Aurelii Prudentii Clementis Carmina recensuit et explicavit Theodorus Obbarius

351쪽

Aur. Prudentit Clem. O virgo felix, o nova gloria, Caelestis arcis nobilis incola, Intende nostris conluvionibus Vultum gemello cum diademate, Cui posse soli culicti parens dedit Castum vel ipsum reddere fornicem. Purgabor oris propitiabilis Fulgore, nostrum Si iecur inpleas.

Nil non pudicum est, quod pia visere Di gnaris, almo vel pede langere.

VETUS TESTAMENTUM.1. Eva columba fuit tunc candida, nigra deinde Facta per anguinum malesuada fraude venenum Tinxit et innocuum maculis sordentibus Adam: Dat nudis ficulna draco mox tegmina victor.5 11. Fratrum sacra Deus nutu distante duorum Aestimat accipiens viva et terrena resuta I S. Rusticus invidia pastorem sternit: in Abel Forma animae exprimitur, caro nostra in munere Cain. II l. Nuntia diluvii iam decrescentis ad arcam tu ore columba refert ramum viridantis olivae: Corvus enim ingluvie per foeda cadavera captus Haeserat: illa datae revellit nova gaudia pacis. IV. Hospitium hoc Domini est, ilex ubi frondea Mambrae Armentale senis protexit culmen: in ista 15 Risit Sara casa, sobolis sibi gaudia sera Ferri et decrepitum sic credere poSse maritum.

130. Purgabo rostrum p AId. Sequuntur librum περὶ στεινανων in edd. multis, etiam in AR κα σμερινή ν hSmni XI. et XII. DIPT Deipit Dipsychon 2 man. see. XVI. ed. Λ: Iste liber proprie diro- eheum dicitur gi. Oi Tetrasticha vet. et nov. Test. ed. Cauch.: Tituli historiarum T sde Adam et Eva mi m: sim. Oxon. II. α: Dieta Aur. 6. Prag.: Enchir dion Iso Sich. Weitz. Cf. Prole g. cap. I. not. 4 l. Inscriptiones tetrastichorum omisi cum A Rabimq - V. 1. tum edd. ante WeilE. - 2. agnineum Celt.: male-guasa Dyr=γN - V. 9...12. om. A - 12. ratae coni. HeinS. Ad . I, 6. - 14. Pra t. 127. gem. diadem.J Optime Weiir. V. l. ..4. De Adam et Eva. De 4. cf. allato Paschal. de coron. X, 10. virgi- Barth. Adv. VIII, 12., qui eum ex Iunitatis et martyrii toronam intellegit, daeorum interpretatione esse putat. eum alii inlpp. liaec verba de duobus 5...9. Abel et Cain. - s...12. De area regnis dicta puteut. - . Noe.

352쪽

V. Abraham mercatus agrum, cui conderet Ossa Coniugis, in terris quoniam peregrina moratur Iustitia atque fides: hoc illud milibus emptum Spelaeum, sanctae requies ubi parta favillae est. 20VI. Bis septem spicae, vaccae totidem Pharaoni Per sompnum visae, portendunt dispare forma, Jberis atque lamis duo per septennia tempus Instaret hoc solvit patriarcha interprete Christo.

VII. Venditus insidiis Datrum puer ipse vicissim 25

Cratera in sarris sacco clam praecipit abditUtque reos surti Ioseph tenet, auctio sallax Proditur, agnoscunt fratrem veniaque pudescunt. VIII. Sentibus involitans Deus igneus ore coruSUO Conpellat iuvenem, pecoris tunc sorte magistrum. 30 Ille capit iussus virgam, sit vipera virga: Solvit vincla pedum, properat Pliaraonis ad arcem. IX. Tutus agit vir iustus iter, vel per mare magnum. Ecce Dei famulis scissim lacta rubra dehiscutit,

Cum peccatores rabidos eadem laeta mergant. 35

Obruitur Pharao, patuit via libera Moysi. X. Fumat montis apex divinis ignibus, in quo Scripta decem verbis saxorum pagina Moysi

Traditur: ille suos suscepta lege revisit, Forma sed his vituli solus Deus et Deus aurum. 40XI. Panibus angelicis albent temploria patrum:

Certa fides facti, tenet urceus aureuS ex iuServatum Manna: ingratis venit altera nubes Λtque avidos carnis saturat congesta coturniX.

