Joan. Antonii Scopoli ... Fundamenta botanica praelectionibus publicis accomodata

41쪽

a. ) AGGREGATA , ex pluribus soliis

in Fasciculum , Verticillam , Strobilum , Amentum , Spicam , Racemum , Omam, O mbum , bellam. Fesciculus, seu fore; ex eodem loco pauci , pedunculis simplicibus insidentes. Capitulum , seu fores in summo caule, aut ramis , ex eodem plano multi, sessiles aut pedunculis sm

plicibus impositi , in Allio , Glo

bularia , Trifolio &c. perticillus , seu flores ex alis soliorum caulem annuli ad instar ambientes ; hinc plantae hac inflorescentia donatae, Verticillatae dia

cuntur .

Strobilus, seu fores squama rigida , coriacea aut lignea distincti, ap tali; Squamis axi medio communiamxis , in Pino, Cupressu &C. Amentum, seu flores squama molliori , aut soliacea distincti, apetati; siquamis axi medio communi adhaerentibus, in Salice , Corylo , Populo Spica , seu flores sessiles, aut pedunculati : pedunculis indivisis di pedunculo communi adnatis . Spica graminea sustinet spiculas; aliae vero gerunt flores

42쪽

solitarios , minime glumo

sos a

Spica simplex in Graminibus ,

Veronicis, Berberi dcc. composita in Zea Mys &C. Raramvs , differt a Spica pedunculo communi in plures ramos diviso, qui in uno plano nunquam Conveniunt . Inflorescentia haec adest in Viti , Sambucco racemosa, Connubi Lupulo &c. Inibus , differt a Racemo pedunculis, aut ramulis seorsim ecguidem genitis, at in unum planum hori-2iontale superne convenientibus. Hinc Cyma non differt a Corymbo. Panescula , seu pedunculi florales elongati, sparsi , aut verticillati, non simplices sed ramosi, floribus in

unum planum minime dispositis . Racemosae Graminum inflorescentiae hoc nomen datum sitit. bella, seu flores ut in Co Imbo ramosi : ramis ultimis in eodem plano horizontali convenientibus,

ramulisque etiam ex eodem centro pariter prodeuntibus . bellae simplices Bolanicorum sunt Capitula . Ideae rerum sint adaequatae , non ambiguae & incertae.

V. HABITUS. Est determinata, dc cuique individuo sua facies, seu peculiaris dispositio ramorum , soliorumque, quae genera

43쪽

quaedam in unam classem, ac species nonnullas in unum genus coniungit. Talis est Habitus Geodes , Pulinae , Verrucariae, Leprae .corolloidaeus, Lichenibus coraloia

daeis , Sc Fungis. Trichodes , Bysso , & Conservae. Surculosus , Μuscis . Foliaceus , Algis , Lichenibus non pauciS.Comosius , Palmis. Frondosus , Filicibus. Folaojus , Liliis, & Scytamineis. Tribtis , Tamo , Rajanae , & adfinibus . Rigidus , Umbelliseris . Caniosus , Plantis succulentis. 'ramidatus, Coniseris . D usus , Amentaceis, & Calyci- floris arboreis. Duallidus , Solanaceis . Oraculum Naturae ex habitu aequivocum , judiciose audiendum , ne Boianicus depe dito fructificationis filo ariadnaeo, in i byrinthum eat inextricabilem . VI. TEMPUS serens Folia, Florem, Fructum. Observationibus hisce per decennium institutis innotescet. a. Quaenam plantae in quoliber climate coli queant.) Quot dies utero gerat quaevis

planta.

3. ) Quaenam sit aestatis longitudo in qualibet Provincia .

44쪽

movenda.

5 Novae quoque rerum adfinitates inde innotescent. Sapiens in contemplatione Naturae non properat , nil praetervidet, omnia perquirit , & comparat, ne similia dissimilibus unia

antur .

gratus ingratus

VII. QUALITAS , eaque manifesta , quam

ostendit .

Amarus. Nauseosus. Odor Nullus.

Gratus .

Ingratus

Fatuus .color Albus. Nigero

Flavus a Viridis . Ruber. Caeruleus o Violaceus. Ex his mixtus. Tactus mollis . viscidus a Ingratus. Mensura, longitudo . . Laet

45쪽

Latitudo . Crassities . Vigilia nulla .

Brevis. Diurna . Nocturna a Mixta.

somnus vigiliae contrarius , in quo flores stato tein pore clauduntur . Converso ad solem , aut mundi plagam . occULTA , Nutrians . Cibus Alterans ἔΜedicamentum aut venenum V. Vires Plantarum )Tinctoria .

vIIL STATIO , seu Patria .

Natalia loca plantarum sunt. Communia. Europa, Asia, Africa, America, nec non Regna , Insulae, Provinciae, Comita

tus .

Singularia , nempe . I. mare . Congregatio aqua rum ex maioribus fluviis. a. Lacus . Collectio aquarum ex fluviis minoribus, rivis, fontibus. Flumen . Aqua mobilis ex, pluribus rivis in unum alveum confluentibus.

Risus. Aqua mobilis ex pluribus sontibus simul unitis.

46쪽

pore aqueo coadunato.

impura.

. ) Palus . Solum incultum , scatens aqua impura, si

gnante .

8. ) Liuus. Solum mari, lacui , aut flumini proxi

mum .

