Annales Academici

401쪽

Jam ad illa accedimus tempora, qui a pateret, quid o Ius in promo-Venda agricultura ad patriae commodum valeret, cum latior agendi ei aperiretur campus. Peracta erat anni DCCXCV conversio. Reipublicae quae dicebatur unitas promulgata, civium aequalitas politica lege sancita ecclesia ineulis et nexu, quo cum republica ungebatur, soluta. Omnium civilia ad implenda munera publicacius agnitum. Verbo omnia ea locum habuere qua vehementer plurimi desiderabant patriae cives votis re tonderint, non hujus loci est declarare nec tamen incertum, patriae prosperitatem non

esse auctam.

Ad perficiendam illam conversionem pro virili contulit omitis, qui civium L densium sum iis in hujus urbis Senatu occupavit sedem, imo illi praefuit atque omnibus viribus novum rerum ordinem ad uvit. Nec diu tamen his honoribus unctus est; post sex menses denuo eligendus nator, civium Mestrigia non tulit, et ad pristinas totus rediit occupationes. Paula post ea pro re coepit in commodum agriculturas, quae jam diu animo agitabat. no imprimis spectabat, ut cultura per totam patriam institueretur locorum asperorum, quae tesqua Vocantur. Cum tamin admodum magna esset provinciarum vis, ne satis stabilita publica unitas, primum illas incultas terras in oculis habuit, qua vitandis littora a miris impetu defendunt, quas Dunorum nomine Ognoramus. Itaque scripto libello, quo necassitatem utilitatemque ulturae dimorum demonstraret, ordines movinetae ollandiae adiit, consulens rem expertorum virorem submittere judicio atque quo melius rei utilitatem ante oculos poneret, deseriptionem edidit villa in dimis prope vicum C meum. Utili huic proposito sum agati sunt viri honestissimi I. AN HAU LOM PETRus HERMANun MAAREMEEx et VAN LANGEN. Sed ut in rebus novis et incognitia fit, plurimi se ei reosuerunt, propositum abjiciendum, quasi vanam spem alens, Mirantes. Contra defendebant alii effeceruntque, ut anno DCCXCVI ab ordinibus Provinciae Hollandiae designaretur collegium virorum qui totam Gnorum conditionem examinarent, quidque ad illorum conditionem emendandam in communem Dj0jtjgod by

402쪽

392 P. I. I. 4 FREMERY publicamque utilitatem iaciendum esset, declararent. OPsIo graphiarii vices

mandabantur. et dus, quam in examinanda quaestione sequi oporteret,a OPsIo est monstrata, qui omnem dunorum ambitum a Texesi littoribus usque ad ossandiae meridionalis fines percurrit, et omnia lustrabat, perscrutabatur, denique persectam sibi dunorum cognitionem comparavit. Ex his memorabilis illa exstitit de dunorum statu et cultura scriptis, quae annis MDCCXCVIII et sequente duobus voluminibus in lucem prodiit, quaeque ansam dedit ut incultae sterilesque terrae, pro parte saltem, in egregius comersae sint agros, auctae prosperitatis hujus Hollandiae partis sontes. Hucusque extema OPs conditio non fuit mutata. Anno MCCXCVIII esum publicum innisterii oeconomiae nationalis nomine ea institutum, cui eximius praesectus est GoL EMIus , qui ipse sequenti anno OPsIuri rebus rusticia praesectum nominabat. Cogebatur igitur et antistitis munus in metu etiano relinquere et mox Hasa Comiti degere. Ab eo inde tempore totum in rebus ruralibus occupatum eum Videmus. Prima ejus cura suit, ut quantum fieri posset accuratam sibi agriculturae, qualis in variis patriae regionibus esset et excerceretur, compararet notitiam. Hoc consilio quaestiones eo spectantes viri agriculturae operam dantibus, et clari Societatibus, quae illam aut unice aut conjundimicum aliis disciplinis colebant, missae sunt. Fuere hae quaestione numero ducentae quinquaginta et duae, ita dispositae, ut primum de agrorum natura et conditione universe, dein de aggeribus, cerealibus aut aliis plantia, tertio, de earum cultura et illam excercendi modo, porro depascuis, de pecoribus, de lacte et caseo, de nemoribus et arboribus, de

