Morum doctrinae apud Hesiodum initia dissertatio

11쪽

6 1losiodus in iiiverso docti inae morulis apud Graecos Ditu obtineat, definitatur et examinetur. Nam omnia eius pro uepta quoui emim,ris quo orta sunt pueritiani quasi et simplici latet prae se ferre pertum sit, hoc quidem diligenter

nobis in instituenda quaestione tenendunt crit.

His ita expositis quum iam transire liceat ad summum principium investigandum, e quo morum praeceptam

si ea omnia manarint et necessario vinculo nexa sint apparet non altius quoddam undamentari quaerendum esse, quale meditaniis demum et universas rationes mortalium ad cerias notiones redigeti us mentis studiis struatur sed illorum caussas praeceptorum ex universa ratione advimustodes vita que tui publicae tum privatae conditionibus esse repetemhis. Qua quum ita iam supra significaverimus, ut Pioxima Ostilomerum aetate omnium oninino rei uni conversionem suctam

esse diceremus: Me ipsa conversio qualis uerit , ex ipso earmine estode satis cognoscitur. Etenim iustitia et vi tute sublata, reges populis male imperasse legimus, cives nutei discordes inter se ex vita privata pristinam innocentiam ei pudorem sustulisse. Atque hoc tanquam vinculum est, quo, quaecunque de moribus ab Hesiodo praecipiuntur, comprehendantur et copulentur. asta quidem miserrima aequali uni conditio paucis verbis vividissicii Oh oculos posita est in hac deseriptione isNunc est serrea aetas. Nihil est non plenum omnis generis malorum, quibus animus simul eum corpore premitur, ipsa adeo spe meliorem unquam sere Grum humanarum conditionem sublata. b. E. In sqq. o sis q. ao3. s. 96 sqq. Iluius aut eli universae depravationis evanesceritisque virtutis et iustitiae consideratio eo tristior in II

siodi animo sui eoque acerbiores querelas eliciebat, quo immitiora in vila privata a Persa ratre iniustissimisque iudiei hus ipse perpessus erat. Quibus rebus Hesiodus intimis quasi poecimqs medullis lacessitus et lilrbutus lio sibi Proposuisse via desur, ut ium itidiem tum fratrem graviter moneret et qlian-lum in se esset commovet ei, qui ad modestiam, impuran-

12쪽

thim, virtutem redirent. Quam ob rem in ea fas sibi in tu

tetulli in videbat omnium rixariam et liti lim. Quas lui deni

sibi persuaserat in prava aemulatione et studio, quo alius alium aut aequam aut superare vellet, ito ita esse, ni iuualtera ex pari in mimia mugisque indius marcescente bo minum industria E. ii 52. . Haec enim remanserat

uitum subsidium, quo unianae vitae status Ortiar Hille On

ditio emendaretur, ex quo Iuppiter, a Prometheo atrocissimavus graviter lacessitus, hominibus cum Pandor innumer bilia mala immiserat, omnesque eorum vitae rationes per complures generationum gradus, maxime autem quinto , quod ipsius esiodi fuit, neu infelicissimo, sublatis de terra Pudore et Nemesi in pessimas paullatim verterat M--S.ὶ. Quae Hesiodus, quum de , ita a ea a te loquitur tisin- quam utrum, praesagire tantum videtur, re vera ad praesentem statuti iesurri vult in Nam qui quinti genetis hominibus quasi sons fuit actionum omnium. - δικη ἐν χερο h. e. ivs sortioris is sequentibus etiam essertur. Fabulam dea iseire et luscinia quisquis hoc loco posuit bene posuit, quia tum ipsa ad iudices dirigitur tum reliquum carmen in

δίκη tractu nil versatur. Illa autem lex, quae dum IIesiodi temporibus iustitia proculcatur CE aaa.), et iudice numarii largitioni tantum putent, magis indies invaluit, ita denuo exprimitur ἔχει - - πολλον ἀμων. . .'. V. ao sqq. In hoc igitur potissimum consilium poetae positum est, ut sensum iusti iii iustique, qui in latris iudicumque mentibus prorsus interierat , resuscitaret. Qua quidem in caussa iis porro Hesiodus acquiescit ei quasi insistit, ut quam detestabilis sit vis ad arbitrium constituta edoceat s h. Io4-ars et quaecunque aut e servata aut e neglecta iustitia hominibus oriri solent pulcherrimo depingat ' E. at 5-Mm Quum autem ad eiusmodi praecepta tuenda octa en-

