De earum quae vocantur Caesarianae orationum Tullianarum genere dicendi [microform]

31쪽

que id bellum geramus quo bello de dix ni tute, de li

etiani nili. Pomp. 4 et saepius alibi. His expositis non dubito, quin iam omnibus sit perspicuum 'iceronem nostras ration Os ore modico Ornatu induisse Fortasso de singulis quibusdam robus nonnulla erunt dicenda, sed hac in postremum aliut reservemus, nune ad compositionem tran Seumus.

Cap. IV.

Multi ortasso hoc caput in grossuros nos idoni 'S X- spectabunt irimum nos do hiatu quasdam Obsorvntiones proluturos SSO, Praesertim cum Cicor tenui oratori haec pra ceperit r. g 77: Verbia etiam verbis quus coagmen ure neglexul hubet enim ille umquam hiulus et concursus oeulium molle quiddum et quod indicet non ingra iam neglexentium de re homini magis quum de verbis tu horun D. M o procul dubios cum Graeco aliquo Orator res nobis ossot in hanc rem quam maxime incumberemus. In Latino vero si quis quaeret, quomodo possit de hac re disceptari, neque aptam neque

ullam viam inveniet. Nam cum apud Ciceronem orat. 150 haec inveniuntur: Quod quidem utina lingua si observat, nemo ut tum rusticus sit, qui ocules nolit coniungere et ibid. 15 extr. , Sed Graeci iderint nobis ne si evium usquidem, distriahere voces conceditur et cum praesertim Quintilianus hanc partem in eo quoque attingat capito XI, ), ubi de pronuntiatione agitur hisque utatur verbis 33 34 :, Dilucida vero erit pronuntiutio primum, si verba tot exierint, quorum pars devorari, Pars destitui solet, terisque eae remus Syllabus non perferentibus, dum priorum son indulgent lues autem necessuri verborum e lunatio ita omnes ii ulure et vetus annumerare litteras molestum et ditisum Nam et vociles frequentissu me ciemit et con sonuiuium quae dum insequente vicili dixtim latir . Utriusque e.tem 'lum posuimus:

, Multum ille et terris: luco fit clarius hiatum aut vitaro aut adamaro apud Latinos quidem oratores non tam orat compositionis quum pronuntiationis ot Cicoronis illam legem, quam primo attulimus loco, universe in Oratorem tonuem sivo in eius ἰδέαν nec vero in Romanum Onuom oratorem Valero quam quidem legem transtulit ex iraeco fonte. Hanc igitur rem nostro iure missum faciamus. Relinquitur, ut in umorum inquiramus cuius cum divisio duplox Sit, scilicet in membrorum sive in structuram periodorum)et in Verborum numerum, rurSus confitendum est ulterum, Se membrorum numerum hic non posse respici. Nam in hac disceptanda parte omne fundam ontum satis firmum mihi de-e8Sot de rhetorica enim periodorum structura, et do hac sola hic agi manifustum est onus adhuc eXStui, quantum

equidem scio, utilis ibollus orithardi ), qui inscribitur: , Begrin und Grund sortia de griochi schon Periodo Wiosbadon 1854. uua ex commentatione praestantissima quamquam ut

Ial Haud ignoro ita anto Bernitarditum Dissenius disseruit in pro- legometiis, quae praemisit editioni Demosthenicae de corona orationis Gobting. 18 37).

32쪽

amplos me fructus ad cognoscendam it dignoscendam Grae- eorum Oratorum artem percθpisse mihi habe persuasum, ta-mon ad hanc quuostionem nostram nihil foro rodundabit lucri. Num irimum dicetne Masdem aegulas teriodorum structurae, quas apud iraecos Oratores abiisse Verisimile est, utique ad Latinos transferro Deinde otium si illud concedatur, tamon prorsus caremus talibus do tota Ciceronis compositiones dissoriationibus, quales missi nostrarum irationum compositionis genus planes dignoScondum quas, viam iraemuniunt: nec a me ipse lotui impotrare, ut membrorum quoquo num Oro diligenter Persecutus ini nos DL plurimas si coronis iration os portiistrarem, quo facilius quo num Orto modo nostrarum Ompositio illis irris tib coloris. intellogerem: quod quidem OpuS multo sit amplius quam quod tiro primum ingenii vini Oxpurion ingredi audeat auoi eo magis dolui quod me vel obitor tantum hane rem porsoquentem non fugit re vora intorqvusdum rutioncs intercoduro compositionis difforentias Cuius rei unum prosoram Xemphim et rationi de imp Cn. Pomp. habitae et Liguriana tirooemia et narrationes poni parans i δη).ο r. d. imp. Pomp. si uamquam Mihi semper frequen eon Spectus vester multo iucundissimus, hicoautem locus ud agendum amplissimus i ad dicendum oronatissimus os visus, Quirites triamon hoo aditu laudis siqui Semper optimo cuique ma Xime patuit, non mo me sevoluntas adhuc l sed vita mone rationes ab incunt uolato SuSceptae prohibuerunt. lEn duarum periodoruna rartu coniuncti correlatione larii eu-lurun quam quum tamen conformalu Alter ambitus tria continet Mombra alteri est diati λος divisione ixtremini nibri amplificatum, ut omnino quattuor xsistant membra. Qua in re artificiosum animadvertas quaesin illimorum: mum ut prior ambitus a posteriori numero membrorum , Sic OSterioris ambitu priora membra ab lxtrona amplitudine AEuperantur. 132 Qua in re it par est eam adhibere conRtus sum rationem, quam instituit Hernharditus . l. I 33 de vi huius termini vide Bernharditum I. I. P. 17.