conditione rusticorum, tandem, de incultis terris earumque usu esset agendum. Postquam haec sibi comparaverat documenta, eo progressus est ut cum LD ROIo, qui et alias publicae industriae partes examinaret, iter saceret permagnam patriae partem, inspiceretquo omnia quae ad rem rusticam pertinerent, ut accepta ad quaestiones responsa cum suis observationibus comparaxe posset. Iter hoc, quod per totam sero patriam extendebatur, Hosandia meridionalis et Melandiae nonnullis partibus exceptis, quinque mensium tempore absolutum est Quae observabantur, a GHI sunt notata.

His cognitis jam percipiebat vir summus, i quid esset pro promovenda agricultura faciendum, continuo opus esse ut viri ejus periti, in singulis

403쪽

patriae regionibus, eius curae toti se darent. Hinc natum est consilivini singulis movinciis agriculturae collegia instituendi, ita composita, ut aut cultiores inter rusticos aut oppidani ruri degentes ibique suas habentes possessiones, horum collegiorum essent socii, adscripto illis graphiario homine in rebus agr- et disciplinis cum his conjunctis versatissimo, qui ita majorem operis partem in se susciperet et cum agriculturae praesecto commercium haberet. Collegiis his mandabatur, ut ad illum quotannis referrent de toto agriculturae statu, de segetibus, de rebus agendis, de meteorologica atmospherae conditione verbo, de omnibus iis, quae rem rusticam spectarent Hopositum quoque est, ut collegia illa legatos eligerent, qui agam Comitis quotannis convenirent, ut quid in commodum agriculturae sa-ciendum esset viderent. Inter illos OPSIUs, ut agriculturae praesectus,

graphiarii agebat partes. Res quae primum multiplicibus premi videbatur difficultatibus, postea successit. Quippe consilium, jam anno MCCCI institutum, non ante

annum MCCCV sub ensionario SCHΙΜMELPENNINCTIO , suadente et adjuvante imprimis acutissimo HENRICO A STRAALEN rebus intemis praesecto, optatos habuit effectus. Quantum fructus ollegia illa agriculturae attulerint, satis notum est. Hoc unum animadvertendum, illud institutum inter ea esse quibus hodieque patria gloriatur. Si vobis mi narrare vellem, A. A quae OPSIUS in usum agriculturaefecerit, longus orem itaque memorare sumiet illum fuisse auctorem, ut lex ad emendandam equorum progeniem, impersecta illa nec scopo respondens, mutata sit ut materies, qua hic illi utuntur rustici ad se tificandos agros, quae a nostratibus negligebatur et ad exteros avehebatur, in patria manserit et ad augendum agriculturae commodum sit adhibita: item operam dedisse, ut ad majorem utilitatem adhiberetur tributum rusticis praescriptum pro arcenda lue bovina, e quo in posterum schola exstitit Veterinaria dicta, pluraque alia.

Inter praecipuas tamen res, quae OPSIO curae cordique erant, ponendum est studium terras incultas in fertiles convertendi agros. Sub regimine GDoric NAPOLEONTI regis Hollandiae, dum CAPELLIUS,

404쪽

rebus intemis erat praesectus, qui omnibus Vocibus promovendam esse agriculturam censebat, primae propositae sunt leges, quae rem illam regerent. ox secutis infelicibus temporibus sub rancorum dominatione, in oblivione jacuerunt. Post restitutam vero patriam, denuo novo ardore rem aggressus est KoPSIUS, quamvis rerum intemarum praesectus eLLius his

non saveret et oblivioni sere traderet. Tandem anno DCCCXXIII udisio

res submittebatur, qui de ejusmodi legum utilitate ad regem GD1L1κLudues retulerunt. amen ad hunc usque diem non siverunt tempora ut utilissimae illae leges perferrentur tota patria, quamvis in nonnullis partibus, saltem in ransisalana rovincia sunt perlatae usuique plane respondent. Antequam tamen iis, quae de KoPsII agriculturae praesecti meritis dicenda habeo finem sum impositurus, duo addenda sunt, quae et luculenter docent, quomodo mi animi Vi publicum studeret promovere commodum, et quali perseverantia ea prosequeretur quae bona, utilia, necessaria agnovisset.

