Morum doctrinae apud Hesiodum initia dissertatio

21쪽

omnia, quae erga deos tuenda sunt, ossicia notione εο--σειας, δε induit oνιας, resigionis, Pleialis, reverentiae, vel secundiae continentur, quae antiquitus in prima πείρωνος

CXV. Goelii Triplicem ni in totissimum et'res statueretant legem hominibus observandam esse, quarum prima pietatem erga deos iussit nae leges a Triptolemo putabantur esse latae, easque Elii p. fragm. a. Antiop. ita exhibet τρεις εἰσιν αοεται τυς ε χρὴ ' di κειν , τεκνον, θεους τε τι ιαν, τους τε θρεφαντας γονεις , νυμον τε κοινΟὐ 'πιλάδος sc Eur. llere. s. μέ). Pindarus eas ambirone pso repetit primo- quo loco commenda μάλιστα μὲν Κρονίδαν - λων σέβε-oθαι, secundo τιμὴν γονέων Pyth. VI, 5. f. Disse n. ad h. l. s. l. I, i. Pyth. II, 8 r. V. Aesch. E. 55 . Suppl. 7o . a . Cli. 24 a. l. s. V. l. elcher. xilog. p. ior, eius l. Proleta Theogn p. 4. Pietas autem erga deos in honoribus praecipue conspicitur, qui ipsis exhibeantur, omnique nodo, 'luo ala liOminibus adeantur. Id imprimis hisce cognoscitur sententiis:

E. 157. homines postremi aevi Ood' θανάτους θεραπευειν θελον, ουδ ερδειν μακαρων ροῖς ἐπὶ βωμοῖς, ἐ/ιις ἀνθρωποισι κατ' ἔθεα, e . . usque v. i. Memorabilis hic prae ceteris est locus E. S8 sq. καδδυναμιν 'ερδειν αρ' ἀθαναrοισι θεοῖσιν,

Goetu. - . ir Expiationis et placationis deorum

22쪽

oliam 3sliene, quae postea inter Graecos ioni opeio vale bat, indicia quaedai apud lesio turn inventiarat DP . . Nam aetate uesi lea non solum Thraei mysteria, a Phrygum etiam orgia area'aque sacra innotescero coeperunt. v. fragm. xlx Goeiis quo ιονυσον τελετο, nomιnantur, et i agni. ClV κουρῆτες τε θεοι, φιλιπαθμονες, oχηστῆρες. es. l. 57. - s. V. l. Brandis Hist. lithi S. P. ω Cieu E. et ei in Epist. P. Oa Comment. De Daemonolog. meo. in immerm. Diar. 8SS. N. i. - Choris quoque splend dis dii Olympii delectantur. S. 65. I. a a. 77. M. 284 acii fragm. XCVl I. s. Hom. d. Vill, 48 al. Porro dies quidam diis sacri pie liteque observandi sunt, qui enarrantur in postrema parte cui nomen ali ημέραις est. quae fastorum speciem praebent. V. imprimis . 77i. 73. 8o5. 8at. l. s. interpi Ad cultum Migionumque erga

deos pertinet iiii clivitii consilii perconlatio et Perserutatio Auspicia igitur antequam opus aliquod suseipiatur investig nda sinitti Ave enim dies iustos infaustosve quaerenti indicant. E. 8Q. oeuli praeterea Iovis Dodonaei celebratissimi in Eoeis mentio si satis memo iis. V. fragm. LIV. s. fragm. CXXlV. Hom. Il. XVI, Qui a diis in aliquo opere adiuvari velit, is piis preesibus eos invocare debet. Ita monet poeia, ut Plutonem cereremque imploret, qui sacere cupiat messem magnam ei maturam. V. in Ur Adiis

auxilium iroque et a lieticulis ile sensio petitur, manibus e pansis, uiusmodi exemplum et 246 Protei tur. s. fragm.

CX Llli. oesu. 'A. 68 fragm. XVI. Praeceteris imploranda est Maia dea adiutrix, quae valde potens euiusvis rei

largiri valet bonum evenium faustumque suecessum. . . 4 451. - Cave niuim est cuique, rite flumina transeat, priusquam oraverit AEdΨ ime Miluctu, manusque iuverit. 39.

Quin immo quaedam apud Homerum ad mysteria spectare videntur Il. VI, 132 Sine lubio in re serendi stin hyllini Irim.

