Annales Academici

221쪽

amplissimam constituebant. Extem hujus scholae forma antiquo tempore ea fuit, ut honorifico Primipis, aut metri, aut Mum nomine, Doctor primarius omnibus doctoribus et discipulis praeesset et auctoritate sua omnia regeret. Inhahunc reliqui et doctore et mei discipulis doctrinas exponebant, illos interrogabant eorumque disputationes moderabantur. Discipulo, quum dignus haberetur, qui sub praesidio tamen doctoris, alios doceret, argumentum proponebatur, de quo ex tempore palam dioeret, quodque contra argumenta a doctoribus et discipulis opposita defenderet. In quibus si satisfecisset, primarius scholae doctor, manu ipsius capiti imposita et solemnibus verbisse metum die recitatis, facultatem docendi ei tribuit. Qui vero ex sociorum numero doctrinae laudem assecutus esset summam et aut Academiam esset relicturus, ut in Synagoga Sacrae Scripturae esset interpres, vel tribunalis socius avit in Academia ipsa rosessoris munus esset gesturus, hujus iterum capiti a Doctore primario manus imponebatur et, post solemnem Rabbini, id est Domini proclamationem, ei tribuebatur potestas docendi, et ligandi ac solvendi, res, quibus conscientia alicujus recte an secus sollicitabatur, dijudicandi et dubia, tum sacra, tum in rebus civilibus, definiendi.

Exposui Α Α exteram primae Academiae rationem, in mus conditione intema, si eam accuratius perlustramur, multa merito desideramus multaque reprehendimus. Suffciat docendi methodum nominavisse, quae uni memoriae augendae inserviebat. Ex magistrorum enim auctoritate omnia pendebant. Iudicio vero exercendo, pulcri bonique sensu excolendo, vix

ullus locus erat. Vel sic tamen conspicimus publicum, formandis juvenibus virisque institutum, cujus antistites jure suo summos in disciplinis honores discipulis suis tribuerent. Floruit Academia illa Hierosolymis usque ad GAMALIMEM , auli Apostoli praeceptorem. Hic vero, brevi ante Hierosolyma a Romanis vastata, eam transtulit Iamniam, unde iberiadem est traducta. Rus ratio immutata exstitit usque ad seculum decimum, ita tamen ut post seculum quartum scholae Babylonicae Sorae, ehardeae et umbedictae doctorem primarium sibi vindicarent. Ante scholarum Judaearum, quibus alitiae finem imposuerunt interitum 27.

222쪽

212 ANTONII AE UT GERSet ad illarum exemplum noum illudque praeclarius institutum literarum in Oriente floruit Arabes a Aammede excitati regna Orientis, luxuria et discidiis intemis labefactata, occupaverunt et magnam orbis partem sibi subjecerunt. Primo quidem clamismi seculo artium liberalium studio

Arabes parum Vacarunt. Cum enim perpetuis bellis animi distraherenturo coque atque inmoderato religionis studio occuparentur, fieri vix potuit, ut literis excolendis locus concederetur. ostquam autem Oriens in ipsorum conoessisset potestatem, tunc et artium et scientiarum studiis campus apertus fuit Qui populos vicerant, alia etiam laude vincere voluerunt. Evenit

illa rerum mutatio eo sere tempore, quo summa imperii ab matiadis ad Abbasidas transiit. Secundus jam ex Abbasidarum gente Calda avGIAPAR AL-ΜΑΝas et multo magis ejus nepos A. AR- scΗI et hujus filius AL-ΜΑΜΠΝ literarum studiis non tantum egregie laverunt, sed et strenuam ipsi operam ararunt.