XII. Fervebat via sicca eremi serpentibus atris: 45 Iamque venenati per vulnera livida morsus Carpebant populum: sed prudens aere politum Dux cruce suspendit, qui ViruS temperet, anguem. XlIl. Aspera gustatu populo sitiente lacuna Tristificos latices stagnanti selle lenebat. 50

353쪽

Aur. Prudentit Clem. Moyses sanctus ait: ,, Lignum date, gurgitem in istum, , Conicite, in dulcem vertentur amara saporem.

XIV. Devenere viri Moysi duce, sex ubi sontes Et sex sorte alii vitreo de rore rigabant 53 Septenas decies palmas, qui mysticus Aelim Lucus apostolicum numerum libris quoque pinxit. XV. In sontem relluo Iordanis gurgite sertur, Dum calcanda Dei populis vada sicca reliquit. Testes bissent lapides, quos flumine in ipso

60 Constituere patres in formam discipulorum. XVI. Procubuit Iericho, sola stant atria Raab. Hospita sanctorum meretrix, tanta cst ii dei vis, Incolumi secura domo spectabile coccum Ignibus adversis in signum sanguinis offert. 65 XVII. Invictum virtute comae leo frangere Samson Adgreditur: necat ille teram, sed ab ore leonis Mella fluunt, maxilla asinae sontem vomit ultro: Stultilia exundat lymphis, dulcedine virtus. XVIII. Ter centum vulpes Samson capit, ignibus armat, 70 Ponc saces caudis circumligat, in sala mittit Λllophulum segetesque cremat: sic callida vulpes Nunc heresis fiammas vitiorum spargit in agros. XIX. David parvus erat, fratrum ultimus et modo Iessc Cura gregis citharam formans ad ovile paternum,73 Inde ad delicias regis: mox horrida bella Conserit et funda sternit stridente Goliam.

XX. Regia miti lici fulgent iusignia David;

Sceptrum, oleum, cornu, diadema et purpura et ara. Omnia conveniunt Christo, chlamys atque corona, 80 Virga potestatis, cornu crucis, nitar, olivum.

XXI. Aedificat templum sapientia per Solomonis

Obsequium: regina Austri grave congerit aurum.

Tempus adest, quo templum hominis sub pectore Christus Aedificet, quod Graia colant, quod barbara dilent.

e et .: colat AEnbin qu Weliz., colit m Rat. 53... 56. Aelim lucus. Apostolos LXX secundum textum graecum Luc. X, l. hic commemorat, es. Exod. XV, Apoth. autem v. 1002. LXXII secundum vers. uig. - b7... 60. De XII lapidibus in Iordane positis. quos allegoriee XII Christi apostolos explieat, et Middeld. p. I 12.

- si . . . 64. Raab meretrix: Ios. II. 18. VI, 23. V. 64. sententia: Raab iis, qui urbem ascendebaut, erucum, progeni iei amiciliae signum, Osserebat. - 65. . . 72. Samsonis saeia: Ind. XIV sq.

354쪽

XXII. Forte prophetarum uati dum ligna recidunt 85Fluminis in ripa, cecidit discussa bipennis:

Gurgite submersum est serrum, sed mox leve lignum Iniectiim stagnis serrum revocabile fecit. XXIII. Gens Hebraeorum peccamine capta frequente Fleverat exilium dirae Babylonis ad amnes: 90Τum patrios cantare modos praecepta recusat organaque in ramis salicis suspendit amarae.

Praescriptum proserre diem legemque obeundi Tendere; quod gradibus, qu0s vespera texerat umbra, 95 Lumine perfusis docuit sol versus in ortum. TESTAMENTUM NOVUM. XXV. Adventante Deo descendit nuntius allo Gabriel Patris ex solio sedemque repente Intrat virgineam: , , Sanctus te Spiritus inquit, , Inplebit Maria, Christum paries sacra virgo. l00XXVI. Sancta Bethlem caput est orbis, quae protulit Iesum Orbis principium, caput ipsum principiorum. Urbs hominem Christum genuit, qui Christus agebat Ante Deus, quam sol fieret, quam lucifer eSSet. XXVII. .llic pretiosa Magi sub virginis ubere Christo 103

Dona serunt puero myrrhaeque et turis et auri: Miratur genitrix tot casti ventris honores Seque Deum genuisse, hominem regem quoque Summum.

