De Horatii epistolarum libro priore [microform]

21쪽

Εt quoniam his de verbis copiosius disputavimus, redeamus ad totius epistoliae

initium, quod quid sibi velit haud obseurum mihi videtur. Nam quum oratium quaest mente sana et a cogitatione abstrusiore aliena, credere non poSsimus virtutem atque summum bonum in nil admirando posuisse, tum ex ipsis primis verbis luculenter apparet

eum non adeo Stoicorum doctrina imbutum fuisse. Quid enim Τ sapientem atque emendatum esse si putasset idem ac nil admirari, poteratne dicere nil admirari properes est una vi boatuam facere possu ρ Certe sapientia ac virtus ei non prope una res, sed

vere una solaque res erat quae vitam beatam praestaret. Ergo quum Virtus ei sit ulmum bonum esse videretur, ars nil admirandi illuc ei videbatur pertinere ut lacilius ad sutum umbonum perduceret. Quare ne hoc quidem ibi concesserim, artificiosam uam interpretationem verbi nil quasi sit ni eorum ure sub eulos cadant esse veram. Imo nulla prorsus cupiditate, qualecunque id sit quod nos ad cupiendum perm0Veat, ait Horatius n0sinssam mari debere, sed quidquid agamus semper ratione atque tranquilla mente utendum esse. - ipse admirabatur Augustum et Maecenatem et alios sexcentos atque magis in laudandis praedicandisque Virtutibus aliorum quam in vitiis castigandis sibi placebat. Verum dicis: sane oratius, quo erat et candore animi et servido ingenio, admirando amicos eorumque virtutes saepissime suam ipse philosophiam impugnavit atque refellit: sed tum eum hanc epistolam seribebat si ex eo quaesivisses, vetaretne a nobis etiam amicos cum hac admiratione amari, novam suam d0ctrinam ipse admiratus sine dubio Τihi respondisset se vetare: ne amanti quidem licere ita ullum hominem admirari ut tranquillitatem animi perderet. Ceterum ea quae subsequitur epistola VII, quam eberus eodem anno atque sextam exiStimat scriptam, oratium satis ostendit certis quibusdam temporibus ne Maecenatis quidem tanta admiratione teneri, qui de reponendis ejus donis cogitet. Ita si interpretamur illas dissicultates, et me jure videor sic interpretari, sententiarum quibus continetur haec epistola ordinem haud la difficilem esse intellectu existimo. Facile agnoveris hujus epistolae paries tres, quarum prima v. 1 - 16, altera v. 17-27, tertia reliquos contineat. Ac prima quidem ostendit oratius cavendum esSe ab animi perturbationibus, quippe quibus impediamur quominus via ac ratione Summum bonum assequi studeamus altera autem parte, argumento quasi quod eae contrari dicunt usus an per aetas, ait, cupiditates atque animi perturbationes ad summum bonum atque felicitatem te perventurum esse censes Nam quod per ironiai nos admonet ut miremur vilissima quaeque et v. 2 moriendum nobis esse adjicit bonaque omnia derelinquenda, aperte docet per eupiditates rationis expertes ad summum bonum per eniri 0 p0sse. Τum Vero quoniam . 1 - 27 primo serio loquulus deinde per ironiam ab animi perturbationibus nos revocavit, tertia denique parte ita consilio et ratione utendum esse exponit,

22쪽

ul, quod sumnium bonum judicaverimus, id constanter assequi studeamus ac recta quasi i ad suum quisque sinem pergamus. Iustis enim remediis et ad morbum sugiendum et ad recte vivendum opus esse v. 28 - 30 . Atque tertiae quidem partis omnem vim in v. 30 positam esse neminem fugit. Quod autem quasi dubitando praeter virtutem etiam plura proponit in quae incumbere possis, minime, id quod vis, speciem prae se seri hominis cujus nihil intersit quale nobis summum bonum fingamus, sed quum satis seiat

