De bello contra Turcas prudenter gerendo libri varii, selecti et uno volumine editi cura Hermanni Conringii

481쪽

num excitabit sortasse & pertrahet in eam speculam rerqua divus Hieronymus universam terram sub pedibus positam optabar videri, ut Heliodoto suo ostendere posset totius orbis ruinam , gentes gentibus regnis regna collisa. alios torqueri alios coecari, alios absorberi si uitibus alios ad sec.vitutem trahi laic nuptias illic planctum illos nasci,hos mori. alios dissiuere deliciis, alios mendicare. Quarum rerum memoria si laboranti reipublicae subveniri non possit a viro sapiente; at luctus ipsi minuitur , & animo ejus praestans illa divinaque sapientia ingeneratur, qua fiat Ciceronis utar verbis ) perceptas penitus &pertractatas habeat res humanas: qua nihil, cum acciderit, admiretur: nihil antequam evenerit, non evenire posse arbitretur. Omnia autem homini, quantumvis sapienti& potenti, evenire tandem posse, cum ipsa loquitur experientia videmus enim eos etiam, qui sapientissimi &potentissimi habentur, paullo momento prostratos extremis malis confici tum non reticet cla

rissimi Astrologi admirabilis illa sententia: qua coelo quiestertae circularis motus tribuitur.Stat quodammodo coelum ob tam statas leges motuum certasq; vices revolutionum: terra aute volubilis cernitur infinitis turbis bellis alijsq; miseriis. Vnde magni quidam Philqsophi dixerunt:cum coelum aspicimus facile nos divina agnoscere providentiam,sed cum ad terram oculos resectimui omnia fortuns arbitrio relicta, omnia videri coecocnsu volvi. Qua orbis humani volubilit ire in bello civili inter Caesarem& Pompeium orto ossensus V Cato, Philosophus Stoicus, magnam esse in rebus divinis' calginem exclamasse sibique ipse mortem conscivisse dic tur. At Christianus Philosophus altius evectus, omnia vitae incommoda divinae adscribit providentiae et quae com

modis

482쪽

Dx BELLO Tuncreo. et modi s incommodisque permiscendis, vitam bcnorum temperare soleat: ut disssipatas per secundam sortunam animi partes recolligat per fortunam adversam: ut cum humanum eorpus deteriore post mortem sit conditione quam belluarum, nemo enim ex mortui hominis vel amicissimi aeonpore aliquid cupit habere . ex bestiarum autem cadaveri. rbus expetuntur permulta, ut pelles, cornua, dentes, saliquid saltem animi studeat vivent, d. η P: bus relinquere. Σ

I S.

484쪽

DETO URENNE, AD REGEM CHRISTIANISSIMUM

DE BELLO TUR CICO

Habita Marsalij ii. Augusti i 6 6

Regni tui Procerum, & quod vivens nemo tubjectum oculis habuit, octo amplius millium ex Gallica no. bilitate, Te Tuaque casti agratui ij opera sequentium,comita- tu & 'bsequio cinctum, urbs haec non armato impletu, scd solo imperatricis tubae sonitu, yictorem sponte aperta recepit, ac totius Lotharingiae dominum volens libensque,atque stiam uis ,rro gestiens suo in reliquas Provinciae urbes exemplo , agnoscit, neratur , ac lecundis in omnia, quae Regno aetatique tu* mutito opimioli sub spe pollicentur fata adjudicaturaque sunt, vo tis & ominibus prosequitur. Enimyero quid ad summam hin manae felicitatis porro tibi defit Rex Christianissime, quid op tare, quid desderio quamvis improbo concipere ac concupis ccre potes amplius, quum quod jam posaides habes, tuaqua. in manu situm est Θ Hoc unum dic in audactςr, Regum ci mentissime, ut me aliosque bene consilentes audias. Intra vi gesimum quintum aetatis tuae annum nihil non quod Volo es- sagi vel a fortuna exoptari queat,prono effectu consecuto tibi,