Primum in censum venit egregium opus, quod titulo Horret rerum rusticarum ab Α'. DCCCΙΙ-MV edidit, quod ex comprehenditur Uluminibus. Scribendi hujus operis duplex sui opportunitas; orires nimirum inceperat apudministerium rerum intemarum colligere praecipua agriculturam spectantia diaria, quae in variis Europae partibus vulgarentur, ut videret, quid patriae agriculturae accommodari posset. His non contentus et animadvertens, omnia illa parum afferre utilitatis, nisi publice paterent quae illis continerentur, statim sibi proposuit ejusmodi diarium edere.

Μanum operi admovet, nec contentus dare, quae ab extemis acceperat, novum penitus et patrium opus suscepit et peregit ita, ut omnium approbatione gauderet. Quatuor a se invicem distinctis partibus hoc opus continetur. In prima parte memorantur omnia, quae reipublicae rectores in agriculturae commodum

lacere utile existimarent, acta publica leges. In altera locus iis conceditur, quae ad cognitionem et historiam agriculturae pertinent. In tertia acta Societatum in patria, quatenus agriculturam spectent; in quarta tandem reperiuntur, quae in peregrinis regionibus, inventa, mutata, probata, in patriam introduci posse viderentur. Coronam operi imponunt librorum rela-

405쪽

tiones. Haeter illa, quae ad acta publica pertinent, quorum maxima item pars oPsio auctorem habet, reliqua ab ipso sunt scripta. Qui rem accurate cognoverint, uno consentiunt animo, hoc opus plurimum contulisse, ut majori quam antea pretio agricultura apud nostrates haberetur et excitaretur studium Ductuosissimae illius artis, quam nostris temporibus magis magisque extolli videmus. Arcte cum illo opere cohaeret alterum, quod non minus indefessum KoPsII laborem testatur. Vidimus, collegiis agriculturae in singulis provinciis mandatum esse ut ad praesectum mitterent libellos, quibus omnia indicarentur, quae ad agriculturae conditionem quotannis pertinerent. Ex his omnibus solebat oPsIs commentarium conficere, quo totus agriculturae status in patria per hunc annum declararetur. Ab Α' MCCCV XXVIII in hoc opere perseverarit, et si quo alio, certe hoc labore patriae commodis inservivit, quum vix aliquod opus reperiatur, quod majoris momenti ad agriculturae historiam statisticam in patria cognoscendam censeri possit. Tandem quoque hic memorandum, quid secerit oPsIus pro exstruendo

Muse instrumentorum rusticorum.

Agricultura ut rite exerceatur, bonis indiget instrumentis, locorum, agm-rum, terrarum etiam conditioni accommodatis. Diversa haec sunt in diversis patriae partibus, diversis item exteri utuntur. Omnia illa instrumenta colligere et publice exponere, praesertim ea quibus patri utuntur agricolae, utilissimum sine dubio est negotium, quo quis Videre possit, quibus instrumentis et ipse uti queat. Haec suit oPsi ratio, cum anno DCCCVΙΙΙ proponeret, eum instrunientorum ruralium condere et in civitate Rheno-Τrajectina collocare, quippe propter situm in media patria ad id accommodatissima. Ita etiam GDOVIous, eo tempore Hollandiae rex judicavit et tale mu-seum condi jussit, quae res tamen non ita cito perfici potuit, cum infinimenta in variis patriae locis confici et undique colligi deberent, quod aliquantum postulabat temporis. Interea exortae dissicultates impediverunt quo minus hoc in eum Trajecti collocaretur. andem mstelodami anno MCCCXLpublicis usibus apertum est. OPsius , huic praesectus, nec labori nec curae pepercit, ut collectio illa augeretur et communi omnium utilitati

inserviret quare aditus unicuique quotidie patebat hodieque patet, ubi licet 50.

