Ioannis Ferrarii Montani Ad titulum Pandectarum, de regulis iuris, integer commentarius. Vna cum integra castigatione oculis lynceis reuisa

61쪽

εα Io. FER R. MONT. cora M. prsi, nec operam hactenus adhibuerunt, ut si commenalios in ius ciuile babere nos oporteat, idq; pro rerum uarietate in quo nes digladior neq; repugno modus tamen praestitueretur, ex ijs praesertim, qui selectiores ius nostrum enuclearent, er non sic obscurarent: cu sint Remisius ob--Accusu cui primus in re 'me damus, enarratioαε nes suas in ius ciuile,non semel etiam dedita opera intria

c se scribunt.

Habes quid mouerit Iurecon ultum ut egregius, er larum rerum ustui comodaturus sententius quam pars risimis uerbis fuerit coplexus,quas non modo in hoe tractat de regulis iuris uidere insed pasta in libris pactis - ,quarum scopum ille citius assequetur, qui opera haud momentaneam adeos perpetuum ipsis nauare noponbubuit. Quamobrem nesciosi magis temeriniciam

ignauiam illam suam prae se strant, qui dum tituli alicua

lauestiendore,etiam mvna rerum suarum iactura coemerint,aut unum alteraras iuris lacum ab aliquo praeter comunem opinione tramri aduerterint,aut ipsi gramaritica consideratione aliquid adiecerint, nihil no sibi pollitis eluite sine centur,nihil non fuggillant,er dum seges somniare uois usu G commin lunt, fumin duntaxat circunfrre cognoscuntur. Fruma enim er parassiciter ius tractat, qui neglecto eius usu, υ τραι ριωrtas perpetuo uersar Cr cosensere praesumo erit:cu pro reipublicae commoditate ius ciuile compais

ratum habeamus,cui non Ila utilis fuerit, qui domi educatus publice predes nes didicit, neq; dfere admodum

futuit. Adeo fine iuris ciuilis,reipublicae gubernationem recte instructum,habemus.Veluti ad Herennium cicero, Mel

62쪽

AD RE GULAS IVRI s. eis vel quiquis iste eLLeges,inquit, omnes ad commodum mi reipublicae re=rri oportet, Greus ex utilitate communi, , a Crito ex scriptione,quae in literii est interpretari. Ea eis ora nim uirtute Cr sapientia maiores nostri fuerat,ut in legifisi gibus scribeas nihil sibi alia nisi salutem,et reipublicae

iis, utilitatem proponerent. Idcirco At parum bene in tralaia, ctu,qui umbra delitescit:ita alienus ab eo prorsus est qui lucro inhians, solis nundinationibus id prostituit. o Ad locum quod pertine ab alijs aliter intelligitur. Ina ptu terpres cardine uerso,em ab Ormativa parte declarata i ita re uidetur. In prim ii quada institutio haeredis,aut legau, tim sub conditione fiat, quasi ante conditione impleta, isti ut nec uelle ea nes nosse utiliter interuenire posit.duto,i, ritate i. is qui haeres. fis acqui. re. σι si ita scriptum is sit. si sub conditione. f. Ieg. .Proinde in cotractibus, idem deducit,ut qui uelle posit quo contrahat, id positis er nolle.iuxta I. sicut ab initio. C. de action. r obliga. is Sed quod ille intellectus praesenti laco parum coueniat, iis si quia Vlpianus inquit, Eius est nolle, qui potest crili uelle. mare principale seu scopus cui intendimus, est,. Nolle .cui adducta Isicut,no patrocinatur, quae uult obari ligationi uoluntariae fenici nexos altera parte dissentienisis, te no posse discedere. Praeter hoc quod I. is qui. cr I. si ita, scriptu. sentetiae interpretis non suffragantur. Hac enimi, tegatum sub conditione, ues ex die,ante coditionis evectu tu,uel diem certa no pote repudiari:Issa tuc repudiatioe, haeredime amittis in ea luerit causa ut er adire potuis, se cauta est. Quo si,ut oporteat nos oculatos ese in coi, metarijs iam nostri tractantis, in quibres no semel plau