XXVIII. pervigiles pastorum oculos vis luminis inplet Angeliei, natum celebrans de virgine Christum. li 0 Inveniunt tectum pannis: praesepe iacesti

Cuna erat, exultant alacres et numen adoran LXXIX. lnpius innumeris infantum caedibus hostis Persurit Herodes, dum Christum quaerit in illis.

Fumant lacteolo parvorum sanguine cunae, ita Vulneribusque madent calidis pia pectora matrum. XXX. Ρersundit fluvio pastus Baptista locustis, Silvarumque lavis et amictus veste cameli

Bethlem. Matth. II. - 105...108. Magorum munera: Matth. l. l. - 109... li 2. Pastores ab angelis admonili: Luc. II lia... I 16. Occiduutur insantes in Bethlem : Matth. II. - 1l7...120. BaptiZai ut Christus: Malth. III.

355쪽

Λur. Prudentit Clem. Τinxerat et Christum: sed spiritus aethere missus 120 Testatur tinctum, qui tinctis crimina donet. XXXI. Excidio templi veteris stat pinna SuperStes: Structus enim lapide ex illo manet angulus usque

In seclum secti, quem sprerunt aedificantes. Nunc ean ut est templi et lapidum coli pago novorum.125 XXXII. Foedera coniugii celebrabant auspice coetu Forte Galilaei, iam deerant vina ministris. Christus vasa iubet properanter aquaria lymphis Inpleri. inde meri veteris desunditur unda. XXX li I. Morborum medicina latex, quem spiritus horis 130 Eructat variis susum ratione talente: Siloam vocitant, sputis ubi conlita caeci Lumina Salvator iussit de sonte lavari. XXXIV. Ρraemia saltatrix poscit sun ebria virgo

Ioannis caput, abscissum quod lance reportet 135 Incestae ad gremium matris: seri regia donum Psaltria respersis manibus de sanguine iusto.

XXXV. It mare per medium Dominus suetusque liquentes Calce terens iubet instabili descendere cumba Discipulum: sed mortalis trepidatio plantas 140 Mergit, at ille manum regit et vestigia firmat. XXXVI. Vincla sepulcrali sub carcere ferrea daemon Fregerat, erumpit pedibusque advolvitur Iesu. Ast hominem Dominus sibi vindicat et iubet hostem

Porcorum raptare greges ac per freta mergi.

113 XXXVII. Quinque Deus panes fregit piscesque gemellos,

His hominum large saturavit milia quinque. Inplentur nimio micarum fragmine corbes

Bissent, aeternae tanta est opulentia men Sae.

XXXVIII. Conscius insignis laeti locus in Bethania

156 Vidit ab inferna te Lazare sede reversum: Adparet scissum fractis soribus monumentum, Unde putrescentis redierunt membra sepulti.

XXXIX. Campus Λcheldemaeli sceleris mercede nefandi

Psalm. 1l7, 22. - 125...t28. Ex aqua vinum: Ioan . II. - 129...131. Piscina Siloa: Io. XIX. Apoth. 680. - 133... 136. Passio Ioannis: Matth. XIV. 137...140. Per mare ambulat Christus: Matth. XIV. - 14 l ...144. Daemon missus in porcos: Matth. VIII. - 145. . .

148. Quinque panes et duo pisces: Matth. XIV. - 149... 152. Lacarus

suscitatus a mortuiS: IO. XI. - 152. . .

156. Ager sanguiniS: Matth. XXVII.

356쪽

Venditus exequias recipit tumulosus humandas. Sanguinis hoc pretium est Christi. Iuda eminus artat 155 Infelix collum laqueo pro crimine tanto.