XlII. XVIII. l. st oelcherus qui lythoi Iapet etiani in his locis tale quid persentiscera sibi videatur: d. XIX, 457. n. I, 47i XXu, Mi. XXIV, im

23쪽

18 Ad hoe genus pertinet etiam iiis iurandum, miti est assirmatio religiosa, ut quod quasi deo teste promissum sit ,

servetur vel praestetur. V. o. θεοὶ δ' ἐπιμάρτυρο ησαν. CLIIom. l. III. 2 6 VII. 6. Dii igitur ipsi et Erinyes eustodiunt iusiurandum quorum odium peierantem nun piam

deserii diique ipsi, quod per Stygem iurarent, eo religio

simine tenentur, quia eos quoque periuros gravissima sequitur poena. Q 5- 6 cf. . oo CL Il xlv a 3. xv, 56 al. Aesch. Eum . at Piiril. l. VII, 65. I illiue iusiurandum ipsum tanquam sanctae personae habitu ab e-siodo efformarum est quod quidem numen suam ipsius religionem violatam ulciscitur. γρκος igitur dous est Eridissilius , circum quom Erinyes versaratur. E. o sqq. - . 23r. Eria I. Cf. Pind. Nem XI, et . mominibus igitur iureiurando nihil sanetius et religiosius esse debet. Quod eius nulla sui reverentia, gravissimum documenium pravia talis Hesiodes aevi est. V. K sa. 95.

Itaque periuriam Cives tantum non exsecrantur , Unctium

VI, 86. - lat. Rem l 565. d.)II. B iustitia.

ramo divina iustitiae a d in is tr at Ponis. Quo iure lio disputationis aput cum pietate mari ne

coniungaturi, in urti vel Ilii iam demonstratum est, quum dii ipsi iustitiae sint ustodes et vindices. Quae ratio omnino

in deorum indole praecipua posita est qua impelluntur, ut ita in iustitia universa administranda versentur, suanique vim in regendis rebus humanis demonstrent, ut legibus suis si

biliendis et ser attilis ludirunt ile iit Iovi imprimis summum divinae iustitiae praesidium assisnatur, ut euius virtuti et

dispitati convenientissimum sit. Eius igitur iustitiae vis ad hominum facinora regenda admodum memorabilis est et per-

24쪽

spieitat ilia in itidem VI iter rerum humanarum domimini consiliuit id. R. aa , is, loco iustorum hominum selieissima iiditio, nunquam a Iove bello immisso, pram ilicatur pravos autem incolas a Iove possum dari et deseril li; uir, Saepes illi viri Pter unius viri scelus totam perdicivitatem. - o Ira illii itide maior arminis PM's, quae a v.

ago umiis ad . 286. iii ausilii iociniuia pergit, duabus caussis hoc loco respicionida. Nam primum his versit iis id Probatur, cle ii iam dic iam est, scelestos propter scelera sua plecti , malos alio nialis et elumnis alnigi, bonos rontra, qui virtutem coluerint vitamque divitiis legibus congruam legerini, bonis praemiisque ornari s. I 5αδ sqq. 5a9 sqq. 64o. 10. Praeterea autem ex eadem ilia armillis parte modius perspicitur, quo deos in aciministra ncla iustitia versarii iesio lus opino tui . lusq=iter iii in ad rerum omnium ordinem regendum et gubernandum ministros consiliorum suorum et satellites instituit, qui rerum humanarum custodes et obsera atores , omnia opera, etiamsi ipsi caligine involutin Ol Conspiciantur, alii inad vel lant, et de iis quae sua lion inibus iuste aut prave facta observarint Iovem redda iit certiorem, ne quid inultum neve pocna destitutum maneat ' αα 9 sqq. Praeter hos nuntios divinos esiodus isίκον nominat s E 458 sqq.), cui imprimis iii titiae tuendae munus inandatum sit. Illi ius emian deae est, observare, ne quis

iustitiam laedat, et quum iniuste quid actum in terris id rit ad patrem Iovem redire eumque movere, ut iniustos impiosque puniat. Ab uesiodi igitur mente non arienam fuisse apparet hanc notionem, ut in regimine mundi providentiam

uitandam a Iove iustis Sirno lepraese Halan crederet. Siculi enim iniversa hominum societas iustitia serunt continetur,

ita divina iustitiae administratio recte potest subernatio mundi appellari. Attamen haec sententia quae sane magna quaedam

est et giavi S ullis lige uratur et reprimitur Pilitonibus, quae do necessitate apud lesiodum reperiuntur e numinibus

quibusdam pendente, quum nemo susiat. me sato Hesiodi sententiam liniversam explicare quum non sit huius loci, tamen