63쪽

34 Io. FER R. NON T. con M. pra legu adducuturiat si des in uniuer in ad locu endra

roducotuleris, nec una inuenire est, ex tot centonibus,

quae posit etia coacta quadrare.Viderint igitur,qui prostariolist Accus ,Bartali aut reliquora iuris interpretu tortuosis opinionibus no secus atq; pro aris cr locis dimicares,lier bu subinde inculcat,ille dixit,ne impingui: er du ex e si sentimetis no secus atq; e Iouis pectore ius restondeare putant,nihil minus habeat, T quod iuris fit,cum in bu i τ' parte sub iuris autoritate plerus sam pernitisse erretur. Vult aute Iurecosiustus in rebus, quae alicuius no velle resticii ,considerandu, si etia potuiset velle, vi ex quo no uere regulariter scrutamuri uerbi gratia, Plautius era

elo haerede scripsit L. Titi I filius,quε unia; habet,e uiuis decesserit. Defuncto Plautis,etiam silius, quo superstite reliquit,post logo interuallo decedit. Quia L. P φρ φ' mula, biferi ME 'tim defincto testitore no adi i pol test uideri ipsum tacite repudiasse. sed cum in secundummodo gradiιsit institutus, ante existente coditionε, emano potμit repudiare,perinde ais nec adire.l. nolle adire. Lis qui bises. cr l. ιs potest isde acqui.uel omit. haered. Et in coditionalibus tepora pendetis conditionis,quae ne media interueniunt,no osciunt institutioni.I.sed es.s i solemus dicere.L si Aienu.*.in extraneis. f. haere. inst. er ψ.in extranen. Insti haered. quai σ dille. Praeter ea restitor scripsit: Meuius cu eius capax esse poterit,hα res meus esto. Haerede in hunc moduum fieri beneuolentiae esse Μο ninus trudit in l. in tempus. f.de institu. haerem di.ante tamen tempus quo capere poterit, non magis repudiare uidetur quam adire. Haud disintiliter in legatis

quos exempla reddi sucunt. Ad quae omnia Iureconsul

64쪽

stis

bo respondet,Em esse non uelite, ills Cr uelle est. Quoties ins id in iure tractamus quod noluisse diciam Gante omnia inuest uda eri si id noluit e nobis etialibersi fuerat. cu duo illa verba nosse Cr velle quodamois lantido relativom more sese habet quorsi altera sine altero non stitim existit. Ex eo siquide no uelle aliquid existiis mamwr,quia hoc er velle poteramws,Cr sic ad arbitria, licet diues clyctus,libera tamen ultro citros refruturi destiora dicitur noluisse id, quod no potuit qs uesse: cu relatiuoru natura sit,ut inuice conit parias habeatur,ut steph. Phedericis, de interpreta.legum colligit.' Ex quibus acile apparet, adducti L nolle adire. quae fue pertinet, paru bene ab Alexabo ais alijs comunia ter per hoc uerba explicari,quo dicimus,Eius esse priuatione cuias er habitus est:ciis id ad ea argu mentora ratatione spectet,quae a cotrarijs ducitur, atq; priuantiu seu τ δερκτικ natura Uu mit apud cis. Aliud figulae est. relatuor ,aliud cotrariora causas perscrutavi. Proinde ineptu pater seueri iam Proculi f. de con.Cr demon. quod Bart. inculca et Philippum Decius Hercules iuris, couenientiyimu putat,no admoda quadrare is cognoscit, qui sensum legis eruit. Sane cum Procula illa priusqua ui

ripotes esset, e suu obieri no potest dici quod nuptias Hes Philippi uel uoluisset uel noluisse ex hosicoditioin ne no existete sic fideicomis ura perinde est,atq; si no Drit factum,nec potifima quaestionis pars est, si potuerit nolle, ut sic Dcws aptus foret. sed ex quo nes irrepserit, 'neso non nupserit propter uoluntatis impotentium,pa

65쪽

Io. FER R. MONT. COMM.tris testitoris uolunditi non esse sati sectu, neq; praedium testimento designatum ab Helio Philippo recte peti Prapinianus respondet. In nostra autem regula docemur, quatenus nolle debeamus, considerare, cuius ne mentio quidem Pupiniano fit. Nolle R uelle, verum quod interpretes nolle Cr velle inter cotruria' ia 'μ' referunt, uo more Diunt praesertim ob i ut medium aliquod cum glossatore inter erat, in L 1. g. scientium.f. de tribu .uctione. Et feri potest quod actu sint cotraria aut diuersu. Num uelle contrarium est nolle. m admodumer Boethius relativa cotraria appellat in iiij. Topicors commentario. Sed ubi habitum fuerimus contemptat magis relativorum naturam sapiunt, quando nemo dicitur nolis,qui non posit Cr velle: alias regula nostra parum consisteret,quae utrumuis simul ponit id quod contra naturam est contrariorum, quorum uno consistente retia quum cesset opus est: non enim bonus dicitur, qui idem mulus est: neque sapiens, qui insipiens est. At Iureconssultus ait, Eius esse non uelle, qui Cr uella posit: non quod simul er uelit et noli sed quia libera sit cr nolleCr uelle: neque aliquam ipsius nolle ratione in iure esse, nisi cir posit uere. Id quod in locis a contrarijs non cola' ligitur. Non enim qui malus est, eum er bonum fuisse opus est,atque e regione. Privatorum siquidem naturum sapiunt, in quibus hoc solu consideramus, quod consistit. Neq; medium illud inter uelle Cr nolle, quod est, non nolle,admodum iure nititur.Vlpianus enim in l. f. . scien isto Milη M tribu. actio. praeter hoc, quod nullum inter

