장음표시 사용
421쪽
4 t o Ari telis Stagiritis Meteorologicorum
pluuia satis esset, ad reficiendas partes ris diminutio resareitur , sed nihil agit deperditρs calore istis, te ex aliis acci- Aristot. timor enim desectus maris non dentibus , superuenit magna hyems, sic est ex deiectu aquat, sed ex desectu loci. superueniunt diluuia, ex quibus tota main
QVAESTIO I. Vtrum mundi Hemitas pεnitus tollatur etiam ab istis su - .minum alluvion,
bus Non totam hane quaestionem hic exa in
cte examinare contendo, utrum a
sei licet, stando in lumine naturae, putandum sit,inundum fuisse ab aeterno,& virum salem potuerit dari meatura ab aeter no . de qualis creatura potuerit hanc aeternitatevi participare . hoc enim argumentum ad alium rei jcio locum, hic solum pono statum quaestionis , &. praecise sto in ista guminum aIluuione, quam hic per multos textus memorat Aristoteles,& quaero,utrii mundi aeternItatem penitus excludat; aliquid tamen & absolute dicam. Statii α- Quaestio igitur potest cite de mundi ae-Γ- . ternitate multiplex . prima est : an in lumine naturae habeamus aliquai, qtia ψο- his positive persuadeant, hunc mundum habuisse initium , vel e contra in eodem, lumine naturae habeamus aliqua, quae nobis persuadeant positive, non fuisse ullum initium mundi. di hic loquor de positi uis rationibus, quae directὸ probent alteram contraductoriarum, Mi persu/dendo vel
demonstrando, hoc autem secundum, est certum; scilicet, in lumine naturae non esse rationes, quae essicaciter persuadeant , mundum esse ab aeterno, cum enim sit cointraveritatem, lumen naturae non potest deducere nos, per positiuas , & essicaces rationes , ad CrroreR neque ex vera pleti Iosophia , hoc est ex vero, & recto lumine rationis, adducuntur rariones contra fidem Catholicam. hoc est contra veritare. uon sunt ergo, stando in lumine naturae, rationes vllae, quae essicaciter, & euidenter positive probent, mundum carere primcipio , & fuisse ab aeternor quicquid Lm nient ignorantes aliqui Peripatetici, qui iniuriam Aristoteli irrogant, dum putant illum non lautae suas.zationes, quibus
suadet mundi aeternitatem .son esse dς. monstrativas, & euidenter conuince NS & vident ux noa intellexisse Aristotelcm, inmotos qui expresse contrarium dicie. suppono igitur non esse emeaces rationes concludentes postliue mundi aeternitatem. virum iviem, deindς sint. rationes , quae positiuE Ostendant mundum non fuisse ab aeterno,est iam alterum quaestionis caput. Ad hanc igitur quaestionis partem pro priς spectat expendere, mana potuerit mundus esse ab aeterno, si enim concludas mindum potuisse esse ab aeteris, ergo luminet naturae, non est ratio conuincens non fuisse, eum potuerit de facta esse, rebus sic stantibus, sed reeurrendum erit ad aucto. ritatem dicentes, de facto non futile.quar quaestio ista, ait potuerit mundus esse ab aeterno, non est questio leuis, nec contem- --έγnenda, cum proxima valde fit rebus fidei. arer AuctoreS tainc etiam Catholici divi si sui. με- ε, aliqui enim putant mundum potuisse essα ab aterno. Si e sentiunt Nominales, in se cundo distini. prima, & nonnubia liquia res Tiromistae Capre Ferr. dc alij quos cib
putant mundum . prout de facto est, non potuisse esse ab *terno: de sic tenet Durandus. & sequitur Soar. d. 19 Tct. i. COnimb. 8. paysico. Rubius, de cpmmunius recen-
. tiores. Alii distinguunt, di dicunt duo esse 'rerum genera, aliqua permanentia, alia successua , permanentia potuisse esse ab aeterno; successiva, ex peculiari repugnavita non potuisse esse ab aeterno. Primum probant, quia Deus non minus est potens ad agendum ex eo quod IiberEagit, quam si ageret ex necessitate naturς, nee enim libertas aufert a causa potentia. aut perfectionem , sed nouam adiungit, sed si Deus ageret ex necessitate naturae, produxisset mundum ab aeterno; sie ipse aeternus est: ergo etiam si agat libere. potuisset producere ab aeterno, si voluisset. nec est ulla repugnantia ex parte Dei, nee desectus potentiae, quo minu2possit, seu,
422쪽
potuerie mundum creare ab aeterno i ne . possessio, si autem creatura ab alia parti que est repugnantia ex parte creaturae ; cula interminabilis no exeludaturabeteris mam etiam si creatura emi aeterna, non nitate, exeluditur ab illa spersina) aeter- tolleretur, quo minus esset ereatura, & nitas enim , est persecta possimo , hoc est dependens a Deo. si enim sol esset ab eum indepentia. duratio autem creaturae,is... aetern iti ab aeterno esset aer, ab aeterno etiamsi esset interminabilis, non ellat pedi esset lumen productum a sole in aere,&ab fecta, quia non esset eum independentia, aeterno lumen penderet a sole,& ita utru- & ita non eompeteret illi aeternitas , quaeque, tam lumen, quam sol, esset aeternum, est propria Dei, di tamen, lumen etiam in illa aeternitateis, Quod vero non postit dari motus abesset dependens a solo a ergo etiam si e re aeterno, nee potuerint esse ab aeterno ci tura esset ab aeterno, producta Deo; ad- eulationes caelit etiam si caelum fuisset ab