Nam cum antea per aetatem mondum huius auctoris istatem loci attingor auderem l statueremque nihil huc nisi persectum ingenio, laboratum industria adserri oportere,

is omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum

Estrataωλος praemisso onuntiato secundario effecta, cuius priora membra dissollitius per coniunctionem quo cohaerent.

2 Ita nouus hic locus vacuus unquam sui ab iis loqui vestram lauSihin desunderent i et meu labor in pri--Vatorum iericuli caste integreque versatus ex vestrois iudicio fructum est ampli SSimum cou Secutus. Est τετρακωλον leno constitutum correlatione larticularum

Nam oum propter dilationem comitiorum ter praetoroprimus centuriis cunctis renuntiatus sum tacito intellexi,

is Quirites t et quid de me iudicaretis Lot quid aliis prae--Scriberetis. Est τρ&ωλον satis arcte coniunctum praemisso nuntiat secundario, correlatione et, et .hNuncium et auctoritatis in me tantum sit, lauan istum vos honoribus mandandis esse voluistis, i et ad agenis dum acultatis tantum quantum homini vigilanti xsorensi usu prope cotidiana dicendi exercitatio potuit ad-

-ferre, ill certe et si quid auctoritatis in me est apud heos utar, t qui iam mihi dederunt et si quid in di-

iscend consequi possum, liciis ostendam potissimum i quihoi quoque rei fructum suo iudicio tribuendum osse du- DXerunt. GlEn artificiosissimae numerositatis specimen splendidissimum. Habes trium periodorum complexum quam arctissimum Neque solum periodi singulae arcte cohaerent, cum praemissu

, protasi cum exspectemus necesse sit apodosin, quae et ipsa duci dividitur oriodos por o - et arcte coagmentatas,

sed etiam intra uniuscuiusque periodi ambitum membrorum singulorum iunctura tam fit plana, ut fere praestringat culorum aciem, hoc modo: et . . . tantum, quantum t

33쪽

. . . tantum, riuuutum di hi . . . eos, Ruir et si . . . eis, qui . Est autem prima periodus τετρακωλος , quae cum extremum membrum Omnia antecedentia longitudine superet, for

odi condi causa talis oblata est, i in qua orati deesse ne-omini possit. lΕου δίκωλος, cuius incisiones insignes facta sunt hoc modo: illud; tali S. Sequitur argumentum orationis duobus vel tribus Xpressu in nuntiatis haud numerose institutis: isDicendum est enim de Cn. Pompei singulari eximia- isque Virtute: huius autem orationis difficilius est exitum quam principium invenire Ita mihi non tam copia quamismodus in dicendo quaerendus est. Statim inutem marrationem cingressus complexu rutitur orator duarum periodorum, quarum altera est δίκωλος , alter μονο-

κωλος δε : 4 Atque ut inde oratio mea proficiscatur, i unde Ohaec omnis causa ducitur, i bellum grave et periculosum,vestris vectigalibus ac sociis a duobus potentissimis rogi -,bus insertur, Mithridato et Tigrane ii quorum alter re--lictus alter lacessitu occasionem sibi ad occupandamis Asiam oblatam esse urbitrantur. Tum utpote qui referentium, non iratorie sermonem exor-

nantium morem imitetur ασυνδέ ως orationem producere conatur. Sed ne hic quidem prorsus ex numerorum Vinculis potest se liberare. Occurrunt enim tres periodi ovo κωλοι, quarum respice formationis aequalitatem:

sequi ad me pro mecessitudine i quae mihi inst cum illo

hordine i causam rei publicae periculaque rorum tuarum

detulerunt. lgi Bithyniae, quae nunc vestra provincia est, bicos

oexuSto esse complures ilhregnum Ariobarranis i quod finitimum est vostris octi-ogalibus, i totum esse in hostium potestato: lTum denique per singula membra συνδέτως progreditur L. Lucullum discedere: huic qui successerit, administran

dum unum Xpeti, eundem neminem.

In a igitur oratione haud erit dubitandum, qui Cicero talem fere compositionis rationem sit secutus, qualem Socrates, de quo Demetrius et 12 haec dicit: es κατεστραμμέi η, οιον ἡ κατα περιοδους ἔχουσα, ως η των σοκρατειων ρητόρων καὶ Γοργίου και Ἀλκιδαμαντος. λαι γαρ δια περιοδιον εἰσὶ συνεχῶν Ουδέν τι αττον ηπερ ἡ Ομήρου ποίησις διέξαμετρων δ β . Quod de Cicerono iudicium ipso facile confirmabis, si totam orationem percurreris, qua in re animadvertas quaeso complexus inprimis periodorum, quales exstant 3 7 10. 13. 14. b. 56. 3. Contra tibi proponas velim Ligarianae prooemium: HNOVum crimen, C. Caesar, - ante hunc diem non hauditum propinquus meus ad te Q. Tubero detulit - .hLigarium in Africa fuisse, idquo C. Pansa praestanti

Avir ingeniori fretus fortasse familiaritate oa, quae esthei tecum, Lausus est confiteri. In altera totius enuntiati parto plano tibi et manifestum solutum esse sermonem, id quod per lineolam - volui insignire in altera parte vestigia quidem cuiusdam periodi exstant. Statim singulare sequitur membrum , Itaque quo me Vertam, nescio. Deinceps lane solute:

34쪽

isSed quoniam dilige uti inimici investigatum est quod

olatebat, confitendum est, opinor, - praesertim cum meuε necessarius ansa secerit, ut id integrum iam non es-oSet, mi8Sudus controversi omnis oratio ad miseri--cordium tuam, conserenda est, - qua plurimi sunt con--SerVuli, - cum a te non liberationem culpae, sed erratiisVeniam impetravissent.

