W. Milbergi mirabilia Virgiliana [microform]

31쪽

actenus effvnis, nunc heni portat habenas. Rex domat hunc aequua Parthenopensis equum.

. Addo, qua alius auctor nostri seculi' in Italia commoratus do adem a se oo perisse affirmat, credulorum hominum turbas sim circa istum equis saepe tantas fuisso circumfusas, ut archiepiscopus quidam illum equum in turris ommutatione aliquando su- acepta quasi fortuito laedi et postea recoqui iuberet antea vero praesertim per totam Sti M--u sacram hebdomadem ingentes plerumque angustias illic exortas esse, quippe quod omnium nobilium principumque equi circi ducerentur, id quod etiam nunc prope Aodem Stiant nisi fieri soleat. Simulacrum vero collocatum fuisse ante minorem cathedralis aedis portam,

ubi hodierat Ianuarii statua exstructa sit. Huic moris antiqui descriptioni addere limat de eius origine coniecturam. Haud dubio illi vetusto operi significatio ad priscum deorum

cultum pertinens inerat et postero demum tempore em enis equus tanquam symbolum liberas urbis aestimabatur, unde pro insigni ipsius urbis, ut hodie terrae Brunsvicensis, constitutus est, et haud dubie in ius rei memoriam Neapoli nummus anno 1460Ferdinando I regnanto Percussu est, qui ab altera parte equum effvnem, ab altera inscriptionem habet o uitas regni ostendit. Idem auctor commemorat, caput illius equi, quod solum superfuisset, euidam viro nobili, Carassae nomine, donatum et in eius unpluvio depositum esse mox em rumorem exortum etae, quasi sub eo ingentes thesauri defossi essent et complures periculae fecisse eos tollendi, ita ut ad extremum illud capitis simulacrion e Cariatio palatio in regio Μ eum maeo iactanico transferretur, ubi hodieque emi possit. Ipsa vero sabula posthac admodum immutata reperitur: sic in illo populari libro Virgilii mirabilia continente, de quo supra p. 17 dixi, sermo est do equo aheneo, cui Rheneus eques insidet, qui noctu urbis plateas quasi accensi es inquisitoris officio fungens perequitat et fures vios castigat. Si vero ab hac digressione ad prima sabulas initia redeundum est, fieri non potest, quin illius historiola mentio m 1aciam, quae a Donato in Virgilii vita traditur, poetam Romam e Graecia reversum et medicinam mathematicamque edoctum Statim magistri equorum stabuli Augusti amicitiam nactum multos variosque equis incidentes morbos curavisse. Praeterea Aeneidos locus I, 444), ubi de apitis acris equi signo a Poems prope Carthaginem effosso, quasi bellicae gloriae portento, sermo est, abulae originis levo certo vestigium praebet.

III. Flagitiue Indomini quoddam genus apud Neapolitanos inducit.

Finanius, qui solus cap. 27 do ea institutione retulit, haec habet: Ingeniosus poeta sanxit, ut quotannis ludus carbonarius B Ioco ad arb ara L . in platea Carbonara haberetur, sed non ita, ut in eo homine necarentur, sed solummodo ad armorum FG- citationem. Victoribus vero praemia destinavit. Qui ludus vel iocus, ut ait, ita processimo videtur, ut cives sine ira et studio sibi inricem citrea, lapillos, fustes proiicerent vel eminus iactando destinatam metam assequi studerent. Qui cum ab initio omnis periculi expers fuisset, praesertim quod cives capita galeis serreis vel corio consertis defenderent.

posthac inde ab anno 1380, ut illanius addit, arma admittebantur, qua re haud raro

32쪽

modo fictant. Appars hanc luctum tam institutionem ex Mesono illius astatis virgilio eam tantum ob causam attributam me, ut in numero exim popularium at ad civium vis item si oblectationem pertinontium, ut ita ex Proverbio diem, cum pano etiam reenses adessent . Constat enim ludos gymnicos iam apud veterea Italos uiatatos et mmmmorem serie repetitos esse Priscum Ver illius carbonarii ludi quati exemplum Strabonia lacus V, 4 de Neapolitanis narrantis, radbere videtur: μνι δἐ sci Augusti astato

--ετηρικω ἀγων συντελεῖται παρ αυτοὶς, μουσικος τε καὶ γυμνικὸς ἐπι πλείους ὴμέρας, ἐνσμιλλος τοις πιφανεστατοι τῶν κατὰ ζ Ελλάδα.

