Joan. Antonii Scopoli ... Fundamenta botanica praelectionibus publicis accomodata

11쪽

π FISTORIAE A ATVRALIs pars illa, quae xa Plantarum differentias & usum indicat, EDTANICES appellatur. Planta est individuum, vivens & vegetans, corde , vasculis renitentibus , motuque arbitrario destitutum; hinc vera humorum circulatio in plantis nulla. Caeterum Plantae , ut Animalia , duplici si Xu multiplicant, crestunt, irritantur, fiuctificant, ac duplici constant substantia, quarum una corticalis est , alia vero medullaris . Sub stantia corticalis , sterilis , involvens , constat Epidermide , Cortice , Ligno . Epidermis est involucrum extimum , tenue , pellucidum, subiectas partes ab iniuriis defendens. Cortex duplici constat substantia , vasculosa videlicet & cellulosa. Vasa quaedam maiora sunt,

alia minora. Prima continent humorem aqueum,

12쪽

loratum. Cellulosa substantia composta est ex vesiculis numerosissimis , approximatis, inter sese comunicantibus , quae foliorum parenchyma , alibi vero textum cellularem essiciunt. Corticis pars extima dicitur Alburnum , intima vero Liber vocatur, qui lignum novo fibrarum strato quotannis adauget. Lignum constituunt I. substantia vasculosa , a. teXtus cellulosus , 3. tracheae respirantes, quas

aer inhabitat, & lamina elastica spiraliter circumvoluta componit, q. substantiae medullaris prioribus interiectae propagines .

Medullaris substantia , involuta, prolificans,

attento munere , quo fungitur , una est mascula , alia foeminea. Maseula ultimo fine seminalen antherae substantiam , aut gemmulam constituit. Foeminea deponit in germine particulam, quae a priore foecundata , novam progeniem suo tempore Prosert.

gantur gemmis, bulbillis , plumulis, frondibus , absque pulvere antherarum & absque stylo; AELER Adad. Theodoro - Palatinae IL P. qa3Omnis itaque generatio in Regno Vegetabili

absolvitur gemmulis, aut antherae particulis masseculis minimis, stigmate foemineo exceptis & ab eius humore ad ovarium deductis. Unde patet , cur plantae nonnullae antheris destitutae , adducto mare foecunda semina dederint ; cur Palmarum fructificatio promoveatur panicula mascula foemineae admota a cur flores persecti, si antheris destituuntur steriles sint; cur in multis floribus foecundationis tempore applicentur antherae stigmati , eaque absoluta ab eo denuo recedantς

13쪽

cur denique sponsalia plantarum promoveant Insecta , Venti, ros , aer calidior , florisque situs atque structura . Hinc re cte PLINIUS . Arboribus inquit ) , imo O omnibus , quae terra gignat , herbi que etiam , utrumque sexum esse , naturae dili gentissimi tradunt. Eundem staminum o sigmatum usum agnoverunt IUNGIUS , IMILLI TOΝ ,

Dantur tamen semina , in quibus vis multiplicans transit in prolem alverius anni , quae etiam vis inter Animalia observata fuit. In qualibet Planta haec probe observanda sunt.

III. GΕΜΜATIO . IV. INFLORESCENTIA. V. HABITUS. VI. TEMPUS proferens gemmas , folia ,

florem , fructum.

VII. QUALITAS.

IX. PARTUS. X. VITA.I. PLANTARUΜ PARTES praec; pue sunt RA

14쪽

NICULUΜ, FLOS, FRUCTUS .

RADIX est ea pars plantae , sine qua ea Vi Vere , eleVari, ac sustentari non potest . Haec inconspicua in Pulinis , Confervis, Muciliginibus, Cocuta, &c., at in plerisque saepius manifesta .