Initio D dua inveniuntur periodi simplicissimae: , Haboc igitur Iubor quod et accusatori maximo ooptandum i confitentem reum: losed 'amen hoo confitentem l se in a parte suisse, loqua te, qua Virum omni laude dignum patrem tuum. lQuas sexcipit nuntiatum duo continens membra:-Itaque prius de vestro delicto confiteamini necesso est, quam Ligarii ullam culpam reprehendatis. Eodem prorsus modo in sequenti narratione ros se habet: ubique simplicia, non membratim incisa enuntiata sese excipiunt, inter quae nimirum singula passim severioris periodi vestigia dispersa conspicies δρ), omnia autem nullam artis prae se ferentia speciem rhythmum ver ubique frustra

quaeres.

Sed haec hactenus. Nimium iam vereor ne in hac re tempus triVerim, quam praeteriens, ut aiunt, modo volui attingere. Restat, ut in verborum numeros accuratius inquiramus: atque hic quidem habemus nunc tale fundamentum bene firmum, quale de membrorum numeris disceptantibus deesse modo diximuS.

Dido Georgii iisti dissertationem laboriosissimam qui

inscribitur De clausula rhetorica quae praeceperit Cicero, quatenus in rationibus secutus sit Argentorat 188 l. Cuius dissertationis maxime tertium caput, quippe qui inscribatur ,Eademne omnibus vita temporibus eodemque studio amplexus sit Cicero clausulas necne fusius explicatur ad hanc

I 36 ut gra Quo audito partim eupiditate inconsiderata, i partim caeco quodam timore t primo salutis, i post etiam studii sui quaerebant aliquem dueem Q.

quaestionem portinobit cui capiti tabulam B adiecit p. 60l61,

in quam numeros clausularum, quas indagavit, in centenos relatos congeSSit.

Quum qui tabulam perlustrarit, nemo fere addubitabit, quin re vera alia sit aliis temporibus habitarum rationum compositio. Ac Mustius tres rationum classes conficit P. Quinci. a. 1 ab. - Verri n. a. 70); de imp. n. Pomp.

quarum prima nondum satis persectas, media persectissimus, ΡοStrema rursus a summa persectione recedente contineat orationes. His utitur verbis: Inde facile apparet, d quod per Se etiam consentaneum est et iis, quae supra de evitatis in Paragrophorum et cupitum clausulis disyllabis dis perquum probatur, summum perfectionem erni in mediis orationibus, quas quae antecedunt lucturi videntur cum arte, quae Sequuntur severae artis remissionem quandum indicant, ita ut Haec

ratio, ubi primum eam cognovi, habuit nescio quid, quod mihi non valde arrideret vel non satisfacere videretur immo vero scio quid nimis enim communis videtur locus adhiberi, Sc. quod nemo de caelo, ut aiunt, persectus labitur artisex, et quod senes infantium rursus fiunt instar. io autem locus communis ne quadrat quidem plane ad loquentiam Ciceronianam. Quadraret tum modo, si omnibus ex partibus, non modo compositione, sed etiam inventione, dispositione mediae classis rationes superiores evaderent, quam primae et extremae quod re vera nequaquam fit nam insunt in extrema classe celeberrima illa Miloniana et suavissima illa Ligariana, quam quidem Quintilianus crebrioribus laudibus effert, equidem margaritam quasi duco Tulliana eloquentiae. Ergo si compositione tantum mediae classis orationes excellunt, huius rei alias causas indagare oportet. Exemplum Vero Isocratis, quod ustius confirmanda opinionis suae causa addit ex Cic.

Or. 176: Quin etiam se ipse tantum, quantum aetate Procedebat . . . retiaeurat a nimia necessitate numerorim etiam pro nobis certat, certe non quadrat ad id, quod vult probari, probandum. Nam cum haec antecedant: Horum uterque se. Thrasymachus et Gorgias Isocratem aetate praecurrit, ut OS

35쪽

ille moderatione, non inventione superarit. Est enim ... in Psis numeris sedulior Gorgias autem . . . his festivi talibus . . . insolentius utitur, quas Isocrates . . . moderatius iam temperavit . deinceps haec legantur Quin etiam se ipse tantum, quantum Procedebat . . . nimia , denique haec: , Ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat , luco

fit clarius laudari propterea hic a Cicerone Isocratem ideo tantum abest, ut hic Isocrates a persectissima compositione in senectute ceterum perperam de senectute iustium cogitasse puto illa tantum quantum aetato procedebat legentem rcccsSisso dicatur, ut tantum quantum aetate procederet, etiam atque etiam perfectiorem reddidisse compositionem laudetur. Quam explicationem confirmat simillimus locus Dionys Hal. de Isocrate iud cap. XIV extr. ,οι μέντοι γ ἐπὶ τελευτni του βίου rempDτες λογοι irro εἰσι μειρακιωδεις, ως αν οἶμαι,

τελειαν αντειληφότες τὴν φρονησιν παρα του χρονου.