Ab initiis quidem Istamismi praeter puerorum magistros inter Arabes fuerant viri reliquis doctiores, qui juvenibus docendis darent operam, sed privata haec suit institutio et ad unum alterumve doctrinae genus pertinuit. aeterea paucis tantum juvenibus semper licuit, itinere longinquo diutinnoque instituto, ad alios iterum proficisci doctores, donec integram quandam sibi comparavissent scientiam. ΜΑΝsu ideo immortalem merito apud suos gloriam est assecutus, quod, eondito Bagdino, magnificis ludis literariis urbem illam exomavit et convocatis undique viris doctis effecit, ut facis ed , quo cognomine urbem insignivit, simul et disciplinarum adtriae merito appellaretur. In Academia adeo Bagdinensi eaederi omnino docebantur scientiae atque in Judaeorum scholis, hoc tantum discrimine, ut pro lingua Hebraea veniret Arabica, pro Judaeismo Istamismus Astronomia, quam ansurinprimis adamavit, peculiari cura tractata est. liae tamen disciplinae non accesserunt. edicinae enim studium seorsim colebatur in os omio Bagdadensi, quo praestantissimos convocavit Μedicos, praesertim Judaeos et Christianos. Disciplinae,athematicae et hysicae privatim tantum et a paucis excolebantur Philosophiae nullus adhuc concedebatur locus. Vel sic tamen publicae institutionis initium inter Arabes erat et ad hujus scholae normam mox Damasci, is uri et C irae publica auctoritate Academiae sunt conditae.

223쪽

Μansuris conatus multum superavit HARu AR- soΗID. Viris doctis hic adeo delectatus fuit, ut in aula nullius alisae tanta virorum , in variis disciplinis excellentium unquam visa sit irequentia. Ipse autem ea harum rerum peritia pollebat, ut a Meride laudare in proverbium de homine erudit et omnino egregio apud Arabes abierit. Doctrinarum in scholis docendarum ambitum explicuit, additis artibus elegantioribus, imprimis poetice et rhetorica. Suninium denique praestantiae et gloriae in Oriente culmen adtigerunt instituta literaria regnante ΜΑMoo Melidis filio. Ingenio, doctrina et liberalitate praeclarus princeps am ante Caligatum ad se Vocaverat non tantum Arabes literatos, sed et Syros, emasque, Indos et Graecos Calisa iactus, indefesso studio eidem rei incumbens, effecit, ut paucissimi essent in orbe terrarum docti, quorum praesentia esset destitutus. In paucis absentibus Leo fuit, post Archiepiscopus Thessalonicensis, quem privatum adhuc Constantinopoli degentem et ab Imperatore Graeco neglectum, sibi tamen ob insignem matheseos et philosophiae scientiam notum honorifice invitavit in aulam suam, largissima pollicitus est stipendia, amicitiam obtulit Leonis merita ex epistola Calisae primum inchael Imperatori innotuere. Honoribus adeo et favore allecto discedendi veniam denegavit. Νec tamen cessavit amunus, sed per legatos ad imperatorem missos flagitavit, ut aliquantulum eum ad se mitteret, Imperatori pro isto benefici pacem perpetuam, hilosopho ingentia dona pollicitus. Non tamen voti compos est actus. Imperator Calisae eruditionis gloriam invidet. Quamdiu tamen vixit, literarium de rebus minematicis commercium inter

Calisam et hilosophum Graecum obtinuit. Intellexistis . . ex hoc exemplo amuni diligentiam in viris doctis

convocandis conspicuam, quam ego diligentiam eo lubentius commemoravi, quia parentum nostrorum continuo in mentem veniebat, qui et alios complures viros doctissimos studiose huc arcessiverunt et quid non apud ΜΑuRITIdM, HENRIc- IV et alios tentarunt ut JoaEPΗ- SOALIGERUM ex Francia in hanc Academiam extraherent. Et, o rem nobis hodie quoque

