Nonnulli loci ex Ciceronis libro "De officiis" [microform]

31쪽

ubi in codicibus legimus: nec vero audiendi sunt

Cynici aut si qui fuerunt Stoici paene Cynici, qui

reprehendunt et inrident, quod ea quae re turpia non sint, nominibus ac verbis flagitiosa dicamus illa autem, quae turpia sint, nominibus appellemus suis φ. Ante omnia videndum est de lectione dicamus φ, quod est in editione einiana Cicero dicere videtur hoc Cynicino Vituperant, quod ea quae re turpia sint non eremur nominibus suis significare, illa autem quae re non sint turpia non appellemus nominibus suis sed alia verba praetendamus, quo naturalia, Cynicorum sententia flagitiosa osse significemus. Ergo non judicium nostrum quid nos de rebus naturalibus judicemus vel sentiamus impugnant Stoici, sed significandi rationem et genus dicendi et membrorum aequabilitas ostendit, seripturam, dicamus esse praeferendam, quod voci appellemus' respondet. Atque verbis ducero aliquid flagitiosum et a sensu communi et a sermone Latino abliorret hoc, verbis ita explicari potest, ut circumseribatur O-othus cum dicimus R, ita ut sit sensus Cynici nos reprehendunt, quod ea quae re, hoc est cum factatis turpia non sint, putamus turpia fieri vel flagitiosa cum dictatis id est verbis, quae cum significemus nominibus

non propriis, io ipso flagitiosa dicamus; quae artificiosa explicatio ferri nequit, quare lectionem dicamus μή restituendam osse puto. agitur hoc loco de decoro, quod in motibus externi spectatur et ut obscoena oculi esse debeant praecipitur, aperta honesta cavendum autem e8se, ne res quasdam per se ipsas minime obscoenas nominibus suis Vocemus; quare Cicero pergit: non

audiendi sunt Cynici et u seqv. Ut iacile intellegitur,

32쪽

discrimen est inter ea, quae re turpia sunt et nomineia

Quare a codice Bernensi et , qui codici propinquus videtur), qui Rummam perpicuitatem atque Elegantiam adfectat, rectissime in priore membro ii Oe re*additum esse videtur so quia constat scriptorem codicis illius nimio porpicuitatis studio adductum multas verborum transpositiones ac permulta additamenta audacter fecisse, hoc quoque loco ad alterum membrum alterum re*addit non recte igitur editoros secisse mihi videntur, qui hoc , re neutro loco scribi volunt, sed sane oppositio postulat, ut re semo idque in priore membro ponatur.

Simili fere modo res se habet, si in codice e legimus , nominibus ac verbi flagitiosa dicamus φ, quod Ungeru Arecepit. Sed quidem puto iano vocem nominibu R eadem ex causa additam esse ac duplicem ro*. Nam vide modo ea quae Aequuntur: Dominibus appellemus suis , et deinde liberis dare operam re honestum St, Omne Ob SCOenum μ. , Nominibus rigitur ante verbis glossema esse arbitror, quod scriptor codicis , quum in verbis quae sequuntur non verbis sed nominibus f et nomine Hegeret, huic , verbisse addidit. Ex mea igitur sententia Cicero fortasse ita scripsit: quae re turpia non sint, verbis flagitiosa dicamus illa autem, quae turpia sint, nominibus appellemus suis . Alter locus est in . 132. Cicor in . 126 diei dodecoro, ut jam vidimus, quod tu motibus externis cujusdam personae cernitur, et pergit g 130 aliquid animad-Vertero do pulchritudino corporis, de formae dignitatis et bonitate coloris, de munditia, vestitu ingregsu denique elaborandum Aso, ne animi motus a natura recedant; quod assequemur, si cavebimus, ne in perturbati-

33쪽

Ones atque Xanimatione incidamus. Tum ridicula quaedani divisio animi ni otuum sequitur, quam ex g. 101 et 10 desumptam esse statuo. Et quia est qui neget, haec verba in hoc loco incomita odissime posita esse Nam toto loco agitur de externis motibus, qui quidem ab animi perturbationibus proficisci possunt; sed quomodo Cicero hoc loco divisionum illam assere potuerit, equidem non intellego. Nam si exprimeretur, qua ratione illi animi motu hominis externiura asticerent, ita ut aliquid dede-COri Orer tur, haec Verba meli us convenirent, sed his