huc tamen in illa aeternitate penderet a aeternor sie videtur probari posse. & pr, Deo, nec illa aeternitas eviteret, quomi- mo, sunt argumenta quibus probatur non mia , nus esset, & dePendensa & creatura. dc posse dari infinitum . iam enim esseae in. 1 suis, se in M. quod creatura debeat esse ex nihilo, hoe nitae circulationes caeli, de quidquid absur-λ πια nihil est, nihil enim non est terminus at nastitur ex positione infiniti simul poma quo, temporeus creaturae t ita ut pri- ti . videtur etiam sequi ex infinitis cire eedere debeat nihil, ipsi creaturae, sed est Istionibus . Hodierna enim circulati terminus a quo subiectivus. seu terminus non distat ab omnibus circulationibus prPexstitatis, ut utar hoc voeabulo, quod teritis infinite, ab hesterna enim . nihil di- creatura ex se nihil sit, di totum quod est, stat, ab alia distat per τnam solam ei reula. se ex vi causae efficientis; non vero quod tionem, ab omnibus non distat finitε,quia pars sit ex vi efficientis . & alia pars nun eum fuerint infinitae circulatione g. neces uxWi efficientis. Cu enim producitur ani Iario ab aliquibus distat infinite . potest mal, non dicitur creati ab illo producen- ergo aeeipi una tireulatio, a qua distet i te, quia pars illius est quidem ex vi eri . finitὸ. inter hane ergo hodiernainudi illam
cientis .nimirum sorma, pars autem ale interponuntur infinitae circulationes, &ra, non est ex vi efficientis, nimirum ma- tamen illa est mina, & haec ultima bulus D mmteria; stergo totum totaliter sit ex vi essi , infini ratis. ergo datur infinuuntiau ds -ο-ς eientis , dicitur creari: & hoc est fieri ex se habet primum & vltimum . quod satis ' . non quod debeat pridedere dura. per se videtur absurdum. Praeteroe fouit
ilone ipsum nihil . creatura ergo, etiam ab Deus comprehensue Omnes istas circula aeterno esset crea ura, quia etiam sine tiones, nouit emn etiam quae sint viae, a nouitate essendi, esset ex nihilo; non ut ex quibus haee hodierna distat sinite,quae sint
termino temporario praecedente, sed ut illae , a quibus distat infinite, sed post ulti- ex termino perseitatis; quod per se, & ex mam finitarum sequitur alia iam infinita. se nihil habet , sed totum quod habet, in ergo a finitis ad infinitas fit transitus ad-
illa aeternitate est a Deo efficiente. Seom ditione unius . . Alia. plurima, di hortata firmatur, quia sicuti ab aeterno Deus ha- etiam longε essicaciora: adduci possunt ar-buit liberum deeretum creandi mundum gumenta, ut ostendatur repugnantia mo- in tempore, & ita hoc decretum fuit ab ius caeli ab aetorno sed non immoror, laaeterno, ut tamen fuerit libere, Ec ita Iibe- enim circulationes non sunt ens perm re fuit. Se consequenter potuit non esse,ut nens:, de adueniente secunda, prima Zm-
tamen semper fuerit, nec illi praeesserit pliux non est, videbitur alicui haec prob
ipsum non e n.decretio ergo etiam poenit tio non multum efficax. incommoda enim, ποῦ esse ereatura liberE ad extra, ut tame dc difficultates, quae .in infinito cathegor e-ιῶν- . . fuerit ab aeterno, nee poterit assignari di- malleo iudicantur, putabit quis solum sparitas in hoc, inter creaturam ,&de. sequi ex toto smul posito. Nequα dicas 'eretum. potuisse in singulis eirculationibus proi- -a Diees, aeternieas est at tributum diuini- duci aliquod corpus i respondςbitur su D aω - p. tatis; ergo ex se est incommunicabilis: er- ex peculiari re gnanti sis fini tis actua- , is , lago creatura no potest esse aeterna. Responis sis, non potuisse durare illa corpora pro simio. deo aeternitatem proprie, non posse erea. ducta simul omnia, quod si instes de mul-
tutae communicari,dicitur enim aeternitas, titudine animarum hominum: si etiam
interminabilia vitae, tota simul, di persecta mandus fuisset ab aetern q, sinsteat iam iq.
423쪽
Aristotelis Stagyria Metoro rcorum.
finiti homines, & consequenter infimias animarum, quae sum sint immortales , esset multitudo iam infinita illarum. Ad haedissieultatem de infinitate animarum, posita mundi aeternitatς, etiam posito, quod lumino naturae eognoscatur anima hominis immortalis,nec esse aliquid corporeum eductum de potentia mδteriae, sta deforis aduenire; admisso hoc , quod puto vertis naum , adhuc instantia non concludit ; primo quia etiam in solo lumine n turae,qua-uis euineatur anim iu ςsse immortalem , suis . non ita sortasst euincitur Fuam anima amρο-- non posse transire ad informandum aliud corrilis humanum ; non dico Bruti,ne po n am tria migrationem animarum Pithas. Miam. Tiςam, sed hominis. α putabit fortast aliquis vix euidenter ostendi in puro lumine naturae hoc repugnare, sed praecipue non concludit , quia uifficultates, quibus ostenditur non possedari infinitum, princedunt sere solum in eo oribus, non in rebus spiritualibus nee iudicabit dicta hoc incongrue a nam corpus propter suam imperiectionem, poeta esse ineapax inis nitati ,& substantia spiritualis, uti persectior , poterit fortasse recipere infinitamentitatem. cum enim disputati r, utrum possit dari infinitum, non disputatur de potent a D. i, Deus enim certo habet potentiam 3nfinitam, ae proinde potentem produeere q*idquid est producibile, nec deest illi potentia ad productionem inhai- vi , sed disputatur de capacitλte ereaturae, utru creatura sit capax infinitatis , & quia ista infinitas est quaedam persectio, non erit mirum, quod corpus ex sua natura impersectum , non sit capax infinitatis ;substantia ver. spiritualix, uti pers ctior, potet te Breasse hanc perfectionem recipere in terto genere. &l: c. quia non apparentili incommoda, si dicantur limule. xistere infinite ammae humanae, etiamsi mmul non possint existere infiniti homines; dummodo non redigantur .ad formam corporis .
M μου Directε igitur probatur ab aliquibus.