minass

66쪽

ons Ion

ora D REGULA s IVRIA minus qui scierit seruum in peculiari merci negociar ex

hoe edicto in tributum uocetur. Nimirum hoc stire, non ad uelle,sed ad non nolle, hoc est, ad patientium refrarendum, quasi non repugnarit dominus, ut etiam apud Laurenti Vallum hi in secundo diale lices libro cap. xxvij. quam vulgus interpretum uoluntatem tacitam coagno nat, non modo in tributorijs iudici,s,verum etiam in struitutum praescriptione, atque alijs potiri locis Galebratam. Praeterea medium ab utros extremor non nihil participare proprie debet, quod in praesentia non si ad alterutrum igitur redigatur. Lex mi. Ulpianus.

Velle non creditur, qui obsequitur ima perio patris uel domini.

L O c V s hic neq; priorem declarat,ut Pγrrhus fientisines in poenis solum stituend s cum Accuso intelliantur: cum quod uerbi nolle mentionem haud facit, i quod uelle illud ad poenarum modos non rectringit. sed generalibus modis in i cu Philippo Decio accipimus. Vbicunq; enim de hs in iure distulatio est, quae ad imperia uel patris,uel domini sunt peracta, aut ab eo qui sub potestate agit,in eius uelle qui peregit rei ci proprie nodebet,sed qui tufit,aut sub cuius imperio agit. Adeo quae noluntatis sunt, Iibera esse debent, ut sic quempiam adis 'stringant, apud commentatores in Inoui: me, ab exorario. f. quod albo tui. auto. gestum esse dicetuirier en inues ex uoluntate. xx. q.1. c. s. Cr D. Gregorius per oberi esentim,propriam uoluntate consiti scribit,ut est repeti

67쪽

Io iii restiis adeo jub parentum potestate suspe, uti eos

etiam uendere pro necesitate possent: Cr hoc ex Ronnasi instituto, tametsi per Numam Pompilium emendarito. Quod deinde,Halicarnaneo autore, in leges Decemvirulcs quos relatum est. Sed cum parum humanintis prae se fare sit visum, placuit Diocletiano Cr Maxia uno A A. id aboleri: quo Actum, ut patri uendendi, aut quouis modo alienandi filium nulla amplius potestis fuerit relicta, donec constintinus ille cognomento Μώgnus rursus temperamentum adhibuerit, permittens in summa alimentorum inopia ars egestite liberos uenire possied tamen conditione,ut uel a se ipsis, uel ijs a qui bus uenundati essent, aut ab alijs oblato precio, alio uemancipio,liberari,atos ad prininum ingenuitatem reduaci ualerent. Et in quarto codicis libro, de patribM qui Ohsdi, suos dii baxerunt. tur liberi. Vnde introductum exictimarim, er gress usurpatio ne comparatum, filios pro parentibus obsides dari posisse: cum alios liberae conditionis homines ab eo onere

lieni esse debeant, nisi quatenus consensium ipsi adbibutarint,ut sic quod conuenit, praestetur, pol imum ob paricem publice construandam, aliam ue urgentifimam edusam . Do pacto intelligimus L Diuus commodita. f. iure ci L obsides. f. de te; m. Cr cap. suppliciter. xxiij. q. M . In pignus tamen xlij pro patribus non rericipiuntur,nisi a credito quis cadere Cr uerberibus subi α

68쪽

is is

lles

α. ix. Neque alius qui liber est,pro pignore dari poteαrit, ob existimationem libertatis, quam nullo precio censemim.ι. qui silios C. quae res pigno. da. post ob aes alienum .de action. CT obligatio. π I. libertas. j. eod.tit. reliqua habes apud interpretes in c.ex rescripto. in uerbo, obsides. de iureiurando. . Et licet a veteri illo patrium iugo aliquitum sit strum, ea tamen potestitis vestigia remansierunt quae fili Anullis in republica Romanu legibus instructa praesertim inter Quirites omnia 'me ad patris arbitrium ais uti Filius patria situ sacere iubent.Cno sit ut lius a quidquid dequia ' μri putri,in cuius potestite est, acquirat. l. acquiritur. J de acquir.re.do. Ex hoc secundum distinctionem Diui iustiniani, in ι .cum oportet. c. de bonis quae liberis.Cr est Insti. per quas personas nobis acquiritur. . igitur. Idem de struta accipimus. Ex quo iure noluntatis illius libertas filiorum qui sub voisi Metio a pote, tite sunt, in ciuilibus rebus quodammodo coarctata v. nonsit ra. est, iacturas ut ea quae ex patras imperio potestaeue agunt, magis ad imperantu, aut elim sub cuius poteα stare sunt uoluntatem refrantur, quam eius qui agit, uel facit. Vnde Cr actionum variae species obortuno tur,modo ex edictis praetorum, modo ex iure ciuili, adauersus parentes, qui propterea ex filiorum negocijs disque contractibus obligantur, quia sic ob pote tem i, tum cui subsunt,pars parentum censentur, atque ab eoAErum uoluntate pendent, tantum abest ut aliquid libere nesse queant uideri. Recte itaque Vlpianus restondet, Velle eum non credi qui obsequitur imperio patris Mi , . cε domini.