406쪽

396 P. I. I. B FREMERY instrumenta depingere, metiri, imo datur facile occasio talia hic conficiendi. Repetitis conatibus tentavit KoPsius museum illud Trajectum dipnsmittere, sed modo civitatis Amstelodamensis Rectores huic proposito se opposuere, modo alia exsurgebant impedimenta. Indefesso tamen ardore idem ad propositum redibat oPsIus, donec tandem res secundum Votum ei successit, nobisque contigit museum, hujus urbis insigne omamentum, ad hunc diem hic adspicere. Quantum utilitatis inde fluxerit et adhuc percipiatur, declarant praeter alia innumeri hospites qui illud quotannis visitant, magnus instrumentorum numerus quod depingitur aut conficitur, ita ut omnes persuasum sibi habeant, id plurimum ad amplificandam agriculturam valuisse et etiam nimo

valere.

culturae praesectus suit, ultimisque temporibus Amstelodam vixit. Μutata remi conditio sub rancorum dominatione secit, ut munus illud rogaretur. Attamen laboribus suis id effecit OPsIus, ut quae in o-- modum agricultiuae ordinaverat, pro parte immutata manserint, inter haec collegia agriculturae. Ipse collegii quod in Provincia, tum maris meridionalis dicta, extollandiae Septentrionalis et Trajectinae provinciae conjunctione nata, constitutum est, sui graphiarius. Servatum etiam est, eum

instrumentorum rusticorum.

Instaurata patria, ad pristinos rediit labores, donec anno DCCC honorifice munere agriculturae raesecti est abdicatus, cum illud ipsum abrogaretur, et Prosessoris in Academia Rheno-Τrajectina dignitate matus. Restaurata et amplificata cum reliquis Universitatibus Academia Rheno- Trajectina, OPsId sui designatus, qui primus in patria Academicas de Oeconomia rurali haberet lectiones, simulque bota cen doceret. Hoc munus

auspicatus est, habita die XIII Februini anni MCCCXV oratione de

utilitate in eademiis tradendae Oeoonomiae ruresis in qua oratione dem-- stratur, quem mictum variarum disciplinarum studiosi ex oeconomiae ruralis studio percipere, et si perceperint in patriae emolumentum adhibere possint. Videmus itaque OPsic publice doctoris oeconomiae ruralis munere Omatum. Quaeret sorte quis, quomodo ille qui per magnum vitae spatium publicis gerendis rebus operam dederat, nunc provectiore aetate docendi Dj0jtjgod by

407쪽

rimnere ungeretur Huic respondeo, OPsIII et semper versatum suisse in iis rebus, quae cum disciplinis arte erant conjunctae, et tam per proprias investigationes quam per institutionis suae viam, magis quam alios se assuevisse, ut de variis rebus cogitaret e ipse sibi formaret suam propriamque sententiam quare et in docendo non jurare in magistrorum verba solebat, sed lucide et clare ea exponebat, quae accommodata erant ad oeconomiam ruralem apud nostrates cognoscendam et amplificandam.

OosTERBANII deterritus exemplo, cujus methodus illi taedio suerat, in nova illa disciplina tradenda praecipua fundamenta breviter dictare solebat, eaque postea sustus exponere et de dubiis disputare locis. Illa agendi methodus multum placuit et primis saltem annis plurimi studiosi juris- prudentiae, medicinae aliique, qui institutiones de oeconomia rurali audire non tenebantur, his intererant imo nonnulli de eo argumento dissertationes scripserunt. Testis sit laudata illa GER VAN LEEUWE dissertatio oeconomicopolitico uridica de ei es juris domini agrorum in populor- et patriam agri utiram , ad quam scribendam oPsIus ei auctor et adjutor exstitit. Quod in docendis oeconomiae ruralis undamentis desiderabat ΚοPsius hoc erat, ut ea penitus niterentur principiis, quae ex disciplinarum physicarum legibus essent deprompta Agriculturam ad physicas existimabat pertinere disciplinas. Himas agriculturae necessitudines ponebat in cognitione et analysi diversarum terrarum, quoad conditionem et numerum materiarum ex quibus sunt compositae, ut inde noscatur, quaenam plantae optime in iis crescant, ut his accommodari possint varia laetaminum genera Vult porro ut persecte cognoscantur plantae, non illae tantum quae utiles et necessariae habentur, sed et noxiae ut botanices sundamentis sit imbutus, qui via et ratione agriculturam tractet. Postulat ut physicas sibi comparaverit notiones mechanicas praesertim, quibus de instrumentis ruralibus judicium ferre licet insuper et illas quae ad meteorologiam spectant. Utilissimum ducit, ut Zoologiae et Anatomiae comparatae non sit ignarus, quibus nempe imbutus et pecorum saluti operam dare et noxia cognoscere animalia ac profligare possit.

