장음표시 사용
491쪽
4 6 VIA AD HISTORIAMue, tamen ob similitudinem non unam appellari rempublicam literariam. In hac igitur
republica alii sunt plebs literata, alii vo
cari merentur optimates literarii , quorum.
pars sunt cuiuscunque disciplinae doctores et
Proses- veraminis monarchiei nullam esse literariae re p. salubris. Tem. Contrariam huic sententiam paucis, sed acute et eleganter, illustrat Baesim Dict. v. Catius not. D. Lectu quoque digna est Chrytiani Deberi Ienae a. Ποῖ. edita meditatio de forma regiminis re . limariae, in qua lucide probat, statum literatorum uniuerse confideratum improprie voeari rempublicam literariam, adeoque societati literatorum per totum orbem dispersae nullam esse, ac ne democraticam quidem, formam regiminis. Idem doeetur tu in riparthe schen Gedam Men uber die Duruuli p. 3ov. sqq. is, i Vetus iam est haee distincti . Canutium, AMνium, et Furnium plebi limatae diserte adseribit suis.
silianus in Dial. de cauc corr. eloq. cap. XXI. I. Vulgur eruditum Plinius commemorat lib. II. cap. 7. Sic et Seneca inediocriter eruditum hominem Epist. Io. vocat unum e populo. Contra Cicero lib. de claris oratoribus eap. 9. Calidium esse ait oratorem non unum ex invitis. Etiam virgilius a melioris venae poetis segregat Bari-
ri Dico veri nominis doctores. Nam qui solo tutulo sunt m&ores ac Magiseri, illis suus in plebe assignandus est locus, et quidem, quia id non sunt, qui
tam ambitiose videri cupiunt, locus omnium ultimus. Non minus inter plebeios sunt reserendi, qui falsa eruditione ioinsta gerunt pectora. Scimus, tempore Lutheri omnes F eultates Theologi eas, quas voeant, ad vulgus literatum pertinuisse. Ae in uniuersum notandum, o ptimater hie
492쪽
professoresque. Quemadmodum vero olim in Romanorum senatu unus erat Princeps en tus , sic et literaria resp. omnis aeui suos habuit et coluit senatus a ) literati principes. Et hi ipsi sunt , quos antea dixi Primates lia
X. Tres autem sunt istorum Primm uordines. In primo eos colloco, qui impetu quodam facto sortissime s) disiecerunt ten bras literarias , et uniuersam rem. listrariae faciem feliciter immutarunt. Sic olim in Gra cia Primas theoreticae philosophiae fuit c Thales, practicae et moralis Socrates s pri
censeri non ex opibus ae eivilibui honor bus, sed ex s la sapientia et eruditione. Hie, ut Hier. Osorii verbiae lib. I. de gloria p. 46. sqq. utar, cimnes homines ingentu praeoptantes, quamuis inopes sint et obscuris parentisit orti, in PRINCIP m numera habentur: eontra, qui hebeti imgenio sunt et languori desidiaeque dediti, quamuis in amplissima familia nati sint, et res magnas administrent, PLEBEII existimantur. a Hi Primates inter eaeteros doctos eundem semine in modum eminent, quo Scaliger , et post eum Sabina ius, in urbe Lugdunensi e numero gregariorum Pro. sessbrum exemtus, Apollinis cuiusdam instar colebatura Musis Bataui . b) Vnde eos alibi voeani fulmina literaris. Via. Poeciles T. I. lib. 4. p. 631. R. Nee aliter succedit negotium Resormationis literariae. Audaeibus hie viris opus est et intrepidis, recteque saetendo neminem tu talibus.