non facile quemquam esse tam rudem atque inhumanum qui omnino virtute neget opus esse ad beate vivendum et quum iterum atque iterum gravissimis verbis affirmet, quam sibi quisque rationem Vitae proposuerit, eam constanter tenendam esse, cunctis versibus 3 - 66 hoc unum ei ficere studet, ut si quis concedat coneedere autem fere omnes virtute ad recte Vivendum esse pus, sortiter sequatur unam virtutem. - Haec igitur totius epistolae summa St: Ne quid vehementius cupidiusque inceperis, sed consilio semper ac ratione utari S an vero, ibi cupiditatibus obcaecatus vitam egeris et subita mors te bonis spoliaverit, vixeris rectes ergo quoniam ratione utendum est, n0 pol is sit in summum bonum judices Virtutem in eamque omni studio incumbas.

Uberius hoc de loco disputavimus, quod ejus interpretati pendere videbatur ex Ioratii in philosophia ratione celerius percurrere licebit quattuor qui sequuntur sermones. In quibus quum multa egregie noxasti sive interpretando sive interpungendo, tum iu explicando l0c dissicillimo qui legitur VII, 35 me judice tulisti palmam. Nonnulla sane relicta sunt quae neoti quidem recte explica isse mihi videaris sed quia meliorali 0n habeo quae in medium pr0seram, de iis tacuisse satius erit. Quod autem p. X, 47Wad delii conjecturam imperat, haud aeriit ne mentione quidem dignam secisti, miror eg quidem, quamquam p0st Jacobsit lectiones Venusinas pag. 166 ad unum omnes interprete eam decerunt tanquam vanani atque inutilem. Nec minus ego infelicissimam eam dixerim quod in tali oppositione qualem volunt addetin et D stringius latine, quod

sciam, nunquam haud pro non usurpatur, sed dicendum erat imperat, non emit sed

quibus argumentis ini pugnant interpretes illam conjecturam, iis ipsis se ne sensisse quidem confitentur iracultatem qua permotus addelius in salsam conjecturam inciderit. Nam rectissime quidem sexcentis locis pecunia dicitur aut imperare aut servire idque in proverbium quoddam venisse apparet ex iis l0cis quos asser Schmidius : at totius nostri loci Summa versatur in eo ut revocemur ab appetendis divitiis quippe quae nihil pertineant ad vitam beatam. Quare uoralius, ne secum ipse pugnaret, Si non imperat, non servit, tamen servit aut impera dicere debebat. Nam quum disjunctius loquimur, posterius membrum hoc esse debet, cui maj0rem addimus vim nostro autem loco quis

dubitet quin omnis Vis posita sit in vocabulo imperandi Qu0d p. II, 2 legitur Animum rege: qui nisi paret, imperat

23쪽

diei poterat: vi paret aut imperat, non poterat qui imperat aut paret. Accedit quod qui

sequitur versus quocunque m0d Verba interpretaris sine dubio significat quamquam digna potius est quo serviat quam quo imperet. Atqui sentis, opinor, hunc versum non quadrare ad leetionem Fulgatam imperat aut servit cui eleganter et concinne subjicienda suisset haec sententia: -mquam digna rat quae ct Ur aereiat. Itaque non possum quin Waddelium suo jure in lectione vulgata offendisse existimem sensum autem Uem requirit enucleatum habebimus, si Horatium statuerimus sic scripsisse: Imperat, an servit - collecta pecunia cuique. Quod si verum est, ad firmandam thesin quam proposuit collectam pecuniam imperare per enthymema addit interrogatiunculam an servit Exempla ubivis in promtu sunt satis

erit attulisse pod. VI, 15. Sat. 1, 1, 76 2, 59. 103. 10, 74. II, 3, 278. 3le.

