Stirpium Austriacarum pars 1.2 continens fasciculos tres cum figuris aeneis

531쪽

STIRPIUM A Us TRIA CARUM

Et nunc etiam re ne observaverat HALLERus Gumeres. Ob figuram petalorum, quorum brachia ad angulos rectos exstarent, distinxisse LiNNAEUM, in tanta varietate figurarum, quas adsectant Orchidum labella, hanc praeserri debere novoque generi sufficere, non videri. Observatio. His omnibus iam per annum scriptis, in incipiente sylva materiuges 3767. plurimas inveni semper bisolias, 4. 5. digitis non alti - res, vidi tamen etiam in aliis alpibus maiores, trifolias

, Orctis graminea. ore his bulbis ovatis, soliis subulatis, scapo nndo humili, fore ternuo. Orebis radicibus subrotundis, Iabello ovato, utrimque denticulo notato. HALL. Oreh. a. calcare nullo soliis longis & perangustis. Helv. Chamaeoteliis alpina gramineo solio. C. E. Fro . p. 29. Ophrys halbis ovatis scapo nudo, soliis subulatis . nectarii labio indiviso obtuso utrimque uuidentato. LINN. ore. MIL edit.

In summis scopulis Schnebere, ubi in Sau-plansien conssectus, inter saxa, terra pingui tamen oblita. Radix testiculis constituitur duobus ovatis albis iuxta longitudinem ad se positis & fibris capite coeptis; inde vaginae niveae duae tresve ct solia & scapum ariste, donec e terra emergant, amplectuntur, incli duntque emergentia solia, solvuntur a scapo, soluta patulo in eundem denuo frequenter incurvantur. Fosia radicalia graminea croci, linearia, carnosa, carinata ex viridi saricantia, etiam ipsa spica altiora, aut exigua ratione minora. Scapus ereelus nudus humilis ad 3, que digitos altus, pro altit dine plantae crassus, eminentibus lineis in o obiter, modo evidenter in gis angulosus brevem densamque spica in gerit. Stipiare arcuatae carinatae, lanceolatae firmulae ovario in infima sede longiores multo, in suprem pares. Ouarium in alis stipularum sessile coloratum contortumque saepe, ex herbaceo flavo purpurascens, scapo appressum, ct tribus lineis evia dentius aggeratis trigonum, ad barbam planiusculum, ad galeam gibberum, in summitate incurvum est cornuque emittit, cui circum circa petata accrescant, ita quidem, ut Ovarium superne pedunculatum esse contendere possis.

532쪽

Moris depressi cernui petata 3. in galeam conspirant pariter depres.sam; tria exteriora duobus interioribus maiora sunt ovato- lanceolata &supremam quidem operculi vices agens alia tegit, lateralia duo auric lis quasi lateralibus augentur ; contra interiora duo lanceolata res exis apicibus a superioribus, ut vix distincte per se videantur, coercentur, externe ex herbaceis atra, interne stavicantia magis & sese circa mach, nam proliseram decussantia. Sextum petatum evidentius flavicans primo iuxta machinam stam neam erigitur, ct huic suam cymbam offert, dein angustatur lateribus depressis, tum arcu facto erectis iisdem latescit S nunc quasi undulatis longitudine sere ovarii, cui appressum est, deorsim sertur. Caeterum ita factum est sextum hoc petatum, ut statim in sui exortu lateralibus duobus dentibus instructum visatur, dein adhuc novis ultra medium tims ruatur, dum fine lanceolato integro totum petatum finitur. Machina seminalis gentis, sed depressa in cymbam ex atra purpura leniter coloratam. Obseruatio I. Denticulos illos Bpe non adeo evidentes esse, & in

dium aggerem ex cymba viridem in medietatem - - - - decumrere, etiam . ad finem & ad initium sexti petati margines reflexos . esse; haec omnia in numerosis exemplaribus vidi. Observatio II. Diversitas spicae & labelli plantae helveticae dubium MALLERO iniecit, num omnino de sua planta LINNAEus loquatur, ut etiam in nota, huic plantae adiecta, prior Illustris Vir interroget; & nune respondeo, locutum esse S in nostris alpibus florum spicam non adeo numerosis floribus ornari, ipsum etiam labellum variare, ut in frequentibus exemplaribus me observasse paulo ante innui, eamque rationem esse, quae me, ut aliter definirem. moveret.

D Orchis insectifera. Orehis radicibus subrotundis; eaulo solioso, spleae rarae labello holoserieis,

margine conflexo , apice secto. Oretiis muscae corpus reserens sive galea & alis herbidis c. n. bonum n men. V AILL. T. XXXI. F. II.