493쪽
. mus harbarici medii aeui se opposuit Petram. cta; primus et eloquentiam et philosophiam et theologiam in Gallia emendauit Faber Stapulens is ς primus de barbarie literata in Germania triumphauit Erasimus, de re igiosa Lutherus 3 primus philosophiam eclectieam, pr stratis pristinis erroribus innumeris , in Germanicas Academias introduxit Inomasius, Inter hos Primates multi vel a discipulis ac se- ctatoribus suis, vel etiam ab semetipsis constituti sunt monarchae liter orii, vel potiun quia in rep. Iiteraria non datur iusta monar- .ehia , tyranni, G g Aristoteles , Cartesus. i XI Secundus ordo eorumplactatur, qui vitam duntaxat disciplinis noua induerunt , eaque laetissima ac pulcherrima facie. His igitur Primas Iuris naturae est Grotius, facile tamen socium admittens Pinendorsum s Hia, storiae ecclesiasticae ciQ priscis temporibus Eusebius , limioribus f Deius ς Μedicinae olim Hippocrates, nuper Hameus i anato micae scientiae se salius it Iuris publici Conringius; Primates Theologiae, iidemque professores theologiae eeleetici, Luthes
Q curberi opinio , Comm. in Guesn s. 3 9. b. r ei, primum Compendium historiae scripsisse Arabamuis
inde ab Adamo usque ad sua tempora, debito caret fundamentak
494쪽
LITERARIA Μ CAP. VII. 439' rus, Zuinglius, et Arminius; nimates Iu- risprudentiae ciuilis minus comtae in e- rius, Accursius, et Bariolus; tersioris poli- 'tiorisque Alciatus et Giacius; nimates Phulologiae in Germania Reu linus et Erasmus,
in Gallia ce) Faber Stapulensis, in Hispania Antonius Nebrisenses 3 Primas scientiae chro- nologicae Iosephus 6M Scaliger s Primas ar- . tis hemidicae si Phil. Iae. Spenerus 3 Pria 'i mas poetarum GraeCorum Homerus, Lati- .norum Virgilius, Gallo mRonfardus, It lorum Dantes, Germanorum Opilius; Priamas Historiae literariae in Helvetia Gesterus, . . in Gallia Naudaeus , in Belgio Vessius, in Germania Morbosius, eiusque successor, Fa- .. hricius. XII. Tertii ordinis ii sunt Primates, qui pri- smi magnum aliquod ac memorabile facinus edi- derunt in rep. literaria. Primum hic locum teno. at Moses, primus ille libri scriptor ex omni aeuo ex omnique natione. Postea primus in Grae- ' .
f) Grauina lib. I. de orig. Iuri civ. I. I 43. et ΙΑ . g) Vid. Summurthanus Elog. lib. I. cap. I. h) Se primum iiivasisse hoe arguinentum, ipse stri. : hit in Dedicatione sui operis de emendatione temporum. Et in Prolgomenis p. 8. dicit, se omnia noua protulisGSealigero adiungit Calvisitan Rich. Montacutius Analein .eees. Exere. XL seEL III. p. 3 7. Scaligerum vocans Dictatorem chronologicum, Calvisium Magistrinu Equitum.
495쪽
λ uinhartar. Cumque hic Latino sit
usus sermone, primus inter Germanos Germanicum librum composuit Olfridus. Sic primus Italiae prosessor fuit 'thagoras, Graeciae m Anaximander. Primus Grae- eas literas in Italia docuit cir oloras, in. Gallia Tiphernas, in Germania Rich. Crocus Primus Hebraicae grammaticae scriptor e Christianis est Reuchonus; primus Μadrigalici carminis scriptor in Germania O p. Zieglerus; primus Historiam philosophicam scripsit Ge Hornius f primus Novellas politicas hebdo- madarias Theophrastus m Renaudotus, literarias Dan. Gottheb Mausus. XIII. De hisce Himatibus tria mihi supersunt memoratu digna. Primo scilicet ii ex ' hoc numero, qui inueteratos errores tollere sustinuerunt, criminoso titulo appellitatii sua aetate suerunt nouatores, quasi aliquid ob id ipsum falsum ac detestandum sit, quia nouum, ac vicissim verum, quia antiquum et inUet . ratum. Deinde iidem non solum ludibriis
' - . aetatis h Hoe obseruauit Pag. Gaudentitis lib. de Romanorum philosophia eap. lo6. eonringius quidem Comment. de seriptoribus iaee. VI. eap. p. oo. Iomandem vocat primum Germanici generisIcriptorem. Sed obser- es, quaeso, non patriam Germaniam ei tribui a Con- - ringis, sed genus Germanicum. Erat quippe Gothus
496쪽
aetatis suae et insectationibus expositi suerunt, sed tanquam hostes reip. ac pestilentissimi haeretici acerbissimis excepti odiis. Denique id ante omnia velim animaduertas, renouari subinde et emendari faciem literatae reip. χ-lere non caeco aliquo casu, sed auspice et rectore DEO ; cuius potentissima prouidentia saepius inde elucet, quod instrumentis utitur eiusmodi, a quibus nemo exspectasset tantam μεταμορφω ν. Quis, quaeso, erat Socrates λObstetricis filius. Quis Erasmus 3 Spurius. Quis Lutherus λ Pauper monachus. Quis Faber Stapulensis λ Rustica proles. Ultimo loco addo, hos, quos dixi, Primates literarios dignos esse praeter daeteros, quorum vitae dilugenter et copiose exponantur posteritatique tradantur, ae operae pretium facturum, si quis comprehensas uno volumine edat Vitas priamatum literariorum.