Haec fabula solummodo ab Helisundo, quem Vimenti in poculo suo exscripsit, di inita est. Neapoli Virgilius turrim, in cuius astigio campana suspensae erant, ita exstruendam curaverat, ut eodem tempore, quo illae iactarentur, turris ictibus percussa vibraret cuius rei consilium quoddam iure desideratur, cum poeta coteris illis miraculis sors omnibus aliquo modo civium saluti inferrire Voluisse fingatur, atque hac ipsa re omnibus teris incantatoribus, suam ipsorum modo gloriam Vel voluptatem quaerentibus, antecellat. -- torum bonus ille inceriis rei Veritatem ob eam unam causam addubitat, quod Virgilii astata campanarum usus nondum iMotuerit, qu0 quidem ei concedendum est, cum Gregorius Turononias c. 80 primus campanarum mentionem fecisse videatur. Aliam vero historiolam in qua campanae vel potius Bunnabula mirabilem ad usum adhibita es in dicuntur, insta in recensendis Romanis de Virgilio sabulis proponam.

X. Visgettius hortaui aediscat miraeulis plenum et statuam Favonu ardores prohibententa

Fere omnes scriptores, qvi huc pertinent, de illo horto siliquid narravero. Conrudus hortum quidem ipsum non commemorat, Statuam Vero sagittiferi hominis, quae contra Vesuvii ignes a Virgilio opposita 8Set, describens, etiam illum hortum intrasse videtur; Gervariti affrmat, illum hortum sub radicibus montis Virginum situm multisquo herbarum generibus, inter alia herba Lucii consitum fuisse, et in eo statuam tubicinis collocatam quae vi mathesis ardentes et oti et montis ignivomi halitus repelleret, cum Nemam re iam variata reserat, vatem prium suum aere Vicem mi obtinent munivisse et ponto aerio cum vicinia coniunxime, Aliprandus vero Mantuanus Me de nari quadam aeria sabuletur, denique Helinandus de horto nihil aliud compererit, quam quod in eo nunquam pluisset. --ua vero U. 24 ita: Maximus et praestantissiclus omnium poetarum otiam viastudini civium pro ecturus erat salutaribus illis herbis arcessendis, qua ad modicorumpo nos sucosque necessariae quidem sed remotissimis terris hic illic provenientes maximo Esto anni tempore apud Italos inua vel plane non inveniuntur. Quam ob rem submma Virginis supra Vicimi Avedinum et Merchesianum mirabilem hortum salubribus horbis eo itum plantast quem qui intrare vellent ut pro aegrotis herbas decerperent, facito viam minerunt, qui autem herbas evellere vellent, ut horti solum ad alieno usus pala soderent, a parosecturi nullo modo hortum usquam conspiciebant ac ne tramitem quidem inveni

bacit, qui illuc duceret. Etiam nostro tempore ibi salutares e validae herbae larga copia

Proveniunt.

Iam singula diligentius inspiciamus. me illo monto Virginis Monti emis inagenius

33쪽

supra laudatus, a Villaeso discedens, refert, eum eodem loco fuisse, ubi nunc 'misma et muri diruti palatii vetustato collapsi supersint, quod olim misera illa regina Iohanna 138l inhabitaverit, et addit, hunc montem secundum vulgarem opinionem Virgilio nomen adeptum esse illic hodie esse aedem sacram Divinae Virginis, cum ingenti eius simulacro, quod extemplo, si quis aedem cum carne vel adipe intraverit, terribilem tonitruum tempestatem concitet. Addo quod Rothius L l. p. 26 ex vetere manuscriptossides XIII Bollandi Actis Sanctorum inserto hausit: Nuncupatur mons Virgilianus a quibusdam oporibus et mage iis Virgilii Mantuani. Construxerat enim hic miles, daemonum ulli eorum ope hortulum quendam omni genere herbarum cunctis diebus et tomporibus, maxime Ver ReStatis, Pollentem, quarum virtutes in foliis acripta reliquit. Monachi quidam nostra fide digni atres, qui praedictum mitium inhabitavere, apertis vocibus tostantur, saepeae u in praedictum montem ascendentes se non semel, dum per iuga montis solatii causa rearent, nihilominus intra hortum huius modi sic maleficio affectos esse, utis Moherbas tangere valuisse, nec qua in inde regreSSi sint, cognovisse retulerint. Illa mons in iugo aburno Roma Rain P praeminens hodieque peregrinatione sacra a Neapolitanis saepe visitatur. Satio mirum fuisset et insolitum, si comminiscendi luxuria, quae illos mythos fingo bat, inter alia opera, magi plerumque Ommunia, etiam hortum incantationibus et bonorum malorumve daemonum Ope exomatum ceteri illi miraculis non addidisset. tenim hortos mirabiles in hominum magicorum propinquo Saepe offenssimus. Nolo de Calypsus si Circes hortis, vel de Armidae illo celebratissimo, quae nota sunt repetere. Etiam de Alerio Magno, qui apud nostrates magiae ima ante Faustium maxime floruit, similia circumserebantur, sed ea magis prodigiosae quam Salutaris indolis. Qui, cum anno 1248 solemni

Epiphania die rex Guillelmus Coloniam Agrippinam venisset, hunc in hortum suum

propo monastefium praedicatorum invitasse dicitur et, quamvis sorte acerrimum frigus incidisset o magna nivium moles omnia contexisset, tamen rex cum satellitibus suis aulicis miras isti invitationi obsecutus est et, postquam Ssederunt et dapes appositae sunt, subito omnia virescere, coelum Serenari et O aeSUVus Suariter Splendore incepit, donec convivio

finito, extemplo omnia rursus in priorem hiemalem conditionem conversa sunt.