Ergo iam per se spectata talis, qualem ustius instituit, periodorum divisio haud ita probabilis sit. Quid quod ex

ipsorum numerorum condicione quam fortissime ei resistendum est Cadat enim necesse est ustii sententia, si Ciceronem postquam Senescens remisit aliquantum de severa arte, etiam seniorem factum rursus ad Severam artem revertentem

cernimus.

Λ do hac re forsitan iam ex ipsa ea tabula, quam ustius consecit, colligi possit Fortasse enim nonnulla indicantiam in duobus primis Philippicis Ciceronem maiorem rursus operam clausulis tribuisse, modo animum intendas in summas disyllabarum et quadrisyllabarum clausularum collatis iis, quae Wiistius p. 5 et 5 disseruit, in numeros ditrochaeorum quadrisyllabis vocibus effectorum, denique in dochmiacas clausulas ex bisyllaba voce iambica praecedenti baccheo consor

Nec vero ut his tam paucis parvisque iam fidus indiciis, postulo. quamquam hic ob maxime cillul sit ad monondum

numerum non tamquam Veste quadani detracta lacile mutari.

Sed Phil. XIV - qua oratione nullam ad hanc quaestionem

aptiorem eligi posse quis est qui non videat plano ad Optimum accedero rationum classem luce potest fieri clarius. Ac primum quidem animadvertas quaeso, quae ipso ustius p. 76 disserat: -Atque in prima elusse bi syllabus voces in sine eae-hhibente rationes numerorum perquam ruriunt, ita quidem, seu in duabus prioribus periodis descendentium isdimidium fere partem Viciant ascendentes, in

extrema contra illae his superentur adeo numero.

Nonne mirum, quod in Phil. XIV rursus hae illis i. e. ascendentes descendentibus superantur numero . y Eadem acro condicio in classe quadrisyllabarum apparet cum in rations P. Dei hab haec sit descendentium et ascendentium condicio 2b, 7:13,9 in Phil. XIV talis est ab M II, , quare Superat adeo irationes 4n ut 32 4 0, 8 habb. et aequat sere r. p. Sulla hab. 34, 7 b). Maiore etiam voco omnium quadrisyllabarum summa clamitat, quae quidem in hil. XIV numerum 47, 3 explet, ut adeo r. p. imp. Pomp. hab. 46, i superet. Plane domsingulae quoque quaedam clausulae nos docent: omnibus notum sit Ciceronem ex omnibus clausulis maxime adamasseditrochaeum et compositam quandam huius sormae ut esse videatur clausulam uuid quod ditrochaeorum numero Philippica XIV 21 3 vel orationem . imp. n. Pomp. hab. 20 superat, quae et ipsa hac re inter ceteras optimae notae orationes excellat Alterius vero modi clau- Sularum numero nempe I, 9 Phil. XIV quam proxime accedit iterum ad or. p. imp. Pomp. hab. 8), quae et ipsa hac in re haud infimum tenet locum. Exstunt autem hae clausulas

Haec sufficient, credo, ad id, quod Volumus, probandum: Phil. XIV optimae classi esse ascribendam una autem illud probavimus causam differentiarum inter singulas orationes i-

137 exstant enim Meendentes in centenis, descendentes , 5.138 Nimirum finis huius paragraphi post pacis inimicus statuendus est aliter interpungit Iolgius .

36쪽

ceronianas intercedentium cam, quam attulit ustius generaliquodam ex loco desumptam, fero nullam csso. liam igiturconemur reperire. At tu id quidem iam erit perspicuum Ciceronem, cum mutaret componendi rationem, id fecisse non quoniam semel natura vitae humanae tale fert, sed consulto orta aliqua causa permotum. Qua in investiganda magno fortasse adiumento erit, Si prius hanc quaestionem ieregerimus num iistius in circumscribendis suis classibus recto posuerit terminos. Atque illum quidem, quem inter Verrinus et r. d. imp. n. Omp. hab. interposuit, iure esse posit uni omnes facile concedunt. Sestianam vero haud difficii sit probatu optimarum Ρο- tius rationum classi esse ascribendam. Id quod libon tu mihi concedes, si disyllabarum et quadrisyllabarum clausularum Summa nec non quinqueSyllabarum compararis, si qua in classo disyllabarum vocum inter ascendentes et descendentes ratio intercedat, satis perspoxoris, si in clausulas dochmi formam prae o serentes unimum intenderis . '), denique si di trochaeorum ex quadrisyllabis effectorum numerum at amplum contemplatu eri S.

Sic si terminum Statuimus nempe post Sestianam domum optimae periodi luem censemus esse , lucrari nobis aliquid videmur, quod valde desideremus. Nunc enim facile potest perspici, cur Cicero componendi rationem in peius mutaverit. Nam duobus modo annis ante quam Milonianam scripsit Cicero, Vatinium contra L. Licinium Calvum longo pra tantissimum ex omnibus nova Atticorum disciplina imbutis oratoribus defendit a. 4 . I e orationibus autem, quas Calvus in causis Vatinianis habuit, vide quae Wilamowitzius loco supra laudato iudicat: Frellio mur Cicero amati in seinem ignen

tur in toto latibulamnu Murer sinsularem vendiam mιm sibi vindicat: rurm tm in duobus prioribus ea sedis eae nequabiliter ita apparent ut unius numerum paulo ere 'rediatur, inde ab oratione pro Aestione a manis inde ab ratione pro Milone habita adeo corroboratur, ut numerum quinti cum in Ortitionibu guae se Pinntur, in ratione pro rege I eiotaro adeo orem con Lat.