- νε-s mundum non potuisse esse ab aeterno vis -- nune est, nee potuisse esse circulationes eaeli ab aeterno. ut nunc sunt. Tancum
distat iste hodiernust dies a principio, ut sic dixerim, aetemitatis, quantum distat primeipium aeternitatis ab hodierno die , eadem enim est uia Thebis Athenas,& Athenis Thebas: neque hoe potest negari, cum sumantur ijdem termini, sublata omni aequi uocatione, sed ab hodierno die,numqvam successME numerando, vel percurrendo dies , potest perveniri ad prinei piuaeternitatis, neo finito, nee infinito tempore ι ergo nec successitiὶ pereurrendo unam circulationem post aliam, umquam perueniri potuisset ad hodiernum diem . nee finito nec infinito tempore. ergo si mundus ruisset ad aeterno, numquam ad uenisset hodiernus cies , nec aduenire P tuisset: sed de iacto aduenit. ergo mundus non fuit λα terno. Minorem illam pro badt euidenter , ve putant; quod ab is NMν . dierno die, ad principium aeternitatis,non possit perueniri, nec finito, nee infinito empore. No minus distat hodiernus dies, principio aeternitatis,a parte ante,atque
distet a fine aeremitatis i parte post; si mendo pranei pium , & finem in hono se se, demptis aequivoeationibus et sed ab h dierno die, ad finem aeternitatis non pomtest umquam perueniri, nec finitis, nec infinitis eire utationibus; fi enim post infinitum tempus perueniretur, tandem ad finem aeternitatis, post illum Fltimam diem, non esset, nec beatitudo, nec Deus ipse . quia est absoluta aeterrutas huius d ratIonis.erso neque ab hoc die PQtest peris ueniri ad principium aeternitatis, nee finito , nec infioito tempore, .iam enim ante illum diem nee tallet Deu . Hse probatio videtur aliqui euidς s sis, a. mihi νero nihil concludit, nam admitto iainfinitatem dierum non posse pertransiri, μια. nee finito, nec infinito tempore, sed inci piendo. potest autem optime pertransiri infinitum non incipiendo. ab isto enim die ad interminatum , non est terminus, S in interminato ad istum diem, est terminus,
est enim iste dies: quando igitur a principio aeternitatis seu, ut terminum accis piamus , minus subiectum aequivocationi bus quando ab aeternitate a parte ante ventum est ad istum diem, non est perue tum incipiendo, aeternitas enim a parte ante non pie mqum, sed peruentum est non incipiendor at quando ab isto dieris peruenire ad principium aeternitatis . . vis incipere ab isto die . quare non est mirum . ab aeternitate sueeessia deuentum esse ad istum diem, cum ab isto die notia are possis peruenire ad aeternitatem ὲ aequis catio autem e st, quia incipitur ab isto die. ν
di excurritur versus aeternitatem, at vero aeternitas nou cspit, sicut nec finietur, v
de ab isto die non peruenies ad aeternit
424쪽
tem , nee ι parte ante, nec a parte poli. mees . .e sit alia probatio nonnullor μὲsi mundus potui stet esse ab aeterno, vel ut melius statuamus , si inudus de facto scisset ab aeterno, sequeretur totu squale e M p P, ti, & probo ; nam , si sumam annum. in quo tae scribebat Aristotele , non erat minas ab illo anno ad principium aeternitatis a parte ante, quam ab eodem ad finem aeternitatis a parte post , ad utrum
Iibet enim terminum non potarat perue νniri eodem modo, nec finito . nec infinito tempore, sed etiam sumendo diem in quo
haee ipse seribo, valet hoc id ςm . di tamen
in parte praecedente iam sunt duo milli o norum amplius quam istent te porc Aristotelis; ergo illud tempus Aristotele- cum est pars huius totius, di tamen vitiique est aequale eidem, imo minori. Ad hos similiter respondeo, non quia lusinere velim motum caeli potuisse esse abaetetno,sed I si quia video aequinocari , multis; ciuino ivtrum unum infinitum possit esse matu '' alio, ad alium spectare locum, ad re ero nostram et virum lcfinito possit adci, vel de infinito detrahi, non videri disputa. Di, D. tiosi fere Bbesse posse, si enim datenturis a Mi , infiniti homines, non video cur debeant di esse immoniales, di non possit unus aliqm ex illa infinitate perire . Verum quidem est, infinito non posse addi, qua infinitum
est, nee ab illo similiter detrahit idest, ut sic
loquar, ex eo capite, quo caret fine, deberet enim ultimum inueniri . quo sit quasi terminatum infinitum, ut illi fieret additio ς at vero infinitum, qua est finitum, &qua habet vltimum bene pol cst stri additio, tunc enim non additur infinito sor-
mali ter , di reduplicative, sed materivii lter, di specificative. ubi veto multitudo infinita est ordinate digesta, visust reum lutiones diurnae caeli; posito quod mundus Berit ab aeterno. additio. vel detractio potest fieri ad hodiernu diem, quia hic multitudo illa finita est; non potest vero fieri
additio ad primum aeternitat Is, quia no in finita aeternitas ibi. Vniuersaliter au- em , in omni multitudine , etiam si non sit actu ordinata , nec ordinabilis; tamen. quia quoddammodo ordinatur in nume ratione ς dum ab uno ineipitur, di pergi- . tur numerando sine fine i quia ex illa 'nit Murri vi te , a qua incipitur numeratio, multitudo - - - illa quodammodo terminata; ideo illi,
potest fieri additior imo quia post quem - euaque assumptum numerum, potest ibi terminari numeratio , similiter potest ibi
fieri additio, quia autem non potest numerando ad ultimum peruensri, nec ibi habet multitudo terminum, non potest exi IIo capite fieri additio . eodem modo philoisphandum est de detractione, nec enim detrahi potest de infinito, qua infinitum est, potest autem ex eapite,qua finitum estidi ita quia multitudo i infinita, si daretur, tamen in qualibet unitate est quodammodo φerminata, quia ex qualibet potςst in.
hoari numeratio, quae prOeedit sine te
mino, ideo potest ex qualibet fiori detra-Αd rem igitur nostram, non sequitur
totum esse aequale parti, nam in die Aristotelico, multitudo illa ab illo die ad terminum aeternitatis a parte ante,no est maior in hodierno d e, neque moOr, quia in neutra multitudine, aequaliter inuenitur terminus; at ex parte ista , qua multitudo
fin ta e st, illa est minor, & haec maior, &idem dicendum est de utraque multitudi ne respectu aeternitatis a parte post et una
mina est major altera, respictu termini, a quo incipitur numeratio, non respectu termini ad quem, in utraque enim aequali.
