장음표시 사용
451쪽
ρας librorum ordine, atque conseruatione.
Ee ab re futurum spero, si de Bibliothecaru loco siue alpe-L Lctu, librorum ordine & conseruatione nonnihil dicatur
Quod ad locum pertinet, ut breuibus agam , eum editioren . - humiditatis omnino expertem, ad orientemq. ut Vitruvio Placet, spectare debere sentio usus enim librorum matutinum expostulat lumen, quod non solum studiosis , verumet mi dicum conseruationi plurimum prodesse compertum est nam in locis sole carentibus,in praesertim in Bibliothecis opacis chartarum naturam humiditati,in corruptioni facile expositam lanugo quaedam, siue sordes, aut illuuies illa, qualis nascitur inter opaca domus , quae diu non repurgatur, ritus etiadicitur, non modo odorem quendam tetrum Maspernabilem parit, qui aerem intra Bibliothecam inclusum inficit, illa. cientium nares offendit, verumetiam codicibus ipsis non parum Obest. Huius generis incommodum euitari poterit , si Bibli theca hinc inde habeat senestras, ex quibus Iumen excipia . aer inclusus a ventis percussus habeat exhalationem in ex- Purgetur verbis enim explicari vix umquam posset , quantum damni hominibus , rebus denique omnibus aer cor ruptus afferre soleat. oniam vero non blum situ, aut putredine, ted etiam puluere vermiculus ille qui ligna, vestes,4 libros abrodit, detinea dicitur, nasci solet, ne libri a tinea laedantur, eos frequenter euerrendos, interdum excutiendos esse iudico libri enim
puluere obducti a tineis non parum veXantur, ut eXperientia monet ad quam vexationem fugiendam , cedrino item oleo, ure t in cupressinisq. arcis utebantur antiqui, ut Plinius ait, . Hor us liune in modum. testatur dicens Speramus carmina singiris linenda cedro criaui fruanda cupresso Hoc loco Horatius appellat carmina cedrino oleo lineda, quae immortalitatem promerentur,& eiusmodi iudicantur,ut posteritati consecrari debeatis quae enim huius arboris succo illis un
452쪽
DE BIBL. ET LIBRI II TV, R e. os tur, vel in arculis cupresimis custodiuntur, cariem, aut tineam non sentiunt Plinius idem de cedri natura sentit dicens: Ecce nis Gadro resina laudatissima Materiae vero ipsi aeternitas. Itaquαν simulacra deorum ex ea factitauerunt. Cedrinus est Romae in Delubro Apollo Sosianus Seleucia aduectus. Idem PliniuSali H M.,ν. hi de usu cedrino in chartis perungendis loquens , ab Hemina in λAnnalibus scriptum fuisse ait , libros Numae Pompilii reper '' tos a Cn.Terentio sub Ianiculo non computruisse, quamuis annis D xxxv in sibs, eo quod cedrati essent Dioscorides
autem Inquit viventium corpora cedrinoliquore corrumpi a. cso. corpora vero mortuorum conseruari hinc cedrum mortuoruvitam a nonullis vocitari anfirmat Seruius in illud Virgilii: Au sis in v. liqua excedro oleo cedrino conseruari chartas ait, quia cedrus ex vetustate nec tineas patitur , nec corruptionem: propterea mortuorum imagines ex cedro testatur fieri ilitas, ut asseruari perpetuo possent. Hinc natum est prouerbium sed digna p. sis μidest aeterna laude, vel immortalitate, quale est illud Persij Cedro digna loc-S.
Cedro nime licet ambules peruncti Et libro . Epigrammate . aior ritura Israe cedro decorata, purpuras 30 gris creat umbilicis.
