Henrici Günteri Thülemarii ... Tractatio de Bulla Aurea, argentea, plumbea et cerea in genere, nec non in specie : de Aurea bulla Caroli IV imperatoris : Accedunt I. Textus Aureae bullae Caroli IV imper. anno 1356 Norimbergae & Metis sancitae ex au

52쪽

hat.

53쪽

Ans ad perpetuam rei memoriam, uino die Sebii frielli ober niehr Instrumenta publica haruberge aniter and versa fenund 3uto inmensa beniuollet. Signatum 3rallis, uls am γλ.apn deii io 1 o. Decembris Anno I 6 2.

Civit Fianeomiti l . in cera viridi.

Sanctionis pragmaticae verbolenus uri sequitur :In nomine sancte &individue Trinitatis feliciter Amen. CArolus quartus divina favente clementia Romanorum Imperator siem per Augustus & Bohemiae ReX. Ad perpetuam rei memoriam. Omne regnum in se divisium desolabitur , Nam Principes ejus facti sunt cocii su

Finis eius in s ita sonat Hunc autem perficiendi modum in pnemissis ponimus observandum& relinquatur optioni parentum & filios suos, si quos habuerint, seu proximos, quos in principatibus sibi credunt, verisimiliter siccessuros, ad loca di rigant, in quibus de hujusmodi lingvagiis post int edoceri, Vel in propriis do mibus paedagogos instructores & pueros Consi, cios in hys peritos eis adjungant , quorum ConVersatione pariter Sc doctrina in linguis ipsis valeant

crudiri.

54쪽

Κarolus quartus, Divina favente Clementia Romanorum Imperator, semper Augultus &Bohemiae ReX. &c.

Aurea Roma.

Roma. Caput. Mundi. Regit. Orbis. Frena. Rotund1.

55쪽

M P.R. N I requiriri erforderi und erbetten. rc. Iohannes Petrus Reiffchneider Publicus & in Camera imperiali approbatus & Immatriculatus Notarius, aC Civis Embdensis rogatus & requisitus sit,scripsit. cet. 62. Manuppria.

Andreas Ebergius Isiensis, Publicus & in Camera Imperiali Immatriculatus Notarius, requisituS ut stupra, subscripsit& sigillavit Manu ppria.

1 o. Dictum Francosertense originale quia pro omnium emendatissimo reputatur , & ad illud in emendationibus teXtus A. Bullae recurri solet ideo diversiorum Eruditorum Virorum precibus me induci passus sum.ut post impetratum Magnifici & Amplissimi Senatus Francosta tensis consentaium Copiam accuratissimam ejus anno I 68I conficerem, quam huic Tractationi etiam siubiungo. II. Apographa A. Bullae jam videamus. Ea vero int vel manuscripta vel typis impressa. Illorum hinc & inde aliqua in archivis & bibliotheci conspiciuntur. Dresidae in Potentiis. Electoris Saxoniae bibliotheca reperi tur Codex MStus, quem tempore Imperatoris Sigismundi consectum esse ex certis indiciis colligit Nobiliss Ebersbach, bibliothecae illius custos dignissimus, qui quoque commemorat quod Capitis XI Verba ultima ita ha beant. Si Sero tales flentorum Principum vasalli es homine ab aliis etiam

Archis piscopis, s sopissive Principibussimiliaseu poserint, s larem

fotent in illis, ex tunc si iidem Archiepiscopi Episcopi vel 'rincipes ab Impe rio Bannum habent, Sprivilegium duella coram aggermittere apudii sagatur de talibus, abo quis ad Imperialis curie Judicis examensuper his de

56쪽

cernimus recurrendum. In archivo DuCali Vinariensi adservantur exem plaria duo latino & germanico idiomate ante tria secula chartae inscripta, quae Goldastus Dorotheae Mariae, Ducissae Saxo - Vinariensi Viduae propria manu dedicavit ceu mihi Celebratis Γ Dn.Plannerus d. 3. Oct. 16 94 Vinaria scripsit. In bibliotheca Sereniff. Ducis SaXO - GOthani reperitur etiam MSrum A. B. Latinum & Germanicum eximiae vetustatis ; describit illud .E. Tengelius V. Cl. & Historicus SaXonicus nominatiss. in Dialog. men August.ro Mop m. 76 sqq. Obrechtianum M , tum laudatur valde in praefatione novae editionis Limnaei observat. ad Aur. Bullam. Hieronymum Gui lielmum Ebnerum ab Eschenbach Patricium Noriberg. nobilissimum Au rea: Bullae tetus sprobum MStum possidere narravit mihi Joh.Christ. a gens ei lius non solum Academiae Alidorfinae, sed etiam totius Rei p. literariae decus. Omnium Optimum & curiosissimum est MStum, quod in biblio theca Vindebonensi visitur, & jussu Imp. encestat anno I oo in solio regali de criptum, multisque imaginibus Coloratis eXOrnatum est. In ejus