Abωlute autem videtur mihi demon. st ratum , mundum non patuisse esse ab ae. Flerno, secundam istam temporum succes- Σ-sionem, nec potuisse circulationes caeli esse n. ab aeterno; si duo supponantur, quae videntur per se nota. ι S ab omnibus admittenda. Primum est, non posse dari infinitum finitum ; nec posie dari multitudinem in finitam ordinate dispositam, ut vor sit post
aliam , ut tamen detur prima, & vltima
unitas, inter quas sint interpositae infiniis ordinate dispositae. Secundum est, quod tamen sere in idem recidit, posita mundi κ te inita te , ab hodierno die posse quidem numerati infinitas solis reuolutiones; ta- imen quacunque sumpta, & signata deter- , is a
nata reuolati me, semper inter illam , implicat& hodiernam, finitas reuolutiones nume- se. rari. alioquin , ut dixi, si inter hane, & illam signatam interei perentur infinitae r uolutiones, haec infinitas ordinate disposiata haberet primum, di ultimum. hoc polito, dico n in potuissς esse caelorum reuolutiones ab aeterno: nam Luna mouetur
tali velocitate , vi dum sol unam peragierevolutionem. Luna duodςcim perficiat. ergo hodie a principio interminato aeter. nitatis , sol inficitas perfecit reuolutio-
425쪽
nes,& Luna semper duodecies plures perfecit: semper enim in qualibet solis reno tu a fem- lutione, luna duodecies plures persecit; si ergo luna ad multitudinem hodie duodem ei es maiorem reuolution una peruenit a Vequilibet neeessario remotis aequivocatio. nibus . 8e tergiversatiouibus concedere debet, ergo etiam prius ad multitudinem aequalem multitudini reuolutionum solis hodierni peruenire debuit; nee enim p tuit peruenisse ad multitudinem duode. Cies maiorem, quin prius peruenerit ad multitudinem aequalem multitudini reuolutionum solis hodiernarum . alioquin
transiret a minori ad maius successive,
exerescendo, non transeundo per aequale.
nee mihi adducas angulum contingentiae ;quia non est ad rem. Sumo igitur illam Iunarem reuolutionem. in qua multitudo praeteritarum est aequalis multitudini solis hodie praeteritarum reuolutionum, si uodistet ab illa finite, sue infinite, & dico inter illam & hodiernam intercipi infinitas
reuolutiones lunae I ergo ista multitudo reuolutionis Lunae est infinitu , quia est v n. deetes maior, quam sint hodie reuolutiones solis, & tamen est finita . quia habee primam, & vltimam, etiam si sint ordina. te dispositae omnes. ergo est finita, de infinita, ergo mundus non potuit esse ab ae. terno, quia sequeretur contradictio, quod erat demonstrandum... Sed hie non agimus istud , solum inten- ονωιas ax do probare globum terrenum, pro ut de μἁ -ον. facto nunc est, & cum ista rerum vicissitu. dine, quς hodie apparet, non potuisse esse ab aeterno, praecise ex hoc, quod Aristoteles hic necessario agnouit, terram ex montibus ad plana defluere. si enim ex
montibus terra quotidie aquarum decuris rentium vi deorsum trahitur : ergo munUdus non potuit esse ab aeterno; quia iam essent omnino absumpti montes, & terra.
redacta ad perfectam planitiem. Sensit hane dissicultatem Aristoteles,&vere vidit, stante hac obseruatione oculari, non posse sustineri, terram hasse ab
is aeterno. ut nunc est I nam etiam si montes
fuissent infiniti, essent iam deleri , de ad μα- . planitiem redacti, non solum si snguli sanis nis ea terrae eopia ex illis dessueret, quam
nos videmus ex torrentilaus detrahi; illa enim terra, quae aquis admixta ex torren
bibus ι ergo illam abracunt,aquq ex mon
tibus; non solum ergo si Ggulis annis ta
tum terr ς abra aerent, sed si singulis annis.
vel a renulam subtraherenζ, lam, Posita mundi sternit ate , montes essent compi a nati . non ergo potuit este terra , α rerum vicissitudo, qpae nunc est absterno. Propser hanc Igitur causam Aristotelen π. --
duo hic excogitauit, quibus se dissicultati . satisfacere posse forsan existunavit. pri- e
mum est, terram exiguam esse huius usic uersi partem, & ira exiguam, ut in nume. ro partium habeti non possit: unde hidicu-fatim. lum est inquit propter paruas , & momenta: taneas permutationes moueri ipsum t tum d tetras autem moles, ae magnitudo nihil omni ob est, ad totum cεlum. Eliqui tergo, ex eo quod exiguissimam parten alicuius palatia terram esse deprehendat, seu potius in extremo augulo puluisculum
inueniat, non ideo potest interre totum palatium ex sola terra constructura . ergo i etiam si in hoe uniuerso, terram generati lem, & eorruptibilem inueniat, ει iudice o non uternamii non tamen ideo uniuersum debet excludere ab ς ternitate . cum terra
sit insensibilis quς lam pars huius um uersi.