Et Ouidius Iibro I. de Tristibus. Ovid
Librorum igitur conseruationi succus cedrinus mirum iniso dum confert, sicut eruditi viri testantur. Ego autem idem pra, stari posse credo, si ex folijs cedrinis exsiccatis puluis conticiatur, deinde per libros dispergatur, vel libri sorinsecus eo perfriacentur. Studendum praeterea est, ut glutinurn quo libri compaginandi sunt, ex farinari aceto, atque ex aeris rubigine, Gue viridi , ut aiunt, arre constet excoctum Lit enim non sit excoctum vel ex farina,in aqua tantum conflatatur, non solum glutinum, verumetiam paginae ipsae, ut ego non se- me expertus vidi , fiunt proculdubio tinearum esca . Haec
de librorum conseruatione , ut ad ordinem , seu dispositio
453쪽
os AP ENPT BIBL. TRTI C. De librorum distositione est ordine.
ne reliquum est ut ad eorundem libroru dispositionem, 1 ΝΛ ordinem deueniamus ordo enim, qui est in suo loco rei
uniuscuiusque collocatio,adeo oriambus in rebus est necessarius, C e .sti Vt sine eo cuncta confundatur,4 inter se permisceatur. Id quod iiij praesertim , quae ad rem litterariam spectant,euenire solet,
Cie. lib., cum Ord, ut ait Orator, memoriae a Time lumen asserat ,
Orμε immo, eodem teste, quidquid peccatur, perturbatione rationis Mordinis peccatur: nam si exempli caussa, Grammatica cum Matiaenimica, I'oetis cum Theologia, Theologia item cum Grammatica & Poesi cum Mathematica commisceantur, sicut hi leo est perturbatius, ita nitrii studiosis in commmdius euenire potest ordo igitur, ut rerum confusio, in studio- serum perturbatio de medio auferantur, seruandus est. Quamuis autem in doctrinarum ordine, iue in librorum dispositione seruanda diuersi diuersa lentire videantur, omnes tamen alique obseruant ordinem non incommodum studiosis.
Dicam igitur ego quod sentior quodq. a multorum opi-riam. nione non abhorret . Quaesibet Bibliotheca in plures diuiden- η si da est classes, quarum singula quaeque multos complectatur librosci sed ut a nobilioribus sumam exordium, Biblia quo nomine libri sacri per excellentiam appellantur,cum sit Liber doctrinam diuinitus inspiratam complectens,omneSq. libroSeX-cellens primo loco statuenda credendum est. Sed inter varias Bibliorum conuersiones manu scriptas atque impressas, Biblia sacra Vulgatae editionis ad formam praescriptam a Concilio
Tridentino. in Decreto sacrorum Bibliorum contentar GPrimum locum tenere iure quidem debent deinde Biblia Hebraica impressa, & manu scripta, atque item Graeca iuxta antiquitatis ordinem postremo denique Commentarij Omnes in Scripturam Sacram eode antiquitatis ordine seruato sequatur. Hoc autem loco haudquaquam subiicendum videtur quod
de Biblijs manuscriptis mihi sese offert vidi enim multa Biblioru exeplaria manu scripta,alia alijs antiquiora,quae luis in Aedibus Romae Antonius Cardinalis Carata non sine magno labore, atque impensis coaceruauit, undique j conquisitis nam de
Biblijs Vulgata editionis ex Decreto sacrosancti Concilij ri. dentini
454쪽
dentini emenda dis Congregationem iam inde a Pio II inceptam, in eiusdem Cardinalis Aedibus haberi Sixtus V. manda. uit. Vidi igitur multa Bibliorum exemplaria ex mebranis sed duo inter omnia tum temporis antiquitate, characterum excellentia , tum etiam alijs nominibus nobilissima iudicantur i. Horum unum exemplar fuit Caroli Magni , magnificentissime scriptum, quod in Aedibus sancti Pauli extra Vrbem asiseruatur alterutero in vetuitissimo Cisterciensium Monasterio Montis Amiatae Agri Senensis custoditur totum litteris maiusculis exaratum sicut antiquitus apud Romanos scribi passim solebat. Id quod antiquitatem illam redolens circiter iam mille a Christo nato Redemptore nostro annos existimatur scriptuma nam tempore Beati Gregori Magni conscriptum fuisse lib. ... Omnino existimatur, de quo in Commetarijs Pij II fit mentio, ρ dum de dicto Monachorum Coenobio sermo habetur , hi se verbis: Sacram supellectilem habuit pretiosam, libliotheca