omnibus omissis, divisio illi animi motuum hoc loco omnino ferri n quit. Quare verba: motus autem animorum usque ad praebeamus secludi velim. Nunc accedamus ad locum, qui nobis offertur inci. g. 104, ubi in codicibus serba leguntur iace: facilis est igitur distinctio ingonui it illiberalis joci Alter est si tempore fit, ut , et habet y si remisso animo li omine dignus, alter e libero quidum, si rerum turpitudini adhibetur verborum obscoenitas φ. Agitur enim hoc loco do jocandi genere, quod duplex At, uno illiberuli, obscoeno, alter urbano, ingenioso. Primunt irevi dicendum esse videtur, verba si tempore fit ad . 142 pertinere, ubi de Occasione, quam Graeci h καιρέα appellant, accuratius agitur, et recte Xplicantur, suo tempore justo tempore'; neqUin Vero necessario sequenda Tuit mattero sententia Flecheisenti qui tu temporc legi vult, quoniam, ut Zumptius in grammatica g. 47 docet, particula , in Vel posita vel omissa, ablativus tempore ' hac significatione usurpetur. - Tum vος,,remissus iXplicanda est; significat eum qui olaxatus est imago enim ab arcu de-

34쪽

sumpta est, ut Horatius in carni inum libri III. carm.

XXVII versum dicit:

Aderat queienti Perfidum ridens Venus et remiSAOFilius arcu;

tum autem usurpatur translat sensu, ut significet: laxus, lenis, Otiosus, hilari AR, contrarium vero sit tristis belorigidi , id quod eierus aliquot ad hunc locum allatis

locis exempli causa probat. Hanc significationem in locum, qui nunc tractatur, introducamus: Interpretes autem duas vias in tractandis his verbis ingressi sunt atque alii remisso animo eum verbis si tempore fit conjungunt, quare codicem o secuti Aeribunt et , aut quod advigius conjecit: aut si , aut Ungeri sententia probata, qui prius censuit: ut sit remissio animo scribendum osse alii simpliciter urbis ut si s et ,animo iuglectis, remisso cum homine conjungunt. Ut sententiam posteriorem prius tractemus, ante omnia minime probari potest, quod tria verba contra codice e textu jiciuntur tum tantum haec verborum ejiciendorum ratio probanda esse videtur, si glossema maiiifestum est, quod hoc loco probari non potest. Deinde autem quis est qui neget, ocum remisso hoc est hilari homine dignum esse hoe per o patet. Aepariter res se habet, si cum aliis editoribus legimus: aut si remisgo animose hoc est: si homo hilaris est,

jocari ei licet id Cicero dicere hoc loco minime potuit. Plerique igitur interpretes contrarium istius ne libero

quidem restituenduin esse censent, in qua sententia On-jecturae latus campus patet quare permultae mutationes tentatae sunt, qua Omnes non satisfaciunt accuratissime

35쪽

scriptura servata contra priorem sententiam quam in

editione hujus libri prodidit, phirimis verbis demonstrare

studet, omnia bene se habere scribit enim: ut si remisso animose et conjungit haec verba eum fit , quod antecedit censet ille, hoc tempore verbis remisso ani-mο explicari, quod nisi hoc fiat tempus, quo jocari liceat intellegi non possit, id quod fiat ablativo temporis

remisso animose; sed prorsus intellegi non potest, si Verba si tempore fit , ut jam diximus, cum . 142 conserimus, quae accuratiu de tempore justo agit Absurdum quoque Videtur contendere remisso animose ablativum temporis esse, qui nil nisi ablativus qualitatis esse potest. Omnibus aliis sententiis omissis, advigii tantum commemor conjecturam, qui magno hominu scribendum proponit. Sed ne lio quidem placet. Summam autem dissicultatem, Ungorus pergit, in contrario alter os homine dignus, alior e libero quidem inesse peracute igitur Ostendere studet, et hominem idem esse ae ,libero , O ,,libero ise remisso , ita ut suppleat Halier est, si tempor fit ut si remisso animo fit, homine dignus alier ne si remisso quidem animo fit, homine dignus . Sed tamen ne haec quidem explicatio quamvis subtiliter exposita, quippe quae nimis artificiosa sit, verisimilis videtur. Ante omnia adjectivum desideratur pertinens ad isti omine , neque putaverim, Ciceronem liberum et hominum ita promiscue usurpasse, Ut unum pro altero poni possit. Rectissime vero ab Ungero dictum esse mihi videtur, contrarium illud, quod ad ne liber quidem dignus exspectetur, non in homine dignus quaerendum, sed iis fere verbis lippicndum esse:

36쪽

- - 24 o quamquam liber Romano permulta facere licet, quae servis mel mulieribus hinime conceduntur, tamen Obscoenum jocandi genus me libero quidem dignun est ;nam vide id quod legimus libri II. g. 7: G, bene etiam conligit haec pueri ut mulierculis servis et servorum simillimis liberis isso grata, gravi ter, homini it ea, qua fiunt judicio certo ponderanti probari posse nulloni odo . Constat igitur verba , ne libero quidem non Opposita esse illis ut ii remisso animo homine dignus . Sed ne spectaro quidem haec verba ad illa contendam. Nonne Cicero scribere potuit si tempore fit e severissimo homine dignus, alter me libero quidem 2 Nam exiti facillime et uel et ut oriri liotuit. Meinde, quia probari potest, notissima voces, Ut UeXErcitus, respublica, populus, animus, corpus similia per compendia scriptas fuisse, ut Diulta saepe non satis intellegerentur, hoc quoque loco corruptelitam statuere possumus; nam in codicibus X- stabant haec:

quod quidem ego:

uel seuerissumo Ominori

potuit quoque aliquis legere ita:

ut si Iomisso ni - animo homine.

Fortasse si verba aut si remisso animo quae tum bonum sensum praebent non facile desideras, propter similia verba factum esse probabile habeas, ut aut si remisso animo iservaretur et vel severissimo homine amitteretur, ita ut Cicero scripserit: si in tempore fit aut si remisso animo vel severissimo homine dignus et qu. SeqU. In libro III. g. 6 omnes codices praeter alatinum solum haec verba praebent: Nec vero cum duo Decii

37쪽

aut duo Scipione 1 rtes viri commemorantur, ut Cum Fabricius aut Aristides justus nominatur, aut ab illis sortitudinis aut ab his justitiae tamquam a sapiente petitur exemplum et U. Sequ. Cicero de duobus honesti generibus disputat, quorum alterum hoc modo libro III. respicit is officia modia quae dicuntur virorum bonorum quum officia recta sapientium in prioribus duobus libris tractantur dicit igitur homines quos bonos esse vulgus dicere soleat revera perfectam veritatem atque absolutam non asseeutos esse, nisi conservatione Officiorum non bonos eos existimari tum pergit is nee vero cum cetera.

Hoc loco editore in verbis haesorunt: aut quum Fabricius aut Aristides justus nominatur . Causae quas asserunt homines illi docti nobis nunc considerandae sunt quod primum ad conexum verborum attinet, mirum esse dicunt, quod Aristides hoc loco inter Romanos a Cicerone memoretur, quippe qui non facile de exemplis a Romanis petendis in dubio esse potuerit. Recte quidem; a permulti alii loci, quibus Romani laudantur, Ciceronem quam excellentes cives proferre potuerit non ignorasse demonstrant; sed tamen non valde mirum est, quod uno et quidem hoc loco Cicero Ronianos et Graeco prO- miscue commemorat Aristides enim ex omnium qui tunc erant sententia notissimum justitiae exemplum fuit, quod perpicitur ex multis aliis Ciceronis locis ) ut optime' Sest 67, 141 . Aristides qui unus omnium justissimus fuisseti aditu . Tusc. V. g. 0 .Λristides nonne ob eam cauSam X- pulsus est patria, quod praeter modum justus esset fin bon et mal. V. q. 62 quis Aristidem non mortuum diligit . De Off. III. S. 49.

38쪽

juxta Fabricium locum suum obtineat; et vide modo quod Cicer g. 87 dicat utrum igitur utilius vel Fabricioqui talis in hac urbe qualis Aristides Athenis fuit eici 2

Jam ad ea transeamus, quae editores grammaticorum praeceptis repugnare dicunt: Heinius enim haeret innumero singulari: ustus nominatur , qui positus sit, quamquam, ut dicit, plurali antecesserit. Iuralem commemorantur , locum habere, nemini mirum erit, singularem autem particulis disjunctivis usurpatis non minusquam pluralem inveniri, aliquot loci ipsius Ciceronis demonStrant. Et non solum subjecta particulis copulativis vel adversativis conjuncta, sed etiam sine particulis composita verbum in singulari liabent ita Cic. de div. l. g. 84 , ,hac ratione et Chrysippus et Diogenes et Antipater utitur Cic. pro Mur. I De proavus L. Murenae et avus praetor fuit Brut e . Nam Leontinus Gorgias, Thrasymachus Chalcedonius, rotagoras Abderites, rodicus Ceus, Hippias Cleus in honore magno fuit aliique multi temporibus iidem de r. I. g. 262:,, haec cum Antisthenes dixisset, sane dubitare visus est Sulpicius et Cotta de r. n. g. 12 qualis apud Graecos herecydes, Hellanicus, cusilaus fuit aliique permulti talis noster Cato et ictor et iso de am. g. 14 quum et hilus et Manilius adesset et alii plures ;Tusc. V. 26 , si Socrates aut Antisthenes diceret de off. I. si si Aeacus aut Minus diceret . Sed haec

exempla sussciant.