XL. Inpia blasphemi cecidit domus ecce Caiphae, In qua pulsata est alapis facies sacra Christi:

IΙio peccatores manet exitus, obruta quorum Vita ruinosis tumulis sine fine iacebit. 160 XLI. Vinctus in his Dominus stetit aedibus atque columpnae Adnexus tergum dedit, ut servile sagellis. Perstat adhuc templumque gerit veneranda columpna Nosque docet cunctis inmunes vivere flagris. XLII. Τraiectus per utrumque latus, laticem atque cruorem 165 Christus agit: sanguis victoria, tvmpha lavacrum est. Tunc duo discordant crucibus hinc inde latrones Contiguis: negat ille Deum, sert iste coronam.

XLlII. Montis oliviferi christus de vertice sursum Ad Patrem rediit signans vestigia pacis: 170 Frondibus aeternis praepinguis liquitur humor, Qui probat insusum terris de chrismate donum. XLlV. Primus init Stephanus mercedem sanguinis imbri Adflictus lapidum: Christum tamen ille cruentus Inter saria rogat, ne sit lapidatio fraudi 175

Hostibus: o primae pietas miranda coronaei XLV. Porta manet templi, Speciosam quam vocitarunt, Egregium Solomonis opus: sed maius in illa Christi opus emicuit, nam claudus surgere iussus Ore Petri stupuit laxatos currere greSSuS. 180 XLVI. Sompniat inlapsum Petrus alto ex aethere discum Consertum omnigenis animalibus: ille recusat Mandere, sed Dominus iubet omnia munda putare. Surgit et inmundas vocat ad mysteria gentes.

155. Iudas munus. . . laqueus Ald., Iudo minus AN, Iuda nimis Gis. Luneb. l648. Iudas e . don βγN, Iudae mamia coni. Heios .: laqueus don ., Iuda Em. . . . laqueocet. - 157. alta caiph. Κhim Prag. Weitz. Ar. - 161. columna R. colu nish lim etia- 162. adnexum im Keilr. - 164. innumeres ΑΕ - lsib. Transieci. ΑΚΡ Ald. - Post v. 168. inserunt edd. reec. hoc tetrastichon: Christum non tenuit saaeum, non claustra sepulcri: Mors illi devicta taeet, calcavit abyssum: Sanctorum populus superas simul ivit ad oras, Seque dedit multis taetuque oemiisque probandum, quod om. edd. , Ald. Torn. et Luneburg. l618 . Recte omittitur, quod Prud. novo testamento etiam XXIV tetrasticha adsignasse videtur, et quod sepulcrum Christi et monumentis et carminibus raro a veit. Christ. celebra-lum est, cs. Arev. - 169. Oliveti ΕΚ - l73. imbre Welia. alii - 176. miseranda

15T...160. Domus Caiphae: Matth. 169...172. Mons Oliveti: ΑΛ. ΛΛ. I.-XXVI. - 16 l ...161. Columpna, ad 173...176. Passio Stephani: l. l. VI. VII. quam Christus nagellatus est: Mare. - 177...180. Porta speciosa: ib. III. XV. - 165. .. 168. Passio Christi. - 181... 181. Sompnium Petri: ib. X.

357쪽

306 Aur. Prudentit Clem. 135 XLVII. Hic lupus ante rapax vestitur vellere molli: Saulus qui fuerat, lit adempto lumine Paulus. Mox recipit visum, lit apostolus ac populorum

Doctor et ore potens coctos mutare columbis.

XLVIll. Bis duodena senum sedes pateris citharisque isd Totque coronarum fulgens insignibus agnum Caede cruentatum laudat, qui evolvere librum Et septem potuit signacula pandere solus.