Opinio, tempestatis vim arcana quadam arte frangi Vel aVerti posse iam apud veteros roperitur. Seneca in quaest natur. IV, 7 carmiΠibu nube ac ventos depelli posse negat quamvis multi hoc credant. Idem Empedocles Se Mum Diogenem Laertium se docturum in promisit. Praeterea Cleonaei χαλαζοφυλσκες, IuStini Martyris νεφελοδιῶκται, ars

oxcantandi fruges in XII tabulis cymmem0rata, multa alia, quae Pauli in exico sub v. Magia proseri, huc pertinent. Superstitiosa Ver Statuae fictio, quam Virgilius in illo horto aut secundum alios remotius ab urbs e regione VeSuri in colle quodami mma horoximo direbatur, ut cineres et ardores inde SP in pSam urbem Penetrantes arceret arido ita sit num valetudini et Dum increment simul Prospiceret, etiam in V nra Chronimo. 23 paucis mutatis repetitur: Favonius arbustis emiciosissimus ventus ineunt menso

Aprili flara incipit et herbas flores tenerosque arb0rum si Ictus facile corrumpit. Quare

34쪽

ad os teneret si cuius inflatu, quoties iste ventus subintrabat, subito retroveri eoaetus est, ut arbores et fiuctus sine damno crescerent et pleno matureinerent. Conrasia, loco tubicinis de sagittifero se audisse narrat, qui balistam tensam teneret sagitta .nervo abjicata, idque diu permansisse, donec inepta rustici cuiusdam temeritato vel curiositato totum artificium destrueretur et pristinam vim amitteret Forsitan huic sabellas primum lacum dodinv quod Servius narrat, Virgilium ex Asiatico bello Neapolin reversum valetudinam ex in ardore contraxisas et modiora loca appetentem Brundusium se contulisse. Denim ope a pretium esse videbatur sabulam comminisci, ex qua illos letiferos ardores a Neapolis litore benevolus magus in perpetuum remoVimet. Cum hac sabula aliam simillimam conseres licet, quas ad Aetnae quidem montis regionem attinet et in hamanto limpioiam Thebani apud holium in his verbis narratur:

, in τὰ Pqγιον μητροπολίς ἐστι 6ς ρετιέας, ἐζ ου pqσi ο ιστορικος ωλαριχον ni Σικελίαν βουλομενον περαιωθῆναι ἐπισχεθῆναι αγαλμα γαρ φησι τετελεσμενον ἱστaμενuν κώλυσε τὴν περαίωσιν τετέλεστο δε, o su Dynλογεῖ, παρα τῶν παίων ἀποτροπαιον τε του ἀπο τῆς Αἴτνης πυρος καὶ προς κώλυσιν παροδου διὰ θαλάσσης βαρβαρευν' ἐν γαρ τέ ενι οφ πυρ κοίμητον ἐτυγχανε καὶ ἐν τέλετερν δωρ ἀδιάφθ ορον, ου καταλυθέντος στερον τε του Αἰτναίου πυρος καὶ ἐκ των βαρβάρεων βλάβας η Σικελια ἐδέξατο. Κατεστρεφε δ το Θαλεια Ἀσκληπιος, o is ἐν Σικελιγκτημάτεον Κωνσταντίου καὶ Πακιδιας διοικητῆς καταστάς. tandem rem de Catania urbs Sicula reperimus ): si aes a statua elementum - στοιχσιον quod Byzantinis i. q. ἀπDroo παιον, aeris est, ne quando prorumpens Aetnae flamma urbem accendat. Quum

