장음표시 사용
421쪽
II les da. tus classem educere pararet in Africam,ostens o audies. dit viros armatos trecentos sese exercenter, praeterea turrim excelsam mari imminente,
dc ait: Nullus horum est, qui non conscensa turri semet in mare praecipitaturus sit. si iussero: sentiens non perinde referre, tuam numerosam educas multitudinε, modo fortis dux educat exercitatos. 8c dicto audientes .s Vbi traiecit in Africam,ac terra potitus h Mnimur stium castra concremasset, Carthaginienses praesens. missis legatis foedus eum Scipione pepigere pollicentes se dc elephantos, camelosque, Ac naues, dc pecunias daturos. Creterum posteaqua Annibal ab navigasset ex Italia Carthaginem coepιt illos conu en torum poenitere, et, quod iam animum recepissent. Id audiens Scipio, negauit se etiam si ipsi vellent pacta seruat rum , ni si prius imperatis adderent talentorum quinque m dlia, hoc nomine quod Annibalem accersissent. εσ At posteaquam Carthaginienses vi adacti- IIumani.- legatos de faedere ae pace ad Scipionem mi Deer Ogra sissent, uigit eos, qui venerant, protinus abi-tδ. re, tanquam non auditu ius eos prios quam. LTerentium ad se perduxissent. Erat autem Terentius Romanus . vir probus di huma
nus, qui in besso captus a Poenis detinebatur. Quem ut adduxerunt , Scipio pro tribunali sedens hominem apud se col ocauit, moxque auditis legatis bellum d taluit. porro Terentius tanti beneficij memor triumphantem Scipionem sequebatur pileatus,velut illius Iibertus Quin εc Scipione mortuo ad exequias mulsum exhibuit, aliaque ad funeris celebritatem pertinentia studiose procurauit. Sed
de his posterius. Hic in Scipione quidem habes exemplum beneficii eandide simul de
422쪽
honorifice collati, in Terentio vero mem ris ani na i specimen. γPosteaquam Romani traiecerant in Asiam Franu rere aduersus Antiochum regem , isque legatos ad pium. Scipionem de pace misisset: Id, inquit Scipio, prius factum oportuit, non nunc quum & fraenum,& sessorem recepisti. Allunt ad vologum , de equo, & sessore, notiorem quam ut hic sit commemorandus. 8Senatus decreuerat, ut pecunias sumeret Fiducia ex aerario: at quum quaestores aerarij Regarent mer νοῦ. se eo die aperturos: Ipse, inquit, aperiam. quando mea causa clauditur , qui tanta pecuniarum vi repleuerim frarium. Vacua non Clauduntur, eo Scipio per iocum dicebat sibi hoc laboris suscipiendum , ut aperireti, qui fuisset in causa, vitam diligenter claudere- 'tur, ut quς stores diei spatium quaererent ad recludeudunt. Exemplum ingentis fiducis meritis quaesitae. Quum a Petilio & Quinto trib. plebis, smultis nominibus accusaretur apud popu- Fiduciatum Romanum , nihil ad crimina respon- meritaria .dit, tantuni hoe dixit: Hoc die Quirites Annibalem & Carthaginem deuici: proin ipse sumpta corona in Capitolium ascendo Ioui Ootain. Maxim. sacrificaturus: si quis de me suffragiunt ferre velit, ferat. Haec loquutus ascendebat ad Capitolium relictis accusat ribus, nondum perorata causa. Tantum valet egregiorum in rempubli meritorum fidu- .ia , ut repente iudicij rigor versus sit in ova tionem , & reus pro suppliee egerit trium
phantem . roscipio Africanus quibusdam calumnian: Genorare. tibus, quod parum strenuus pugnator esset Imperatorem , inquit, me mater,.non bella
423쪽
torem genuit: significans in imperatore plus habere momenti solertiaria, ac piudentiam in consiliis, quam vires in praeliis. ir Idem dicere soleba t, hosti non sollim esse clementer dandam viam fugiendi, ver dru etiam muniedam : docens moderandam esse victoriam, nec ciuiendum in eos, qui contra Drre arm3 destiti si cnt. sa Idem militi cui scutum erat elegantius om nau a . natum: Non miror, inquit, quod scutum tanta cura ornatas , in quo plus habeas prcsidij quam in gladio riSignificans illum ignauum militem. clypeus tuetur, sed gladius fortit dinis organum est. Idem dicercsolet, ij quibus sunt equi fero-Grauiter. ciores, tradunt eos domitoribus, ut his facilioribus possint uti: sic homines secundis rebus estraenatos, sibique praesidentes tanquam in gyrum rationis ac doctrinae duci oportere, ut perspecta rerum humanarum imbecillitate varietate'; fortunae, reddantur moderatiores. 