exemplaribus Moguntino dc Vinariensi germanicis habentur,etiam Latine leguntur. Integram & accuratam ejus nunc odimus Copiam. I a. Supra memoratum GrUndherrum possidere quoque M Srum Latinum antiquissimum, in quo Verba ista cap. si Sessth iuid Techt imibelli dis 3meistis &c. quoque legantur, Wagensellius & Christophorus Ar

noldus Viri Emendatissimi,& quos Musa vetat mori, literis me olim docue runt & egomet dum illud I 694 rii Aug. iniicerem observavi. Quoniam vero illuc aliquoties Laudatissimus agens ellius in doctis . Commentatione de incialibus f Sub ciat. Imperii. Mit,non nulla de eo commemorabimus , licet non adeo accurate scriptum, & incuria describentis in contextu quaedam verba omissa sint. Constat id ex I 6 foliis Chartaceis initium ita habet:

post versiis istos scriptae sunt rubricae capitum A. B. quarum duae postremae sic habent: De benedicitionibus Archiepiseoporum. De solempni curia Imperiali vel regali. Sequitur unὰ eademque pagina Textus A. Bullae, cujus principium hoc: In

nomine sancte indiSi e Trinitatis. Capitum rubricae quibus non est appositus numerus & Literae initiales minio coruscant. In toto conteXtu abbreviationum pleno non comparet aliqua diphthongus. Capitis XI haec sunt verba finalia: Hanc autem legempropter quadam dubia qua ex ea orta

57쪽

subori afuerunt de illis dumtaxatfruda bus vasallis N subditis debere declaramus intelligi quaseu bona polosones aprincipibus eletioribus eccles a siccis secularibus dependent que de temporali ipsorum juris italionis con- unt obtinere dinoscuntur s attualiter seu realiter resident,in eisdem sotaro tales elatorum principum vasallis homines ab aliis etiam archiepi copiis episcopis principibus simili eu possint os laremfovent in isto tunc sidem Archiepscopi 's Principes ab imperio bannum habent sprivilegium

duella coram e agi permittere apudi os agat de talibus alioquIn ad imperia lis Curiae judicis examensuper Θs decernimus recurrendum. In fine Capitis XX lII potio verba: Procedat seu quodlibetpremfibrum sequentes Voces cinnabari seriptae sunt Explicit Aurea Bulla. Sequuntur haec: Infr rete leges promulgate seunt in Cuma Metensisc.lso. Post verba Aurea: Bullia ultima: Valeant erudiri leguntur sequentia: Expliciunt leges Imperiales Principum s Oficiislium Regis Romanorum.

Forma juramenti que continetur in tibro Romanorum Fontificum hoc in quod quilibet Romanus Rex teneatur jurare coriam altar an si Petri tempore coronationis N consecrationis in Komanum Imperatorem. Ego enim Rex Romanorum annuentcsondropolliceor atque suro coram Deo ct

siancto Petro me de ceteroprotectorem 's dest orem foresemini Pontificis shuyus sancte Romane ecclem in omnibus immunitatibus es utilitatibus pulscustodiendop 6siones honores N jura ejus quantum Homo ultus adjutorio fuero undum scire ' posse meum vera lypura desic me Deus adjutaei Nhecsancta Dei Evangelia. Cum scribitur anno millesimo quadringentesimo Zodiaci sub circulo mira patent in seculo

e citius Rex Bohemorum caput Regni Romanorum Propter gesa victorum perit regnum almanorum Leo candore niveo Hosa cauda banno In rub'cato clipeo privatus in imperto.