Porro Heinius adnotat optimos Lactantii instit divin. VI. 6 codices ab hoc praebere; sed Heinius totum afferre locum debebat, qui apud Lactantium non in optimis tantum sed in omnibus libris ita legitur: is umbra

39쪽

est igitur et imago justitiae quam illi ustitiam putaverunt. Quid sapientiam 2 nonne idem confitetur in philosophis esse nullam 2 aut cum Fabricius inquit sertis, aut Aristides justus nominatur, aut ab illo sortitudinis,

aut ab hoc justitiae tamquam a sapiente petitur exemplum: nemo enim horum sic sapiens, ut sapientem volumus

intellegi, nec hi qui qu. Sequ. Manifestum igitur est, Lisciantium ab his scribere non potuisse; et rectissime osephus Isaeus Caesenas in editione sua Romana MDCL ad hunc locum hoc scripsit: aut cum Fabricius inquit fortis Mutilus est et nonnihil variat hic Ciceronis locus apud auctorem nostrum, nam Cicero sic habet: aut cum Fabricius aut Aristides justus nominatur, aut ab illis fortitudinis aut ab his justitiae petitur tamquam a sapiente xemplum et quidem Fabricium Cicero numquam ad fortitudinis sed ad justitiae adducit exemplum; et eodem lib. III. ff. eum ait Romae idem fuisse, quod Athenis Aristides. Unde hic ortasse vox fortis obundare videatur et totus mcus eae Cicerone restν uendus; quae osephi saei Cae- senatis nota in editione arisina socia manum primam adhibuit Joannes Baptista te run, Rothomagensis, extremam imposuit Nicolaus Lengle Dus regnoy, resbyter ac Theologus arisiensis; ut Paris apud Joannem de Bure MDCCXLVIII recepta et hoc adjectum est: aut cum Fabricitis, inquit, aut Aristides justus nominatur, aut ab illis fortitudinis aut ab his justitiae petitur i. a. s. e. hunc locum sic emmendavi et restitui, non solum ex AES Reg. 4 olb aliisque, sed etiam ex Cicerone, Xpuncto nomine fortis post Fabricius ita ut vox Dillis referatur ad duos Decios et duos

40쪽

Scipiones, quo Cicero viros fortes mox commemorRVit. Sic tabctur ii locus apud Ciceronem lib. III. os . . Haut cum Fabricius se cetera; unde lite vox fortis 4bundaro videtur et Dcus eae Cicerone resistuendus .

Ex Lactanti igitur ab hoc non est recipiendum; tum enim totus locus eodem jure e Lactantio erat emendandus, quod nemo volet. Sed Lactantium quod ad lectiones traditas attinet non esse magni momenti, hi fere loci demonstrant Lactantius diu inst. I. 11 locum ex Ciceronis oss. II. attulit ita: nonum. quam tamen est largiendtim, nec ioc benignitatis genus omnino repudianduin et saepe idoneis a Ominibus egentibus do re samiliari impertienduin apiui Ciceronem autem hae legimus: , non umquam tamen e8 largiendum, nec hoc benignitatis genus Omnino repudiandum est et saepe idoneis hominibus indigentibus de re familiari impertiendum et in . 3, quae antecedit, Xstat ita benignitate benignitas tollitur . Lactantii autem codex unus praebet: ita bonitas benignitate tollitur; et hic quoque locus ex Cicerone a Lactanti editoribus est restitutus et Lact. I. 6 liae inVeniuntur Humbra et imaginibus utimur easque ipsa utinam Sequeremur: feruntn enim ab Optimis natura ne veritatis exemplis; apud Ciceronem III. g. 69 hoc scriptum Si ,,umbra et imaginibus utimur eas ipsas utinaui sequeremur feruntur enim eae optimis et u sequ; - et confer, si placet Lact. III., 29, ubi exstant verba: magnam inquit esse sortim novi in utramque partem quis nesciat ' nam et cum prO8pero flatu ejus utimur ad xitus pervenimus Operatos et

cum resaverit amigimur; ex quo loco Heinius Ciceronem corrigere nolet qui II. g. 19 scribit: magnam vim