4 Dicere solet. in re militari turpe verbum i euidelia esse, Non putaram r quod aliis in rebus in te dum locus datur male instituta posterioribus consiliis melioribus corrigere: Caeterum quae ferro peraguntur, ea non oportere temere aggredi : quod hic error fere est inemendabilis. Idem dictum locum habet, &in his quae se- facta mutari non possunt, ut in ducenda vacore: in facius ordinibus. is, bis . Fum hostς dicebat non esse eonfiistendum uandobet nisi aut inuitaret occasio, aut urgeret necessi- sanaum. ras, P an cogitantis sit opportunitate oblatam negligere,&rat renas ignauiae sit, tum no praetare tortem animum, quum audacia spem praebet incolumitatis. formidolositas nihil a-
Dad quam certum promittit exitium. T. QUIN-
424쪽
T Quintius ab ipso protinus initio clarus, rfuit , ut priusquam est et aedi lis, aut tribunus Liberὸ. militum,aut pr.etor, consul factus sit. Porro missus imperator aduersus Phil ppum, suasit, ut veniretur m colloquium . At quia in V hilippus posceret qbsides, eo se ire multis Romanis comitatus esset, ipse veto solus: Ut soliis sis, in-q uit Quintius, ipse fecisti, qui amicos εἰ cognatos tuos occideris.
Achςos meditantes expeditionem aduersus a insulam Zacynthiorum . monuri Vt cauerent, Tutum e ne more testudinum caput extra Peloponne situm. sum proferentes, venitent in periculum. Testudo enim intra testam tutissima est. Quum Antiochus rex cum nun ieroso exer rcitu venisset in Graeciam, omnesque reddidis O Ieritati. 1 et attonitos,& militum numerus, dc armatu manis rae varietas, Quintius hoc sermone metum
ademit Achaeis: tauum inquit essem in Chalcide coenans apud hospite ni meum. mirabar carnium copiam, quum estent omnia tecta nrue: at hospes respondit, ea omnia nihil aliud eue quam suis domesticae carnes, tantum apparatu & conditura diuersa, Ne vos igitur, inquit, admiremini regis copias, quum auditis haltatos, ca taphractos. ped tes qui te: Q& fagittarios Nam hi omnes Syri sunt, armatura intri se differentes. l
In Philopoemene Achaeoru duce, et multos haberet equites & armatos, sed pecuniarii indi Salle. gu', ira ludebat: Philos ne i reens manus habet S crura utre non habet. Ac tali si de spe-l ei e corporis erat Philopoemen. Quintius aute, eqtes ac pedites armatos manus & crura du-
eis appellabat: sed qm non habebat, quo ale- militem. negabat illum habere ventrem. Cc iiii C. DO
425쪽
nonrine Tertiam reperisset lachrumantem ro gauit quid haberet; illa respondente, Perseus nobis inter ij t:. Id erat nomen catelli, quem puella habebat in deliciis: Sit felix inquit, o fiHa, omen accipio , nioxque in bellum prosectus pulcherrimum de hoste triumphum egit. In exercitu vero quum multam confiden- soquacitatem comperisset, militumo ticia ducum sibi vindicantium, resque non milιtum. necessarias curantium , iussi Ilos quiescere, nec aliud quicquam agere, quam ut ensessuos acuerent caetera sibi sere curae Nocturnas aute
excubias iussit illos sine lanceis Zc gladijs age-I,quo nimirum adempta spe depellendi h
Hem, tanto acrius pugnarent cum somno.Quum per loca praerupta irrupisset in Ma- socedoniam, vidissetque instructam hostium Dux v aciem, exhortante Nasica ut protinus inua- νertim calta cleret hostem : Facerem, inquit, si tuae essem dus. ς tatis : sed multarum rerum experientia prohibet, ne ex itinere statim cum instructa aeter fcongrediar. Devicto Perseo,quum epulum exhiberet vi rictoi tale, dicebat eiusdem esse artis & aciem be Ars e vine in liruere,& conuiuium exhibere q. illam ut usi . hostibus sit quam maximh formidabilis, hoc ut amicis sit iucundissimum. Quum Perseus captiuus deprecaremr, ne in 'triumpho duceretur : Isthuc, inquit, in te situ Seuere. erat: Significans illi licuisse in bello perire,aut
. pecuniarum infinita ui reperta in castris r 3 holitu, ipse sidem nihil sibi sumpsit Tuberoni Frugali-- tamen genero phialam pondere quinq; drachmarum,&rtiter gestet rei praemium dedit Atque hoc primum aiunt arseuteum vasculum in aliorum domum fuisse ingressan .