XIV. Habet vero et consiliarios suos respublioa literaria, qui quodammodo inter primates literarios reserendi sunt, saltim hoc ipso, dum se praebent consiliarios, pro prima- Ee 5 tibus
Vi l. Dissi mea de ma riis philosophorum in Actis Philois. T. III. p. 88. 's .a stolandus Mare ius a Mors o in 'h, t. B.
lib. I. eap. q. p. 33. appellatur optimus rei literariae corr- fultor. Quod ludicium confirmaui in Poeciles meae
Tomo III. p. 247. Ipsum illum M Ui Polybisorem literarium esse dignum consiliarii literarii titulo, iudicat in Mo ibus suis CPrist. Thomasius eo loco, quo hoc Nub recenseti
497쪽
tibus certi generis haberi se velle ostendunt. Sunt autem illi consiliarii alii boni, quos inter p haud ultimum locum obtinet Verula mus, alii mali et imperiti: in quem censum supra iam q) retuli scriptorem Germaniae milite destitutae. Estque horum singularis quaedam species, quos inopicos vocare licebit, quorumque magnum videre erit numerum in topia mea cr) literata. Habet vero etiam resp. literaria suos secretarios et historiogr phos. Priorem videlicet titulum merentur tum conditores Bibliothecarum, quo in genere eminet Io. AU. Fabricius, tum composistores reeensionum librorum siue veterum siue nouorum. Ρosterior titulust iis conuenit, qui uetas publicant literarias: imo et iis, qui praeterita acta literatorum stylo suo persequuntur. I -
XV. Argumentum, quod adhuc tractaui, occasionem mihi praebet dicendi de tribus e rum, qui libros scribunt, classibus. Diuidi vu
Hve pertinent Thomasii Cautelae circa fingulas disciplinas, et Zoekerodii Coinsultationes sthousticae. q) Cap. IV. β. - νJ Primum huius libri eaput iam edidi T. I.
Poeciles lib. I. p. 93. sqq. In secundo consideraturus erant Collegium Hunnianum conseruandae orthodoxiae destinatum in tertio consilia in eoneordiam redigendi siue Protestantes inter se siue Protestantes et Pontifieios: in reliquis alia consilia literaria primum ad intuitum speciosa, sed exspectationem frustratura certissime.
498쪽
LITERARIA Μ. CAP. VII. 643 delicet ii verissime commodissimeque possunt in primanos, fecim lanos, ae tertianos. Primani t sunt, qui tanta pollent perspicacia, Vt non solum inueteratos errores acute cognoscant, iisque laruam veritatis detrahant, sed nouas quoque Veritates in apricum proserant. Sunt hi soles coeli l iterati, quorum tamen nullus caret maculis: ut verius miracula literati orbis Vocentur, quam Oragula. Secun
s) Iam veteres eruditam turbam diuiserant in pri- manos ac sectindanos: id quod ostendi in Actis Pl AfT. I. p. s86. R. et T. III. p. 823. Locis e prisco aeuo ibi productis addo nune Dig. Luertis II. I 33. et Aeliani IX. Iue. Diui iem illam etiam RoL Mare ius produxit pariter et stigar illustrauit lib. II. epist. s . Cibrius .vero ac distinctius doceri, si tres faciamus tribus literatoruin, maxime eorum, qui libros scribunt, res ipsa docebit. Ac Ciceroni quoque distributio haec placuit ita in Oratore eap. I. scribenti: Prima sequentem honestum
es in secundis tertiisque suis ibiere.
t Hi primani olim vocabantur auctores classici. .vid. Gellius VII. I 3. et XIX. 8. Hos tenere fasces ingenii, concinne dixeris cum Plinio e Praef. Hist. natur. a) Eodem plane modo Seneca epist. 62. En verba eiust suosdam ait Epicurus ad υeritatem sine ullius avitatoris fecisse sibi ipsis viam; quosdam indigere ope aliena,mon ituros, si nemo praecessierit, sed bene se cisturos. Egre
gium hoc quoque. seu SECUNDAE SORTIS ingenium.