In montibus ballensibus, ct hinc inde in pratis non infrequens. Radias testiculi duo, ovati, supra quos fibrae de more gentis. qq a Calusis

533쪽

Catas pedem, S ultra altus, ere his, firmus, angulosus, moesus, aliqua iub spica longitudine nudus. Folia albis vaginis caulem cingunt; sunt hac ad radicem lata, satis ipatentia, ct quasi sub epidermide tesselata, alia caulem vaginant longa

satis, convoluta, angusta, lanceolata. Bractea ovarii longitudine, aliquando maiores, lanceolatae, nat tam soliorum habent & conVOlvuntur. . ,

si ita floralis rara Α, 8. BOrum. Nos mirus muscam reserens, primo dilute olivacet, dein ius stemus, ultimo atropurpurei coloris. Pelata tria exteriora obtuselanseolata virent, di veram calycis naturam a duobus interioribus distinistam habent. Duo interiora minorata eolata, teneriora, primo quidem virent, dein vero sulcescunt.& e Gspantur: coloris labelli, atropurpureos non vidi, licet id obvenire p item. . Caeterum etiam in lacundationis actu laxa sunt, ct post eum reflexa patent exteriora; duo vero interiora facile dilabuntur. Machina staminea aliarum mora constructa, id diversitatis patitur, quod, quoniam externa hanc adeo negligenter cingunt petata, dorsumiabeat ea, qua medium externorum sDelat, parte, aggere eminente viridi , saepe etiari ex purpura colorato, auctum, in certius stamineae machina sulcrum Machista hRe inserius coangustata, dein latescens, quasi impostam i in unguentaria militarem galeam iacit, & partibus in do explieatis fimul sumptis, caput aviculae non obscure represeIitatur. Cuculli duo, dorsb lamina aggeris modo explicati cinguntur, qua latere exsecta sit, ct anteriori parte rostrum formetiis erae staminibus arcuatis flavis nixae, aliorum more grinulis flavis in modum pyri aggestis constanti

Labellum mirae fabricae calcar nullum molitur, nullo eius in omniabus meis floribus vestigio, sed statim ex fauce unguentaria foveae incras. latum & atinpurpureum holosericeum est, ad lateraque duos tumores habet eminentes, splendentes nitidosque, tanquam coleopterorum

los ; inde descendit & utrimque angustatur etiam margine depreta &in lateribus angulosb; tum porro iterum ascendit S antrorsutia elevaturo utrimque monticulum unum erigit, parte exteriori pilis hispidum, interiori glabrum.. Media

534쪽

Media labelli portio, inter modo explicatos colliculos nitida, splem densque visitur, ct ibi quand*que unus sulcus, quandoque intercuriem te aggere losericeo duplex visitur, in hac re enim multum ludere natura sisteti Caterum labellum convexum est, ora undique depressa Subi anterion facie in mentum abit, fissum est, nulla spinula observabili. Ouarium spectabile non intortum, ut in aliis, sed incurvum, sex costis percursum, Epipaelidum. Ob ino. Est ne haec orchis quarta MALLERI, labello bisulco, brachiolic brevibus stibulatis 3 brachia anxie quaesivi, tum in maturis, tum immaturis floribus, sed semper ineatam. Et nostra nunc descripta o .chis certe non est Ophrys sulbis subrotundis scapo solioso nectarii l bio subquii ticlobo LDin. θα. U. ex Go N. Μ- p. 473. Labellum crassioris, 1ed sacile statagendae est fabricae, di posset in plures ςtiam imbos tangi.

luteo sursum connexo. , Orebis sucinora galea & alis purpuras mitibus nuxuAum Cent. III. T. xxl Il. bona. Orchis araneam reserens c. n. VAILL. T. XXX. F. Io. tr. KE U. sum T. VII. F. r. bona. Orchis radicibus subrotundis; Iabello holosericeo emarginato, medio procassa - brevissimo. HALL. orch. s. Orehis VlI. meum reserens maloe soliolis superioribus candidis & purpura- stentibus c. n. m. bonum nomem n ou. EAU. lL p. 199. icon .commoda totius plantae, etiam cum maeulis hieroglyphicis.