426쪽
a Ex quatuor liberis masculis, quoS suscepe, rat, duos antea dederat in adoptione Ex duobus autem qui remanserant in familia , alter quinque ante triumphum diebus interiit, annos natus quatuordecim : alter quinto post actum, triumphum die annosi natus duode patria cha cim . Ob id populo luctum ac moerorem cum rum . illo iungente, ipse prodiens ad mutitudinem dixit, se post tana continuos rerum succestus aliquid magni mali a fortuna expectasse : severo nunc de patriae incolumitate securum
esse factum , nihilque timere periculi, postea ruam fortuna prospere gestarum rerum inui- iam in suam domum impingente, ipse pro Is omnibus dependi siet. cadcem Uxor erat illi Papyria, Masonis viri consu-tον-- Iaris filia, quam eum longo tempore domi haqueat. buisset, exque ea puIcherrimam sobolem sustulisset inclytum illum ac maximn m Scipionem AE milianum,repudiauit:& amicis diuortium vehementer dissuadentibus, porrexit calceum, dicens:Hic calceus nonne nouus est, none pulcher est At nemo vestrum nouit,qua pedem meum torqueat. is Perseo sese ad victoris pedes abiicienti, vo-senerose. - cesque degeneres emi itenti: Quur, inquit, Paulus, fortunam crimine liberas, sic te gereris,ut superiore etiam fortuna videaris indignus Quur me m dedecoras victoriam, ac rerum a me gestaxum gloriam obscuras, tam ab γctum te demonstians, ut indignus appareas, quem populus Romanus haberet hostem Z16 Idem dicebat,aimperatorem, si minusa Temeritas tale, certe moribus senem estis oporteret . Sentiens non esse praecipitanda consilia:
quod solent iuuenes: sed moribus utendum esse senilibus.
427쪽
APOPHTH. LIB. V. I CATO SENIOR. Cato senior i n concione sua si rus defrim rm ito viritim diui/endo, ita pratatus est pcr Venter surri mcile esse ad ventrem auribus carentem verba facere: ventrem dixit, quod ageretur de populi victu. Aiebat se nn rari quomodo seruari possit ea a
ciuitas, in Qua pluris veniret piscis, quam bos. Luxuo . Pracipuus luxus OLm erat in piscibus, unde legi inus mullum sex millibus emptum . Obiurgans aliquando summam uxorum s in impotentiam: Omnes, inquit, homines uxori- Uxorsi imbus dominantur, nos omnibus hominibus, perium. nobis aUtem uxores: hoc modo colligens mulieres esse rerum omnium dominas .
Dicere solet se malle pro collato beneficio aenullam reportare gratiam, quam pro malefi- 'uni Bcio perpetrato non dare poenam: Significans . nihil em periculosius impunitate, quae semper ad deteriora inuitat. Idem dieebat se omni bus peccatibus igno- σscere. pr terquam sibi ipsi. Multum dissimilis Seti/rks milli Neuio, qui carpens alios, sibi condonabat alassim . omnia. sibi ignoscit, quem non poenitet ad-niissi. De se poenas sumit,qui cura pensat, qd incogitantia commissum est. Exhortans autem magistratus ad sumen- ς das poenas de his, qui delinquerent, dicebat eos qui maleficos prohibere possent, nec facerent, lapidandos esse: sentiens illos de uniuerso populo pessime mereri, quod ad scelerunt licentiam inuitarent improbos. Aiebat sibi magis placere iuuenes, qui rube 'scerent, quam qui pallescerent, P rubor ar- Purini guat probam indolem, pallor non item. σDicebat sibi inuisum esse militem,qui ain Mitis. ι bulans moueret manus , Pugnans moueret, nM.