altera rei ponsio est, ex hoe, quod cernitur non excluda terram, seu hu ac globum ab qternitate, si enim mare ex una part imminuitur,ex altera excrescit; et si pars aquς prius aquissa erat, fit arida. alia qu7, erat arida, fit aquosa. Vt respon sto nes istas Aristotelis expe
dam . moneo primo, cum S.Ambrosio,non
satis mirari me, Christianos philosophos. I. 'gsibi magis religioni ducere, recedere ab maris Aristotele , quam a Moyse. vel Ieque.quod tuom. Sanctust ille vir serre non poterat. Aristot lis verba resulam esse, ad interpretandam Sacram Scripturam , dc dum Aristoteles gratis omnino, nulla addita probatione, ant experientia aliqua , pronuntiat. suis
muni ipsi haec dicta pro regula insallibili,
eui aceomodari debeant dicta scripturae , & quidquid sonent sacra verba , trahi debeant adsensum, di doctrinam Aristotelis; δι tamen vellent Christiani videri, eum,ut peripatetici sint, Christianis tegulis credendi renuntient. si Aristotelis , non di.
ctis, sed rationibus acquiescerent, non I. citarent Aristotelem, sed ratiotium mo-
menta expenderent ι dum vero Aristote olem citant, non Vim probationum, sed auctoritatem asserentis apuia te valereia M
Hoc posito, ex hac terrae mutationes,
quae quotidie cernitur, cuia ter conuincitur
426쪽
eitu terram non potuisse esse ab aeterno, rebus sie se habentibus I id est cum ista rerum vieissitudine , quae de facto ex cursu' cfi sequitur,probatur primo,quia de se videmus montes imminui, di valles semper pro fidiores fieri; dum magis excais uantur aquis , & latiores, dum montium latera exeduntur , Ac Productiores intra montes, dum terra paulatim ruit, aquis decurrentibus, fle hoc obseruari potest a quolibet, qui montes videat'. neque ad , hoe obseruandum, oculari emerimento ,
--μι avi requiruntur anni Nestoriam, sed commu- e nis vita cuiusque hominis, satis est, ut ha- . ε 3 beat oculis testatam hane veritatem, re
tam perpetuo ex montibus defluere, imo tali, est qaod semel aspiciae torrentes e maenim . aqua turbida aqua seruntur,non est turbida, nisi quia habet admixta terrar illa terra admixta non pluit e e lo: ergo sumitur ex montibus. si ergo perpetuo montes minuantur terra . non potest fisc imminutio facta esse ab terno; alioquin montes debuissent esse infiniti; ergo terra, seu globus iste, cum ista rerum vicissitudine,non ausantia potuit esse ab qterno. Hoc argumentum o-rim, mihi adeo idetur euidens, Ut qui De las sibi non eruit ne videat confutatum Aristotelem, non possit contradicere. cum ergo estum sit agens necessarium , & demei rea terram rotatur, illos effectus, quos
produeit suo motu , necessario producae, si motus esti circa terram fuit ab qterno, α terra fuit ab terno, p r ternitatem Produxit istos essectus eosdem, sed essectus isti non potuerunt esse ab e terno. ergo nec ab qterno fuit causa, quae necessario. eausasset. Secundo. Etiam si non nota e-
ρο -- mus in ipsis montibus deerementum hoc,
ec imminutionem, quotidie videmus abaoua . & torrentibus terram , S arenam,mmo glaream, Se saxa devehi ad inferiora
loca, Ee illa replere,& videmus ex montihus defluere aquam turb dam, qua quisque videt, nec videmus vllum in natura Prine ipium , quo illa terra sursum reueriatatur, & ex prosundiori loco eruatur, ut sursum tendat. com igitur sit in natura principium terram ex montibus ad plani-- - - tiem detrahendi, & nullus appareat in ipsa - βε natura, nee fingi possit modus, quo terrae G -- detracta . reuertatur ad summitatem
re montium, euidens est ex naturq principijs ' nobis constare, terram non esse ab Fernitate in isto statu in quo nune est . N eum a
ista rerum vicissitudine, qaidquid enim sibi
fingat Aristotcles. Ae peripateticus quis,
quod maria. εἰ flumina mutent se clem, quomodo finget Arasoteles montes, qui
quotidie detracta terra complanantur siterum exsurgere Eo cum omnes tuontes paulatim complanentur, ex omnibus enim
aqua defluens semper aliquid, detrahit ες
ex omnibus defluit aqua tui bidat quomin . . . do finget iterum excrescere, Ac tantu isdem Pterrς iterum reuehi ad superiora vis ra- Exsice istionis non est in diminutione maris, & quarum , nec dico terram non esse ab Pterno , quia mare iam esset exsiccatum ν Tiniast.