25쪽

non supervacaneum visum est, eas huius doctrinae rationes proponere, quae ad numina fatalia spectant, quibus aliquod sit ii egotium in iustitia administranda. Cf. Platneri ,,Notiones Iuris et Iustitiue cic Primum locum in rerum gubernatione obtinent Noῖροι, arcae, quarum universa natura e Thecetonia uesiodea cognoscitur, in qua duo loci inter se diversi inveniuntur, quibus quomodo Purcarum notio ab incultiore necessitatis opinione ad excultiorem iustitiae administratae cognitionein sensim Processerit perspicitur. Priore enim loco 'oi . filiae praedicantur Noctis, quae res haud dubie signiscat occuliam sui naturam, cuius leges 1 nebris involutae ab hominum mentibus animisque non cognoscantur. Quod nox perhibetur huius numinis divini genetrix esse, id ei rerum statui convenit, quo Saturno regnante natura secum ipsa discors et dissona nondum ad xas leges erat tonsermata, sed incondita et indigesta iacebat. Hanc igitur necessitatem ne dii inti idem fugere possunt, quorum peccata Parcae persequuntur et vindicant. Qua ipsa inis tione tum quaedam iustitiae administratio apparet, praesertim quilin soror Parcarum ἐμεσις dicatur Misa5. AEL464 et 4 5. - Alter locus est M. oo quo, qua ratione Parcae ad iustitiae administrationem valeant, aperitur. Pra dicantur enim uiae Themidis, qua id signiscatur, quod lege divina vel ipsius natura animi humani sancita compositatum est et statutum. Procreatae sunt Pareae sub Iovis imperio iustissimi, qui sedato et conciliato virium antea inter se discordium tumultu omnes vitae naturaeque rationes pacare certisque legibus tranquillare iustituit. Cui novo rerum ordini ita Parcae adaptatae videntur, ut Iuppiter ad consilia sua petiicienda iis utatur. Quam ob rem orarum sorores appellantur, quae qui dein Perlecturi certisque iustitiae legibus temperatum rerum modum et ordinem significant, unde etiam

nominatae sunt: υνομο , -κ', is νη. Pax autem et iustitia plerumque eoniunctae esse solent. V. m. ago. - De Furiis, quibus periurii vindieandi munus sit tributum, iam

diutum est. Disiligo by orale

26쪽

Quonaim igitur divino consitio et voluntate omnes restitimanas regi et ni priniis itistitiam aciministi atrii est intellecti ina, consentaneum est quaerere, quoinodo hae caussam, secundum quas sese ipsos sitasque notiones disponant, hominibus cognoscantur. Quemadmodum autem quaevis hominum soci ta legibus constitutis leni peratur, ita in mundi quoque gubernatione lex quaedam est et summa auctoritas, ad

quam quid omnino licitum sit, quid vetitum perpendatur oportet. Duplex huius legis est genus. Quorum unum suiι-- ille est sanctissimus euiquo a natura innatus et inhaeretis

quo honum probaturi, natum an natur, Conseientia

illa , quae mentem puram et integram beat, malam angit, ei cuius in utramque partem vis est maxima id quod promesaris versam. S. 36 silci deseribitur diem imago bouxinis, qui vel einenter dolet ob iacinora temeraria, quae frustra seroque cupit non facta osse, exhibetur 9 sqq. Malae conscientiae angor et sollicitudo divinitus mittitur, quo maiore seria numina suusuntur. V. V AEo5. O. So. Ad hoc genus pertinera etiam τὸ illa Hesiodi videtur, quae

Alterum huius summae legis genus amplectitur constit tionem divinitus aiam, e qua universa bominuit societas, lana tuum civium in re publica coniunctio, niuino temper iuri Norma igitur qua quid ius, fas nesasve sit , a diis constituitim est, hisee ita dis ah Iesiodo appellatur : ειιις, κη, μειος. Quorum viri docti id statuerunt discrimen,

ut ἐπιστα dicani esse fas ius divinum, quod dii bominibus religiose servandum imponant L iis μαα. 47. i. si S. 6. 35. Oiὶ Atan autem ius civile, leges vitalis intelligant. 264 266. M. is ast a 4 al. Sed saepe ab Homero et Hesiodo ita haec usurpautur, ut 0ra iuvii quoque ius significet, quod homines sicunt, iudiciumque ipsumeta3. . 85. 235. Od. IX, 15), et sint iura