vero Empedocles illo, qui in patria urbe Agrigenti vixit et cuius domus sub montem Aetnam hodieque nomine , cum de s mso incolis credulo viatori monstrari solet magicarum artium gnarus a veteribus haberetur et aenea philosophi statua primum Agrigenti collocata, tum Romam transportata suisset, coniicere licet, illam Virgilianam sabullam nec minus illam Olympiodori ab Empedocle et rumoribus de eo circumlatis derivandam M. Tubae additamentum etiam aliae fabulae praebenti Ita Liebrech l. L ex Herber-stainii rerum Moscoriticarum commentariis Basileae 155l haec excerpsit , Sista iubai. o. aurea anus idolum est ad Obi Ostia Fabulantur hoc idolum statuam emo in sormam cuiusdam anus, qua filiam in gremio teneat. Praeterea instrumenta quaedam ibi posuisse, quae perpetuum sonum in modum tuba i ederent.' ' Adhuc nostro tempore prope Neapoli in litoro maris o regione Vesuvii statuam Sti Iarivarii collocatam esse reserunt viatores illuc redacti, quam dextra versus Vesuvium montem sublata omnes eius impetus ab urbe defendere posse incolae credant.' CL Liebrech l. l. p. 106. Photius bibl. d. Becke p. 8. ' CL Acta Sanctor miland Febr. 3, p. 25, et oin I. l. p. 292. - sit Misen in Stiar gland I, 292 refert, ex opinion rusticomun in vicinia urbis Sarais Al Mindrum daemones Gog et agog cI. Apocalyps 20, 8 Caucaso monti inclusisse et in speluncae ostio duodecim tuba collocasse, quae vento intrante sonarent, quo gentes illorum daemonum deterrerentur.

35쪽

Notioni, quam homine medii aevi de Virgilio conceperant, etiam hoc conveniebat, quod credebant, eum, Pythagorae, Platonis, aliorum instar scholam asseclarrum instituisso. Etsi viso in illis saeuii XII 'st XIII codicibus do hac re nihil commemoratur et insequentibus domum seculis, cum illa sabulae in unum corpus popularis libri coaluissent, da schola Virgilii necromantica Noapoli aperta et Toletanis maxime magistris exornata passim Semo est, tamen Neapolitanorum ipsorum traditione Probatur, quondam tale quid creditum esse. Nam hodieque in vertice montis Pausidpi inter praerupta saxa peregrinis parietina monstrantur, quibus nomen Virgilii scholae Scuia di Virgilio datur, quamquam antiquitatis investigatores contendunt, illic quondam Luculli villam exstructa suism de qua vid interpretes ad Tacit Annal. VI, 5 et epigramma in Meyer Anthol lat. II. 882. Etiam Roma artificiosum quoddam aedificium, quod Septizonium' appellabatur et anno 588 iussu Sixtis dirutum est, postea schola Virgilii nominabatur.' Quamvis do huius scholas disciplina, legibus discipulis nihil traditum sit, quippe quod mysterii natura hoc vetaret

tamen id non praetermittendum est, etiam de libro quodam magi , ex quo Virgilius artem notoriam didicerit, passim apud scriptores poetasque medii aevi sermonem esse. Filian cap. 32 rs ita narrat: Non est quod miremur, Virgilium tantam scientiari potentiamquo habuisse Etenim ille iuvenis quondam, ut in Vetusto chronico legitur, cum uno discipulorum suorum Philomelo, antrum quoddam intravit, quod sub monte Barbaro est. Utrique erat in animo de rebus mirabilibus, quas philosophus quidam Chiron per Ἀ-cisset, accuratam cognitionem nancisci. Ubi cum Chironis sepulcrum invenissent, Virgilius librum sub magi capite absconditum detraxit, ex quo tumortem magicam plene ac persecto didiciti io hoc monte Barbaro, qui uteolis ac Baiis ad septentrionem spectat etiam Conradu mirabilia multa imperatori suo scripsit. Magnam vero partem ab his fictionibus diversa sunt, quae supra P. 5 e Malleoli vere excerpsi. Plura ac Satis mira vid. p. mssmann. l. l. p. 439. Etiam in illa Germanorum prisca carminum collectione, quae poetarum amatoriorum certamen in arce Comitum Thuringiae peractum describit ). Virgilii eiusque magici cuiusdam libri, sed prorsu alia ratione, mentio fit. Incantator quidam tabulon, Semi- Iudaeus, Babylone librum confecisse credebatur, quo Iesu Messias descensum in vitam mortalem et pericula per eum Iudanorum te imminentia , quas xastris se praevidisse imulabat, pro viribus averteret. Hunc libellum Virgilius cum magna equitum caterva magno periculo in monte quodam magnetico Aglateis), de quo vario fabulabantur mythographi daemone quodam Cleatrone' adiuvante, arripuisse arius cita

Cf. on de vigen ricte, IV, 117, qui refert, delineationem eius in San-Galli collectione 1475

in Barberina bibliotheca asservatam adhuc exstare, cui nomera scholae Virgilii adscriptum sit.

f. de arte notoria: Henricus Cornelius Agrippa ab Nettein m de destita philosophia. 1510. p. 603. in Stamc Wariburgine p. 195. -Wer ab dis Zabulonis Buch, das Virgilius aes dem Age sui mit grosse Noth geWanny etc. Zabulonis etiam Smeson, avit -- Diabolus nomen sam reperi

'DU Clestro ab Aristotele in muscae formam redactus in annuli carbunculo arte magica inclusus esse redebatur. Simili modo Petrus Abanus, qui et ipse de magia suspectus erat, in XII a sentori

36쪽

artis arcanae scientia inornatum fidem Christianam valde adiuvisse credebatur. Insta sub M otiam alius libi Virgilii magiam complectentis mentio facienda erit.