laetandam, ΑΝΠ DougA, Academia Curator, sui felicior filio Molidiis,

Calda Bagdadensit

224쪽

214 ANTONII AEUT GERSArabicis Syrisque, tum eriacis, Indis et praesertim Graecis Ad Graecos codices obtinendos cum Graecorum Imperatoribus egit, hac conditione pacem ichaeli concedens, si rariores sibi codices cederentur. Ad alios coemendos misit similiares suos in Aegyptum et omnem Asiam, usque in Indiam, qui reduces, spoliis Orientis onusti, infinitos numero retulerunt. Μox omnia in rabum sermonem ab interpretibus Graecis, Syria, Indis. Arabibus, plus quam ducentis transfundebantur. Descripta cum usui pinblico, tum pluribus in locis institutioni Academicae exponebantur. Disciplinis autem cademicis addidit, Graecos scriptores secutus, tum Philosophiam, tum athesin hysicamque Solimedici, liberaliore institutione Academica privati, artem, vixdum disciplinam, medicam in os misis discebant. Extem harum Academiarum Orma aliquatenus cum Mademiis Angliae convenit. In magno aedificio simul habitabant tum Academiae Rector et plerique rosessores, tum omnes Lectores, Repetitores et Discipuli. iussu hic erant domicilia, horum emi vel qualem in singulis conclavibus habitabant. Aderant praeterea auditoria, aedes sacrae, Bibliotheca,musaea. In his igitur Collegiis, principum aut privatorum liberalitate et donationibus creatis et auctis, tres doctorum clames formabantur. Alii enim uri administrando, alii cultui sacro peragendo, alii juventuti erudiendae, scholis

relictis incumbebant. Solebant enim adolescentes, absoluto studiorum cursu, examini se submittere et a praeceptoribus accipere doctrinae et peritiae testimonium. Hoc muniti ad munera quaevis publice gerenda rectepie

bantur.

Ita doctrinis avendo effecerunt Cissae, ut hujus aevi Arabes essent hominum doctissimi et in omni arte liberaliori praestantissimi. Scientiarum autem lumen ita hanc gentem illustravit, ut aurea haec Ialamismi aetas fuerit, elicitate omnium civium sic abundans ut regnantemamuni successore astem, in toto orientis imperio, quod nobis ficta res et sabula videri possit, nullus reperiretur mendicus. Haeclara horum Calisarum facta magis etiam vestram, A. excitabunt admirationem, si, quae alibi suerit scientiarum conditio, cogitatis. onomnino quidem desierant disciplinae privatim excoli a Graecis, quorum

225쪽

lissimae tamen scholae, in quibus olim singulae certe disciplinae, Philosophia, Iurisprudentia aut literae tradebantur, interierant prorsus. ARCADIus assique Imperatores Graeci docentibus stipendia detrahentes, adulatores eruditis praeserentes et juris civilia acientiam libertinorum artificium fiuuentes, exitium paraverant scholis publicis uridicis Constantinopoli, Beryti atque alibi florentibus. 'bilissimas Athenarum scholas philosophicas, quibus tamen Gothi pepercerant, clauserat UsTINIANus Alexandrinae scholae terariae dissensionibus Theologicis fuerant distractae et oppressae. Unicam tandem residuam doctrinarum palaestram Constantinopolitanam, MorasAullus totam, aedificium scilicet et bibliothecam et doctores, de imaginum cultu a se dissentientes, flammis tradiderat Quodsi Graeci hujus aevi ab rabibus incitati majorem iterum literis operam dederunt, cujus fructus deinde cum reliqua Europa essent communicaturi, non tamen illi secuti sunt scholarum Orientalium rationem atque exemplum. Felicissime autem id fecerunt Arabum in Hispania mincipes, qui et ipsi partim laudabiliter literis incubuerunt et quorum plerique maximo literarum studio ducebantur. Qincunque ergo aliqua in

arte aut doctrina excesserent, hos omnes summo tum honore, tum more

exceperunt.

In colligendis libris, quorum usus omnibus permissus, quam liberales fuerint, septuaginta seculo X in Hispania Bibliothecae testantur, in quibus Cordubensis, totius orbis ditissima. ultas porro condiderunt Academias Cordubae, Granati, miliae, Toleti, at in quibus quum et medicas scientias doceri curaverunt, opinati indicis prolaturum esse commercium cum literarum, philosophiae, aliarumque disciplinarum cultoribus, ad Universitatis literariae laudem proxime accessisse Videntur. Laetissima ac literarum luce quum collustrarentur Arabes in Hispania, tristissima nocte reliqua tegebatur Europa. onasteriis quidem scholas adiunxerat CAROLus . , epistolis alisae ΗΑRus AR-RAscΗΙDIs incitatus, vix tamen supra elementa artium liberaliorum duobus post illum seculis scholastica adscenderat doctrina. Quae autem praeterea in Italia et Francia

praeserum, condebantur scholae et numero paucae erant, et prisatae, et unam tantum doctrinam, Theologiam aut urisprudentiam tractare solebant. Dj0jtjgod by