485쪽

minata adstruere possit, ut felicitate tua bene utaris. Atque ut hesterni diei experimento, cum in hanc urbem introdit,oo

bili sub spemculo apparuit, quantiam tibi bellatorum suppetat : tantundem tibi optimorum consiliariorum adeste, vel comsessus hic probat. In quo summa cum animi voluptate intueor adsidentem Estrarum collegam meum , octuaginta annorum stipendijs emgritis sese tamen non minus in ingre, quam juv num quemquam, tibi ad res seu manu seu ccnsilio gerendas offerentem. Macto virtute &hoc tam insigni crudae & necdum se oblitae senectutis specimine , sortissime Heros: cujus nulla obliviscetur memoria tempotum: digne, ut quod vir aeque ac juvenis omnibus belli pacisque arcibus annisus facere

es magnum, nunc antequam vita concedas, inter omnia Christiana imperia Galliae Regnum spectes maximum. At cum te imitari, nobis collegis tuis non ex decoro duntaxat sed ex de bito nostro sit; allaborabo, ut in me utilia Regi regnoque,non secus ac sectis praestiti nunc etiam verbis suadenti, eadem nec dissimilia tibi lineamenta agnoscas. Verum antequam ad rem ipsam aggrediar, pauca de me

praemittenda sunt: na quod consilij tibi O Regum invictissime, dandi libertatem usurpo, scis illam a te mihi datam. Vt saepenumero miratus sit nonnemo me, quamvis diversorum a tesserorum professione discrepem , tamen vel in arcanis deliberationum mectam cem municandis , vel in rerum non levis in menti mandandis muneribus , perraro fuisse praeteritum.

Quam ego profitear religionem , in propatulo ac palam es 'nec illa tamen metam religiosum aut tam timidum faciri quin tibi libere ingenueque suadeam etiam ea quae ex ejusdem usta religionis minus esse videntur. Haec nempe Gallicorum spirituum est sinceritas: quaecunque sacra sequamur, una nobis

486쪽

exotam ibus res secundum divinum numen sacrosancta est maixime, regni populique salus & tua & gloria & utilitas. Nee a longinquis argumentis arcessenda probatio est. Inclitae nam moriae virum , Dominum de la Nolae, qui avo tuo, post parricidialem Henrici Tertii caedem , qua ratione sacillime Regni Gallici successio , tum inter Catholicos ac Nos, qui Resormati vocamur , intestino dissidio scissos , capessenda esset,

in arcano inter ipsos Reformatos consultaute, brevisit nais verbis reliquorum sententias varia censentiu praescidit, nunquam eum Regem Galliae fore nisi Catholicus sieret asseverans: vel si lubet me pecta. Nam ut tuis auspiciis in Germania nuper bellantem nemo Catholicorum illic in se acerbiorem , quam fas belli permitteret , me fuisse incusavit: ita tu recens adeo meministi, cum de armis Romano Pontifici inserendis des be xatio esset, me tot inter Pontificios pene solum extitisse, qui Dello illo abstinendum sententiam serret. Nec me ita censuisse poenitet; id saltem consecutum, ut pateat omnibus, me quae

in consilium asseram , non a privatis dictata assectibus proferre. sed publicae utilitatis momentis exigere. Male proinde iis sit, qui me aliosque idem mecum de religione sentientes, intem- Pelii vis cum Catholicis odiis collidere gestiunt. Nam magni illi us Mornaei Plesiaei, qui quoad vixit Resormatae in Galli religionis, qua toga qua sago, columen fuit, assismata Avo tuo opinio certi mihi instar dogmatis est, quaerenti: num Pontificios salvari crederet; haud dubie respondentis, nam infinitam

De i bcnignitatem, eosque ab ea excludere temerarium esse. u;ς unque prolixi & non necessarii circuitus navigatione utan- tur , in eundem tamen portum , quo nos plana navigationς pervenim is tandem & eos recipi.