Quomodo autem locus sit corruptus, manifestum videtur nimirum librarii tu nunciatione disjunctiva, quam hoc Versu contineri putarent, particulae an negabant esse locuna Contra in interrogationem an pro aut a librariis insertum videtur p. XVIII, 102. Nam quod

illi legitur

Quid pure tranquillet, honos an dulce lucellum, An secretum iter et fallentis semita Vitae, jam Schmidius monuit alienam esse hanc divisionem tripartitam a poetae c0nsili 0 quod autem ipse cum dubitatione aliqua legendum proponit honos ac dulae lucellum quoniam honos et lucellum inter se diversissima sunt, quae minus apte particula ac c0pulentur, equidem non dubito ejicere. Scribendum videtur Quid pure tranquillet honos aut dulce lucellum,

An secretum iter et s. S. Vitae. Hunc enim sensum requirimus: Non honos aut dulce lucellum, sed secretum iter pure

tranquillat. - Sed ut redeam ad nostrum locum verbum de tori illo ab interpretibus lane laciam. Quo quod multi remulcum significari putant, vereor ne ridiculum Sit, quoniam quod trahit navem, id ipsum navi servit, non imperat. Τ quidem de bestia quadam eogitare mavis quam homo lane alligatam ducat at si id voluit poeta, ut obscuritatis vitium sugeret, ursi et duetoris aliquam mentionem sacere debebat. Mihi vero comparanti Persianum illud V, 118 funem redue i. e. quod antea tibi concessi retracto, quae quidem loeutio ducta videtur de laue, quem pueri in diversum trahentes m0do remittebant modo reducebant, vix dubium est quin Persius cum alias permultas tum hanc rati Stationem debeat oratio, ut nostro quoque Ioco de puerorum illo ludo cogitandum Sit. Et quum Η0ratius saepius Graecorum ludos pueriles attingat, hic autem ludus, quem quidem P0ll. IX, ii διελκτστινδα vocat, id proprium habuerit ut lanem tortum l. e. Satis craSSum pueri in diversum traherent done alterutri superando certum quendam finem vincerentur,

24쪽

non video quid ad expediendum nostrum locum aptius sit. Nam qui ducunt funem,

imperant: Serviunt qui Sequuntur.

Sed missis his ambiguitatibus in quibus semper periculum si ne alius aliud malit, demonstrare quid verum sit possit nemo, veniamus ad pist. XIII in qua, si quid video, n0nnulla parum explicata reliqueris. e primum quidem quod Τ non veram epistolam hanc esse ais, sed praesentem Horatii cum Vinio sermonem, vehementer a vero Τ aberrasse persuasum habeo. Scilicet u fingis oratium eum Vinio jam per totum diem quo ille iter paraverit collocutum ipso prosectionis momento ei omnia quae jam antea mandaverit gravissimis verbis repetere itaque primum versum sic interpretaris ut hodie mane quum proficisci paraba docui te oppe diuque Nam Participium proficiscentem ad 0tum diem, quo Vinius iter paraverit, pertinere posse putas. Et id quidem rectissime statuis etiam plus libentissime ibi concedimus. Fortasse Vinius jam quinque

diebus ante constituerat Romam ire et per totum hoc tempus iter paraverat: nihil obstat quominus ad quinque hos dies Participium illud videatur pertinere. Nam proficiscensis recte dicitur qui in eo est ut prosciscatur, Verum enim vero hoc animo tenendum est, ita proficiscentem diversum esse a profecturo, ut illud vocabulum non solum ad apparationem itineris sed etiam ad illud ipsum tempus quo quis abeat spectet. Quod quidem Tu vir doctissime, neglexisti. Quoniam enim oratius se docuisse dicit proficiscentem, luce clarius est eo ipso temporis momento quo id dicat proficiscendi tempus praeterlapSum esse eo ipso momento non potest inius non esse prosectus. Et in vertendo hoc versu frustra laborasti ut verba de verbis exprimendo eam quam velles sentetitiam est erres Nam quod germanice sic eum reddidisti: Vis te ani absehiedita die of und griindlich mainte,nem profecto credere p0terit haec verba e0dem die esse dicta Vini praesenti. Atqui si