nobilem,cuius pauca extant volumina, inter quae num maximum in admirabile veteris de noui Testamenti litteris mai sculis exaratum , quod Pius Pontifex cupide vidit. Nec silentio praetermittendu censeo quod penes Hieronymum Cardin lem Rusticucium seruatur est enim exemplar vetustum in in membranis scriptum, sed ita magnificori regio sumpti, hoc est omnibus Bibliorum historijs per pictoriam artem ad amussim, ad viuum per varios colores, pulcherrimos quider repraesentatis ornatum, ut nihil hac in re pulclirius, aut prinstantius desiderari queat. Quae quidem res Cardi uales viii 4 cio, hoc est sua ipsius magnificentia , atque splendor digna est. Huius generis Bibliorum exeniplaria nobiles Bibliothecas reddunt insigniores, in quibus post Scripturam sacram Cocilla, o Diplomata, seu Bullae summorum Pontificum,in ius Canonis cum deinde omnes in sacram Paginam Commentari tunia scholastici, tum scripturales, sed hi primo loco inter Commentarios statuendi sunt, deinde ut sic dixerim Sermonari j, po stremo autem opuscula ad Theologicam facultatem , in Christianam fidem spectantia necnon Summae ad conscientiar ca sus pertinentes, Ecclesiiasticiq. denique libri sunt apponendi. Haec de prima, digniori classo
Secunda Classis Philosophia complectens secundo apponario tur
455쪽
os A FENDI BIBL. VATI C. Aul. s.lt tu loco. Philosophia vero iuxta ordinem Aristoteli cum erithis'ia ' distribuenda Aristoteles enim , ut Gellius tradit, Cicerote-. ' statur, duas philo phiae species tradidissὰ dicitur : nam quaedam exoterica: alia vero acroamatica dicebantur. 6. .H Exoterica, ut Gellius ait, dicebantur quae ad Rhetoricas in est ditationes, facultatem argutiarum ciuiliumq rerum notitiam conducebant: haec a Cicerone populariter scripta vocitaban- Acroama tur . croamatica vero a verbo Α κροάω , quod est audio , dice.
p. ' hantur ea, in quibus Philosophia remotior, subtiliorq agitabatur quae q. ad naturae contemplationes , disceptationesv dialecticas pertinebant quae a Cicerone limatius, perpolitius scripta nuncupabantur. Huius generis videntur esse omnia ,
quae de natura subtilius scripta sunt, iraesertim pars illa,quae Physica, siue de phylico auditu inscribi let, ac debet: haec enim Philosophiae pars nonnisi maxima percipi potest disticultate, sicut ex Epistola Aristotelis ad Alexandrum Magnum di.
scipulum suum constat dicentis Acroamaticos libros,quos editos quereris, non perinde ut arcana absconditos, neque editos scito esse . neque non editosa quoniam ijs solis qui nos au- Gellia IF diunt, cognobiles erunt. Haec ex Gellio , qui utrarumq Epi- φημ' stolarum recitat exempla Primum igitur locum , ut ordinem primae Classis sequamur, occupabunt Physicorum libri, aliae philo phiae naturalis partes, quae multa sunt: deinde Politica, Ethica, Oeconomica, postremo autem Logica Commentari jetiam , eodem primae Classis ordine seruato, necnon Metalla Alchimica, opuscula quaecumque ceteraq omnia ad phil phiam naturalem pertinentia statui debent postremum vero locum Indices, in alia id genus sibi vendicabunt. Gisi Tertia Classis omnia, quae ad Mathematicam spectant i i se complestitur. Huius scientiae partes hoc ordine statui possunt: Astrologia, Astronomia, Cosmographia, Geometria, Gemgraphia , Musica, arithmetica, necnon ea , quae ad hasic disciplinas reduci queunt: ut Statica de ponderibus: metrica demensuris, alia id genus permulta . . Idem denique Commentarijs, opusculis, alijs rebus intelligendum erit
quod superius dictum est. R.. , Quarta classis, quae est de Medicina, ordinem superiorem seruabit, quem in Pnilosdphicis libris secuti sumus. Quinta
456쪽
Quinta erit de iuris ciuilis prudelia, ordine superiori seruato Lu ta Sexta erit de Grammaticis Hebraicis, in Graecis, ac de lin '
guis, ac Dictionarijs de Historia, oesi, Rhetorica, Diale viseri. cuica Graece conscriptis. Septima,ordine item superiori seruato,complectatur Gram so imamaticos Latinos Historiam, P sim, Rhetoricam Dialacu. μ' cam in in haste artes Commentarios, necnon Dictionaria in Octauaerit de rebus mechanicis, quarum partes sunt Ars Militaris Agricultura, Architectura, Pictura , Iculptura Venatio Hucupium, liscatus. Non erit de opusculis quibusdam, quae sunt, ReivXOria a Noua Aulica , Nautica , Ars natandi, culinari Decima complectatur Stromata, Encyclia,& Catholicaci illa D.rima varias res , haec disciplinarum orbem continent. M.