liundwerke nichi us dem et u ende und Calyus Culinius 'edenhruehien tam die his Hre Erkenniniss, das mi dem tura der siauer aue sein Ruhm Uahr H e. Num igitur adeo ostmirum, si statuimus Ciceronom in orationibus insequentibus quamquam non omnibus cin rebus concesserit Atticis, tamen id quidem studuisse, ut compositio non adeo artificiosa ideretur Nam illud non sit addubitandum, quin Ciceroni numerorum 'tudium inaud parvo Attici vertorint opprobrios id quod iam ex eo potest effici, quod Cicero in orator suo tot verba tantamque diligentium cin hoc ipso tractando loco consumpsit quo addas quae apud uuintilianum scripta videmus

IX, 4, 3 . t Cicero frequentissime dicit totum hoc constare numeris ideoque reprehenditur quibusdam uam quum rutionem ci rhythmos alliget λε'). Noo oro Cicero re vera ex vinculis numerorum se liberare aut potuit aut Voluit id tantum contondimus Ciceronem 4ndo ab ulloniana, cum magi πρaγματεια operam lare studeret, neglegentiu tractuSsin verborum numeros Nec non inveniuntur manifesta huius neglegentiae exempla. Quid enim si notiusquam quamvis adamaverint oratores numerum tamen VerSUS in prosa ratione vel maximo fuisses fugiendos. Itaquo Wustius satis domonstravit Ciceronem clausulam heroicum

ovitare diligenter studuisse. uua in re non ita multum auxempla respicienda putat, quibus ex minor interpunctione :; quaedam excusatio oboritur At ne in minoribus quidem membris heroicam clausulam cin disyllabam vocem finientem

invenit cf. . p. 7 et 90 uuare licebit haec huius formae sterre exempla, quae apud ustium p. 28 37 frustra quaeres, Seu quod aciem culorum fugerunt, quod nemo certe ei dabit opprobrio, seu quod certis commotus causis non inter elausularum numerum reserendas duxit, quod item equidem ei non cum Vituperio obicio, quamquam abis dissentio Mil. 2

140 cs etiam IX, 4. 1 De compositione non equidem po8 M. Tidicum di tb re raderem . . . nisi et citifidem aetatis honιines cristis ad ipsum etiam ιtteris reprehendere id eo candi senat ausi fuisseret.

37쪽

clausula in Ligariana invenitur: Sed initia initiis non conveniunt . . . nee clausulae clausulis, ut Cicero tuo me vertam

nescio' Lig. I , qui trimetri sinis est. Denique hanc addam clausulam di iambicam disyllaba voce conformatam V. iist. p. 63 sqq. Lig. 20 senatui necesse erri r quamquam invenitur in minore membro Ceterum cum in his orationibus tot neglegentiae exempla, quorum numerus fortaSso potest augeri, Occurrunt, nescio num medela quamvis facili pus sit, quam Wiistius adhibet, ut Lig. 29 effugiat diiambum ignoverit suis :quin etiam illud contendo I ei. 24 clausulae quidem rationem non Vetare, ne scriptum a Cicerone sic putemus Alieno autem a te animo quo modo fuit Z , quo de loco ustius p. 4 adn. non recte videtur rettulisse, quae praebeant codices, quid sentiant editores vide Halmii adn. crit. . Sed ut totum hoc caput tandem perficiam, sic compluctar meam sententiam orationes pro Milone, pro Ligario, pro Deiotaro habb., quod quidem attinet ad numerum, eximium quendam locum obtinere censeo. Nec vero discedere ab hoc capite possum, nisi prius id affirmavero me huic secundariam tantum quandam vim tribucro ad iudicandum genus dicendi orati pro Ligario et Dei. habitarum nec omnino de numerorum ratione in his orationibus conspicua iudicium laturum fuisse, nisi iam ex prioribus huius dissertationis capitibus effectum censuissem aliud genus dicendi in his atque in ceteris orationibus Ciceronem assecta

cap. V.

Cur hanc orationem seiunctim tractandam putaremus, unam iam supra causam obiter attigimus. Sed num omnino haec oratio in tractationem nostram adhiberi possit, alia ostquaestio, quae vel prior sit diiudicanda. Cohaeret haec quaesti cum flagranti illa νοθείας nota, quam ei olim inussit Frid. Aug. Wolfius. Non est, cur Vereantur regis philologiae muneS, ne se plus semel iam exagitatas denuo ampliore disputatione velim excitare: non res mihi est cum ipso. Nam illud et mihi habeo persuasum nec iis, qui aliter sentiant, si quidem sunt, persuadere conabor aut nostram rationem aut nullam omnino, qua sertur sub nomine Tulliano, re vera esse Ciceronis λεβ . Sed otiam plerisque olfi aliorumque ro-prehensionibus remotis permulta tamen adhuc quibusdam remanere videbantur et in verbis et in sententiis, quae ossenderent: ut Eberhardius in praelatione editionis Richtorianao iterum a se curatae haec dicit p. II: Dagegen in de logi schen und de sprachlichen Anstosse so Viele, und das Bild, das vo Cicero egoben ird, is ei so edenhliches, assaus adagogischen Oriindon dio in gehende rhlaruncin dorΚlasse nichi emplatilensmori orschein λεε). Cf. etiam oliori