consertur Sermo cum homine absente, scripta ei haec Verba esse putanda sunt. Ergo epistolae nomen huic opusculo vindicandum atque oratius existimandus est si non revera hanc epistolam ad Vinium scripsisse, tamen speciem scribentis oluisse praebere. Quae quidem ubi satis perpenderis, protinus etiam v0cabulum sic, quod legitur . 12, concedes Τ male interpretatum esse. Nam quod Horatium putas hoc vocabulum dicentem docuisse ac praei Visse venustum aliquem gestum, equidem nunquam adducar ut poetas veteres eredam si edigito monstrasse aliquid non ipsis verbis expressum, sed extra orationem quasi positum rverum eo quidem tale quid in epistola quidem fieri posse eensebis, nisi forte simul cum litteris fingis ad Vinium missam esse picturam qua gestus ille sub adspectum subjiceretur. Nam id C0mment Cruq et ceringius videntur sibi finxisse. Nihil igitur relinquitur nisi ut vocabulum si ad ea quae sequuntur pertinere statuamus qu0 quidem fieri posse quum multis exemplis probavit Schmidius tum apparet ex Ovid. Metam. II, 75.

25쪽

Praeterea v. 10 hujus rapist. parum intellexisse milli videris Quem qu0d

germanice sic reddidisti: Ringa die statae hin reli liberintan, dure Lachen und liisse, Tu eum rellio sacere videris qui ad hunc versum annotavit ocari podiam quasi ineeptum dissscillimum ore ex Sabino Romam pervenire. Frigidus profecto et ineptus esset ejusmodi jocus, nam summa totius epistolae in eo versatur ut inius domi regiae atque oram Augusto decorum custodiat ab hoc autem consilio mentio de viae difficultatibus acta quam maxime est aliena. Similiter versus disponit ruegerus v. 6 ra

maracta ita 'Men. v. ii 15 mehmen ei de eraeheinung ror August. Sane si ita sententias confundere ulli poetae liceret, nihil haberem quod ontra e dicerem. Sed v, praeclare vir, ipse persuasum habes multo minus oratium contra mentis humanae leges peccare quam vulgo interpretes putaverint itaque facile mecum acies qui versum decimum

existimem videri quidem per se stare, sed revera nunciationi quae sequatur Subjectum esse, proinde quasi dixerit poeta Viribus quamnis usuris in itinere, simulae perveneris illuc, motus et gratus en iste πυε erit. Quum igitur concedat homini robustum corpus ac vastas vires antequam ad Augustum veniat exercere, monet eum, et huic quidem rei addit pondus, ut 0ram imperatore gratia potius quam viribus utatur: itaque v. 10 v. 11 interpunctione non ita secemendus est ut sententiam absolutam continere videatur. Quae quidem explicatio tam lacilis et necessaria est ut mirer quod nemo adhuc interpretum in eam incidit praeter rolichium, popularem meum, qui nuper oratii satiras et epistolas elegantissimis versibus in germanicum convertit. Et quoniam de his quae e mihi assensurum esse considam exposuimtis,

veniamus ad difficili0rem quaestionem qualis tandem fuerit inius sella. Quem quidem

quum omnes, qu0 Seiam, interpretes rusticum quendam hominem ducant qui b0nis moribus sed pingui 0re ingenio fuerit, u censes hospitem atque familiarem oratii suisse, nobilem aliquem et ortunatum hominem. Cur ita credas non video nisi quod manifestum sit nuncii ab oratio missi facilem ad Augustum esse aditum. At pr0pter clementiam civilitatemque quam Suetonius c. 1 et 2 - 85 in Augusto suisse praedicat lacile conjectura assequi possumus eum liberalissime cuivis copiam sui praebuisse, praesertim si quis ab amico quodam missum esse se dixerit. Cur autem hac in re prorsus a Te dissentiendum esse existimem jam paucis ostendam. Etiamsi estivam illam hominis eum asino comparati0nem, qua ludit Vinium oratius, fieri potuisse Tibi concedam in amico quodam et nobil homine atque adeo in tali sacetiorem fuisse, nunquam tamen nobis persuadebis v. 4 et 5, v. 8, v. 10, qualem sine dubio recte interpretati sumus, v. 12 15, v. 19 ad alium quemquam Seribi potuisse, misi ad

26쪽

agrestem quendam ac rusticum hominem cujus in culli mores satis materiae ad iocandum praeberent. An vero Horatius amico cuidam, i. e. eleganti atque urbano alicui homini, praecipere p0terat ne librorum onus sub ala portaret ut in pileolo soleas eonviva tribulis ρProfectos non magis quam ego talia ab amico ibi praecipi patereris. Verum est in amicos oratium nonnunquam paullo liberiorem esse et hujus quidem aetatis judicio, saepius etiam asperiorem: Sed tum demum, quum studio sapientiae virtutisque instammatus eorum socordiam castigat et revocat ad coelestem sapientiam, illud vitium siquidem est vitium, committit. Nunquam vero urbanitatem adeo negligit ut amicis exprobret

rusticitatem.