De bibliothecis hactenus, ut quae de Typographijs dicem statuimus, tandem aggrediamur. Qui plura ge librorum ordine in Bibliothecis seruando scire cupit, Robertum Constantinum in insignium Scriptorum Nomenclatore, necnon Ioanem Baptistam Cardonam Episcopum olim Dertosanum de Regia sancti Laurenti Bibliotheca legat. Hic etiam videre est quae Fulvius Vrsiinus de Bibliothecis in genere scripsit, necnon de Vati-eana ex Onuphra Panuini non editis collegit haec enim Ca dona typis mandanda curauit Ego vero nonnulla de Bibli thecae Vaticanae Bibliothecarijs,& Custodibus ex eo codice deis sumpsi , ut suo loco ante Appendicem cernere licet .
ET PRAESTANTIA.YPOGRAPHICAE artis inuentum sui char tarum apud nos frequenti, valde utili, ita praestat, vix ut verbis umquam explicari queat. Hoc enim nouo scribendi genere , tantum uno die ab uno homine litterarum inprimitur, quantum victot anno, ut Polydorus m j liet.
statues, a pluribus scribi posse Hinc non solum mira li UA brorum
457쪽
io APPENDI BIBL VATI C. hrorum copia ad nos manavit, atque ita ut quisque , quam uis egenus litterarum studijs facilius incumbere queat, verum etiam Scriptorum monum eta ab omni prorsum interitus periculo vindicata sunt,in quotidie non modo ab huiusmodi interitu, sed ab alijs etiam incommodis, quae multa sunt,vindicantur. Quamuis autem impretaria huius generis ars in Europa, anno a partu Virginis 442 fuerit inuenta, ut multi scribunt,ea tamen in magno Sinarti Regno,ante annos plus minus bis mil- Ie in usu fuisse, atque nunc esse accepi a multis qui inibi diu vixerunt & praesertim a Michaele Rogerio Neapolitano Societate Iesu, qui, cum undecimannos ad Christianam fidem propagandam eo in Regno vitam duxerit, nunc Romam ab eius Regni incolis missus , ait se legisse libros verbis , characterihus Siniacis impressis ante Saluatoris nostri aduentum annos Circiter quadringetos. pographica vero ars,quae dicto in Regno exercetur,mstata nostra ea enim non habet characteres
ex plumbo, ac stanno conflatos,quibus utuntur nostrates,sed in tabulis insculptos, quales nos interdum effingimus , cum fi guras in tabulis ligneis , vel laminis aereis incidendas cura- natis,4 alia id genus permulta. Utuntur praeterea inarum in cohe in imprimendo paginis tenuissimis ex cuiusdam arboris, , cortice conlactis, ut stipra a nobis non semel dictum est, cum de 37ν quodam libro apud Siniacos impressis, quem Frater Spiritus Vicentinus, summus olim Augustinianorum Magister Sixto V. dono dedit,mentionem fecimus. Huius item generis libros aliquot vidi asseruatos penes Michaelem Rogerium , nuper am nominatum , qui mihi paginam oratione Dominica, Ialmiatione Angelica insignitam, ierbis in characteribus Siniacis impressam donauit. Vtuntur denique variorum colorum iatramento,in vice glutinis alumen adhibent in paginis conglutinandis, aut tenuissime illinendis, ut quandam eis soliditatem, aut tenacitatem ad characteres recipiendos tribuant mam ob miram chartarum tenuitatem , nonnisi altera cuiusque paginae facies imprimi Blet, ut ego ipse vidi. Hoc autem admiratione dignum est, omnes dictiones Siniacae linguae esse mon syllabas,ut in Oratione Dominica, quam suo iam loco apposui-
mus,videre est. Multos igitur post annos ars Typographica in l. . r. Europa anno salutis nostrae I .inuenta fuit, ut Polydoro pla
458쪽
DET Ypo GRAPHIAE CINVENTIONE, O II tet, Ioanne Guthembergio natione Theuthonico, equestri diis gnitate viro sicut ab eius ciuibus se audisse ait, in oppido Germaniae, quam Mogunuam Latine dicunt , vulgari vero sermon Mainm. Decimosexto deinde anno, qui fuit salutis humanae I s8. quidam nomine Conradus, eodem Polydoro teste, homo itidem Germanus, Romam primo in Italiain attulit, quam de inde Nicolaus tensori Gallus mirum in modum illustrauit. Hae a
Polydorus. Volaterranus autem, duo,sratres Alemannos in Italiam aduexisse artem impretariam,in anno ab Orbe redemptor 6s Romae instituisse,in Libros sancti Patris Augustini deci Libri uitate Dei, iactanti Firmiani institutiones primum impres sisse affirmat. Aliseiusdem Augustini Consessiones primum i m.