Nimirum etiam in agro Neapolitano extra urbem salutaris poetae efficacia a mythorum inventoribus locum accipere debebat Ita celeberrimas illas therma3, ubi aqua servenisso solo subterraneis ignibus substructo naturali necessitato profluunt, Virgilii arto excitatas osse fabulabantur. Etiam C rudus asseverat, illic imagines cerni et late paene. con- minitas, quae singulos singularum corpori partium morbo demonstrent. Cum vero illas imagines solum ornamenti gratia thermis additae Videri possint, ut nostro adhuc temporo interdum ea Christianorum templa, quae propter mirificam sacri cuiusdam simulacri vim a superstitiosis hominibus frequentari solent, talibus membrorum anatorum imaginibus teterrime ornata sunt, tamen perspicue e Chronico risiarii cap. 29 apparet, etiam huic rei magicam interpretationem datam esse, ubi ita legitur: Egregius vates etiam hoc oputaverat, in Baiano litore prope Cumas sontes calidos esse et cryptas venis varii effectus, sulphure, alumine, ferro, pice, Vivo argent interruptas Quare in communem civium totiusque civitatis salutem multas ac diversas thermas exstrui iussit inprimis mi e Tripor-golat quod mille passibus urbs distat, ubi omnia nomina ac virtutes sontium in fipta atquo artificiosis picturis designata erant, ut pauperes aegroti, etiam Sin auxili consilioquo medicorum Sine misericordia mercedem postulantium, morborum remedia in illis balineis invenire possent. Verum enim vero medici Salernitant' tam iniusti erant et crudolos, ut quondam noctu ad illas balineas nave vecti cunctas illic inscriptiones et picturas serrois instrumentis abraderent et aedificia ipsa landitus destruerent. Iustitia autem divina os punivit iam Salernum redituri terribili tempestate coorta fluctibus prope Minervas promontorium obruebantur, uno excepto, qui casum nuntiaret. Apud Conradum simiolum supra eiusdem rei mentionem reperimus Constat vero Puteolos, terrae tremore anno 1538, dis 29. Sept. Prolapsos, opulentum quondam Romanorum Oppidum empori suo florentissimum fuisse ibique in arena Diocletiani imperant M. Ianuarium, Virgilii in pia

Neapolitanorum aestimatione quasi successorem vel aemulum, pro re Christiana vitam anno 305 profudime.

m. flagitius cryptam per austInum fodiendam curat eaque virtute exoreat, ut omnia permeantium prava eo illa Iolla stant.

Iam supra Conradum legimus per montem Barbarum ductum illam viam subterraneam tanquam ad inseros descensurum intrasse. Qui cum nulla quidem Virgilii mentions acta, do miris illic palatiis fluviis serventis aquae, regum thesauris in montis visceribus absconditis ot a daemonibus custoditis sabuletur, Vinanis cum Gemasio simplicius eandem rem

daemonibus in vitreas lagenas incareeratis septem liberales artes didicisse et iam Salomo ter misso millia daemonum malorum in ampullis vitreis inclusa prope Babylonem in puteo quodam profundo condidisse ferebatur.' Duorum praestigiatorum eiusdem nominis Missor in scriptis medii aevi saepe celebratorum, illoqui prius vixisse credebatur, in illo libro ut Virgilii nepos praedicatur. ' Schola Salemitana, celeberrima illa aetate, cuius valetudinari inscriptum erat: Non curatur, qui curat. '