Inmolat Deo Patri Pius, fidelis, innocens, pudicus

Dona conscientiae,

Quibus beata mens abundat intus: s Alter et pecuniam Recidit, unde victilent egeni. Nos citos iambicos

Sacramus et rotatiles trochaeos,

Sanctitatis indigi

10 Nec ad levamen pauperum potentes: Adprobat tamen Deus Pedestre carmen et benignus audit. Multa divitis domo Sita est per omnes angulos supellex. 15 Fulget aureus scyphus Nec aere defit expolita pelvis:

Est et olla fietilis

Gravisque et ampla argentea est parabsis. Sunt eburna quaepiam, 20 Nonnulla quercu sunt cavata et ulmor

188. et praepot. Α- 19 l. evom. J ΛΚbi Ald. etc., volv. ΕRΤquci, quia Ev. marg. Gis., solvere IalyγN prob. Λr. - 192. solvere sol. R EPIL. J α, De opusculis suis Prud. vel sim.) 2AERΤbm alii. Ode tu qua poeta de se loquitur Ald. Codd. omnes sexcepio m , ubi post C. X u. exi. J et Ald. hos uv. aut in fine carminum poetae ΓΛΕ Oete.J aut inter Dipi. et libros contra Sinam. RIponunt. Praelationem libri Perist. esse illos Trithem. de Script . eccles. I. p. 2ll.) et Gis., qui in ed. Davent. ita positos invenit, iudieant: quem sequuntur rece. praeter Ar. omnes. Nihil sane est in hoc poemate, quod ad Perist. Ithrum referri possit, deinde, cum ullimae praelationi ad omnia carmina datae, ubi poeta se Deo soli servire velle dieit, haec bene respondeant: ,, Prudentium, quia maiora dona non hahuerit, iambos ae trochaeos Deo dedicasse et semper, quidquid accidat, Christum celebrandum esse, ' epilogum esse censeo, quod etiam Ueinsius in Addendis voluit. Ceterum hos versus imitatus est Fortunat. ln praes. ad vitam Martini: et Prudentium II Timoth. 2, 20. ante oculos habuisse uv. 13 sqq. demonstrant. V. 1. Om. ABWt patri deo Gold. - 7. citatos R: Noseit os Λ : iambos Ald 14. suppleae A - 16. edere sit expedita 2Gold., et pol. Λ - 17. aula AmWetu. - 18. parabsisJ AR, paraps. OT, cs. m. 532. Gramm. Hau pl. p. 91,15. 185...188.Vas electionis: ib. IX 189...t92. Apoealypsis Ioannis: Ap. IV.V

358쪽

Omne vas fit utile, quod est ad usum congruens herilem. Instruunt enim domum Ut empta magno, sic parala ligno. Me paterno in atrio 25 Ut obsoletum vasculum caducis Christus aptat usibus, Sinitque parte in anguli manere. Munus ecce fictile Inimus intra regiam salutis, 30Λttamen vel infimam Deo obsequellam praestitisse prodest.

Quidquid illud aecidit,

iuvabit ore personasse Christum.

VERSUS DE TRINITATE OLIM PRUDENΤIO ADSCRIPTI.

Est tria summa Deus, trinum specimen, vigor unus. Corde Patris genita est Sapientia, Filius ipse est. Sanctus ab aeterno subsistit Spiritus ore: Tempore nec senior Pater est, nec numine maior. Nam sapiens retro semper Deus edidit ex se, sPer quod semper erat gignenda ad secula Verbum. Εdero sed Verbum Patris est: at cetera Verbi, Adsumptum gestare hominem, reparare peremptum, Conciliare Patri dextraque in sede loeare. Spiritus ista Dei conplet, Deus ipse fideles 10 in populos eharisma suum diffundere promptus Et Patris et Christi virtutem in corpora transfert.