Iam vero si hanc ad Vinium schedulam oratius voluit videri veram epistolam, Vinius autem, sive tabellarius sui si v unus ex quinque illis bonis patribus, de quibus loquitur p. lV, 3, recte putatur rusticus homo et pinguioris ingenii cur tandem et tu tempore omnino haec epistola scripta esse potest videri P Nam ad Vivium reveram in mi SSam esse qua denuo d0ceretur quomodo libros redderet Augusto, nemo poterit credere, praesertim quum admodum probabile sit illum hominem ne legere quidem potuisse epistolam Propter ipsum igitur Augustum scripta est qua de re quum omnessere interpretes rectissime consentire videantur, nemo tamen, quod sciam, accurati US exposuit quomodo hanc epistolam non ad Augustum, ut ita dicam, sed Augusto scriptam

sibi fingeret ei insinuatam esse. Unus Schmidius eam breviter dicit simul eum carminibus

imperatori esse datam. Et recte ille quidem sed quo tandem pacto eam miserit Horatius tacet. Mihi vero non dubium videtur quin etiam in mittenda hac schedula facetiae Horatianae agnosci potuerint. Fortasse, siquidem in re prorsus incerta ad libidinem licet conjecturam sacer bono suo Vinio simul cum voluminibus signatis hanc epistolam tradidit, quasi omnia redde uda essent Augusto et ita tradidit ut haec ad Vinium scheda neque signata neque cum illis voluminibus uno lasciculo colligata esset. Vinius autem, coram Augusto admissus, et fasciculum ei et schedulam reddit ignarus quomodo a domino Iudatur. Rusticus igitur homo summa cum simplicitate epistolam ad se ipsum scriptam dat Augusto itaque ipsius cum asino comparationem quodammodo probabilem reddit Augustus autem schedulam tanquam sibi inscriptam accipit, tum vero ea perlecta primo delectatur errore nuncii quem tanquam truncum in quo poeta lepores suos perdiderit ridet, deinde Horatii urbanitate atque estivitate perspecta gaudet atque miratur quam belle ac lepide p0eta ab omni molestiae importunitatisque suspici0ne sibi caverit. Quae quidem si recte B0bis excogitata sunt, facillime apparet etiam cur v. signata volii mina dicta sint. Neque enim admonet Horatius Vinium ne curiosius fasciculum resignet, quid h0 intinebat ad 0minem qui ne legere quidem sciret Τ neque eum

27쪽

hortatur ut intacta atque integra reddat volumina Augusto, nam corrumpi quidem et laedi poterant etiam signata sed quoniam Augustum poeta scit hanc Sehedulam lecturum esse, huic non signatae opponit signata volumina, scilicet ut paullisper Augustus magis credat

Sed iterum in tam sublimia quasi conjecturarum fastigia adscendimus ut verendum sit ne in cassum disputare videamur perveniamus rursus illuc ubi consistere atque certis argumenti pugnare possimus. Nam etiam in ea quae sequitur epistola XII, habe quaedam quae ibi me pr0baturum esse sperem. Et primum quidem quod . 1 interpunctione

separas a V. 11 et ab hoc . 1 novum sententiarum ordinem ordiris, n0n Vide quomodov. 12 Vocabula stultus uterque, quae n0 ad oratium et villicum pertinere Velis, expedias. Vix enim credibile videtur quod solis verbis eui placet alterius sua nimirum est odio sors et iis quidem a v. 10 separatis significari censes duos qui inter se in ideant aut, si de uno homine invido cogitasset poeta, scribendum ei fuisse ui placet alima sua est odio sors. Ingens iste est error an vero, qu0 Cic. de 1s. I, 2 habet nulla vit pars, neque si tecum agas quid neque i cum alter eontrahas offleto ueare potest, eum dice minus recte