Radices plantarum differunt. Figura. Rotonda , Cyclamini , croco Verno , Ranunculo bulboso &c. Ovata, Orchidibus nonnullis . Fufformis, Dauco Carotae . Palmata, Orchidibus quibusdam . Fasciculata , Ophri nidoavis . Granulata, Solano tuberoso . Directione. Transversa , Iridi, 'osciamo Scopoliae . Descendens , Plantis plerisque . NeFens , novos surculos subinde proferens .LOco. Terrestris , seu terrae, aut saxis astixa. Aquatica , aquae innatans . Purastica , aliarum plantarum succis victitans, Visco &c. Structura. Simplex , Lemnae monorrhyZae , aut Composta , in plantis aliis. Fibrosa , radiculas tenues numerosas

emittens. Dentara , Dentariae .

Articulata , Oxii Accetosellae Praemorsa , Scabiosae Succissae. Carnosa , seu succulenta. Vita. Annua . A. i

15쪽

siennis . B.

Perennis. P. .

TRUNCUS est ea pars Plantae, quae florent fructumque plus minus eleVatum, removet a radice . Huius species sunt.

i J Frondis , solium r erens , Filicibus ,

a ) Culmus, annuus, fistulosus, aut spongiosus, articulatus , aut enodis , ex foliis convolutis compositus, Graminibus .

catus, Arboribus, Fruticibus, Suffruticibus.

) Caulis annuus, sustinens solia , flores, fructus , in Herbis . 3 ) Surculus perennis , tenuis, vix lignosus, soliosus; Mocis . 6 ) Lora perennis, filainentosa , aphylla; Lichenibus flamentosi , mucori , misso , Coniservae. sipei plerumque annuus & aphyllus, eiusdem, cum corpore fructificante, substantiae a Fungis. Trunci differunt inter sese,

Numero, praesens, aut nullus; unde Carlina acaulis, Cirsum acaule occ. Figura , teres, seu rotundatus. Semiteres , hinc planus, illinc con

Anceps, in medio utrinque convexus, latere utroque attenuatuS. Angulatur, angulis tribus, quatu-

16쪽

IIor, aut pluribus donatus . Directione . Erectus , seu perpendicularis. Declinatus , a linea perpendiculari plus minus devians. Repens , humifusus, dc ex geniculis radicatus a Veronicae ossicinali. Flexuosus . Prodiatus , decumbens, unico loco radicatus ; Portulacae oleraceae. Volubilis , aliis plantis circumvolutus . Divisione . Simplex , seu absque ramis. Ramosus , ramis sparsis absque ordine nascentibus. Oppositis , ex eodem plano, Op . positoque latere genitis. Einnatis , duobus ex eodem loco, qui binnatim divisi essiciunt cutilem dichotomum . Ternatis, seu tribus ex eodem loco , ex quibus denuo simili modo divisis oritur Caalis trichotomus. Verticillatis , seu pluribus ex eodem loco. Patulis , aut divaricatis, seu ad angulum rectum aut quasi rectum cum caule poss-tis .

Fayiliatis, sursum quasi in fas,

ciculum elevatis , ut in Cupressu . Superficie . Lepis , seu glaber. Scaber, corpusculis prominentibus exas

17쪽

Striatus , longitudinaliter lineatus: lineis impressis , aut prominulis. Sulcatus, diversus ab angulato spatiis inter angulos depressis, seu excavatis Nodosius , ad articulos incrassatus. Aculeatus , aculeis armatus,

Spinosus , spinis instructus. Tomentosus, pilis densis mollibus ob

tectus. ι

Hirsutus , pilis longioribus, rarioribus,& rigidioribus pubescens. Villosus, pilos proferens rariores, &

Papillosus , corpusculis pilo crassioribus, pellucidis, capitulo saepius

terminatis.