226쪽

216 ANTONII AE UT GERSArabibus debetur scholarum primum in Italia incrementum laeunte seculo decimo servebat commercium inter Arabes Hispaniae Siciliaeque incolas et inpolitanos, lasanos, Salamitanos Himi scholae Salemitanae auctores septem artibus liberalioribus addiderunt medicinae studium. In usum adeo studiosa juventutis compendium medicum conscribi curarunt, secundum praecepta Academiae Cordubensis et oletanae, quod in scholis explicaretur. aulo post Constantinus incanus, latine versis libris Arabum de hilosophia et disciplinis hysicis et Mathematicis, effecit, incitante maxime Roberto viscardo, Apuliae duce, ut harum disciplinarum expositio cum reliquis conjungeretur. Μο in schola Bononiensi lato, Aristoteles, molemaeus, deinde plurimi scriptores Graeci ex Arabico sermone Latine versi erudiendi juvenibus inservierunt sensimque increvit literarum in scholis Italicis traditarum ambitus. Μultum ad id certe contulit Italorum et Anglorum, non minus quam Francorum, literas ex Hispania evocantium diligentia. Haud pauci enim reperiebantur inde a seculo X Cordubae praecipue et oleti, ex Europa Christiana profecti, discipuli philosophias, physices et matheseos, medicinae et literarum studiosi. In memoriam vobis revocare liceat merita GERBERTI, qui sub nomine SYLVEsTRIso anno circiteri pontificatum Romanum gessit, DANIELIsmo Era, clarissimi sui temporismathematici et scholainam in Anglia emendatoris, GERARDI CREMONENAIM, BULGARI VECCIAE clari legum interpretis et eloquentiae instauratoris, ANGELI AGNELLI , Xoniensis scholae conditoris, DELARDI , aliorum, quorum aemulatione multa

deinceps ingenia ad literarum studia excitata fuerunt. Non autem hic praetermittendi sunt udaei, qui per totam Europam sparsi, maxime tamen in Hispania florentes, hujus regionis scientiam inter reliquas gentes dispergere sunt conati. Quodsi cogitemus ipsos Graecos scriptores et ejus linguae notitiam praesertim post Constantinopolin captam in Italiam pervenisse, eo autem tempore quinquaginta jam reperiri in Europa nostra Universitates satendum est Mabibus revera auctoribus literas fuisse instauratas, quas Graeci dein persecerunt; - scholarum autem emendationem et amplificationem, donec niverinates existerent, Arabibus praeeuntibus unice esse tribuendam. Scholae enim Salemitanae exemplum aliae certatim secutae sunt. In Dj0jtjgod by

227쪽

numerus fuit auctus, ratio emendata mox arisini studiose illos secuti sunt, neque Germani Anglique cessarunt. Honores qui ipso seculo ΙΙ eruditis concedebantur scientiam aluerunt. Qua vero gentium aemulatio

effecit, ut, quum arisiis primum ineunte seculo ΙΙΙ 1206 a Rege

PHILIPPO usuAT Universitas publice esset condita, eodem illo seculo duodecim asiae Universitates in Italia Anglia et Germania conspicerentur, in quibus mox Bononiensis decem, Oxoniensis triginta studiosorum millia continebant. solvi argumentum propositum. Instituta literaria publica, quorum initia in Judaea, incrementa apud Arabes vidimus, progressum et persectionem in orbe nostro habuerunt, sensim mala et e redacta, ut sensim semper magis mari possint. Lente ergo et aevo quasi occulto crevit acientiae arbor, cujus fructibus laetamur. Ramos qui dissecat, prosecto et arborem matu spoliat et ipsos termites succo destitutos funestae tabi tradit. Hodie quidem quum a nonnullis consulitur de disciplinis Academicis a se invicem disj1ingendis, prius quam, quod consulunt, fiat actum, id omne ad historiam, veritatis testem, exigendum Videtur. am non philosophi alicujus vana haec opinio est, commune esse omnium scientistrum vinculum non sine gravi damno disrumpendum; neque hodie tantum d tissim judicant, singulas illic modo florere posse disciplinas, ubi mutuo alumento omnes norent; sed inspicite omnes populorum annales, Omnes omnium temporum sapientes hanc Univerritatem optavere. Murae haec via fuit. Naturae autem qui hic resistit, magnam insere poterit disciplinis calamitatem, sed praesentem, non perpetuam. Nam quae Semper vicit, ea, ubi salus humani generis agitur, non vincetur Triumphabit, triumphabit Mura, suaque se virtute involvens, vanos imprudentissimorum