13쪽

tiret gravi aliqua adboietatione opus esse, omnes, doctrinam sitam superstrii xit ipsorum voluntate lectrum, impri- tuis Iovis, qui bona lacinora fieri iusserit, malorum autem vindiciam minatus sit. Humanis in rebus poeta dum versalia iur, quoniam eae e diis omnes pendent, ii rem insinuit, Ma nulla hominum actione deorum potentiam et administrationem separari Posse demonstret. Quε propter hoc ipsum

Hesiodi consilium fuisse e toto carmine intelligitur, ut Miamines, quae essent illa ab ipso Iove praeswripia, doceret

eosque commoverei, ut remam humanariam recte iusteque gerendaru It via in optimam, quam inprimis in industria, assiduitate seduloque labore consistere eontendit , a Iove ipso demonstratam ingrederentur.

Disputatio quunt ad tunc usque locum instituimus vix Vereor, ne supervacanea esse videatur , quum duplex ex ea

fructus, quo propius et accuratius definiatur consilium meum, percipiatur. Primum enim essectum est, ut, quoniam im i ci a moralis inter Graecos disciplinae apud Hesio

du, indagat et illustrare propositum est, Hesiodi praece pia moralia non prorsus separata neque Bb universo Graecorum cultu remota esse intestigatur, sed potitis transilum signiseare a primis apud nomerum morum doctrinae vestigiis ad posteriorem temporum magis philosophicam eius dea

mons lustrali Di Em. - Quae praeterea maximi momenti res e

praemissa disputatione redundavit , ea cernitur in cognita summa caussa, qua universa confirmatio et commendatio sententiarum Besiodi moralium nititur ex eademque nobis quoque deinceps singula quaeque, quae buc iaciunt, erunt disponenda et describenda. Quaenam igitur disputationis quη tum futura est partes potissimum traeiandae sint, facile Disiligo by orale

14쪽

perspicitur Quoniam enim omnia , quae praecipi uritur, ad iustitiae notioneni, quae quidem latissime patet, periinent, in ea ipsa contemplanda summa scriptionis cotistat. Sed huius rursum omnis commendatio et probatio hostia est

in pia divinae omnium et iam humana rutri a d m ii iis rationis persuasione et a diis vindictae poenaeque metu; DRe

doctrina ita per Hesiodi armen pervulgata saepeque repe illa est , ut ei persuasum bisse videatur, omnis viriuiis ii

manae, imprimis iustitiae λntem, originem et caussam pistatem esse erga deos. me hac igitur primo loco sci' moesse debet. Tertium rerum metandurum genus, quod Perramen nostrum sere amplissimum est eommendatissimumque, re vera ad iustitiam redire ex iis quin iam dicta sunt opparet. Est illud de tu hore in is niversum singulisque laboribus suscipiendis, quod unum est praesidium, quo quis ab iniuria inserenda retineatur. Ilo quoque tertium, quo proe pia uesiodi moralia tendunt, gemis, lino solum ad iustitiam tandem respicit, sed ad pietatem etiam erga deos. Nam qui laborat, imprimis qui gium colit, uncto negotio et a diis constituto operam navat. mutus rationis, ubicunque do labore sermo est, armen ipsum testimonio est. Itaque poeta

τα τ' ἀνθρωποισι θεο διε τεκιιηραντο. Dii enim ipsi insiἱ- tuerunt ut homo agri colendi negotia suscipiat , quod iis

quoque locis probatur Sia Sol sqq. 467. q. 48i. Ut

omnes labores recto iustoque ordine suscipiantur, annus a love ipso in erias. paries divisus est. Singulos igitur dies Hesiodus sigDificavit, quibus se sit negotiis vacare, qui igitur Iovis esse dicuntur E. 767. I. l. mas rationes qui bene observat pius in deos αναιτιος ἀθανατοισι praedicatur 8as Omnia igitur opera, quae suscipienda commendantur ab Hesiodo, ad vim caussamque livinam revocari vide