eum altero pro alio scripsisse 2 Quid quod Zumptius gratum g 14 hunc usum nousolum exemplis firmavit sed etiam rationem satis explicuit. Itaque fieri n0n potest quin v. 12 ad ipsum oratium et villicum pertinere redamus et se ipsum et illicum, quoniam uterque l0cum immeritum causetur, stult0s appellat. Et quum v. 4 oratius spinas se animo evellere dicat, quid mirum quod se ipsum quoque, qui rure viventem praedicet beatum, sestive latetur hac stultitia laborare quod interdum infelicitatis culpam

in loco, non in animo ponat. Hic u dicis si Horatius se ipsum et villicum stult0 dicere Voluisset, eum scripturum fuisse : stultus uterque ea amur, non causatur. At p. I, 2 96, ubi poeta de se et aemulo aliquo loquitur, e0dem modo dicit Nox etiam, si sorte vacas, sequere et procul audi, Quid erat et quare sibi nectat uterque coronam. Iam vero quum ceteri omnes interprete v. 13 hunc sensum subesse dicant: eulpam non in loco, sed in animo esse quippe qui se nunquam Jugiat, quae quidem Senientia iam saepe apud oratium occurrit ut exemplis afferendis supersedere p0ssimus, Tu eam interpretationem salsam esse contendis quod qui dicat ulpam esse in aliquo prorsu aliud Velit atque qui dicat in culpa esse aliquem nam hoc esse imperationem merere, illud certi alie u damni ausum esse. Quare Tu quidem . 13 ita ut in uno versu uni Vocabulo unimi duplicem sensum subesse velis sic interpretaris: vituperandus est is animus qui se . . eupiditate nunquom ess it. Quae quidem interpretatio tam noxa atque inaudita est, ut eam facile e missurum esse credam si ibi persuaseris in culpa esse animum sere idem

Siguifieare atque eulpam in animo esse. Plerumque quidem disterentia ista apud 0u0s

28쪽

scriptores obseriatur: sit ita sane sed eum per se appareat duas illa loeutiones adeo inter se similes esse ut dissicile sit earum fines non confundere, tum Cicero Verr. V, 134 haec habet: Die aut omnes atra culpam fuisse, aut, si uni attribuenda eulpa sit, in

eo maaimam fuisse, qui optimam navem, plurimos nautas haberet, summ- imperium obtineret: aut, si omnes in culpa fuerint, non oportuisse Cleomenem constitui spectatorem illarum mortis

atque eruciatus. Quo quidem loco duae illae locutiones ita inter se permutantur ut duabussere idem significari apertum sit. Quae quum ita sint, non dubitandum videtur quin

haec sit Horatii sententia: Rure ego viventem, tu diei in urbe beatum eui autem alterius ora placet, sua est odior ergo mihi urbs, tibi rus est odio. Sed stultus uterque ausamur lorum, quum ulpandus sit animus, quippe qui, ubicunque rat, se ipsum nunquam Pugiat.

Quae quidem quamvis per se perspicua atque aperta sint, tamen quomodo cum iis quae sequuntur cohaereant, Si n0 Vulgus interpretum, tamen ego laboro. Nam quum v. 10 - 13 oratius ita se cum illico comparet ut utrumque stultitiae arguat, iis quae

sequuntur ab inconstantiae crimine ita se defendit ut quid ipse distet a villico pluribus