nihil enim dieo de mari, ac proinde nO laboret Aristoteles , ut ollandat mamo quotidie excrescere, dum quotidie ex alia parte minuitur , -8c subinde peri diluuiu instaurari r hoe enim non euertit rationem , dum loquimur de montium diminutione a sed dico ; montes quotidie minuuntur,nec ulla fingi potest via. qua restaurenturaergo terra lige non fuit ab pterno prout nunc : Iest. S dico: in natura est principium in minuendi terram montium , S vis detrahendi ad planitiem terram . ergo debet in pariter in natura principium & vis reueis hendi terram ad molles: ergo euidens est; naturam huius status terrς non posse esse fic sternam. mare quidem potest essi ster num, & aqua iterna, ex hoe: quia si in navira est principium exsiccandi aquam maris, in eadem estet etiam principium restitue-di per pluviam aquam extractum ι at estptineipium destruendi. montes, de non est principium restaurandi ergo status montium non est iternus. hsc mihi videtur
physica demonstratio, non videtur demst rationes , quae asseruntur ab Ar stotele pro mundi aeternitate; quas in Octauo phy 'sico.euidenter consutaui, nee rationes adductae ab Aristotele sunt ex per se notis, de sensatis; ut est per se notum,montes quo. tidie imminui, nec umquam restaurari. ergo hae e imminutio non fuit in aeterno, nee in aeternum durabit. Dices, posse pir terrae motum montes excitari, & ita continuabitur montium perpetuitas, etiam posita terr qaeternita- 'te.Respondeo,cum hoc sit physicum negotium , in quo proceditur ex sensatis experientiis, nihil eone lodi; si animi causa verba darentur, possent ista proserri, sed
istud non agimus: pertractamus enim rem
physicam, more physico. igiturde tacto
videmus experient a, ex omnibus Omnino montibus voto orbe terrarum defluero
427쪽
i is Aristotela Stagirra Meteorologicorum
partes ,& eonsequenter Omnes montes im. minui ; S hoc patet experientia, quamuis ergo in una, aut altera pδrte, terra eleua retur aliquando , & intumesceret in colle , . vel potius tumulum e3 aliquo terrae motu,
quod vix potest ostendi factum semel,lon- I go iseulorum decursu ; hoc non soluit dii sit 'ro ficultatem quae ad omnes se omnino mon- tes extandit Vt nos aduertimus, & sen'su , di ratione consentiente, agnoscimus, montes quotidie imminui, de sensu non co, gnoscimus umquam montes augeri, ergo' nihil est, quod terra, τη aliquo accidea calicubi. gliquando protuberet. debe me iam ssignari eausa physica Vniuersalis, Mi per se reuehens terram ad montes.sςux datur physiea ea ui Pς petuo de ra-hons ex illis au planitie ut pδrres, quae eit pluuia, si .ellet aliquis illius aeternitatem , di perpetuitatem sustenta ς , di conlirma
Da - 4n tur ex aquis, ve dicebam. sicut enim datur ρ ρ eausa per se imminuens aqqδ , quat supt insuperficie terrae, se exsice las illas , nimirur' - i ealoe selis, a quo ediseitur qua attenuata in vapores , di sensibiliter imminuit et it ne tandem absumatur tota aqua ,in natura datur similiter causa phyuca . di sensiuilis restituens partes aquae deporditaS, nimirupluuia: ti quia non solum oducitur aqua ex mari, cistagnis, sed edi tur etiam exsuperficie terrae , in qua terra imbibebatur aqua. ita datur eausa potens illi restituere ablatam aquam, nimirum pluuia, niues:& si aliquando plumino tem restituunt aquam, quam quae ablata sie, dantur submde pluuiae largiores, quae appellantur diluuia, ct ita perpetua circulatiove, videmus in natura causam potentem conseruarta aquas in superfiete terrae. Cit igitur in natura videamus principium, S causam potentem destruere montes , quae perpetuo operatur, & partes perpetuo detrahit: deberet in natura agnosci causa, quae restre irae partes deperditas, alioquin constat eui denter montes non sitisse ab aeterno in hoc debebat Aristoteles se exercere, neque laborandum illi erat, ut ostenderet mare nominui, neque aquas, quod ultro concedo, sed ostendendum erat, monte. non ς planari. Tertio, aquat,naturn impetu , quantum est ex se, vellent totam Hrram tuerς, cum' 'T . mina sint omnes partes terrae grauioros inrua. specie , quam sit ipsa aqua, si deberet et
mentorum situs proportion xi naturis rerum, ex Aristotele, di Peripateticis,qua rum speciat ad naturam horum elemento rum, rot3 terra deberet aquis sepeliri. vnde etiam ex Moyse ab initio sie factu fuisse habemus ; quia autem terra non est per. Te νε feciς rotunda , sed in aliquibus parti bus eminet, &consequenter in alas oesecit, neque hoc contingere pote i ex neces sitate materiae, cum partes assurgen τε Mmontibus, v. lapidosae, di metallici gramuiores sint, simplici terra;quaero g rur,eκ quo iactum sit, ut terra non fuerit mrseM rotunda , di aequaliter suis ad omne. pa res, νς Mus natura postulabat . satendum
ergo ςst iactum id a prima mente, ad proin
prium finem, d. utilitatem viventium, ter
ram di onentem; sed quidquid sit de ca .. 'u huius inaequalitatis , quae non potest nisi
libςra assignari , ex quaeausa tamen si .ra tollitur mundi aeternitas Aristotelica cum terra alicubi sit eIatior , alibi depresesior, di aqua non sit in tanta eopia, uti tum terrenum globum sic inaqualiter solam, possit totum contegere, naturae m-. F-petu fluit ad humiliora loca, ut sit .bi in locum aeris ibi degentis: quana uidem terra assurgens, & in montes consistens, - est in loeo aquar dum igitur perpetuo stumina. di torrentes descendunt ad ista loca humiliora, ad vehendum aquam, quae super monte pluit, exiIIis partes terrae deis trahunt, di iossas illas,seu inaequalitates, in quibus aqua colligebat ur,explent,nec p t est causa assignari,quae illas fossas conserinuare possit sic excavatas,quae natura iube. te implentur cum igitur perpetuo immi nuatur locus , in quem defuere deberent aquae, di aquae ipue non imminuantur, vid nianstrat Arili oteles,quia si ex siceantur κstate, hyeme reuertuntur; ci si minuu tur eductis vaporibus, restitunntur dest dentibus pluulsi. ergo non potest mundus esse ab aeterno,quia iam fossae illa essentcω planatae, nec ei e t locus ubi aqua excipiis tur, & naturaliter complanantur, neci natura est, aut potest esse causa excavans, eum sit contra naturam rauctio terrae ex illo loco, ut eleuetur.
Neque valet, quod dicit Aristoteles, si explςtur locus maris ex una parte , di ex adducta terra fit prida, ex alia parte mare
excurrere: nam uo a contendo mare exsie. t
eatum iri, si mundus esset ab aeterno, nec sublatum mare, sed potius contendo suru- ρ- ... rum, ut sit mare ad totam terrae superficie iam expansum, hoc est, quod contendo, di
cui lauaueere debebat Anstoteles, si po.