143 Ne quis me arguat ut nimis petulantem parumque verecundum: qui quidem viri praestantissimi eximium sagacitatis et doctrinae modum etiam tum non possum non mirari, ubi manifestum sit male ea esse adhibita Nec vero sacere possum, quin laue me conspirantem latear eriptorem eius sententiae, quam r. Richterus in editione orati Caesarianarum his proposuit verbis: Un noe mehr, te Nais aue nichi, assmes sein Urtei emst semein hal. Das aus dem ratus aetner 'ede ea si displicuerit condisio velim tibi persuadeant lectore memini

ipsum eae se Ro/si non rem seriam agere, sed rectiora edoctum vineta mea caedere via hoc totum semι criticarum suspicionum ne in imperitorum manus veniret, carinando eludere voluisse etiam hae possunt feri, et ver sunt interdum, quae non uni verisimili α. 144 Nos, ut paululum a propria causa aberremus, ne Oe qui

dem huic editori concedimus Ciceronis mores ex hac orationes deteriores

38쪽

programma, qui inscribitur nonnulla d Ciceronis orationo pro M. Marcello Ratibor. 18 45 p. 22. Quare alia xstitit opinio haec orationem pro Marc. ab non ab ipso Cicerono oditam nec propterea limatam esse quam opinionem proserunt ulter ,Ciceros edo sur de M. Marcellus latet ni soliun deuiscli mi Anmerhungon. Ratibor 860 p. 3: Die Fruge aber, melche sic notwendi an de eben avefihrten Punet nil I, wer se ede a gereichnet habe, da ieero dies te herile nichii ethan at, tris verachie e Mog-Hehkeite uti Animor ru . . . et Richter-Εberhardius p. 9:, In liber urbe ite teries ali legi uns die Rede te hernich vor, Utichen rex Uur nur in der Meder schristder ue hygruphen. Quod si recto se habuerit iudicium,

apparere quam ex ceteris: immo vero nostro quidem iudicio haec oratio, quantum ' hanc sententiarum sartem attinet, sane lenae contentions Sustinet cum Ligariana, quae quidem paene efficiat, ut Ciceronem, quem alioquin saepius vel despicere coacti sumus, propter ingenuitatem et liber. tatem animi, quae hic elucet, diligamus ae suspiciamus. Ac de Ligariana quidem conser, quae almius In praelatione editionis suae ex Drumanni libro affert: Nur in Cicero onni unter so seinlichen Vorhalinisse die Wiirde uia Freimittighei de Republicaners mi de Feinhei und uruck-haltun de Hosmannes veretnigen. In Marcelliana vero talis animi oratoris irimum testis est tota orationis inventio. An non viri fortiter animoseque agentis est laudationis rationem sic constituere, ut in altera eius PRrte principi ea ponat ante oculos, quae reliqua sint, ut fiant De indosingulares quoque passim inveniuntur sententiae quae dicendi libertatem indieant, ut g 24 nradiaque uterque duae faceret armat ιs, quae idem ο- satus fieri prohibuisset I9 serri sati eis etiam iudicibus, qui minis post suemdia de te iudieabunt et quidem haud scio an inforruptius ou uos, nam et in amore et sine cupiditate et rursus sine dis et sine inridi iudieabu,u. Ex I 22 extrema equidem puto nil nisi desiderium pristini reipublieae status apparere: doleo PM cum respublici immortalis 3se debeat, eum in unis morialis nisια consistere. madem seroratione haec quaeri 2 leguntur, explicanda puto: nisi belli civilis incendium salute patriae resti eris. Sic enim ea censeo interpretanda , enndu nielit en urgerkriegsbrand hoc valet die urgerkriege uberhaupi dure di Wioderherstollunt des aterlandes i. e. durch die lederher- stellunt de alten republicanischen Versassungh gelosch i. e. ni immerbeselligi haben irst. mae interpretatione id simul lucramur, ut locutio,ineendium b. e. salute p. restinguere non ita inusitata et audax videatur cf. Richter-Εberhard adnot. et Wolfianam edit. p. 63).

luco clarius sit Marcellianam in tali, qualis nostra, quaestione nec deberi nec posse respici Sed non possum adsentiri huic opinioni. Primum enim equidem, quae necessaria quadam vi huic sententiae mos alliget, causam prorsus non video. Ac de singulis quidem locutionibus et sententiis, in quibus quidam haerebant, hic dicendi locus non est nisi qua ex ipsis, quae infra de genere huius orationis disserentur, ad hunc locum 'edundabunt sed inum, quod vel ad inventionem vola dispositionem attinet, non possum hic non commemorare. Saepius enim viri docti id commemoraverunt hanc orationem ex duabus plane inter se seiunctis partibus constare, quarum altera orator Caesari gratias ageret 34-20, altera 33 21 32 ad ea responderet, quae Caesar de insidiis inimicorum protulisset Ricliter-Eborhardium praef. p. 9 : AD Gwiderunguus uesura . nuruche nimmi sim ius disse rare nor ungi rure Teste die ke in and res Bund unter sic ver bindet Si prosecto res ita se habeat, si conexus singularum partium re vera sit tam dissolutus, mihi quoque hoc argumentum 'atis indicare videatur orationem nostram a Cicerone non ad editionem perpolitam limatam quo esse. Sed pace dicam virorum multo me doctiorum hac de re magis externa orationis species cs. 2ID Nunc venio ad gravissimam querellam et atrocissimam suspicionem tuum e. q.s. ud- ducti iudicaverunt quam internum sententiarum nexum ac progressum respicientes Mihi vero huius orationis dispositio multo magis quam in panegyrico atque ex tempore quidem, ut aiunt, perorato exspectares, videtur accurata et diligens. Tongum est omnes hic particulas ut bene et cohaerentes et procedentes detegerer pauca sufficient, quae ad nexum duorum illorum sapitum illustrandum trunt cidonea. In prooemio, quod continetur primis quattuor paragraphis orator et causam et occasionem Hicendi indicat Sequitur inde a paragrapho quarta usque ad tricesimam alteram ipsa laudatio: quam exeipit epilogus S 33 et 34 quo breviter iteraturi gratiarum