37쪽

attingit sed peculiari auctoris consilio hoc quoque opus benevolae Virgilii effinciae attribuit, quippe qui viribus suis ad balinea Baianas compendiosam viam parare voluerit, et addit, illi cryptae mysticam quandam vim insuisse, scilicet eam non latronum impetus, ne inimi-oorum quidem insidias admisisse. Etiam Petrarcham poetam huius rei notitiam habuisso, sed Mantuani auctoritatem addubitasse, ex ipsius testimonio' apparet, qui regi Roberto ira 343 do hac ro interroganti s respondisse profitetur; Nunquam me legisse memini, marmorarium fuisse Virgili 1 , quod vero sensu Verbi translato aptissime in eum quadrare non est quod demonstrem Constat illud P si pi nisum iam apud veteres scriptores passim conimemorari et Ontis perlassionem plerumque Lucullo adscribi. Haud scio an etymon nominis, quod ad moerorem compescendum παυσις τῆς λυπης etiam villae Minii Pollionis post illam Octaviani, quasi antiquae Sans ouci', prope eapoli sitae, datum est, aliqua ratione illas de antro fictiones posteriores provocaverit. Ut vero inprimis Virgilii nomon huic regioni tetricis sabulis resertissimae inhaereret, ipse effecit notissima illa Ain. VI, 236 descensus ad inseros descriptione in ea locaravere manifesto translata. Cum vero haec crypta per tofum incisa circiter bis mille pedum longitudine procurrens nmedio aevo nonnisi cum facibus Per astum ac caliginosum spatium collucentibus a viatoribus permeari soleret, sane fieri potuit, ut horribilis indole toti regioni impressa suspiciosa illas opiniones de hoc antro, quasi daemonum Sede confirmaret et necessitudo eius cum patrio regionis mago fingeretur. XIV. 0ssa tressu eum libro magico ex elus epulero' clevantur. Iam supra p. 9 o Gervasse Otiis historiolam de ossibus poetae ab Anglo quodam medico in lucem prolatis exposui, cum qua paene omnibus partibus inanis cap. 33 congruit, ut utrumque ex eodem sonte hausisse credere licent. Neapolitanus scriptor ea tantum rodiscedit, quod refert, medicum quendam, ut Virgilii ingenium quasi sibi insunderet, ossa concoquere et succum inde paratum bibere voluisse. Conradus vero nec de sublevations ossium nec de libro magico apud illa reperto quicquam habet, sed solummodo scillis sacris ossibus annotat, si libertati aeris exponantur, totius laciem coeli obscurari etiam landitus everti, quod se ipsum vidisse' teStatur insum Ioannes sarreberiensis Polycrat. II, 23

Cf. Petrarchae Itineris syriae. I, 560, qui illic narrat, se, quod Virgilii libros legisset, is N hac apud Innoeentium VI incantationis criminis suo ipsius incommodo insimulatum esse Minius I. I. p. 262do amplificatione huius sabulas aliquot locos affert later alios M. MIoW, qui dramatum auctor inter Brittannos illustris etiam Faustum nostratem in scenam produxit, de illa mirifica Via a Virgilio per rupem incha cecinit. DCL Gis et oner d. Leb. d. Gr. u. 6m. p. 400, ubi cryptae ostii delineatio addita est. Comparare licet quae de altero quodam risilio, prorsus a nostro diverso, qui seculo Parchiepiscopus Arelatensia fuit, circumferebantur, eum magicam luetem calluisse estque Arelatem, ut noster Neapolin, inexpugnabilem reddidisse atque in via, quae a regeste Romam ducat, in laucibus quibusdam, Buco di 1a appellatis, rupes manu sua dissidisse. Cui hoc Ioco tertium eiusdem nominis magum, seculo VI episcopum boavienam, natione Anglum, Sti Bonifacii aequalem, asserere aptum est, de quo olim multa mirabilia r ferebantur. in librum de vita et miraculi grati Virgilii apostoli Arinthiae.' De Virgilii sepulam es mea Memorabit. Virg. p. 14 et inihi Maone l. l. p. 441, ubi sepulcri imago

38쪽

ed. Gils p. 25 narrat, se Ludovicum quendam insicum, in Apulia diutius commorantem. vidisse, qui, post multas vigilias, longa ieiunia, labores Plurimos et sudorea, tanto in&licis et inutilis exilii quaestu, in Gallia Virgilii Ossa potius quam sensum reportaret. Rothius l. l. acutissime demonstrare conatur, ex illo Ludovici itinere, medio seculo XII suscepto, ex eiusdem de poetae sepulcri indagatione, quod secundum Oervasium iam dudum in oblivion iacuisset, ex civium agitatione et concitatione animorum, quae eius perscrut tiones sequeretur necessct fuisset , Primam de magica quadam et portentosa virgilii natura notion0m et indo sabulas ipsa Neapoli ortas esse. Quae si vera sunt, singulari quota modo illo Virgilii vorsus: Moriare aliquis nostris ex ossibus ultor' a miserrima Didono Aen. IV, 625 exclamatus, in poetam ipsum cadere rideatur, quippe qui ultorem futuras sui oblivionis provocaverit. Fortasse Ver satis erit statuere, illius Angli adventum, rem ipsam, quas iam dudum in hominum memoria latitasset, ad recentem vigorem excitasse, cum certo illa ipsa peregrini hominis curiosita documento sit, aliquam fabularum notitiam huic fuisso. Ab hac re non prorsus alienum est, similem narrationem Alexandri ab Alexandro Geniat. Dier. III, 15), quamvis Virgilii nomen non contineat, hic insororer Quum florenta fortuna ordinandi, primi regis Magonii, urbs Neapolitum et regnum nullis adhu boni calamitatibus premeretur, satis constat, Cataldum Virum unctum, qui abhino annis misso pontifex urbi arentina praefuit, quemque Pistronum Tarentini cives Venorantur et colunt, nocte intempesta ministro sacrorum cuipiam tunc acri initiat et in casta religions du cato semel atque iterum in somno apparuiM Rc monuisse, ut libellum a se conscriptum quem in abdito loco vivens abdiderat, in quo divina aroma scripta erant, effodi et protinus ad rog0m deserri curaret Qui quum parum fidei somnio dedisset, eadem sibi per quioram saepius obversata specie, cum primo diluculo solus moraretur in templo, ipsum Cataldum, qualis erat olim, dum in vita ageret, apparuisse et Praedixisse, ut postera luce, quum primum posset libellimi a se manu Scriptum in abdito loco, quem in somnis praedixerat