15쪽

III. Io Irin rerrem suberenti me. Arctissini igitur tota Hesiodi de virtute ililigenda et donioribus universa doctrina obaeret cum omni eius re in i sopinione, qua quidem nihil altius inside poetae nitimo,

alia nihil intentiore cura amplectitur, defendit ac luetur. dii erm lesiodus saepissini et bonorum et malorum in rebus aussas repetit:

es. E. 99 2 5. Grave est in hac caussa momeniunt, quod dii in univcrsiti uppellantur Oor ῆιοε luco 46 6 IS. 66έ.M. IOm. Odyss. VIII, 5a5. qui bonorum auctores PQSlqualia initio suae ipsorum utilitati, muneribus honoribusque dividendis, eo uiuerunt Θ. ii, ita, hominum quoque ψromani in bonam aut in malam partem habent Mala omnis seneris vel a cliis ipsis proficiscuntur vel e voluntate Oruini minent. V. E. 42 49. 8o. Et quae dii imi enduiit, ea nemo fugit. E. Q, S. 613. s. Hom. Odyss. V. M. Propter Prometbei sculus pro bono datum est malum et quidem sub pulchra specie, quo facilitis homines perdat . 585. h. 56 sit i. 8 sqq. Iuc notissima labula origo cuiusvis in rebus humanis muli a Pandor repetitur, qua apparet v lierem generuiim signiscari. Quin ininio tantopere ita opinio, ut maxima lominui poena ipsa esse mulier summumque aliarii, a quo omnes generis urna ni miseriae clueantur, credatur, pud Hesiodum pracvulet, ut ad gravissimuin muliςrum odium ipsum impellat. - Universa haec do malo a diis prodeunte opinio continetur Theogoniae loco quo omnia sere mula quae inter homines versantur per Pringeniem quasi inter se cognatu atque e divitio sonte Prosecta enumerutitur. O. 226 - αῖα. - Contra nilii non honum epit estodi mento deorum benescio inter homines exstat. Huiusmodi opinio, quae e sensu quodam nativo prodit, νον- antiqua est ut iam ilomero usitata. In universum . Il.IV, buo. XIII, 739. d. Vlli io . XIV, aia XX lil la Quu nvita ipsa a diis proficiscatur ut ii o. ibo isio. , VPixur

16쪽

V, 9. l. vel per ni inistros suos lasci vitri libet, ne quid - iunia eum fugiat K 26. 56.ὶ non externus tantum res

beritat et administrat sed id ipsin regit, quod in imimis quasi venis medullisque insidet, tamquam ni ipso in

mentem immissum. Ipsa praecepta moralia Iesiodus, quaere vera e cuius lue ratione et naen te procedunt, a deo ducit, qui ea iusserit, custodiat, vindicet. Deus enim ipse virtutis et iustitiae amantissimus est , ut bonum elisia ut, odio sit malum. Virtus igitur lio num adiuvatur et susten- latur fu i ), malum quodque punitur. V. K 9 8o. l. cc Ioni. d. IX, 277. l. Aesch. Suppl. 32 753 ut imprimis iustitiae dii, quae ipsorum primaria est virtus, existunt gravissimi custodes et vindices. Felieissimus igitur et seriunatissimus in hae terra iustorum est uatus χ αα -

239. s. 287), Olitia inpro horum ii filissima concliti ora E.