mortalium conatus suo sibi tempore contemnet. Ad alteram muneris partem, quae brevem rerum academicarum explicationem postulat, accedo.

Ex Amplissimis niversitatis Curatoribus, quod magnopere laetamur, neminem morte amisimus Universa tamen patria nuper amisit virum

228쪽

218 ANTONII AEUT GERSN obilissimum A DR Duo ΑΝ ΜΑΑsDΑm, quem ad initium hujus anni Curatorem diligentissimum habuimus, ordinis sui et Academiae mamentum. Ut tunc doluimus ejus discessum, ita nunc lugemus obitum viri de tota eerlandia et per longam annorum seriem de Academia praeclare

meriti piaque mente illius memoriam conservabimus. Ρmsessorum ordinem animo perlustrantes duos desideramus Viros Clarissimos GERARDUM SANDIPost et AcoBuM DE GELDER , qui gloriam non debuere muneri sed conciliarunt. Νatus est GERARDUA SANDIPost anno 1779, patre EDUARDO SANDIPORT,

claro hujus niversitatis rosessore Fortuna in studiis usus est laetissima. Α juventute inde egregios multos habuit praeceptores, in Anatomia praesertim atrem, virum et hujus et caeterarum artium peritia in paucis celebratum. Nec sortunae ingenium vel diligentia defuere. Egregios juvenis prosectus intellexere Curatores, Viri Amplissimi, admodum adolescentem constituto rosectore et patris adjutore testatus est edicorum ordo et universus Senatus, eodem edicinae doctore, honoris causa, creato, id, quod tunc in adolescentibus magnae spei, namquam Academiam nondum reliquissent, facere licebat.

Brevi post extraordinaria 1801 deinde l812 ordinaria Anatomiae et

Ρhysiologiae auctus professione, omnem deinceps vitam juvenibus instituendis et scientiae amplificandae consecravit. Qualem se in utroque muneris ossicio praestiterit, non sane meo elogio meaque existimatione

essicietur. Emiunt hoc editi ab illo libri, argumento et, quae in hoc

librorum genere non minima laus est, extera sorma conspicui. Hoc plurimi saepe discipuli grato animo significaverunt, illius in docendo perspicuitatem, simplicem methodum et accuratam rerum expositionem uno se

laudantes. erit in utroque genere imprimis exposuit Cl. SuRINGAR ea pietate et integritate, qua discipulum gratum et verum amicum decet. Consuluit Sandisortius, si quis asius, Universitatis honori Ferre non potuit socios civesque verbis aut factis illius honorem diminuentes. enitus menti illius erat infixa, quam juvenis acceperat, priscae hujus Academiae imago, honore et existimatione omnium hominum summa gaudentis. Vehementissime dolebat, si quid esset, quo ea imaginis pulchritudo corrumperetur. imbe enim noverat, honore artes et disciplinas ali atque amplificari. Dj0jtjgod by

229쪽

actarum recordationem omnes saepe sumus admirati.

Equidem, et sine dubio plerique vestrum idem secere, praeclarum Collegam cum reverentia semper amari, eumque tamquam priscae et non fucatae virtutis exemplum, ex intimo animi sensu suspexi. Talem in vita se gessit vir desideratissimus. Jamque tempus appropinquabat, quo dignissimo propter aetatem otio frueretur, quin gravi morbo correptus suis nobisque eriperetur ultimus clarissimae scholae Albinae alumnus clarissimus. Ρaucis post mensibus celebrem maris et terrae mensorem, atheseos Professorem JACOBUM DE GALDER, sepulcrum pulvisque exceperunt. In