Hic Bohemi armis pigri nunc de te fortes uni Vuod regnator etfri nisi non fert pennad aqvilini. Illustris mus Barbale Rupertus magne glorie Virtutum cum solamine procedit cum stropagiue Electus Dei gratia ob probitatis merata Servatur cum sitia ad Imperii palatia uraus perflorum violad tunc justis confert grati, Raptoribus insidias vindictas dat stillimas

O Maria flos virtutum novi regis Amasculum Ut

58쪽

Ut sit tutum s acutum pagani contra jacula In domo sua natus de muliere in quo Mius factus. 13. Impressorum hodie magnam habemus Copiam. primam A.Bullae editionem Goldastus in ration. ad A. B.p. 6 scribit legi in calce tomi primi Conciliorum Coloniae anno I 63 o. impressi. Prodiit alia anno 1y48 Mo-guntiar in solio apud luonem Schoester, alia ibidem anno ISJy. Aliadein de Francosurti apud Christianum Egenolphum studio ac opera Iustini Gobleri IC. Alia ibidem anno i6ia typis eXcusa est. Alia Aiat erpia21y66. Alia legitur in appendice librorum flaud alium Cujacii. Goldastus in Con

stitutionum Imperialium tomo unico anno i6o edito pag. IOS CXhibet co piam Autographi Palatini. Illa tamen differt a Palatino originali in eo, quod hoc saltim 2 6, ista autem 3 o capita contineat, & quae hoc coniungit in uno capite, illa dividat & distinctim in diversis eXhibeat.1 . In Codicibus Recessuurn Imperii Moguntiae anno ii 99 16 ii &166o editis Copias Moguntini autographi quoque Uidemus,quae omnCS VI-ginti δί sex titulos continent, cum tamen in dicti steriana illa editione quinque Sc viginti tantum tituli inveniantur. 1 F. Wittebergae etiam anno 16 7i cum praefatione V. L. D. quem puto esse Excellentis ibidem Iuris Antecessorem D. Willi. Luserum) copia A. B. edita est cum variis lecti On1bus ad marginem notatis. FHaec copia 1683 Fran cofurti ad Viadrum iterum impressad Illustr. Joh. Frider. de Rhetχ ιιλst. Institutionibus urissubuci stibjuncta est. 16. Goldastinum exemplar hucusque mutuo sumpserunt, ac uis notis& commentariis ad A. B. Vel adjunxerunt, Vel praemii erunt Arumaeus, Ru melinus, Limnaeus. Moguntinam autem Copiam eXhibent Georg. Theo dor.D1trich&Dn Joh.volck.Bechman. atque Dia.Ahasis. Fritschius in calace Manualis jur.publ. A me vero annis 16 8 I & 8 7 publicatam copiam Francosuriensis Originalis Diadoli. Schil terus Tomo a instit jur. pG it. Nin sua editione per omnia sequutus est. I 7. Moguntinae Copiae sunt distinctae in titulos, Goldastina autem ad exemplum Originalis Palatini divisa est in Capita. Quae distinctio magis convenit primae confectioni & intentioni Imperatoris, quam illa in titulos. I 8. Nam Carolus 4 in cap. as editionis meapag. in n. ipse mentio nem facit capituli Aureae suae bullat, verbis: sicut verius in capitulo desissionibus f ordine Principumper nos in clarius di uitum. I9. Sigis nundus Imp. in aurea sua bulla Noribergae 143I edita Cap. I Didsupra cap. allegat caput 16 de Psalburgeriis ex aurea Bulla Caro