act)0 ut unde sit orsa. in eodem terminetur oratio. Taudati vero sane in duas est divisa partes, sed quae pari modo

39쪽

gestae iam ab eo, qui laudatur, res in altera SD21-32

gerendae adhuc respiciuntur. Luce enim est clarius commemorationem insidiarum, quae Caesari a quibusdam parari

didebantur Si 2 et 22 transitum modo efficere ab altera

ad alteram partem, et proprium secundae partis argumentum non tam contineri his verbis nunc venio ad gravissimam querellum .q.S. quam his: Omnia sunt excitanda tibi, C. Caesar, uni, quae sueere sentis belli ipsius impetu, quod necesse fuit, pereulsa atque rostrata constituenda iudicia, revocandusides, Omprimendue libidines, propaganda suboles, Omnia quae dilapsa iam difluxerunt severis legibus vineienda sunt λεβ . Sed ne quis mihi occurrat interrogans, quonam modo gerendarum rerum mentio ad laudem posse spectare, ut id praemuniam quae potest fingi maior laus, quam quod unius, qui laudetur, ingenium ac potentia tanta praedicetur, ut futurarum rerum salus in hoc uno consisterὐ ab hoc uno exspectari et

debor et posse dicatur λεβ) Atque illum quem modo deteximus. transitum elegantioris isse artis mihi 'uidem habeo

145 Quo nos teliter-Εberhardi sententia rapiat, optimo demonstrant, quae ad initium cap. X adnotat: Mehdem cie epia odiae de Caesar an eine hoheratisi Mesemahrit hiat, ehreis mi einem MiMMira an die senoste rimans hei a dem Iavpithema disses Theias u MI At ille quem dieit excursus septem Paragraphos explet, proprium quod vult huius partis argumentum quattuor tantum continetur paragraphis. Quomodo id eongrueret illis, quae Quint. IV, 3 I de egressione praeeipit At qui eae media erumpi , esto ad id redire debet, unde devertit Quod autem re vera oratoreap. X ad id revortitur quod cap. VII protulit, ne id eredas eontra nos pugiinre, memineris velim, quae sit huius orationis condicio loquitur orator apud omnes senatores, sed alloquitur unum. Qui autem aderant, inter eos non dubitandum est, qui fuerint, qui Pompei partibus studerent, certe qui eodem essent animo atque orator. Ad hos initio cap. X sermonem quasi avertit a Caesare hortans eos, cum semel ostendit in uno Caesare positam esse patriae salutem, ut victi victoris aequitate abiectis omnibus odiis invidiisque omnes unum velint l. e. pro sua Parte Caesarem in opere dissicillimo adiuvent. Hortatus hos et quasi nactus eorum vota 32 hae refert ad Caesarem nisi tu, C. Caesar e.q. s. quibus votis nimirum id una eontinebatur omnes velle patriae restitutoris vitae et saluti

consulere.

I 46 Ne quis nos credat immemores esse eorum quae adn. I 44 diximus videmur nobis non Onstare, sed videmur tantum.

Persuasum nempe cum plerumque id si statuendum veteres oratores, Si quas ad editionem perpoliebant orationes, iis eam studuisse induere speciem, quasi re vera sic, ut legebantur essent habitae, sic Cicero hic, cum re vera bene disposuisset, speciem malae contaminationis duas illas partes prae se ferre iussit, cum dispositionem ad ea tantummodo capita, quae ipse

Caesar attigerat, accommodasse Se simularet. Sed, ut tandem ad nostram causam revertamur, etiam, si

ipsius orationis formae nullam iam haberemus cognitionem, tamen verisimillimum iudicare oportebat eam ab ipso Cicerone oditam fuisse. An quonam tandem modo factum fingitis esse, ut Ligariana et Deiotariana ederentur, nam de illa id nemo infitiabitur, de hac epistulae cuiusdam testimonium habemus Marcelliana scriniis retineretur Immo vero ut ederet hanc, quam primam postquam tamdiu tacuit, habuerat, permultae cum causa debebant commovere. Quicunque enim norunt mores Tullianos, id certe mihi concedent libentissimo eum occasionem arripuisse ,diuturni silentii finem aciendi certo non aequo animo tulerat, quod tamdiu eloquentiae principis voce et forum et curia carere debebat. Iam hoc vano gloriae Studio commotus curaverit, ut statim etiam pervulgaret orationem. Accedit quod properavit Cicero consentientem socum novo rerum statu profiteri ut ipse in illa saepissimo laudata epistula, tam IV, 4 4 haec dicit , mi eius ossen-xionem, qui fortiasse arbitraretur me hunc rempublicum non putare, Si perpetu tacerem e quem suum animum quin quam primum in publicum quoque prodire voluerit, mihi quidem non est dubium. His omnibus id certe assecutos nos putamus, ut nostro iure Marcellianam quoque in hac tractatione respicere OS-