conditum effodere ne cunctaretur, Poenam, nisi fieret, graviter comminatus. Postera luco

solenni pompa ministrum cum populi comitatu ad latebram, in qua longissimo asvo libialus latuerat, processisse eumque plumbeis tabellis obsignatum et claris obseratum invenisso,

satis constat.

B. Romana.

XV. Irgulus inro pere, ut post nomen Salvationis Romae ε lassitum est, inperula Iumitatem tuetur.

Verisimilo est priscam hanc historiolam ' primo a Virgilio alienam fuisso a domum

a Gallicis sabulatoribus, qui illas Italo 1 traditiones multum variarent et amplificarent, ad eius personam alligatam esse, quippe in cuius nomine tum temporis multa ceterorum praestigiatorum lacinora concurrerent. Supra ex Helinandi et Moeam scriptis huius artificii meritum Virgilio adscriptum esse reperimus. Idem vero sine virgilii nomino multo anto seculum XII in Chronicis commemoratum est' Iam illo nonymus Salerni -

CL assmann l. l. 1, 19 et III, 421. ' Cf. relle in Philolog. I, 1, 103, qui docet iam Cosma sec. VIII hestra rei notitiam habuisso, et Gregorov. l. l. Π, 51.

39쪽

tanus, qui amo Mo scripsit, refert cap. 133ς Romanos septuaginta statuas olim in Capitino in honorem omnium gintium consecrasse, quae scripta nomina in pectore gentis, cuius imaginem tenebant, gestarent et tintinnabulum uniuscuiusque statuae statuisse diem noctem sacerdotes illic deincops munus excubiarum obiisse. Si igitur liqua provincia desecturae et ab imperio Romano, ius statuam et una tintinnabulum motum esse, sacerdotem vero, qui sorto custodiret, imperatori hoc indicasse postea illas statuas Byzantium transportataso ab Alexandro Basilii filio Leonisque fratre ' 15 vestibus sericis in adorationis finem induta esse quo facto Mi Petrum imperatori in omni iracundo vultu apparuisse exesamantem, sese principem Romae esse, itera Vero luce imperatorem mortuum esse. Auctor Mirabilium Romae, celeberrimi illius media aetatis itinerarii, partim latino partim germanico sermone conscripti, ubi inquirit, quare sit factum P thoon, eandem rem tangit ut inter omnes notam a Vulgarem se . Agrippa praesectus subiugavit romano senatui Merios, Saxones et alio occidentalea populos cum quatuor legionibus. In cuius reversione tintinnabulum statuas Persidis, quae erat in eapitoli in templo oris et metae sonabat. Nam uniuscuiusque regni totius orbis erat statua in capitolio cum tintinnabulo ad collum, et, si sorte aliqua gens rebellionem meditaretur, confestim tinti ebulum statuae gentis illius commovebatur et sonabat cognoscebantque illud regnum esse rebelle. Cuius tintinnabulum audiens sacerdos, qui erat in specula in hebdomade sua, nuntiavit senatoribus, senatore autem hanc legationem praesecto Agrippae imposuerunt. Qua descriptio in alia mirabilium recensione eo aucta legitur imaginem rebellis provinciae dorsum versus imaginem urbis Romae vertisse et sic tintinnabulum sonuisso. Etiam introductio libri supra laudati Miserohronik haec habet: Romani lim cunctarum terrarum potentes instar quarumlibet fusilia terrarum secerunt, notas aerea appendentes, quae Sonitu Sine tactu manuum reluctantem popullam prodiderunt. reaepe vero scriptores medii aevi, ut alias, etiam hac in re, Cavaesium cum Coia eo vel P theo confudisse ), queruntur, qui multum in illis versati sunt ita Massmannus locum Andreas alisbonensis affert, qui salvationem stris nigromantica consectam in No eo institutam esse obtineat. Non est, quod incortam illorum librorum fidem dubiamqua auctoritatem latius exponam, cum nihil aliud voluerim, quam demonstraro, illam Salvationis sabulam Romae exortam et circumlatam esse iam dudum, antequam Virgilio ut illius aetatis heroi gloria artificis auctorisque huius miraculi adscriberetur. Prima vero huius sabulas vestigia indagare difficile est ac sortasse inextricabile. Massmannus comparat illa horologia, horaria solaria, olim Romae exstructa, quae solis varium locum pro singulis terris horis indicarent, quibus vel nomina Vel imogines quoque tuba canentes apposita erant Vitruv. 9 4, s et illam porticum ab Augusto factam Servius ad Aen. 8, 2 l), in qua rimulacra Omnium gentium collocaverat, quae porticus appellabatur ad naei es Fortasse etiam illius Suetonii Octav. si