428쪽
luisseri non laborare in conseruatione ma ris. Et dico monte a , oc partes terrae ela tiores complanatum iri , si mundus tuisset ab aeterno, prout nune est.. Posito ergo quod terra non Merit ab
uersum suerint ab aeterno, stando in puro lumine naturae Videtve mihi euidentereti m sequi, oon fuisse ab elerno, pro nunc est, non solum, quia ne possit dari oeua ab aeterno, ut supra probauimus, sed
tiam, quia quamuis terra εd va uerium somparata , sit ad instar puncti; tamen cum, S astra suo mutu circa terram sau sent effectus, quos videmus, S generati nes animasium, di vicissitudines tempesta. m; cum haec, qua caulantur modo,
ia trint causari ab aeterno; quia vς ostei est,non potuit esse ab iteruo ista ter ivicissitudo in sterrai quaero, cur, & quando eperit actio selis , dc astrorum in haec inferiora; bc cur prius non agerene. si priuet rotabantur circa terraint cur , & a quo merserit de nouo iste globus, vel si obse Natus sit haec enim omina destruiat uirinio udoctrinam peripateticam de mundi aeter vitate a si enim terra ut probatum est, non potuit esse ab aeterno, cum uia vicissitudine; ergo destruitur necessitas a3endi primat motoris. & indueitur libertas producetis in tempore. ealum enim, sic astra, n a potuerut de nouo producere illum globu , dum eodem modo rotantur, quo mouehantur ab aeterno; causa enim eadςm, ma Dens eadem . semper iacit idem. ergo non potuit in tempore, vel producere istum globum, vel indueere vicissitudines , quae antea non er ni ista autem quae nune sun non potuerunt esse ab aeterno. Praeterea ex aecidentibu huius globi, quae incolimus nos, Ox eo quod res proxi Mae sint sensibus, cognoscimus euidenter
non potuisse esse ab aeterno, rebus sic eur. rencidi as, ut nune currunt; & eo sequenter inferimus abiblute non potuisse de facto ect ab aeterno, vel ex natura sua,vel ex necessitate materiae: quia no est ulla ratio , eur deinde caeperint in tepore istε vicissitudines,quae excludunt eternitatem,si cau- ex quibus pendent luerint ab aetern O di eodem modo applicatae. Advertimus ergo in terra illas mutationes , quia sensibus subijciuturct vero essemus procul positi a terra,&.s exepli causa nos homines
habitaremus m globo Lunae , di inde teraram istam aspiceremus , non videremus
istas mutationes, nee haberemus ista argu menta, quibus eludenter silademus terra non sic suisse ab Qterno; & videretur nobis T globus terrae immortalis, S in .lltera balis,
de si quia diiseret tunc nobis ibi habitantia i
busi terram fuisse ab aeterno, prout tunc --. ideretur: non possemus eonfutare dictu, di fortasse decipe mur, bc ignorantia oriret ne ex distin il , ex qua non possemus
no re mutationes, quae conuiqcunt, non
sic potuisse esse ab aeterno i & tamen decia peremur . Quis ergo nos certos reddit,non esse etiam in globis stellarum, de planeta rum ali M s mutationes, & vicissitudines, quas si praesentes intueremur. & de proximo obseruaremus,ex illis euidenter sen- --o. ciremus non posse esse ab aeteruo Pateor hoe esse diuinare. nec postumus pronunciare adesse ibi tales mutationes: sed eo- Τdςm modo est diuinare , si quis asserat ibi nullam esse mutationem; & tam potest tal- sum dicere, qui negat ibi esse mutationes, quam qui affirmat Nollem tamen aliquem suspicarim ς plus aliquid velle innuer . quam quod dicam; contendo enim QIum destruere atheismum Aristotelis ,& necessitatem agendi primae causae, & impiissimudogma de mundi aeternitate, quod sicuti est euidens nobis, hanc terram non esse ab aeterno, prout nunc est; ita eontendo non esse euidens globos sydereos esse ab aete no , neque iliam piniosophandi rationem bonam esse, nee fouim non esse demonstrativam, set nee probabilem, certe est euidens non sic semper egisse. dum enim, dicitur ; aliae partes uniuersi invariabiles sunt. & a ternae; ergo etiam terra, di si quae mutationes in terra obseruantur, I abor 1- dum potius est , quomodo saluari possit, fuisse an aeterno . Antecedens illud gratisomn no assumitur, nee ulla ratio suadet, astra esse invariabilia, sicuti non possemus notare variabilitates terrae, si habitaremus in Luna, di tamen vere adessent.
Confirmari posset haec doctrina sortasse
pssicaciter ex maculis solis, de qua re vi - MMη dendus est Concheiner in sua Rosa Vrsiis na. ubi contendit Solem esse veluta sornacem exspirantem perpetuos halitus,& sa-mas euomentem. quod si Sol substantia esset mutabilis, variabilis, ut conte itiste auctor, qui tantam vitae suae Partς ν collocauit in contemplatione huius globi Maris . ceria ex illo, ad alios globos sy-deteos essicaciter licebit argumentum
429쪽
4, 8 Arisaelis Stagiritae Meteorologicorum
Dices, negas ergo astra , & caelum esse ingenerabile,& mcorrnptibile respondeo me uon negasse , sed nec affirmare, quia ad utrumque requirerem polit Iud arsumenta magis efficacia. amrmo sane me non habere vllum argumentum mutati σnis in caelo,& astris,msi maculas bolis,no uas stelias, & nouos cometas, sed assirma etiasi adessent mutationes,quales sui In tera, ex tanta distantia non posse obseruari. Dices iterum: saeis probatur, caelum. 6castra non esse mutationibus Obuox 1a, quia sunt ex alia materia ab ilia nostra , desunt ex quinta essentia, hoc est, ex iubILantiadi ueria ab his quatuor elementaribus. Re- caluis an spodet doctissime Molina in I par. de ope sit x M u re sex dierum, disput. s. se illa sententiamta suti de eali quinta substantia defendisse , quanqdo erat Iduenis, dum nondum suis momo. tis sacram Neripturam , quae norma est , ω regula veritatis, expenderat; factus vero senior, & sapientior , & aduertendo Ari. stotelem non esse auctorem prHriae verita atis infallibilem, sed liocesse priuilegium sacrae Scripturae , quod erroreS continera non polsit, mutasse lententiam , S tenere iam caelum non esse quintam substantiam i& ideo esse in generabile, di incorruptibile lum, quia non datur causa secunda ex notis inlatioribus potes generare, & cor, rumpere . & hoc probant solum ad sum m iam, rationes Aristoteli S. Caeterum sania ctus Ambrosius, primo hexa capcs. Due. hitur acerrime in Christianos plii Iosophos, qui cum Aristotele statuunt eae Ium ex quinta essent a a di vult esse perniciosum dogma, inuentum ad astruendam mundi aeternitatem, ex quo loco Ambro. -- N alijs,quos adducit ex alijs patribus, is . , . concludit Martinengus, ta lua maena gi is in Perpandant obsecro hae doctrina Doctopes,