Cuius orationis plano os alia condicio ac ceterarum Orationum Caesarianarum. Nam cum Ligarianam et Deiotarianam prius etiam quam ipsam elocutionem perlustraremus, propter quasdam causas extrinsecus allatas probabile fuerit ad Atticam accedere dictionem, de Marcelliana potius contrarium

quiddam contendi poterit. Primum enim eius generi, quippe

40쪽

qua in panegyricoriam umero sit habenda, sane non apta fuisset dictio tenuis. Quod quo acilius tibi persuadeas, scias velim ipsum Lysiam in panegyricis a propria dictione sua aliquantulum recessisse magisque ornatam sibi adscivisse. Cuius rei et superstites eius orationes sunt testes et Dionysius alicarnassensis, qui haec de hac re iudicat in iud. Lys. c. XXVIIIp. 518sq. R. Ἐν μεν η τοι ἐπιδεικτικοῖς λογοι μαλακωτερος, ωσπερ φην βουλεται με γαρ η'ὶλοτερος εἶναι καὶ μεγαλοπρεπέστερος και τῶν γε καθ' ἐαυτον ῆ προτερον qτορωνακμασαντιον ουδενος α δοξειεν εἶναι καταδεέστερος ου διε - γ έρει δὲ τον κροατὴν σπερ Ἱσοκράτης xi Λημοσθένης , collato c. III p. 45 R. Aυσέας δὲ τοιουτον sc ornatum oυδὲν ησκησεν . . . ποιῆσαι, πλην εἰ τι μικρὰν ἐν τοῖς πανηγυρικοῖς. Deinde no Caesaris quidem in hac oratione tanta ratio habenda fuit, quanta in rati pro Ligario et Deiotaro habitis. Nam in his apud eum dixit eumque est allocutus, a quo aliquid erat impetraturus, liberationem scilicet eorum qu mugis orator, ut auditoris aures captaret, id genus, quod ille adamaverat, adsciscere debebat. Contra in Marcelliana, quippe quae quamquam uni viro gratiae agebantur, tamen utpote laudatio non magis ad eum, qui laudabatur, quam ad eos, apud quos ille laudabatur, spectaret, multo magis oratori licuit sua dicendi consuetudine exsultare. Quae cum per se spectata iam sint verisimilia, Vera reperientur ipsa huius orationis elocutione ante oculos posita. Ut undo consuevimus, ab latinitate exordium capiamus, maxime haec te ostendant:

10 longe praestantissimi codices G emblaeonsis et E

furtensis haec praebent: omnium Marcellorum meum Pectus memoria obfudit e cuius mutandae scripturae nullam video causam, quamquam qui locus Taciteus Ann. II, 31 satis constat eo pavore offusum Claudium , haud iniuria comparandi causa afferri solet, non omnibus partibus satisfacit. Sed liberiore vel singulari quadam constructione usus Cicero Ob- fundendi verbum ut hac significatione praeditum, sic huber et vas emi sen, etwas liberstromen usurpavit λε' .

Cuius structurae nescio an αναλογον quiddam quadam quidem ex parte in praecedente paragrapho 9 invenias: , eiuSmodi re . . . obstrepi clamore militum videntur , ubi Verbum intransitivum passive enuntiatur, quem usum Hell-muthius l. l. 40 ,haud dubie e Graecorum sermone in Latinum irrepsisse contendit. Nescio num recte sed cum Semel ad graecismos pervenimus, vide num huc νακόλουθον illud, quod 3 17 ex tr. conspicitur, possis reserre: alterius vero partis nihil amplius dicum quam id quod omnes verebamur, μι iis iracundum futurum IDisse victorium. Ad quem locum Richtor-Eberhardius haec adnotat: der Sala Dd dure eine Parenthes unierbroehem, uti dere Ierbum sic de Uberrestanschisessi, gl et o de U I, 22: quoniam . . ., ut placet Stoicis, quae . . . gignuntur, ad usum hominum creari. IVetthuufger o die risehen, exonder Pluto Eriler Sp. 55, 4, 7. Quamquam nescio an hoc loco omnia recte se habeant, nisi quod illa ulterius vero artis insolentiore quodam modo sint transposita.

Ex samiliari dicendi consutitudino sumptum sit o0:,reliquum facere pro ,relinquere' de qua locutione v ad Philipp. XIII, 48. Huc eodem sorsitan in eadem paragrapho sit reserendum commemorabilis vocabulum pro magis apud Ciceronem pervulgato simplici memorabili os Wolfi adnot. , Commemorabili pistule vel alia virtute praeditus nemo reperitur apud Ciceronem, etsi hoc genus laudis ei frequentissimum est, et memorabili fortasse usus esset fideliore memoria Scriptor. Procul dubio volgarum formonem illo pleonasmus 3 14 ,prudens et sciens redolet. 3 , arma ab aliis posita, ab aliis erepta sunt . De hac structura videntur respicienda, quae docet elimuthius l. l. 57 erbum eripere vulgo ita usurpatur, ut 'Sona, cui aliquid eripitur, dativum usum aecipiat. Haec constructis in orati. 67j' . . . legitur in Verrinis non raro prae-

Ciceronem in hae oratione libentissime significantiora vel insigniora arripuisse aliis quoque locis potest ostendi, cf. quae infra de Voce Reuus disseremus.