59쪽

21. Li nnaeus ob I praelim. ad A. R. n.' scribit : Goldasti exemplar

Aureae Bullae contraria docere, nempe cap.aa in v. regem Bohemiae Imperatorem seu Regem Rom. in processionibus immediate nullo interveniente sequi ; cap. zero a1 Reginam Rom. Vel Imperatricem immediate Regem vel Imperatorem subsequi. 22. Vere equidem, nam Goldastus in exemplari, quod in Constit Imp. tomo anno 16o 7 CVulgaVir, haec contraria habet. in Palatino tamen originali talis contrarietas non offenditur, sed legitur idem quod in Moguntinis Copiis δί mea editione. Verba dicti originalis Palatini ita habent: erator eciam vel Regina Roman sus augusta bin amicZa insigniis, poni Regem Gel Imperatorem Romanorum s eciam pori R σω Boem, quI Imperato' rem immediate pubsequitur, competentis pacti intervallo uis associata proceribus suisque comitata virginibus ad locum sessionis procedat. 2 3. Auream hanc Bullam Caroli multi Eruditi notis & commentariis ibis illustrarunt. Coldastus in rationali tomt unicI Const. Imp. p. 6seqq. quatuor foliorum notas edidit. Gerlacus BuXtorfius priora 17 capita ejusdem in disputatione sua Inaugurali explicavit. Hunc in secuti sunt Dominicus Arumaeus, MartinUS RU melinus cujus Opus Joh. Jac. Speidelius & Nicol. Mylerus ab Elirenbach additionibus locupletarunt Georg. Theodorus Di tricli, Johannes Limnaeus, Iacobus Andr. Crustus cujus notae reperiuntur inter ejusdem opuscula historiolit jurad. JOh. Vol k. Bechman Anteces sorJenensis clarissi. & nuperrime Dia. Joh. Schil terus dic Io tomo a jur. pubi. Tit. s. qui singuli Omnia Aurea: Bulla capita suis commentationibus ab l-verunt. A ureae hujus Bullae epitomen methodicam quoque Concinnavit Celeb.IC.Joh Otto Tabor,quae typis commissa est. 14. Allegantur alia etiam quaedam hinc Sc inde si ripta ad A. B, inter quae est philyra A. Bullae Georgii Lehmanni allegata ab Additionatore Ru melini, Petri Ostermanni A.B. epito me, adduci. a Mylero ad Rii mei. & Celeb. D. Sam. Rachelio introduci. in Ius pubί. Germ. c. s Hieronymi Caninii discursus ad A. Bullam. Cap. VIII.

60쪽

CAP. VIII. Exhibet accuratisimam descriptionem Aurea Bulla originabs, quod Franco furti ad Moenum asservatur. L MUnc accuratam Originalis Francos triensis A. Bullae dabimus de I, scriptionem, ne quorundam curiositas hic quid desiderare queat. a. Autographum itaque illud latinum quod in Francosuriensi Curia quam Germanice monter dicunt ab Amplissimi Senatus Secretari o cuilibet curioso homini inspectionem desideranti ostenditur, ibidem in Reipubl. archivo de quidem lignea cistula, quae non est majoris ambitus, quam ut Latinum & Germauicum Aurea: Bullae exemplaria capere possit, provide as

servatur.

3. Post diversiam & quidem diligentis amam perlustrationem ita illud inveni. Latino idiomate literis monachalibus invii dytismi est exara tum, & constat ex tribus δc quadraginta foliis pergameni quorum ultimum seu quadragesimum tertium glutine compactum est inVolucro membranaceo fatis grosso & deformi) elenchum generalem capitum ία titulis I cA. B. liber δ) authenticus distinctus non est, secus ac multi celebres Publita cist quibusdam editionibus seducti opinantur pagina secunda & tertia, rubricam autem ante quodvis caput eXhibens.

α) licet in hocFrancosuriano A. Bullae originali quoad rubricas capitibus praemissas quinque & viginti numerentur capita, attamen pagina secunda & tertii XXI saltem capitum syllabum videre licet. i. infra pari pos8 A. Bulia copiam epistola mea ad Lectorem. β) librum appellamus imitando ipsum Carolum 6 Imp qui p. I g. qualiter autem influ. appellat libruis verbis: ad em praesentis libri conscriptum invenitur clarim O expressum.

. Sigillum seu Bulla squae ex filis sericis flavi & nigri coloris insta

per folia omnia tractis dependet rotunda ac intus cera repleta, ex puro est auro, non autem inaurata hinc male a Gallis quibusdam dicitur L M, eri m, Cum potius appellanda la Bulle d'or) crassitie duplicem Ioachimicum thalerum aequans. Uno latere refert ipsius Caroli 4 Imp. effigiem in majestate sedentis ceu Imperatorio amictu ac ornatu consipi Cui . coronam Impe rialem capite gestantis, dextra sceptrum, sinistra pomum cum infixa cruce tenentis, cui ex eodem latere dextro figura aquilae simplicis non bicipitis, de qua re adeo sollicitus est Limnaeus ob sa praelim. A. B. n. II ex altero leonis cum cauda bisurcata adposita est. In circumferentia autem leguntur haec Verba characteribus istius arvi majusculis MAROLUS VL A RI S

DIUINA FAVENTE CLEMENCIA ROMANORUM IMP ERATOR SEMPER AUGUSTUS ET BOEM IE