9- )-. Solum incultum, 'minus fertile , siccum . Jo. ) Solum cultum, sertile , frugiferum.1 I.) Hortus . Solum cultum , fertilissimum , delitiosum. Ia.) Ruderatum . Solum incultum juxta domos , & vias. 33. )-Solum incultum,fimum eXcipiens. 14. Vallis . Solum incultum , depressum , collibus aut montibus interiectum .i . ) Collis. Telluris superficies modice elevata.

36. ) mons. Telluris superficies magis elevata.

T. ) Alpis . Telluris superfici

es maXime elevata .

I 8. Salius. Sylvarum locus rupestris , umbrosus , squallidus. 9. Suli a . Arboribus dense

consita tellus.

47쪽

2o. Hurritatum . Frutticibus consita tellus. a I. Rupis. Μons terra sertili denudatus. His addi potest Terrae conditio saltem praecipua , nempe .

a. ) Humosa , atra , spongiosa, phlogisti a.

a. ) Calcaria , cum acido es.servescens , in calcem Vivam mutabilis.

3, ) Agillosa, tenax , plasti-ςa , igne induranda. Α- Sabulosa , sicca , acido nullo solubilis, cum sale

alcatino fixo vitrescens. - ) margacea, constanS terra calcaria, & argillosa .

6. Ex his compositu , multipleX . IX. PARTUS , seu modus, quo semen a Planta dividitur , & quidem . . ) Rexoluto calyce , ut ventus abripiat , in Compositis semiflosculosis papposo semine praeditis. a. Vi elastica in momordica Elaterio , Oxali, Impatiente &e.. J Dehiscente fluctu in Capsuliseris , Leguminosis q. ) Marce cente aut dii uente thalamo in Fragaria vesca , Pomiferis , Bacciferis , Drupiferis plantis . Unde promptior vegetatio, quam Pro movent Venti , Insecta , Com

48쪽

mercia , Aves. Copula artificialis, Μaceratio tempestiva, Cultura diligens , Curiosorum selertia . N. VIΤA pgsFEcra pendens ab aequali , nec alibi impedita p ropulsione succi nutritii.

ABOLITA, cessante vita medullari, des ctu alimenti, debili impulsu , aut a pra ternaturali fluidorum natura . HOSTES PLANTARUM sunt Animal gemmiv rum, Avis decorticans, Insectum terebrans, Calor adurens, Gelu mortificans, Ventus eradicans, Ferrum vulnerans, Ignis destruens ; unde Rubico , Desoliario , Galla , Gummi, Resina , Tuber , Fisura , Curies , Clavus , tilago , Proliscatio , Mons sitas , Sterilitas ,

Hinc Nomenclator empiricus dissert a systematisco Observatore, ut dies a nocte .

PARS

49쪽

PARS II.

duo cardines , quibus tota innititur Scientia

Naturae .

OBSERVATIO quaerit rerum disserentias persecta descriptione ; DENOMINATIo inventas indicat nominibus adaequatis. DIFFERENTIA 'triplex est , nempe summa, media,& infima , unde Rerum naturalium distributio in CLASSES, GENERA, SPECIES. Divisio haec appellatur Systema a sciolis contemptum , a sapientioribus vero omni aevo aestimatissimum , nam praeter id , quod observationibus innitatur , in amplissimo Naturae libro indicem constituit , qui brevi tempore docet quaenam Individua iam fuerint hactenus detecta , dc quae nova censenda. Scientia Naturae sine ordine & sine Systemate est corpus sine anima. CLASSES quaedam sunt Naturales, aliae verori diales. Classes naturales eruuntur ex iudiciosa & accurati stima comparatione omnium proprietatum cuiusque Individui; Arti tutos vero ex unica tantum, aut quibusdam proprietatibus desumuntur ; hinc similia separant, disimilia vero coniungunt, repugnas,

te natura.

50쪽

Hinc Bolanicus, omnisque Naturae verus scrutator. I. γ Quaerat ea individua, quae coniungunt Regna , Clati s , Genera , Species inter sese , sicque pergat tutus, donec

hiatus invenerit sedulo annotandos, ut saltem posteri novos annulos detegant, quibus conficiant catenam omnium rerum adhuc impersectam .

a. Genera distribuat iuxta differentias non solum essentiales , sed etiam antecedenti & insequenti familiae communeS. Ita e. g. Liliacae essiciunt classem mediam inter

Gramina & Sauria; nanni Graminibus accedunt colyledone unica , soliis indivisis, staminibus 3. 6. ) ; Sauriis vero involucro forali unico , nec non fructu in tria locula diviso .

Iunctis coniungit Lilia cum Graminibus, SisFrinchium cum Sat Iriis. Anti eo uticae mediae sunt inter Anomalas& Disciseras ; nam Anamolis similes sunt calyce polyphyllo , corolla poly- petata , capsula saepius elongata. Cleome & wpecolim iungunt Anomalas cum Antii corburiois ; ut Cadaba proxima An-ilybo, tilicis. Harmonicus hic Classium consensus desidera tur in fragmentis methodi naturalis 1ll. a Lm 'saltum enim facere Oportet transituro a Gramitii-bus ad Conferas, ab Umbelliferis ad Multisiliquas, a Luridis ad Columniferas . Quaenam adfinitas PD-tolaccae cum Are, Boerkaviae cum Stalice , Violae cum convolvulo , Berberis cum Geranio Z