aperiat. Qua ex re illi quidem, qui cum simplicitate quadam atque confidentia scriptores veteres ita interpretari audent, ut nihil deesse censeant modo ipsi supplere possint sententiarum ordinem, nihil s0lent laborare: qui simulatque nostro loco v. 13 et 11junxerint addendo secum hanc sententiam Gam ver quid ego a te distem audi, Omnia tanquam sana atque integra relinquent. Ego vero, quoniam . 10-13 Horatii eum illi eo concentu rebus potiti quam Verbis expressus est, item V. 14-2 ejus a villico disserentia, non potuisse contendo poetam quin ipse adderet illa verba, quae ab interpretibus transitionis causa inseri solent. Quod quidem qu0niam e sensu communi aestimandum est, demonstrare non possumus, sed nostro jure Videmur poscere ut quicunque haec legerit nobiscum laciat. Itaque statuendum est inter . 13 et 14 unum vel plures versus excidisse, quae lacuna qu0modo explenda sit paullo post videbimus. Sed antea aliae quaedam difficultates expediendae sunt. Nam v. 26-30 nondum satis ab ult interprete explicat0s esse persuasum habeo. Rectissime Tu quidem eam

opinionem ejicere videris, qua putatur hic sensus verbi inesse et tamen tot πω tibi urguenda sunt ut de toluptatibus istis cogitur non debeas abhorret enim ab ea interpretatione veterum humanitas quippe quae ne servos quidem tot laboribus premi voluerit ut de voluptatibus cogitare vetarentur. Quod autem v cum plerisque sic explicas locum: nihil habes oluptatis, et tamen, ut is ipse, nimium laboris quippe qui rusticum opus urgueas et botem etiam disjunctum eures, id recte disputatum esse negaverim. Nam primum quidem arva urguere non est idem qu0 Opus rusticum urguere. Recte quidem ibullus : et durum terro rusticus ur et opus, recte Virgilius : vestem urguere, nam in his locutionibus facile agnoscitur pr0priae verbi urguendi visu est enim aut trudere aliquid magno molimine ant

29쪽

presere magno pondere opus truditur ad persectionem, ager non item. Quod autem Tu propter hunc unum locum statuis duo esse verba urguendi, alterum ab serειν, alterum ab ἐπώζεσέ is uerum, et hoc alterum quidem nostro loco interpretandum esse, id vereor ne audacius quam Verius inventum sit nusquam reperies agrim aut terram urgueri Ut interpretari necesse sit assidus eoi - Deinde bovem disjunctum curare et strictis frondibus explere profecto non erat magni laboris cujus si voluisset p0eta mentionem sacere, de bove aratrum trahente dixisset. Multae molis denique Tu ipse rectissime mones Digentiam rivulum non indiguisse sed quod multa mole Oeendum interpretaris multo latore eoercendum, iterum non satis observasti propriam verbi molis vim est enim neque labor neque vis, sed magnum aliquid et ingens quod levari quidem non possit nisi omni labore et egregiis viribus nusquam apud bonos scriptores dictum est ulla mola promuli stabore. Nam quod Virgilius ait

tantae molis erat Romanam condere gentem,

non dicit tanto labora tetisse Romo instia sed rem quasi maximi ponderis fuisse motu disseillimam. Itaque nobis alia interpretandi totius loci via ingredienda est. Et ego quidem in v. 26 I pigri villic irrisionem inesse puto, non acerbam illam quidem, sed ocose

atque festive prolatam orditur poeta orati0nem a verbis et tamen, ut ais ipse, urgues, quasi in animo habeat sic pergere loqui diffleile pus terrore tum vero in locum eorum quae ex sententia villici dicenda erant subito sive, ut graece dicitur, απρος δοκῆτως Sua

ipsius de villic operibus opinione substituta nihil sere ei laboris esse dicit. Nam urguere

arva, si quid video, nihil aliud est nisi pondere Orporis terram premere . . prorsus otiosum

atque laboribus vacuum in agro vereari. Agnoscis, opin0r, propriam Verbi urguendi vim quod autem acete eo vocabulo utitur poeta ad notandam inertiam, etiamsi apud veteres simile exemplum inveniremus nullum, non minus probabile mihi esset comparanti germanicum illud die an seuehen, quod nescio an quispiam ludimagister eum acerba pigrorum discipulorum irrisione dixerit. Verumtamen cum Graeci habent similia, ut Homericum illud αχθος αρουρης, tum Cicero epis ad lam. IX, 15 haec exhibet: Ne mihi quidem ipsi tune laeeba diutius abesse ab rei publieae ustodia. Sedebamus enim in puppi et