pressas fuisse aiunt. Sunt qui velint huius artis inuentores fuillo Ioannem Faustum,&quonem Schmi ferum anno Dominicae in. carnationis I o deinde a Ioanne Guthembergio eam illustratam fuisse in Germania: anno vero I 6 O. a Conrado item Geramano Romam, a Sixto autem Ruslinger Argutinate Neapolim aduectam, in Italia ab Aldo seniore illustriorem fuisse reddi tam,& a Nicolaoclen ne Gallo in Galliam asportatam. Sed in tot Scriptorii controuersia, apponere libet quod manu Marian geli Accursij exaratum in prima Donati Grammatici pagina . inueni Aldus enim iunior,vir quidem eruditus , in Antiquo. rum monumentis indagandis accuratissimus, ostendit mihi librum Donati ex membranis confectum, impreuum, incuius prior pagina haec scripta leguntur e
Ioannes Fauis , iis Moguntinus, auus matern Ioannis Schaufer,pramus excogitaui imprimendi artem 'pis aereis et quos deinde plumbeos nae e multas ad artem poliendam adiit eius Filim rarus Schwser . I regus autem eis hic monaim se Consi ionalia primum omnIum anno I so Admonum certe fuit ex monat Holgandiae primimpresso in Tabula incise . .ec ibi, ubi etiam a latere eadem manuscripta legunturi: Haec fripsit Mariangelus Accursim. Hic libere it Grammatica Donatis non parum autem,quantum ad ordionem pertinet, ab ea distans, qua in Italia uti solemusci immo principium est adsimile Grammaticae institutioni Guarini, qui ab eo multa accepisse iudicatur. Huius codici Upi,& imminu AM; . tus imprimendi modus rudem illam inuentionem praeseserunt rum characteres enim a primis illis Inventoribus non ita eleganter
459쪽
t: APPENDI BIBL. VATI C. expedite via nostrisi fieri solet, sed filo in litterarum foramen immissis, connectebantur, sicut Venetijs id genus typos me vidisse memini. t cumq. autem sit, ypographia non solum a nobilibus,&eruditis viris ac ditillimis quidem fili inuenta , sed etiam ab huius generis hominibus diu exculta . Hae
autem tempestate, in qua per totum fere terrarum orbem exercetur,vilissimus quisque, perpauci cXceptis, egenus praeterea, nulli q. eruditionis homunculus eam illotis tractat manibus spe tantum lucri aut mercaturae exercendae gratia ductus Hinc factum est, ut bii fere Mercatores, quorum multi nullum norunt litterarum elementum, pauperrimis hanc artem hominibus exercendam comittant, quaestum inde omnem de sumetes,
non nisi labores litterarum concinnatoribus, qui Gompositores dicuntur, necnon ijs, qui praelo praesunt, Torculares Vocitantur , relinquentes Correctores insuper vel satis mediocriter eruditi ob tenuissimam mercedem ad corrigendi artem eligutur, vel si eruditi sint, accurati esse non possunt, ob ingentem sarcinam humeris imparem , quam tamen sponte susceperunt, ut die nocteq.ad laborantes victum quotidianum sibi com- Parare Queant. Id quod etiam Compositoribus, Torcularibus, ac Proto, ceterisq. huiusce artis operarijs euenires let.Dira igitur lucri cupido, pace bonoru dixerim , hanc nobilissimam artem, inani laude dignam deturpauit, vilissimamq. reddidit. Quamuis autem haec ars a pristino illo splendore degenerarit, characteribus exceptis,qui nuc pulchriores sunt, Min maiori extant varietate, addito item multarum rerum ornatu, non defuerunt tamen nostra aetate viri eruditissimi publicam utilitatem adamantes,& honorem magis, quam quamum sectantes,qui ipsam diligenter excoluerunt,4 in maxima conservarunt eXisti. matione. Quos inter Aldus Pius Manutius senior primum hac in re locum occupauit, atque ita, ut omnibus in rebus quidquid