' hicia ac satis ridicula levitatis librariorim in illis vetustis codicibus, ut in Graphia ac irabilibus admissae exempla proposuit Gregororius I. l. IV, 616. Sic inmobilibus de omartyrologio Ovidii de Fastis sermo est, quod librarius in Amariniplogium de faustis 'mutilavit. irabilium: septem laudes tactae Oetaviano G hia commutat in Aseptem Names iunctae Isino , et a Marii nomen, ut etiam etymologiarum specimen proponam, a Moere et mna derivat addens, ranis latenter a Nerone illic partam esse.

40쪽

loci meminisse iuvat narrantis, Octavianum, cum dedicatam in Iupitias aedem Tonanti Iovi assidue frequentaret, somniasse, queri Capitolinum Iovem, cultores sibi abduci, nus respondisse, Tonantem pro ianitore ei appositum ideoque mox tintinntabulis fastigium Mesa

redimiisse, quod ea sere ianuis dependerent.

Quod Vero ea aetate, qua poetica quaedam et romantica, ut hodio Munt, ingenio nindoles gravem et accuratam historiae materiam corollis sabularum Hlρgoriarum fictionum quasi vestiret, inter Romanos ipsos, ut Mirabilia et Graphia docent, praeter illam salvationis sabulam eamquo ne nomino quidem Virgilii addito, nihil omnino Virgilianum, o ne sabula quidem altera reperitur, non est, quod miremur. Etenim cum Neapoli popularis quaedam necessitudo pium poetam, qui hic post tot discrimina rerum vita quasi portum

quaerens Saltem sepulcri receptaculum repererat, cum civium animis coniunxisset, contra Romae, Veterum heroum memoria paene elisa Potius Sanctorum hominum martyrumque

vitae respiciebantur et templa, palatia, alia antiquitatis monumenta Christiano cultui dedicabantur Rarius quidem, cum vetustatis reliquiae subito e terra gremio ad lucem protrahebantur, ex antiqui temporis ratione et auctoribus, praesertim Virgilii, qui etiam tum diligenter lectitabatur, talium monumentorum significatio temeraria quadam audacia interdum suscepta est. Ita circa annum 1045 corpus allantis, filii Evandri, de quo Virgilius Aon XI, 30 agit, Romani reperisse sibi videbantur, idque prorsus incolume et illibatum, atque ad ingentem omnium Stuporem hiatum vulneris, quod in medio pectore urnus secerat,

quatuor pedum esse obserVatum est. Quin candela etiam dum ardens in sepulcro reperta osse dicebatur, quam nemo extinguere posset, donec subter flamma rima ageretur. Insuper

inscriptio legebatur Filius vandri Pallas, quem lancea umi

Militis occidit, moro suo iacet hic. Peregrinorum Vero, praesertim Germanorum fuisse vidotur, illum quasi extinctum obrutumquo antiquitatis splendorem denuo excitare. Quanta vero, ut ita dicam, lascinations pracstantissimae statuae ubique in soris et theatris Romae superatites Admiranda sua venustate et gravitate illo homines necessario occupaverint et sensim antiqui temporis desiderium in animis excitaverint, eleganter ac diserte exposuit Gregororius. Cuius rei documentum Ogrogiam illam sabulam affert, e qua marmorea quaedam Veneris statua astolescentis innulum, quem illi statuae digito iocans inseruerat, magica vi quasi sponsionis signum rotinobat, ut divelli non posset, qu0 argumentum nostro tempore dramate musico MN

Fortasse non pine quadam delectatione legentur aliae huius genses historiolas Etenim do statuis sponte se moventibus, futura praesagientibus, arcana revelantibus, quin humana voco et articulate loquentibus et antiquae et mediae aetatis scriptores saeps sabulati sunt. Celaberrimam apud veteres illam Memnonis statuam fuisse constat, hebis ab Aegyptiis in delubro Serapidis collocatam, utpote quae non solum primo mane radiis solis orientis tacta suaves sonos emitteret, sed etiam, Philostrato in vita Apollonii Danaei teste, humana voco loqueretur. Praesertim in templis ac delubris haud raro tales statuas vel singula

capita ad piam fraudem adhibebantur, ut adhuc nostro tempore flentia Virgini sacras