2I. Dassietiis R - 24. partita Λ - 25. materno i. e. in Christi matris templi angulo) coui. Divar. ad Dexter. Chron. a. 424., es. Λrev. I. p. 39. - 26. vasculis Gis. - 28. maneret Λ - 29... 33. bis extant in L - 33. accidet Τ Ηeius. , ut a cidat coni. Barth. l. l. - 34. personas k: Addunt codd. , Wei tr. et Ar. luo r genis vivimus, quod glossema Ald. cum eet. hene omia quia metrum Horatianum Od. II, 18. Prud. imitatus est: male igitur Helns. hoe carmen integrum non esse iudieat. - - . DE TRIN. Qui versus in omnibus quidem edd. ante Apoth. praelationem legebantur, sed ibi ossendunt, quoniam primum, cur Prudentius duas praelationes illi earmini praefigai, omnino non intelligitur; deinde, quoniam prooemia et Apotheosi et ceteris libris dogmaticis praemissa sive allegoriam sive historiam quamdam sacram continent ad rem, quae in ipso carmine tractatur, a commodatam. Indieatur autem his uv. contra Prudentii more in Apotheosis Summa, et quamvis scriptorem locos Prudentianos ante oculos habuisse non negaverim te s. eum v. 3. Hamari. 931., eum v. 4. Apoth. 87. 794., eum b. Η. 163., cum 6. Λ. 722 sqq. 1023sqq. 1033 sqq. , cum 1 l. charisma P .XIII. 61.J, lamen hoc poemation non ab ipso Prud. , sed ab alio poeta, qui Λpotheosis argumentum versibus eomplecti voluit, compositum esse iudico: neque impedit, quominus II inemar. Rhemens. I. p. 466. eiusdem V. 1 sqq. asserat, quia earmina similia non ita multo post Clementem eomposita esse uv. mullorum edd. Hic libri stafuit olo. in sine Psychomachiae extantes, qui Columbani poetae sec. I. seruntur, docent; es. Thom. Smith. catalog. hibi. Cotton. Cleopatr. VIII, l. p. 14 l. Pol. Leyseri histor. poetar. et poem. med. aevi p. 180. - Inserib. hi uv. in a Liber de trinitate. V. 2. ipse om. est Gis . - s. nomine bimu - 6. erant a Prag. - l2. eorpora AP

359쪽

A) G g n M A N I C A E. Interpretatio omnium poetae carminum adhuc desideratur. Medio enim aevo hymnos aliquot imitali sunt V U. DD. Germani et hoc seculo una trium tantum poematum versio prodiit, quam infra indicabo. De istis humilis ud. Uackerna gel. Gese hic lito des de ut- sphen Κirehenti edes, ubi tres praesertim versiones hymni Cathemerin. IX. asseruntur, prima sec. XV. p. 65.): Us dem valerlichen heria n

vatera heris At geboren eis kin , das set ςolles sun, et tertia p. 201.ὶ Georg. Wieelli a. 15 41. : Aus des vatera hertzen erolist geboren Iesu Christ. De aliis es. Hau pi und IIossmann alt-teut sche Blatter II. 4. p. 524. Rambach. Anthologie christi. Ges linge aus alien Jahrhunder ten p. 76 sqq., nos p. 38. Hymnum Cath. XI. transtulit et commentario instruxit Andreas Moller. Pegaviensis, quem librum p. XXXVI. indicavimus. Versio recentissima haec est:

Duos locos excerpam, e quibus quomodo Silbert. Prudentium nostro sermone reddiderit, apparebit: alter legitur Cath. hymno X. V. 116...127., ubi anapaestos dimetros catalectos in hoc metrum mutavit; alter Calli. XI. v. 125 ...136. , ubi iambicos dimetr. intactos reliquit:

360쪽

Addenda.

Aurelio Prude nee Clement. La passion de St. Quirin Martyr Εvesque de Seissio prise de lyhymno 7. de Prudenee, poete chretien,

IIImnes ecclesiastiques et ea n liques partie traduiis, partie deson invention par Guido de Fletire de la Borderies. A Paris, ehea Rob. te Maignier 1582. ed. II. Imitatus est et vertit Guido te Fleuro XV hymnos Prudentia nosJ. Ant. du Verdiur l. l. etiam 'Irum de Montehauit liymn. Cath.

XI. XII., et Paschalium Robin Perist. II. III. in linguam Galli eam

transtulisse ait.

presso Pietro Valua sense, l754. 8. - Praemissa est poetae vita, quam saepius laudavimus. Versionis Prudent. manus eriptum librum in bibl. Mediolanensi asservari idem Ansat d. l. l. enarrat eiusque auctorem Salvisium censet,

Arge latus autem thibliotheca dei Volgarigatori III. p. 302.3 Marc. Anton. Hozzium hanc interpretationem consesisse dicit, quam IO. Lamius smemorab. erudit. Italori Florent. 1742. I. p. 120. inter editas refert. - A re vallis quoque libr. mstum hoc titulo possedit: La passione et morte se S. Cassiano Martyre e Veseovo tymola, Dihi do by Corale