27쪽

νόριοι et γλεα coniunguntur, a quibus uuivorsa discis,luia ethica nomet habet. Si signi licvtii Proprie uti iii vulgarius est et consuetudine mos ' E. 59. Tuni, quam nobis

Haiura imposuit, persona, ingenium, indoles et morum conditio. A. 67. 78. or. 2. io ivstitia b ulnauis. Versatur hoc caput intum in hominum inter se coniunctionis ratione. Primarium enim societatis humatiae vinculum quae en d ut est in iustitia sci vata ei custodita, cuius summum, e quo uini cetera nanunt, Pi'aecelsetum quasi iure naturae sancitur id, item , suum cuique tribuendum esse iraescribit, qua sola lege homines ceteris animalibus praestant. V. I. 276 sqq. Quoniam autum diiplexis tissimum est socictatis humanae genus, quod utrumque non nisi custodita iustitia et vitata iniustitia servari potest quorun unum rationilnis privatae et familiaris vitae essicitur, alterum vita in civitatibus publica uirumque singulatim tractandum est. Praemittenda autein Ohis visa sunt quaedam prae Plu, quae aut ad universam generis iumani rationem ita pertinent, ut sine sis o iis ommunio debilis sit et mox peritura, ut adinas homilium contanutiones spectant , unamim mutua meia Hesiodus strictim tantum tangit ut supervacaneum videatur ad certos ordines ea disponere. Hac igitur ossicia prodeunte sensu amico et benevolo, grato et liberali animo et fide. Quum fide maxime nitatur omnis in rebus securitas et suc-eessus, in ea praecipua cautio est adhibenda. 'emini igitur omnino sidendum esse Iesiodus unecipit. Nam si des ac dissidentia aeque lioniine i ordit. ,Cum ipso fratre testem

adbit et ludens h. e. quasi per iocum gens, ut eius reici veritas temperetur, Maxime ab uxore blande s xxieme ne decipiare caveior nam ei non agis considendum est quam suribus V V a 3 Q q. Praetur fidem ommunitatis

28쪽

vinculum potissinitimi emitur amicis beneficiis vitro citio datis acceptis igitur oportet .amari mantes; quemque Opill -lliri opitulato, clare ei qui dedit, et ion date, qui non dedit. M E. 355 sqq. - llis optime adiuncta sunt praecepta de vita dis rapinis E. 558 sqq. rueterea religiosissime redden luna est mutuum fugiendumque lucrum. ,Quae utenda acceperis

modo possis, iubet te reddere Hesiodus. V. 'E 55 sqq. s. Cic. De Ossi I, 5. In univei Mim cum vicino Minio estis uisias quam cum eo, qui est rei otiori inum igitur prae te cestros ad convivium vocato. Nam quotiescunque quid

secus tibi acciderit in eo, in quo versaris vico . vicini cliscincti extemplo succurrunt, assines conti a Pa'ius tunicam eiu

sunt. - ,Damnum malus vicinus, quanium bonus est eommodum 'aeuis es rem mugni pretii, qui, uius est probum vicinum - ,Neque bos interierit, nisi malus vieiniis sit. E. 45 45o. s. oa. - liae universa uia illa quoque sententia pertinet, quae . E S a conti vetur, cuius vim anc esse puto Anum etiam mercedem, de qua convenit, sussicientem praesia, non abusus scit --

cilia ad Commodum tuum.

Sed ne ex necessitudines, quae eum hominibus universis intercedit, damnum oriatur, cavendum est Quintomim - -

unam aenisnuam eonimieios optiore frustra plerique ---min interpretes. Una mihi intelligendi eouditio est v suu diversas omnino senientias hoc loco esse copuiahas statuatur. Bene prima se habet sententia: Uitus latitum adsit silva, ut

Paternas Pes servet, sic enim res se in iliaris Migehitur In aedι--bus. oliam prorati v 380 indieat . . ideat senex, imitando norienduIn ait post a relinquat heredeII . Tertia lantern haec est: Facile pluribus praebuerit lippiter immensas Pes.

