetermittendum arbitrabatur Rex sapienti Ssimus, quod ad Bolanicen , cujus proventum , usumque ad Victum , ad morborum curationem , ad artes perficiendas quam late patentem pro be nOVerat, pr movendam, et ad novum Hortum locupletandum spectaret; cumque plura itinera per amplissimas utriusque in diae provincias suae ditioni subjectas ad novarum stirpium explorationem institui opportunum existimasset, initium ducendum decrevit a se racissimis Peruviae regionibus, consilio usus Ex. D. Josephi Gai vegSonorae Marchionis , ejus ad Indiarum negotia administri. Is Casi- mirum Gomegium Ortegam , dilectissimum Praeceptorem nostrum,

consuluit, quosnam adolescentes ex Omnium Auditorum numero ,

qui ejus praelectiones frequentabamus , praeferendos cen Seret. Regia igitur benignitate delecti, et libris, commentariisque, quibus mandata continebantur, muniti Matrito profecti sumus una cum D. Josepho Donabeyo, Galliarum Regis Medico, et Bolanico egregio, qui peregrinationis jucundum comitem nobis se adjunxerat, et Pictoribus Josepho Branete , et Isidoro Galveg . Gadibus post exiguam moram conscensa navi et Peruviano dicta , cujus Nauarcho , D. Josepho de Cordoba, nunc Classis regiae Legato, gratum animum ob eximiam liberalitatem erga Donabeyum , et praesti ta nobis omnibus humanitatis ossicia publice libenterque testamur,

in Peruviam solvimus pridie Non. Nov. Anni ΜDCCLXXVII.

POSt Varia maris eXantlata pericula, et longa malaciae fastidia Cas