Haec omnia discipulis explicare et ad patriam agriculturam adhibere solebat Agnoscatis tamen, illa omnia non ad hodiemam disciplinarum

408쪽

398 P. I. a. FRE ERY rationem exigenda esse Chemiae praecipue in lectionibus desiderabatur

interior cognitio. In mentem emcemus, omnes quae agriculturae inserviunt

disciplinas plurimos et maximos secisse progressus tales quales vix eo tempore suspiciebantur. Sed oeconomiam ruralem ita tradidit, qualis ejus tum erat status, principes in hac viros, HAEMUM aliosque Secutus. Agriculturam tamen patriam imprimis respexit cujus emendandae conditioni omnes animi vires impendebat. Huc ejus tendebant scripta. Hoc docet oratio, quam habuit in prima classe Instituti regii artium doctrinarumque, quum diceret: De olo patrio prae adiis Europae regionibu ami-

Inde cunjunctione Belgi cum nostris provinciis vehementer gaudebat, quippe facile concedens, Belgarum agros colendi rationem nostrae plerumque praestare, indeque amplificatum iri nostras res rusticas sibi persuasum habens. Quaenam hac de re ipsius esset sententia, declaravit cum Academiae gerundae munus deponeret, oratione ex hoc ipso loco habita, De emoLmentis, quae eae Batavorum et Belgarum conjunctione in

unum resnum Friculturae e totam piariam avi rerint. Nonne vobis videtur, Α Α nobis monstrasse OPSIUM, quomodo e --

mia ruralis in usum cademicum et in patriae commodum tractare oporteat, et egregium hujus disciplinae doctorem se praestitisse pSed in solis tractandis rebus rusticis non versabatur ejus munus Bolanicen item docere tenebatur, et quid in hac valuerit attendendum. Vidimus KOPEIΠΜ, jam a prima adolescentia, maxime suisse delectatum colligendis siccandisque plantis non solum, sed iis secundum certas lanices regulas ordinandis. Ita jam XIV annos natus, annotationibus scriptis Floraminari emensem, imperfectissimum opus, adumbraVit. Cognitionem botanices per omnem studiorum cursum coluit. Ita continuo in GoRTERI Flora septem provinciarum loco notavit, in quibus plantae crescant, quas colligebat. Post annum DCCXCI eidem studio magis magisque se dedit, idque in rebus adversis illi fuit solatium. raesertimeam botanices colebat partem, quae patrias spectat plantas quare ejus hac in re opera magis et citius fuere cognita et inter patriae Manicos celebrari coepta est. Nec mirum hoc ansam dedisse ut Flora Batava, cujus