In prato montosis Hiliarinidors in depressiori ct aliis. Radicu testes duincautis spictamin, pedem altus, erectus angulosus. Folia albis vaginis caulem cingunt & ipsa etiam albens tesselata, maxime quae marcescunt. Brahere ovariis longiores, naturam soliorinn habent, mi --tur, es albent. Spica 3. 4. florum. . 'Pelatum si remum obtussim esti duo exteriora lateralis in at cruta, quasi in crucis modum patent; haec vel alba sunt, vel ex albo rosea,

535쪽

nervo medio viridi percursa ct ob hunc concava. Interiora vero duo cum exterioribus nullam proportionem servant minima enim altitud, item cucullorum nunquam a quant, runtque herbacei magis coloris. Machina foecundans flavicat, eadem ut prior praesidio munita, &rostro, & aviculae capite, cuius calvaria galeam militarem repraesenter. Capsela seminales aviculae caput stricte exprimunt, cuius viride sit rostrum, oculi vero flavicent magis. Labelli su a praecendente diversitates habet plures, nam etiamsi statim ex fauce unguentarii receptaculi incrassatum hololariceum fiat, &illos coleopterorum oculos possideat, tamen nec tota circumferentia reis

flexum est, sed potius quadratulum format cauda minima sursum inflexa instructum, ct colliculos duos viridantes, quorum intermedia regio notis & signis hieroglyphicis pingatur constanter, possidet. Alia prioris sunt. Observatio. Hanc praecedenti coniunxit LIMNAEUs, contradixit Matis Ligus, ego in disterelas sum, lad certum cst, hac lLiNNAEi definitione biissis subrotundis Icapo foliose, labis quinquel o nullam concludi, supersedeat igitur demonistrationi HAI. LERUS.

. dentato, tripartito plicato. HALL. Orchis. I. Orebis barbata saetida. I. u. Hi l. II. p. 736. VAIL L. Pario. T. so. F. 6.sEGUIER. T. I s. F. t. RIV. hexv. ore his barbata odore hi rei, breviore latioreque solio. C. n. yis.' HOR. III. P. 49 . fer ra. T. λ. F. P. RUDD. II. p. 9ς. icon bene. Tragorellis testiculus hirci. DOD. pempl. p. 237. bene.

In campestribus montosis apricis montis LelyoHi, quo in Claustro nem. burgum descensus est, ad septa vinearum non rara; in fruticeto montano nonnullis locis, copiose ante sylvulam ceduam Ottactiiug, rarior etiam in pratis Gallei hestet, ad sylvarum Enetestas margines aliquando reperitur. Radices testes duo. ovat i crassi cum fibris supernis.

Staput cubitalis 2 ultra maculis sanguineis sape pictus. Folia

536쪽

Asia & ad terram conserta & totum scapum vaginantia vaginis abbentibus : sit prema sessilia silut bra,steis propiora. Spica florum praelonga stib singulo flore bracleam gerit ovario paulo longiorem in meis idque satis constanter, caetera debilem cavam, san

guineis maculis conspicuam. Ovarium intortum ex albo virens, utroque fine coangustatum, Ventre superiora verius assurgente, tumidulo, ct tribus nervis percursb. Flos mirus est : superiora omnia petata exadle in galeam consentiunt postica cavam, lateribus angulos lim, anterius oblique sectam.

Equidem primum S summum petatum aliquantulo lateralibus externis minus, concavum, erectum, rigidulum, depressiore utrimque in lateribus turea seu plica duo adiacentia lateralia recipit, quae huic plicae sua a cuata superiori loco vix concurrentia, ct cxiguum hiatum relinquentia segmenta accommodent, dum nervi ovarii in tria haecce petata protensiliis firmitatem stabilitatemque fabricae largiuntur maiorem. Petria duo interiora in linea coniunctionis priorum trium erecta supremi etiam petali sornicem sustinent, huic inserta & finet exstantia; caterum elliptica & angusta magis. Colorem horum omnium quod spectat, tenendum petata tria eXte na, extus ex albo subvirescere galea & margine de summitate purpureis lineis etiam maculis p cta : intus alba magis esse, purpureis tamen lineis modo integris, modo abruptis ut & punctis & maculis variegari. Du interiora magis viridia sunt, lineis tamen purpureis aeque pinguntur. Sextum petatum admodum in hac specie compositum videtur, dum insta machinam proliseram lateraliter deorsum descendens triangularis eius Origo ex supremis petatis duo lateralia sibi adnectit, ct articulo quali committit; equidem his petatis sexti originem modo descriptum articulatum crederes, dum calcaris depressione 'labellum deorsum, eius elevatione sursum agi conspicis. Sed nunc ad propriam & conspicuam sexti petali fabricam accedam magis. Hoc igitur in suprema sui infra foveam antea memoratam parte canalem insculptum gerit foramine in breve obtusium calcar patulum: lateraliter vero fimbriatas purpureas alas, quae in contorta plerumque brachia abeant, possidet. Nunc, ubi anteriori loco canalis finitur, cras.stscit sursum gibberum pube tam albida, quam purpurea variegatum

537쪽

sTIRPIUM A Us TRIA CARUM

& tandem in caudam finitur longissimam sordide ex brunno vita ceam, apice bifidam. Mamina seminalis orchidum, sed exigua, firma tamen. Ea duos loeulos dilute coloratos habet S inferna lede, qua ad se mutuo inclia nant loculi clitoridis speciem in labrum, quod supra foveae unguinosae

eu vulvae marginem exstet, terminatam.