428쪽
Mile 4 bο-- pedes, clariusque sterteret, quam inclamaret, nu . pessimum autem Imperatorem, qui sibi non posset imperare.' Maxime existimabat oportere unum quem Sibi quis que seipsum reuereri. quod nullus unquamque restis . a seipso discedat. Ita fieret, ut quicquid aliis testibus non auderemus facere, idem solas fa .cere puderet. Conspiciens multorum erigi statuas: MMdtatuaru lim, inquit,ut de me quaerant homines,quam saraa. obrem Catoni non sit posita statua,quam quare sit posita .sentiens se malle res praeclaras gerere, violini scientes illum promeruisse si tuam, mirentur non esse positam./I Admonebat, ut qui potentes essent, parree Potesarms uterentur sua potestate, quo semper uti pose Grata. sent: Sentiens potentiam clementia. comitateque fieri diuturnam,ferocia breuem .as Qui virtutem honore suo fraudarent, eos dionas vir cebat ipsam virtutem a iuuetute auferre: senentis. tiens praemiis animos iuuenum ad virtutem aceεdirquae si detrahas, ipsa viri s elaguescit. a 3 Magistrarum aut iudicem dicebat nec pro Institia. iustis olandum, nee pro inuastis ea orandum. Sensit culpam esse iudicum , si ut iusti aequi sint orandi sunt, quum oporteat ultro fauere honis: pro iniustis orare fortassis humanitatis' est, at exorare est a iustitia deflectentis./- Iniuriam etiam si facienti nihil adferat 'nitas periculi,uniuersis tamen periculosam esse di-ςehat: sentiens impunitae iniuriae exemplum omnibus minari iniuriam . Etenim si liceat impune laedere, nullus erit tutus ab improb xum violentia.' senectuti quum multa adsint probra , dia ηὐλει, cebat non esin addendum malitiae dedecus: Oentiens senectutem multis nominibuε vulgo maluinauttili
429쪽
male audire , veluti quum audit deformis, edentula, lusciosa, i inbecillis,obliuiosa, indo- cilis. Haec ferre satis est, ut non accedat cri. men improbae vitae, quod omnibus quidem foedum, sed seni foedissimum . Alii narrane hoc ab illo dictum in senem obuium vitae colanii natae: Ne aetatis tuae malis addas turpitudinem .
Iratum ab insano nulla alia re differte diacebat, quam mora temporis et sentiens iram esse breuem insaniam .
Eos qui fortuna moderate, sobrieque uteia r tiar, dicebat minime peti inuidia : Non enim, Inuidia inquit,nobis, sed bonis quae hos cireunstant, quomodo
inuident homines. Externa bona extra homi- vitetur.
Rem sunt, at insolenter utendi vitium intra hominem est. Qui eo sibi conflant inuidiam, vere sunt inuidiosi. Qui in rebus ridiculis seriam operam pone 13rent eos dicebat in seriis fore ridiculos: Signi Ridistim fleans assuetos ridiculis, ob habitum collectu, fuescere. in seriis negocijs ita se gerere , ut non solum rideantur, sed etiam derideantur. Praeciaras actiones aiebat i praeclaris verbis io oecupandas, ne a gloria defluant. Argutius est, quod vertit Philelphus, aliud ,ut opinor, exemplar sequutus, Honestas actiones hone stis actionibus occupandas: hoc est, benefa cta benefactis addenda, ne si desinamus benefacere, obsolescat priorum benefactorum memoria.
Cives incusabat,quod semper iisdem mm- rom itterent magistratum : Videmini enim, in- Honos non quit, aut vilem habere magisiratum , aut iu- semper Meleare paucos esse dignos magistratu. Qiam dem. 'rum alter u erat male sentire de publica potestate, alterum erat mole sentire de emibus
430쪽
as Qtiando docebat iuuenes intrepide pugna Vox in bese re, saepe numero dicebat,uerba plusquam gladium, & voees plusquam manum nostes in- fugam vertere,attonitosque reddere. Nolebat militem in pratio mutum esse, sed atrocibus dictis, clamoreque,vultusque truculentia terrere hostem .a a Bellum gerens cum his, qrii Bettim fluuiunt moti . accolunt , quum in discrimen adductus esset propter hostium multitudinem , & Celtiberi quidem offerrent suppetias, si darentur talenta ducenta, Romani vero non sinerent illum mercede pacisci cum barbaris, dixit errare Romanos, eo quod si vicissent, reddituri fuerint, non de suo,sed de bonis hostium: sin vi- fui 1llant, iam non fore, nec a quibus peteretur, nec quI peterent. Quamuis autem complures urbes cepisset, tamen aiebat se hisce diebus, quos inter horia dueis. stes egi t,nihilo plus sumpsisse, quam qua ex hosti uni agris comedisset, bibissetque. Quum cuidam militum argenti libram di R. stus a stribuisset, ait satius csse multos habentes argentum, quam paucos habentes aurum e militia domum redire . Nam duces non alia re et g oria auctos e prouinciis redire oportere. Seribi rem sat felicitet gestam, si tanta militum multitudo redeat incolumis, ut ex distributis manubiis exigua portio ad fingulos redeat potius quam si multis desideratis,pauci rodeant ex piae da locupletiores. Quoniam autem reres Frospere gestatum gloria redit ad duces, hac portione parest illos esse contentos, siue mu, tum sit praedae, siue parum. a s Hortante Scipione Africano,ut Achaeorum εορι nc- exulibus opitularetur, quoi Ilis in sua patriamatiai. redue liceret; simulabaceius rei sibi nullam ea a