409쪽

Desiderabant nimirum nonnulli, ut plantarum patriarum delineationes et descriptiones in lucem ederentur. ropositum est ut hae delineationes peterentur e variis operibus botanicis, imprimis e CΠRTIsII Flora Londinensi; suadentibus ATHI GEΠΝsI et ΜΑRΤΙΝ ΜΑRUMIO, OPSIUM adiere, qui plantarum descriptiones et usum iconibus adjungeret. OPSIUS, diu hortantibus praeclaris illis viris, rem suscepit, neque tamen ita ut ab editoribus fuerat propositum. Opus revera patrium edendum esse censuit, icones non exprimendas ab aliis duxit, sed primum plantas esse colligendas, dein a perit harum rerum artifice esse depingendas, tandem descriptiones adjungendas Rite perspexit, adscitas et expressas ab aliis cones veram et genuinam plantarum formam, qualis apud nos obsereatur, referre non posse. Itaque si habituri essemus Floram vere Batavam, totum opus hic necessario perficiendum judicavit. Ab editoribus probata fuit illa sententia, quo factum est, ut Flora Batava revera patria sit dicenda. lurimi et ingeniosissimi artifices ad delineandas plantas contulerunt, inter quos primo loco nominandus est celeberrimus florum pictor G. . I. AN ACH, qui ad ducentas plantas operi inservientes, delinearit. Totius operis scopus fuit, et plantas indigenas cognoscere et earum sedem determinare et usum deniquo indicare. Ad primum attingendum propositum pertinet plantarum dispositio accurataque definitio secundum LINNAE1 systema adjecto cujuscunque plantae loco, quem in ordine naturali LIΝΝΑΕ proposito occupat. Quamvis enim oPsIus systemata botanica, naturalia, quae dicuntur, magni saceret, et in his ordinandis ΙΝΝΑEi, IussIEuII, DECANDOLLII sagacitatem admiraretur, tamen judicabat, systema artificiale, quale LINNAE est, majori olanicis esse usui in determinandis ordinandisque plantis praesertim incognitis, quarum locus hujus systematis ope sucile inveniatur, quod dissicilius multo in systematibus naturalibus obtinet. Quae ad edendam Floram Batavam pertinerent, usque ad annunt CCCXXV solus peregit, et ita quartam sere operis partem ab ruit. Eo tempore prodierat clarissimi ΗΑLLII, discipuli carissimi, laudatuuiopus, Flora Belgi Septentrionalis. Hoc libro continetur omnium patriae plantarum huc usque cognitarum accuratissima descriptio, secundum genera et species dispositarum: quare oPsIus facilius jam esse censuit edere Dj0jtjgod by

410쪽

400 P. I. I. FREMERY plantarum figuras, quales in Flora Batava reperiuntur, idque lubenter amiacissimo HALLIo reliquit, qui Horam Bataram una cum eo edere perrexit. ΚοPsIus praesertim ad plantarum usus attendebat.

In ipsa Flora Batava aliud insuper attendit nomina quippe Belgica,

quibus plantae in variis dignoscuntur regionibus, Varia erant inde continui errores. Tentavit unicum cuique plantae suumque reddere nomen tam selici eventu, ut quum harmacopoea ederetur Batava anno MCCC , hujus auctores omnia, quae ad Versionem in emaculum sermonem, de botanicis plantarum nominibus pertinerent, OPSIo manda rint idemque secere postea scriptores pharmacopoeae Belgicae. His laboribus jam certius et

accuratius definitae sunt plantarum generum et Specierum nostro sermoneuppellationes. In docendis bolanices sundamentis INNAE philosophiam botanicam explicare solebat. Attendebat ut descriptiones plantarum recte cognoscerentur. ultum operis in explicanda physiologia plantarum adhibuit, quamvis haec botanices pars dissicilior ei videbatur nititur enim magna pro parte hemicis principiis hujus autem disciplinae interiorem cognitionem acquirendi OPsIo plane defuerat occasio quare si in hac muneris parte minus bene res ei successerit, vituperio illi non erit habendum. Bolanices cultoribus KOPHII nomen cognitum et suo habitum tuisse pretio, vel inde nobis apparet, quod plurimae societates Manicae extra patriam illum sociis adscripserunt item quod Clarissimus BLUMIUM, Florae Javanae auctor, novo detecto plantarum genere in insula Java, id KoPsIAM denominavit, ut nomen ejus inter Manicos doctiores in posterum celebraretur. Discipuli doctorem honorant, declarantque quid in docendo valuerit. Si igitur videmus ex oPs11 schola tales prodiisse discipulos, quales

Cl. HALLIUS, ne plures nominem, persuasum mihi habeo, vos inter praecipuos bolanices cultores, quibus patria gloriatur, OPsic habituros, ut qui BoERHAAVII, GORTERI aliorumque vestigia secutus, cum VROLIKIO,

REIΝWARDTIO, LUMIo, patriae in hac disciplina splendorem auxerit et stabiliverit. Nec unice rebus rusticis aut disciplina botanica provehenda patriae N Spicere conatus est in omnibus, quae utilia duxit, suum afferre lapillum ostietum habuit. Ita totius populi culturam promovere studebat, emen