Mo-Mω. Quoniani lio quoque loco poeta respicit sui maxime temporis miserandum sitne statum , ad reges adiicit debortationes , ut a lactis iniustis caveant. 5 seqq. Graviter imprimis ius ni iudicibus ipsis violatum vindicatur. V. E. et a se l. 24o. s. Theogn. St. V. 274. Diom. ii XIlI, 63 i. Auscii. g. 56 seqq. l. Iusti autem omni ratione a deo adiuvantur ut custodiuntur. E. 28α. Quum quaevis omnino superbia diis valde displiceat salo ali),

17쪽

tissiinui placabili animo amplectuntur, opibias cum t Linthonoribus ornant mitemue inant. V. 53 sqq. . 16sqq. 476. Praeter iniustitiam et eontemptum religionis ea potissimum probrosa et sagitiosa iudicantur quae sanctae

falli iliarum necessit iidini et quae liuic vicina esse videri s

lent ossiciis repugnent, ut impietas erga parentes, supplices ei hospites, quae vitia inde a v. 329. ita Oeensentur 1σον,ος. . . . ac τ λ.y ut eundem improbitatis gradum signiscent, quippe quae non minus iustitiae quam pietati erga deos ini- antea sint. Nam hoc grave letum esiodus addit rd ἐτοι πιυς αὐτὀ ἀγαιεται δ ει τελευτὴν Alia tandem restat ratio , qua arctissime persuasio de de '

riim potentia et regi miti cum univErsa deis Orthus doctrina

coniungitur Cernitur ea in iis, quibus dii ad promovendam v kra, re ni humanam is sum valent. Primum virtutes, quae potissimum in bono viro desiderantur, summo et persectiso simo, qui hominum animo cogitari potest, gradu in diis,

Praeter ceteros in Iove Conspiciuntur, atque ita et ipsae magis sanciuntur et sanctiores reddunt deos. Quid quod virtutes ipsae tanquam deae describuntur. Nam ut prisci aevi homines, quae in rerum natura evenirent ad deos auciores reserebant, ita etiam ea, quae in hominum mentibus acciderent, singuli ribus e caussis repetebant, quas ipsas cogitationis calore quodam et vigore personarum no ione indu bant. Qua re metus, consentio, iustitia ullaeque virtutes et vilia in deorum numerum recepere. Sunt praeterea quaedam numina certis quibusdam virtutibus praecipue irae dita, quas observare et custodire soleant a56. 58.

5. l. summa igitur huius disputationis hae est, quod in vita humana omnia seri consilio et voluntate docemur. Quod IIomerus dicit Λιος )ἐσελειε το βουλο, abra esiodo ita enuntiauirri Λιος ιιεγάλου δια βουλας. V. Q 24. i.

' ooa. Ei igitur summae voluntati ei imperio simulatque

18쪽

tiomines sese obnoxios et subiectos seniluni, in animis eorum et meriti luis Potite sua mi a d eois oriri debet et ubique serva i , quam ut fontem P sumus nuncupare virtutis, ii ex ultera pari virtutum prii in praedicare pietatem. sane igitur ex Hesiodi sententia infra accuratius explieatvri sumus. m. De virtvi humana in utrirerarem. tius disciplitiae moralis sinem tandem postium esse in

approbatione et coni metitiali On udis, non est quod lioeloco demonstretur. Omitis autem ratio, quae ad virtutis

notionem pertinet, ita quattuor partium nititur liqua, ut aut in perspicientia veri sollertiaque versetur, aut in iominum societate tuenda tribuendoque suum euique et rerum contractarum fide, aut ii iii in excelsi atque invicti magnitudine ac robore aut in omnium, quae sunt quaeque dicuntur, ordine et modo, in quo inest modestia et temperantia. CL Cila. De Off. I, 5. Quae quattuor ita inter se

Olligi illi et i Ial licii sunt, ut Oirilem unius virtutis xerat ei sint noni inanda. Hae sunt posteriorum Philosopliorum 'Tu a t-

tvor virtutes primariae, quas plerique esse statu runt soν - δικαιοσιν , ἀνδρίαν, σωφροσυνον. Quan

quam autem eiusmodi quidem bonariam actionum divisio ei tractatio ab Hesiodo debet aliena ulli cari, aut ei standa mentum earum bene animo pereeperat, ita quidem, ut ex unius virtutis notione omnes hominum actiones iudicare et dirigere studeret. Viriuiis igitur lignam et pravitalis, qua solavit tus ipsa spectatur et probatur, Hesiodus tum distincte illustrat, eiusque dissicultateiri, Prius litam victrix evadat,