exacti, quidquid pulchri, quidquid denique boni appareat , idipuam Typographiae Aldinae nomine ex prouerbio nunc
pari soleat titit enim doctissimus , ac non manu re, quam cingnomine, Pius, Omniq. laude dignus, ut in Bibliotheca Aldina fusius dictum est . Audivi enim ab ijs, qui cum eo diu versati Par Oa sunt, ut alias postabeam diligentias in Typographia praestitas.
Φρα duo ad sumnium folia, singula quaque hebdomada imprimi
460쪽
DE TYP. GRAPHIAE INVENTIONE, c. II
solere . cum hodie totidem fere in singulo quoque praelo quotidie cudantur, nulla praestita multis in locis accurationes, quin etiam proh scelestum, nefarium facinus yposthabito Correctore. Hinc fieri non potest, quin libri multis conspersi mendis , atque ii resibus imprimantur , ut frequentissime vidi Huic sane rei Principes Ciuitatum non solum priuatae , sed
publicae etiam utilitati consulentes , toto conatu in uigilar deberent : vix enim verbis explicari posset , quantum boni ex huiusmodi arte nascatur , ii diligenter I contra vero , si negligenter , Δ spe sordidissimi solum quaestus exerceatur cuius enim bonus usus , illam rem bonam dicas oporte et sis , Contra vero, cuius usus malus, sicut de pecunijs, de armis, et 'de alijs dicendum est,&praesertim de siclopo, quem vulgo vo δι .citant arcum bustum ab arcu dc foramine, quod Itali buseram dicunt. Idem sentiendum est de tormento illo aeneo, quod om- barda a bombo , ardeo in do , pasim nuncupatur jam facit hombum terribilem scilicet sonitum, ardet, dat. Quamuis enim huiusmodi tormentum bellicum, ut ait Polydorus, casu L ais.ν. repertum a quoda Germano homine admodum ignobile , sed ut ait Genebrardus a Berthoido SchuartZ, iue Nigro, quem --.α deinde huius machinae usum Venetij in illo bello , quod ad Fossam Clodiam cu Genuensibus anno salutis humanae I 33O Erpia, gestum est, primum ostendisse affirmat, non propterea diabo 'lica res appellari debet, si usus bonus sit, hoc est in defensionem . . Ecclesiae , iustisq. alijs de causis adhibeatur Artis etiam Typographicae usus si sit bonus, quantum inde honi nascatur, vix umquam dici posset si autem ut malus, alterum tantum mali ex eo oriri necesse est, ut experientia ipsa docet . Studendum igitur est, utar typographica recte,' cum splendore tractetur non secus atque Aldus fecit, quem magna ex parte imitati sunt Badius Ascensius, Frobentus, unctae Sebastianus Gryphius, Christophorus Plantinus, lati perpauci sed ,Vt verum dicam, nunc a splendore illo desciuerunt . Quare Sixtus V ad praeclara omnia, dc sane pia contendens, Typographiam Apin γρυ stolicam Vaticanam maenificentissime in 1lituit, vitas doctis undique conquisitis ad Concilia Generalia imprimenda, San L .ctorum q. Patrum monumenta restituenda , Ecclesiasticosq. libros promulgandos, necnon ad catholicam disciplinam toto