hujus maxime vita apparuit indolem generosam nulla ortunae adversitate posse 'pprimi. Νatus est prope Roterodamum anno superioris secuti 5. arentibus facultas filii in Academiam mittendi defuit. Curaverunt tamen, ut in scholis inserioribus institueretur et praesertim ad percipiendam religionem informaretur; qua re nihil ad juvenum ingenia sormanda conservandamque animi sanctitatem aptius est. Religionis adeo sensu munitus, quem et sere senex 1824 in oratione inaugurali professus est, juvenis vitae calamitati-hus et vitiorum illecebris constanter restitit. pueritia inde ingenii praestantiam et minoseos studium mirificum Ostendit. Quanto autem plus ingenii, tanto minus rei et contigerat omnes

autem dissicultates alta mente contemnens suae sibi fortunae artifex fuit. vidiocri enim loco natus, et diu puerorum magister, propter scientiam, quae in eo erat Vere unica, nulla sua ambitione nam erat tantae simplicitatis vir, ut honores, si mereretur, ipsos esse Venturos putaret, sentiendique et dicendi libertate multos, qui adulationem veritati praeserebant, ostenderen, nulla igitur sua ambitione, peritissimorum hominum consensu

et judicio, in hujus seculi initio 180I electus est, qui triangulari patriae

dimensioni operam impenderet. Egregium hoc ejus doctrinae indicium est. Quum enim triennio post munere motus, socios reliquisset, dimissimo isti operi perficiundo nemo praeter illum in patria nostra par inveniebatur. Per octo annorum ergo spatium intermissum acuit, nec, nisi illo honorifice revocato, feliciter absolutum. Qui vero illius scientiam recte aestimare

230쪽

220 ANTONII AEUT GERSpoterant eaque utebantur, iidem ipsum tamen diu neglexerunt. Quapropter, praesertim in patria a Francis oppressa, iniquissima diu usus

est a te.

Restituta libertate laetiores ejus res fuerunt, imprimis a quo munus Messoris Extraordinarii in hac Academia, anno 18 I9, susciperet, eodem illo die matus doctoratu, honoris causa ei concesso a Senatu, petente ordine cientiarum Muralium ordinaria disciplinae suae professione deinde 1824 omatus, usque ad annum'. s. 39 docendi munus sustinuit et in tranquilla deinde vita otioque post plurimos labores gratissimo consenuit. Μemoriam viri Clarissimi conservabunt tum multa ipsius scripta, omnium judicio probata, tum LVERDA laudatio, pietatis et amicitiae monumentum Gistibus, quae commemoravi, accessit obitus WILHELMI FLEMINa, iterarum Anglicarum Lectoris peritissimi, et DAVIDI.ΡETRI GIOTTIEΝ ΗΠMBERTII DE SΠPERVILLE, usaei lastici oderatoris elegantissimi ossum virili aetate diutum et gravissimi morbi vis oppressit, huic seni vitam maturitas abstulit Amisit denique Academia duos immatura morte e civibus suis uVmes,omatissimum D RIEME optimae spei adolescentem et RΠsEMAN morum probitate non minus, quam ingenii et studiorum elicitate excellentem. Inter tristia tamen et luctuosa, quae retusi, habemus etiam quibus laetemur; quorum in primario loco ponendum est, quod te nobis redditum videmus Vir obiliasime AN DE HEI VA DUIVENDITE. Admodum

laetamur, te rediisse in Curatorum mpl. ordinem, unde anno superiori ad res regni interea curandas fueras avocatus. Gratulamur tibi, iterum Curatori, hunc honorem, quo nemo te dignior est. Osessorum ordo, uti moerorem non unum sensit, ita habuit, quibus impense laetaretur. Quatuor novos hujus cademiae professores creatos videmus, ordinarios duos Clar. RIEGER et E WAL, Extraordinarios Clar. SIMON ΗΟΜΑ et

Vobis Viri l. a1EGEa et Sino NOMAs, qui duo uni BROERSIO Successistis, honorificum gratulor, quem occupastis, locum Ea vestra sit felicitas, ut BROERAII merita duplicetis. Felix adeo sit Academia conjuncta vestra opera studiisque conjunctis. Dj0jtjgod by