deseribit. V. E. 289-z9έ Quo ex loco gravissimo etiam

uae eat vulgatissima inter veteres sententia, silua maxime Disiligo by orale

19쪽

coniunctio loci rinae moralis clam ipsa de diis opinion pla-itissime opiparet, quul nolιi iPsis, ut rigna tantum sperationi ad virtutum perveniat, sit institutum. Iam igitur G sentium est, quae si viriuiis niuri nesiodum notio. Neminnoni enim ni eius carmen legerit nigere polos , virtutis

nona n non e sensu acciPiendum CSSe , quo apud Graecos

posteriores seri solitum Una est, ut iam pronuntiem quod in a magis probabitur, esto ii virtus, ad quam reliquae omnes reserendae sunt, δίκη, a love hominibus solis data, animalibus negata, ut docetur loco valde memorabili αα 8 seq. An nui cui noti latius ni ilia paler videtur, nam δικαιωτννης aut iustitiae, quibus propius unum quattuor illorum sensti iam in licatur, quum ita omnes sere virtutis

partes continoui de poeta sententia nunc enim virtutem solam ab Iesiodo tractari, reliquarum vero indicia tantummodo pud cum inveniri , cdum nomina occurrere, interior disputationis pari demonstrabituri Quae ratio cum consilio poetae, quod per totum carmen sequutum eum esse sustra probavimus, omnino convenit. Nam quum omnia IIc-siodea praecepi vitae sum et lili tutela reserenda sint itaque comparata, ut rerum humanarum re te gerendarum via optima ex iis intelligatur, virtutis quoque notio ita conciperetur necesse suit, ui consilium poeiae universum servoretur et sustentaretur. Quem ne quia sola iustitia δικη)servata ex lusu et attingi posse conlisirili inus , lianc vii lutompotius bonitatem Probitatemque in universum significare si tuendum est. . igitur sensu Cic. De Oss. I, . iustitiam praedicat in qua virtutis splendor est maximus, ex qua boni viri nominantur. Apertissime autem latior liae et antiquior sonu illi , qua iustitia virtutem universam significat, a lieognide, qui proximus IIesiodo in excolenda disciplina morali est, ita pronuntiatur, 1 7:

Hesiodi auctoritato. s. Plat. Repl. II, 364. a. 365. 3 sqq. Xenoph. Nem. II, 1, 20. l. Complures locos collegit illinc ad Xen. l. l. Disiligo by orale

20쪽

iustitia in Iesin diis statuerit summan et ullam esse vilestia tona,

proposito hoc eius convenientissimum esse cuique facile videatur, quod omne provilalis improbitutisque genus niustitiae notione eoimprehenditur. Quaesinam complectitur eorruptelam ossicia et erga homines et erga deos tuenda

D Ira illit illi viri uin illi , lion in amilue cuni illis consiletudo,

dum iustitia colitur firma et intcgra, tollatur. Nam iustitiae certius homines eum diis eonciliet necesse rit, quo vorius ea a diis prosecta esse ereditur. V. 'E 56 4mu δικαι, αἴτ' ἐκ- ωιν αρισται. Sicuti igitur iustitia custodit arctissime cohaeret cum pictale erga deos Servata, ii vi οις, a rogans iniustitia et Genata violentia, ab lesiodo coniungitur cum spreto deorum cultu. io6-i Ss. Pravii illa et iniustitia quae serrea aetate obtinuit insignis describitur discorclia et infaustis fluctiis, quibus homines inter se dimicarent s. o τλιοι scd. οἴτε θειῶν πιν id Orες v. loeus insignis i -isI. - Siculi pax et concordia ui assiduae iustitiae comites apparent in sqq. , ita cum iii Numa iniustitia copulata cognoscuntur discordia et bella. H

Iam in eo sumus, ut quae praeceptorum Hesiodi loralium genera esse hae priore scriptionis tostrae particula statuimus, qua quidem in universum rationibus ea sulcire atque ad principia revocare conati sumus, singulari quodque disse