69쪽

domini. Quasi uelit dicere, si iuris distositionem, quo liberi sub patria potestite esse iubentur, contemplari uealimus,uoluntatem habere non creduntur: ut quae liberaese debet,ais ab alterius arbitrio ranus pendere. Quo pG ut multa citra patruam consensum a flijs peram,aut nudius sint momenti, aut si recipiantur, patribus tamen commodet, cum quibus peracta credatur,non item flijs. Quae cum in ijs locum habere conste ubi etiam clam patre aliquid uerit gestu,magis est ut tuc quos obtineat, si ad imperium eius qui potestatem habet,negocit fati Lex hilariam et 'Quibus sic cognitis, sicile est ad legis nostrae intelleu de peruenire: quam bi vium accipimus. I n primu ς id uelle,quod habet,qui alieno iuri est bubiectu3,atq; erus imperio propterea obsiequatur oportet. Fingamus igitur Seium, qui absq; patria consensiuun cuius potestite luit, Aretusam uxorem duxit, diem suum obj se, er Aretu* sum ex socero donatione propter nuptius poscere. Nunα quid iustae illae fuerint nuptiqui dotis appellatio esse posDor sine nu--σ sic donationi fit locus s Et restondemu3 iure ciui*ρη μ'μ si matrimonium illud subsistere non potuisse, io qμφ

pater non consensit. I. nuptiae. f. de ritu nupti. t n. c. de sentent pag. en si aduersivi. Innit.de nuptijs. quare nee dos confiitui potuit. dotis appellatio.l de iure doti .Licet autem Seius filiusfimi. consenserit matrimoanio,inutile tamen hoc ut propter uollicitem legibus fabi ademptam, cum alieno sub iure habeatur, ais ex uoaluntate consiensum metiamur, quae hoc casu in Seio deis

derabatur, uelle enim non creditur. Porro nuptias non

concubitus, sed consensus Iacit, eorum etiam in quoa

70쪽

Cr conditio. CT l. nuptias. j. eod. Praeterea Sempronius fialius a. ex peculio quod habet decem dono dedit. I. Titio, idq; citra patris uoluntatem: quia donatio ex libera antismi uoluntate proficiscitur,quam leges filio a. non permittunt,decem inutiliter uidentur dum, uelle enim non creditur. l. f ius l.donare non potest. f. de dona. Sic per reliquas iuris partes ipse transcurrere poteri atq; exemplorum btuum tibi comparare. Deinde intelligimus legem in eo,qui ad imperium patris uel domini,hoc est, mandatum uel lason aliquod βαcit, quemadmodum uulgo dis a nostru hactenus enarra.

tur,praesertim in causis poenalibus. Nam ex quo mulsaria uis damna per dolum delinquentis censemus, ut sieuel magna uel exigua habeantur,iuxta uulgatum uectu, Voluntas ex propositum maleficia dictinguunt. l.j. c. ad legem Cornel. I. quae iniuriae. f. de furtis. Ubi uoluntatis Pater

iam desideramus, qui in potewte constitutis per leges h iud non relinquitur, fit, ut si filius, seruus p ex iussu patris

domini ue minus atrociter deliquerit, is qui imperadi ius hiluit,obligetur, cuius ex uoluntati damnitum asscribisi . Vti, filius ad mandatum patris laqueos eo loci poαsuit, quo ius ponendi non habuit, ex pecus viciniam in ipsos incidit. Quapropter actio legis Aquiliae ex plebisscito est,in I. quemadmodum. f. dd legem aqui sed quia hoc damnora iniuria datum 6t eius iussu qui imperandia toritate bubuit,iudicium in eum erit qui ius non qui imperio obtemperauit uis alteri est morigeratus. Iliber homo. f.dd legem aquil. cr l. ad ed. f. de reg.tur. Item c I nominis