Settieet alii eruditorum sunt siuules fontibus nati ratibus, qui e suo veluti pectore effundunt aquas; alit fontibus artificialibus, spatrio sermone fontaines vocamus cum Gallis,) qui derivatam aliunde aquam eum ostentatione quadam emittunt, maioremque faciunt, quam naturales illiu admirabilitatem. -
499쪽
superantia non sunt, primanis tamen Iibe ter utuntur doctoribus, veritatesque ab iis propositas, nisii sorte obstant errores nimium muniti praeiudiciis, facile x amplectuntur, easque concin methodo diserteque traditas 50 propagant Tertiani denique sunt, qui secundanis usi magistris, neo industria iis neu ingenio nec eloquentia pares, . sola scribendi sedulitate sunt notabiles, acceptasque ab iis et
'a S. Bernhaiaut initio Sermonis sei deeimi in Canticum Canticorum Non sum ego, profunili sensis, in quit, neque adeo perspicacis ingenii, is noui quippiam ex me adiuuenire psim. Quam vera confessio, quam item modestiae plena l m Illis inquit suintilianus Institvrat. cap. vlti eos dicens, quos primanos appello, hae nuenienda fusvunt, nobis secundanis) tantum cognoscenda et discenda sunt. Nobis, inquit Minucius quidam apud Gaium lib XXII. cap. 29. quoniam prima animi iugeniiqNe negatafra est, secundam ac mediam teneamus. Eodem moda Plinias lib. XXXV. eap. iIά professores scientiarum et artium diuidit in praeeres et primis proximos. νὶ De his ita seribit Herulamius lib. I. de augnustient. p. : suidam in SECUNDIS tantum subf terest habent, velsi lis interpretis, vel antagonillae vehementis et neruosi, vel methodici abbreuiatoris nomen a*- bientes: unde reditus et vectigalia selemiarum augeri possunt, patrimonium et fundus minime. Romani etiam equites olim diuidebantur in primas et secundus Vid. Gromnii Ohs lib. III. cap. 2,. p. 673. R. Etiam sculptores et pictores Origenes lib. VIII. contra Celsum distriabuit in primanos, secundanos, ae tertianos. z Hae de causa non malos se praebent iuuenum studioiurum doctores. imo saepe maximus fit ad eos disten
500쪽
non solum veras verum etiam falsas sente tias mordicus tenent, nouarumque siIUe ver
rum siue lallarum doctrinarum praecones hostiliter aggrediuntur. Primanos igitur facit . ingenium heuretisum, secundanos ingenium .
eclecticum, tertianos ingenium sectarium r. quod etiam plebeium vocare possis, cum duo priora sint indolis generosae. XVI. Facile apparet, in primo genere eminere a) iudicium, in altero ingenium, in te e
tio memoriam. Facile item intelligitur, ultimos sibi videri primos, et magnopere praeter- . aea coli ab iis, qui nullo sunt numero, ac ne i '
eo quidem usque progressi, ut vel minimam scribendo laudem valeant consequi. Facile denique cognoscitur, secundanos vulgo haberi pro primanis, nec tam saepe horum, quam il
lorum, scripta vendi: id quod iam olim obseruauit Martialis in Lucam, mediocri poeta, si cum Virgilio comparetur, sed quem vulgus
libem scentium concursus. Ae uti potest talis doctor verbis illis Ciceronis lib. IX. ad famil. epist. 2o: emunt, qui me pudiant quas doctum hominem, quia paulo Jum, quum psi, doctior. Valet et hie distinctio D. Braunis, doctum esse alium dicentis inter doctos, alium esse doctum intexstidiosos. u Ita et primani sunt in historia, qui et inueteratas fabellas obseruant et pragmatice tractant omnem '. historiam; secundani, qui ex optimis scriptoribus eolligunt historias, deprehensasque ab acutioribus fabulas atro carbone notant; tertiani, qui ex hii orisis apographis addiscunt res gestas, ae veteres fabulas non solum Propagant, verum etiam aeriter propugnanti