Quid igitur in tanto Catholicorum consessu unus vel cum raucis diversa de relj io Osentiens, tibi sua tu iussumi Hoc

487쪽

CAATio DE BELLO Tvsterces inoracitari debere, sed armis jam sponte ipsorum motis tanti Per tibi cunctandum, & ope Caesari serenda supersedendum

Putent, dum ille redactusad incitas ultro supplices tibi munim tendat, agnoscatque in te beneficij potentiam, fateaturque sesa,vum nisi per te esse non posse. At ego sophisma hoc Poli-aicum impium esse judico & invisum Deo , usque adeo, ut credam, si res eo deventura si, quo ea, ut deveniat, optant callidi isti periculorum alienorum insidiatores& otiosi spectatores, ut . nimirum Caesari suis exuto nullum supersinis. Gallorum misericordiam perfugium, Deum tibi quoque vj res necessarios ademturum, quibus vel illum vel sane te ipsum apericulis, callidadissimulatione in majus, quam quae unus su stentare valeas, auctis lex ices, sed ,eadem ruina, quam a pro- imo amoliri tu persedisti ., tu etiam ipse, maturus videlicet poenae a divinae vindictae legibus invento tam impio debitae, in

volvaris, &cum innoxiis noxius pereas. Nam commen umhoc: fovere aut sayere turbis ut in turbido pisceris; a S gio genio suppeditat una contrario prorsus essectu damnabit evertetque Deus, teque etiam ad propria tuenda inopem nudumque destituet, qui tuum ex alienis calamitatibus lucrum ac

compendium quaesiisti. Age ergo . O Rex Christianissime, procul hanc vafritiem abige, &quod a te beneficium Christianus orbis expetit, & quam opem res trepida Caesaris desiderant ., occupa praestare , mec ullum temporis 4ntervallum sus pende Praeterquam enim quod jucundius & in animo accupientis perennius est illud benescium, quod obviam venit, quod exie non rogatu alieno nascitur, & uod praevenit inter pellantem; non gloriose duntaxat Christianae reipublicae discriminibus duccurres,sed tutius quoque exorti incendij flammas, in aheno quam in tuo an longe Temotis quam propioribus Ri-

488쪽

TovREs vir Couit is Iam cum istis veteratoribus, qui in benefaciendo non R gem sed mercatorem te sed cauponem agore cuperent, faces sanit & qui ex hac tua Lot ingica expeditione nescio qu d te porro in vicinos aggressurum, aut gratuito fingunt,aut

male suspicaces metuunt, aut ultro te facere velitate, ut tanto

majus tibi imperioque tuo odium concilietur, quanto invisius est, cum hostem non habeas,aut si habeas praetereas, inambcos grassari. Quasi vero in numero hostium Rex Christianis sinus eos non habeat, qui Christum, qui Clitisti gregem tanta rabie oppugnant, ut ignominiae sibi ducant, esse quemquam in terris qui Christum colat. Sunt enimvero haud dubii hi hostes tibi, nec minus illi, qui ne veros hostes agnoscas ambcos pro hostibus obhciunt, teque in eos infestum insensum que serri cupiunt, quo um cum confessis obsequiis uteris,stui xum fuerit per injurias extorquere quod jam ultro ablus habe as. Nam quid in Germania uspiam est, quod te non reverea' tur, initalia quod non colat, in Belgio quod non suspiciat, in Britannia quod non observet, in Hispanijs quod non honoret Quis Vero hoc Regum ante te ullus consecutus est, ut Christi

anas Omnes oras amore reverentia obsequio ac cultu, qui

tibi ab omnibus quos nominavi , adde &a Suecis Danis ac Polonis, competit, devinctus haberet 3 Haec vera Regnorum Imperiorumque gloria , haec ingenua regiae de ad di, nam pro re accedentis maiestatis elligies & excini lar est. non per vitia ire pol ssum quae cupias, sed per venerationem benevolentiam, de ejusmodi assectum qui laete libenterque obsequentibus etiam animi sui vultum induat, habere addicta. Multo quippe certior est ab amicis, quos meritis & inpensis: Eicbs, quanx a subjectis quos metu contines, sides ;&ille icinum magnus et cujus magnitudinem magnitudine sua quam plurimi