clavvi tenebamus nune autem via est in semina locus. In minus uua senatus eo uua futura putas, si ego sim Neapoli Romae quum sum et urgue forum, senatus consulta scribuntur

apud amouorem tuum, familiarem meum. Quo quidem loco Tullius, quo sale amaro perfusa est tota epistola, verbo urguendi forum desidiam suam atque negoti0rum vacationem quippe cui jam in sentina vix sit locus, increpat. Itaque si quidem urguere arra est otiosum in agro ersuri, statim intelliges etiam quid sibi velint verba: jampridem non tacta ligonibus. Videlicet illicus jamdudum neque aratro neque ligonibus exercuerat arVa, Verum non lahoc ei exprobrat oratius ut rura exercenda suisse dicat, apparet enim ex epist. XVI

30쪽

revera deserta potius tesqua in Sabino fuisse quam arva sertilia, itaque probabile videtur ipsam agriculturam a domino, qui operae pretium non secerit, mox derelictam esse -- sed ut ostendat villic quantum absit ut queri possit nimios labores. Quippe nihil aliud ille quam curat bovem disjunctum l. e. jamdudum aratro desuetum, aut, si deeidit imber, rivulum c0ercet exiguo aggere nam cur hunc aggerem lepide in majus extouendo dieat multam molem jam quisquis opinor, videt. Hae igitn totius loci sententia est Voluptates

tibi incutiunt urbis desiderium, quamvis non, ut ais ipse, multos, sed nullos fere labore perseras. Iam vero qui sequitur . 31

Nunc age, quid nostrum concentum dividat, audi ad hunc quidem Iocum non aptus est. Neque enim in iis quae antecedunt sermo est dec0ncentu qui dividi possit, et quoniam . -30, maxime autem v 18-20, de disserentia quae inter oratium et villicum intercedat dictum est, locuti qua de illa disserentia se dicturum esse poeta pronunciet prorsus intolerabilis videtur hoc loco. Itaque vix dubito quin ipse hic versus, hoc quidem 10c satis absurdus, inter . 13 et 14, ubi lacunam esse denion Stravimus, ponendus sit quod illic nostro jure desiderare videbamur, id ipsum h0 Versu continetur optime enim sic iransitur a versibus, quibus jocose poeta Secum illico comparavit, ad eos quibus se multo constanti0rem esse affirmat. Haec si recte disputata sunt, simulatque versuum in hac epistola ordinem agnoveris turbatum esse, non poteris quin etiam . 32 49 suo loco motos esse credas. Noli solum desunt quibus a v. 30 ad . 32 transeatur, sed etiam expositio causarum cur

jam rus praeferat urbi ab h0 loco aliena est, aptissima autem ad . 1 et 17, quippe

quibus constans ruris desiderium explicuerit. Accedit quod . 40 non satis aptus est exv. 39: nam si v 40 a se posita ad villicum ita transiret ut sibi opp0neret servum,

necessarium foret Pronomen tu, quod quidem sentiens entirius seripsit eum servis tu urbana diaria rodere mavis. Verumtamen etiamsi libri manu ser hoc exhiberent, ne ita quidem locus esset sanus : non enim villicum sibi ipsi opponit, sed ut v 42 docet, villico calonem. Ut igitur paucis rem absolvam primum de villic desideriis loqui, deinde de se ipso suoque ruris desiderio, tum ad servum redire, sed ita ut huic alterum servum comparet hanc dixerim confusionem sententiarum quae minime oratium quidem deceat. Optime vero versus M sequitur versum 29 quoniam enim tamdiu in villiei

studiis poeta moratus est, licet ei digredi ab eo quod tractandum sibi proposuit, quid

intersit inter se et villicum, ad comparandos inter se duos servos maxime autem

ituperanda esset haec digressio, si paullo ante de se ipso, quem villico opponit, l0cutus esset. Ac si quaerimus, versus 32 I unde tandem huc delati sint aptissime mihi videntur c0llocari post v. 17, ut primum aperiat poeta ruris desiderium, deinde exponat cur aliter sentiat vir, aliter adolescens. Si igitur totius epistolae versus censeo ordinan-