29쪽

litate et ovilinetione. V. ' E. 738. s. a 6 Solonis μὴ κακοις se into Theogn. 31. s. l. V. elaver ad Theogo. bor 5 r. De vii privata et ramaliari. In onini hominum eo celatione, ut ea divisione iam utamur quam supra statuinius millo tali dubie vinculo lintrio cum tomine copulatius coniungitur quam quod per familiae rationem constia inium est, in qua cura eorum hominum, qui origine sua inter se proximi habentur, et providenti Pindensque adminia stratio rei familiaris, ii unusquisque cum suis honesto iu-

stoque modo vivat, neque alienis uti cogatiar, ill uri II O Pr

moque est ossicio posita. Quod ita contemplati placet, ut polixum erga quem sit tuendum, dicatur, tum quibus poli simum iebus sera etur. Nullum est sanctius vinculum, quam quod pietate liberoseum parentibus copulat, neque ulla severius, uviri ut aeersa parentes sunt , ossicia a diis custodiuntur ' uesiodus igitur Iovis vindicium ei minatur, qui patrem suum non ligiosissime colat. Κ 333-535 Summa enim contra parentes impietas poeta ne lute invaluerat. E. 8 7 sqq. - De mlIlierum conditione et ostimatione postquam Hesiodi senten

tiam iam indieaximus SV 59 sqq. E. 5 5 sqq. -- , opus est monere, quam levia ipsi vitari debuerint erga

uxores ossicia. In quo genere eius sententiae respiciunt tantia in Cotti modum vel incommodum, quod viro ex illarum Com-nninitate oriri soleat, et eautionem quam in elisenda uxorcadhiberi oporteat. ,Rei domesticae procurandae caussa Decesse est is in fore aetatis ducere uxorem, si triginta sere annos compleveris hoc aptum est matrimonii tempus Uxor viro Du-bat quinto post iubertatum anno , sitque virgo. Sed silige potissimum vicinam puellam. Sed aut elige, ne vicinis ludibrio diis . Neque uxore mba melius quidquam vir so stili , eque mala quidquam inst,rtunius es. Simon id fragm. 6. Delect Sebneiduwd etc. V. E. 697-7 . s. 78 r. me νε υρον. V. Hom. i. IV, 478. xvii, 302. cs nouo is

30쪽

liberis esiodus illi praeeipit nisi quae de iis procreandis et resiluit elidis in universum suadet. V. 578 sqq. 65 al. - Sequuntur fratruni consortia, in qua res oriis ipse ingratissimi experius erat. Fratri igitur non esse Me

illi iii de psiodi nente , iam supra intelleximus. Nihilo taciario minus fratrem fratri carum esse debere poeta ipse sensit, atque questus est, quod sua aetate ani in Datem is Mit

in arctiore igitur vitae privatae coniuriesione munimini est praeceptun3, ut nosquisque sibi finisque omni ni Oilo Provideat et efficiat, ne eontra alio iniuste agere pirapter re a necessariarum inopiam cogntur. Quam ob rem polita continvii praeceptorum serie Eoo M'. in iis rebus emisi mulis omnem ponit operam quilius maxime iniustitia devit

et r. Qua oli eam Caus fili I ProPonit Plin Clata sane sensa. haec sunt et seborandum esse ct desidiam fugiendam. E. O-

v liis exhibendam esse, ut res tuas adiuvent,3 4-S6a, Unumquemque eontentum esse debere opibus partis. E. 565--58 suis pareendum esse 568 3 1 inutionem adbibe illam in diciis siniisque omnibus. E. 5 α--38 imprimis a

ter ordin P gelvii Minii et gnavitatem ' reque studium in

exsequendis negotiis universis, E 483 - - Io modo Uesiodus ad summam carminis revertitur, a qua iiii nomen it dirum, hoe est ad privata et rustiea opera optima rationuperscienda iam inde a , in praeceptis ni realibus omnino

ornissis antram modo consilia sequuntur, quae ad reni a miliarem et domesticam Procurandam pertinent; iubiis qui ob ο- eunde ac labori, imprimis agrimiturae , ut quae Potissima pars sit erum familiarium, studeat, eum iustum evadere, pioniam victum habeat partum , nil honeste pos, it drgere, neque, cur alienas uppetat opes, habeat. Toto igitur de Op ribus carniine Hesioduin docere voluissu statuendum est, qua ratione rei familiaris cur ei diuinistratio suseipi ei seri P Disiligo by orale