Anthera duae rotundae olivacei coloris staminibus duobus concurrentibus & cohaerentibus aureis sustentantur, concursus staminum viscedine glutineque labri paulo antea descripti certo capitur & suspenditur, ut vulvae antherarum pollen certius tradatur. Floris odor hircinus est, ct presso ovario fovea unguinosa humore glutinoso repletur.

vissimo. HALLE R. Orch. s. Oreliis palmata alpina spica densa albo - viridi. HAI. se. 14s. Orehis palmata palmis inversis flore albo. L ES. p. I32. Pseudo-orehis alpina flore herbaeeo. MICH. Mn. 3 . T. 26. Limodorum montanum flore albo dilute virestente. c ROMEL. Mem. δει Acad. des sciences. Ios. Hellebori ne Broccenbergensis. RIV. hex'. Orehis palmata montana lati solia, foribus in spica densis albis, tantilla luteo admisto. RAI. & OEDER. Sor. Dame. T. CXV. bona.

In Sati-MMe en Schmberg; in sylva Hengst, qua ex alia parte itur ad Schmeberg, in Eroninis Sc. Radices. constituuntur cylindricis S divaricatis digitis aliquando v lina , scapi brevi intervallo coeptis, quod in numerus ineis exemplaribus ter observavi, saepius vero hac carentibus. Scapus unicus plerumque solitarius, quandoque etiam iunioris r dimento stipatur, inserae multum, superae minus soliosus, magis angulosus in universiam s. 6. soliis vestitur. Folia inferne caulem exacte vaginant, nervosia haec, leviter canaliculata, saepe lata, profunde viridia & splendenti vernice, ut in orchide viridi predita, infimorum fine magis rotundato, aliorum lanceolato

538쪽

Brattea una solum, quandoque duae sessiles, vidi etiam duas opum sitas ct flores ut in cassidis geminos. Spica prae altitudine plantulae minime longa, primo rarior demdensata stipulis suffulta ovatO- lanceolatis ovario longioribus, ct in illis stirpibus, quae in sylva mira-Schnebein numerosae collectae ab

MAN No fuere, flores etiam sit perantibus. 3Oustrium in bractea sessile collo antrorsum inclinatum, flores sereminimos ut recte HALLE RUs monuit, horizonti parallelos, ut labellum nihil descendat Ochroleucos aut albidos, vidi etiam in Breyn niveos. Petala ut in pratensii, sed minora 9 aliquantulum aliter constituta non magna tamen diversitate, nisi quod in hac minora omnia & duo la teralia extima laxe in galeam conniveant, quae in alia brachiata extensa sint; tum tertio demum, quod in pratensi barba lata deflexa hic nimiarum horigontalis visatur. Petala igitur tria, supremum scilicet cum interioribus duobus aequalia iere in galeam apicibus conflexis haud erectam, sed depressam' aliquantulum conspirant; lateralia duo e clima aliis aequalia latus galeae sustinent, apicesque etiam reflexos habent, &hae sunt, quae labellum coercent, ne adeo propendere possit. Latillum sexti petali rectum sere, breve, ct trifidum, trifurcum Iaciniis lateralibus acutis media obtusiore: postice in albidum calcar abiti dimidii ovarii longitudine fine ab ovario recurvo obtuso. 'mathina seminalis constituitur capsilis pyriformibus flavis clitori- de ea, qua vulvae insistunt parte, separatis. Anthme flavae sunt ; S levis odoris planta est in nonnullis spreto bus, quem in aliis non inveni, vidi etiam colorem multum variare.

Orchis minis a. Orehis radicibus palmatis fore resupinato, inverso; caleare brevissimo

Palma Christi minor. CAMER. u. p. 627. bene. Orehis palmata angusti lia fore nigro. c. n. yin. 86. ScHEuc MERR. itin Ip. 4S. itin. IV. p. 339. SEGUIER. P. I 33. T. XV. F. 37. Satyrium soliis linearibus. ROT. Prod. Palmata angusti lia fore supinato calcare brevissimo. HALL. v Uc. aat.