Vestitu. ApDllus , absque foliis . Foliosus , solia proferens. Vaginatus, cinctus basi solii, Graminibus, Umbelliferis &c. Alatas solii pagina una, aut utraque per caulem decurrente V. Folium

Structura . Plenus, seu farctus, aut cavitate destitutuS. Fidulosus, intus cavus Rigitus , minus steXilis . ArticulatuS . Debilis , minus profunde radicatus, hinc facile decumbens nisi aliquo fulcro sustentetur . Filiformis , seu tenuis admodum. Anaulatus , ad origines seliorviri an nulo quasi cinctus. Ge-

18쪽

Geniculatus , aut articulatus. Cyrrhaser, cyrrhos emittens V. Orictus. Stoloniser, propagines steriles, soliac-ceas proferens, Fragariae veScae &C. Florescentia. Uni ius, bolarus, tri ores, multi rus, seu flore unico, duobus, tribus, vel pluribus Ornatus. Paniculatur. V. Panicula. Spicatui. V. Spica . Folliatione. I Ionops llus , d phillus , seu solio uno , binisve donatus. Vita . Annuus , Herbis . Folium est productio substantiae corticalis , perenchymate abundans, in paginam saepius at

tenuata .

Hinc partes illae, quae florem fructumque Proserunt, non sunt solia, sed rami soliis siniles, quales occurrunt in Ruseo , PDuantho. Plantis succulentis homullis Folia aerem mesticum hauriunt, purum emit-

nuntINGEN-HOUSZ Expen sur Ies Vegetavx. VIII p. a. SE TRITI Memoiresphmo- chimiques. Folia quaedam simplicia sunt, alia com- p sita , Simplicia v'cantur illa , quorum petioli aut nervi medii in unicam p ginam eXtenduntur, composita vero illa dicuntur, quorum petioli adnectunt bina aut plura solia, vel tu ramos dividunxur . In omni solio consideratur, praeter numerum etiam substantia , directio , superficies , ambitus, insertio , situs. Dicitur itaqRe solium .

Substantia, Carnosum , aut siccum, Figyra . Orbicularum , seu rotundum , aut quasi rotundum Oviatum , cujus latitudo est circi.

T. VI. s. 3.

19쪽

citer dimidia pars totius longitudinis. illipticum, cuius latitudo esst sere tertia pars suae longitudinis. Lanceolatum , cuius latitudo vix siexta pars est totius longitudinis. Lineam, lineae geometricae lal tudine vix superans . Huc spectat solium acerosum , quale Occurrit in Pino , Iunipero, Tam Subularum , pariter lineare , sed teretisculum, & in acumen

sensim attenuatum.

Capillaceum, tenuissimum sere adinstar capilli, aut fetae, re tunc etiam seiaceum appellatur .

Semiteres , una parte eXplanaturn , alia conveXum .

Peltatum, cuius petiolus in seritur solii disco, non margini. Reniforme, ambitu rotundatum , basi excisum, & in latitudinem magis , quam in longitudinem extensum. Hatuin , cordis inversi formam

Emargimatum , apice excavatum . Lunatum , apice convexum , basi concavum, breve ; lobis late-ralibus acuminatis. carinarum , navicul e in modum

concavum.

Sagittatum , oblongum; lobis baseos acumen elongatis. Huc

20쪽

Acinaciforme. Delthoide= . Triquetrum , tribus anguliν instruetum. Teres , seu rotundatum . Tubulosum , intus caVum . Inaequilaterum, uno paginae latere longiore , aut latiore . Directione. Pateris, aut patulum , seu anguium rectum cum caule essiciens .

Adpresum , cauli fere paralellum . Inflaxum , apice sursum, dein versus caulem flexo . Recurvum , apice deorsum, dein vel sus caulem refleXo . Dependens, seu pendulum . Resupinatum , seu inversum . Superficie . Nitens , aut lucidum. Laeve , vel glabrum.

Planum .

Venosum , nervis insgnibus donatum . Nervosum , nervis longitudinaliter lineatum .

Rugosum . Crispatum

Plicatum a

Bullatum , substantia solii quasi in

vesiculas elevata. Maculatum .

Papillosum . Villossim . Sericeum, seu nitentibus villis p bescen a