iubstruuti ut tutulae ille sua Praesidijque umbram largiui ros

489쪽

st spargere. Quae si tu rccte intelligis, Rex inarime, si opes tuas inde aestimas, ut non tam quod velis posse te, sed amicos sederatos vicinosque idem quod se ipsum & subjectos tibi populos velle, & ut efficiatur avere,cernas: nae tu jure tuo, non adventitio & in aliis sitae opinionis suffragio felix es; ac felix in perpetuum eris, quamdiu in hoc animi sese sibi sine fuco ostendentis habitu perseverabis. Sed non deses, non otiosa, non sibi soli propria ac beata, & domi tuae custodita sit haec felicitas: exeratur, usum sui praebeat, fructum spargat, . seque cum totius humani generis felicitate communicet. Quam vasta vero, quam ingentia sese exemplorum spat alibi pandunt , ut felicitatem hanc tuam, alios reddendo felices &quasi in opere habens, augeas & extendast uti immen, sus cceli ambitus a sole, ita infinitus tcrrarum mariumque tra- ctus a e ut illustretur, tuis radiis splendescat, tua ope fovea- tur, appetit. Sed infesto adsitum periculo ac properi substidii necessitate, nihil cst quod aeque colluctatur ac sub magno disse crimine pavescit, atque Ungariae solum, Turclcarum illa ve' i's&cxercita calamitatum arena.Tum proxime huic adhaeresicens Germania .Quibus ex oris proh dolor l) indies alios super asios miseriarum illuc ex improviso longe lateque sese es- fundentium nunclos accipimus: quibus nisi commoveamur, indigni sumus qui Christiani vocemur. Huc ego te voco, his duabus provincijs sub extremi confinio exitii laborantibus, ut caeteris rebus omnibus relictis sub venire matures, hortor. Non quidem ut ipse expeditioni intersis quanquam&hoc non degeneris a majoribus tuis, a Ludovico praesertim Sancto esset exempli, qui scia et in affgyptum iterum in Africam tra)ecto exercitu res magnas gloriosius suscepit quam gessit aut ei a ribus tuis, unde in omnia regimen, excedas; ed delecta coplo

sum quae jam sub signia tibi robora hoc etenim solum i ie

490쪽

Τova res vii COMIT 1 s postulatur) periclitantibus submittas, palatus ingravescenti discrimini totis Regni mole obviam ire. , Atque sit mihi nunc operae esset, de toto belli quo Turci, 'cae vires convellendae sint genere disserere, autore uterer e .

dem, quem supra nominavi, Domino de la Noue: cujus hac super re scripta extant typis vulgata, plena militaris pruden π.Verum ego pro eo qui nunc est rerum statu mi eientiam profabor. Germania omnis in decem descripta est partes, quos Circulos vocant; Austriacum, Burgundicum, Rhen num triplicem,duplicem Saxonicum , Franconicum inde, Ra' . . varicum, dc Suevictain. Ex his ego Circulis octo illos quo posterius nominavi segregem nam priores duos Caesari exi mios peculiaresque relinquam conscribique ab eis oportereae sub signis haberi putent, ri millia peditum, ooo non mi, nus equitum gravioris armaturae statoque stipendio ait, ac d

sub severissima disciplina quam, sit stipendia militi rite 3tquo

ordine exsoluta procedant. sacillimum erit conscivare haberi. Ad quod stipendium definito tempore repraesentandum, sumtusque alios bellicos tres florenorum Germanicorum milliones necessarij. Nec arduum suerit, ex collatione tot qui sub his circulis censentur populorum, id aeris colligere; dummodo aequa in omne partita sint onera, &pro iacuit tum modo quivis conferax, nec plus justo grauctur qui minus potest. Nam si in tanta mortalium, qui his Circulorumi finibus incolunt, multitudine, qWilibet unus non plus quam unicum quotannis florenum pendat. quis autem ille mihi

tam erit assiictus&.miser, qui duodecim naensium spaciotan tultim aeris vel mendicando ; vel esuriendo si aliter nequeat, non facile corradat Z tres isti milliones sub manu ualcentur. Hic vero facete riequeo, quin admoneam Circulorum horum Principes Regulos Dynastas ac Magnates, ne toturn

tributi