Ubique in alpibus, in albula-Sumberg, in eius diversis iugis, inalpe Bregnina, ct aliis quatuor adiacentibus. '

539쪽

Radix pilis minusve, aliquando tamen satis imperseele palmata eum fibris superiori a palma parte ut in orchide viridi prosectis. Scaput vix sipithama multo maior, sepimine minor, inferne multis vaginantibus soliis cinistus vaginis albentibu , caeterum striatus. Folia graminea angusta croci canaliculata longa orchidis es una, scapum adhuc vaginantia, superiora pollice infra spicam minora S ut bracteae sessilia. i in his speciminibus, numerosa enim vidi, viride, in aliis si tu te purpureus, in spicam brevem densiam manifestius conicam col gitur brae eisque basi sulcitur, plurimis etiam purpurascentibus S flore maioribus aristatis. Caeterum sere exactius liliaceus est primo conspeetu, petatis in eodem ordine in semicirculum patentibus, lanceolato ellipticis concavis, nisi quod inversus sit. Supremum in flore inversis petatum hic labellum est, id longi issemum acuminatum, latissimum simul, conflexum, concavum insemecalcar breve, minus quam petata coloratum, edit. Lateralia duo petata, ut S tria alia inferiora, quae alias in aliis g Ieam constituunt, elliptice lanceolata, longa sunt, ct satis paterent, nisi ex densitate spicae impedirentur. Machina staminea familiae, sed exigua, ct difficulter etiam micr scopio patens. Cuculli cum antheris flavicant. Peluis unguentaria latis eminentibusque marginibus purpurascentubus coepta est. Fructus fac hae.

ι Orehis Halleri. Orehis radicibus subrotundia splea dentisma petatis exterioribus aristitia.

In Schnebem. Bussi oblongi, conici crassi multis fibris superne donati non pabmati, nec trifidi, duo tresve. firmus satis, pedalis, etiam cubitalis, solio longa, crassa habet, quorum primum plerumque solum scapum involvat, alia vero, quae

sequum

540쪽

s iuuatur tria raro autem quatuor minus, ultimo saepe spicam attingente in illis speciminibus, quae spica in albidam possident, non itidem in illis, quae dilute purpurascenti colore gaudeant, quales diversitates frequenter mihi nostrae alpes cxhibuerunt ; haec folia accipiunt sessiles bracteae ad spicae basin magis consertae. Spica immatura in albida specie aristas exhibet a petatis adhue clausis prosectas albas, fine latesccntes spatulatas, sese decussantes, inter pares stipulas herbidas exstantes, tumque tota spica herbida apparet Saristata: dum vero eadem floret matura, latit fimam balin habet, cui brevis florum bracteis pariter eminentibus distinctorum conus inlideat, quae

res in specie purpurea non adeo exacte animadvertatur, cum stipulae inter immaturos flores in hac etiam leniori purpura colorentur. Caeterum spica integre florens in basim latam compresso apice capitata quasi apparet S in dilute purpurea illa specie in centro albidior &quasi calva croditur, quod in meis speciminibus constanter observavi. Flores frequenter inversi, ut labellum spicae centrum respiciat, galea ab eo recedat & in circumferentia haereat. Petala ita se habent, ut exteriora tria concava erecta sint, sicque machinam proliseram provida defendant; ut sint sere ovata, S ex ovato fine in aristam tenuem longam, quae demum ultimo in spatulam latiorem S rotundiorem dilatetur, attenuantur: aristae vero hae in alba specie pe- talorum longitudinis, in purpurca longe minores, saepe sese crucis in modum decussant, sirpe tamen etiam deflexae laxaeque victo iam flore S patentibus petatis vi statur. Interiora petata duo praecedelitibus longe minora sunt, lata tamen θ concava & erecta Hictificationem contegunt, ct aristis brevioribus

donantur.

Sextum petatum ex brevi cornu seu calcare iuxta ovarium exporrectum exiguam sub machina prolisera saucem edit, inde longo satis sed tenui triangulo antrorsum latescit, in tria segmonta finditur labelli purpureis punctis seu maculis rotundatis picti nominen quorum lateralia a medio ex sectione in ellipsim recedant: haec ut es medium ipsit innuit tum variare mlent; in diversis enim speciminibus spicarum albidarum 1eginentum medium n huic video sinapi iter mucronatum, nunc serratum, nunc etiam exsectum atque icniter laciniatum, in aliis spica-R r r a rum