rum ., Aut neglecta auctoritate veterum priscorum Patrum, nee Uno excepto, caelum quImam
subsantiam esse,passim mordicus defensant,
maluntque Icπι eas ad peregrinas i nctuaIq; dem quere 1nterpretatisnes, qua arist. boc, de giatnta coeli essenna anu nisi non probare. Usees tertio: ex motu tegul ri,ec uni sormi, non habente contrarium , dc quia nu-
quam est in principio, & nunquam in fine, elicitur, Gelum, & astra esse incorruptibilia . Respondeo hoc argumentu nihil co cludere in via peripatetica. ille enim mo tus caeli, & astrorum , non est a substantia ipsius eali ; sed a forma extrinseca sic moatienti , non quia sic postulet natura eius, quod mouetur; si enim fie post claret moerucri ex sua essentia , & natura debere e habere pri ne istium intrinsecum motivum Morsu ea se mouendi eali motu, & non dependerea causa extrini eca , quae posset ii una motu Imprimere. Alioquin natura fecisse in necessariis Si euo ab extrinseeo sic mutis- tur , nihil ex hoc potest in rerri de natura mobilis e potest enim illud extrio secum principium eodem modo mouere mota
recto; sicut de facto ex apogaeo mouet ad perigaeum, licet hoc faciat per spiras i qui motus appogm,di perimi habet quandan speciem motus recit . Motus ergo, qui est ab extrinseco mouente, nihil probat. Prae ter quam quod , iste motus ad c o inefficaaciter probat, ut non possit illo fundari to ta quaedam philosophandi ratio . Probat o . .
enim solum ad summum , quadam com Σ-
gruenti probatione , totum illud corpus ras. simul non posse mutari, ut nec tota terra simul mutatur, nec totus elem ε ris globus , quod tamen non facit, quin possint esse, di de facto in illo sint mutationes,q uas videmus, quae eaedem essent, si terra circulariter moueretur admotum astria motus cnim Ille rectus est motus partiu , quo partes mouentur ad totum, non est motus totius ι quod totum est immobile,s non moueatur ab extrinseco, qui moto ab extrinseco nihil probat . Quare si quod non est mobile ex sua natura moture iesset aeternum ; totus globus elementatis. - νε- ex sua natura non est mobilis motu recto. quantum sciri potest, ct ille motus rectus est motus partium ad totum e quem Mota
possumus etiam ture credere in astris ; si enim auseratur pars Lunae a Luna; aut I uis a Ioue, di relinquatur, valde consent neum est,futurum, Vt naturae impetu, illa M-ν pars reuertatur ad sitrum globum Lunae. σε ruaut Iouis. N quidem motu per se tecto,
lieet per accidens aliquis dicat laturum motum spi tale I immo si torus Lunae globus remoueretur a situ , quem postulat in uniuerso , puta a tali remotione a centro
uniuersit flueret fortasse natura dirigente ad locum, quem tunc Possidet. & quico motu recto, ut volcbat etiam GaIllaeus: eris eo principium istud actuum motus recti in partibus globi Lunae, aut in toto globo. ut non inseri nobis globum Lunς elle cor
ruptibilem , multo minus motus circula
dis a principio omnino extrinseco, ferre potest incorruptibilitatem, Quod vero Aristinetos dicis de muta, tionc
430쪽
Liber Primus. Textus LXXII. qio
hoe timereti fingit sibi Aristoteles magna
hyemem , qua resarciatur aquarum vn mi ni rudi gratis omnino clicitur, nec potest 'nutio, & mundus Mementaris iam senio ostendi. .ex induetione, sic aeeidere a pre- cofectus in aquis sepeliatur, ut quasi phoetione maris, Se fluminum . praeter I ua
quidquid eonentur ostendere co
erea nihil probat; nam debet Aristoteles ostendero, quomodo ista terea. quae ex. montibus dessuit, reuertatue ad montes ;, di luomodo, de qua arte matur terra ex prosundo maris , ad quod defluit m m tibus, de quomodo conseruetur ista illa,
in quam conflaeunt aquae, nec enim die, inus imminui mare, quia aquae exieeen --. 6c minuantur. Quare non est, cur r eurrat ad magnam lyemem, quando aquq augentur, ad diluuarin, quia non dicimus imminui'uantitatem aquari sed dis - . cimus immInui locum . in quem recipian. eur aquae , quia illa λssa impletur terraia, o montibus ingella, etsi ponatur terr ab aeterno,. qu,dquid sit de ista permutatione maris. & fluminum, quae tamen est
mera ehimaera. tamen monteΚ tandem
essent cor planati, & destructi, nee adduis -- Citur nouum artificium, quo noua subinis .stvs .3 de terra effodiatur,oc noui sermentur m5- tium tractust quod nec audet fingere Aristoteles . & in hoc tota est diffieuleas, qua et inauit Aristoteles; quomodo terra ad moates reuertatur, ut sit perpetua ista viscissitudo, & quomodo terra , quae sternitur per planitiem, & deuoluitur ad mare, iterum reuehatur in sublime . ex hoc mihi Mysee euidens redditur, terram, rebus M stantibus, non esse ab aeterno . ergo nec sunt ab aeterno ea, ex quibus pendet iste rerum cursus, re sunt motus caeli, di astroisrum . libenter viderem quid apponant
Atheists peripatetici, quod sit physicum, et ex sensatis deductum, oc sundatum in
solo lumine naturae . Ux renovetur, non per ignem, feci per modum aquam, & dum philosophus non ita fatile, M Usus vulgarum de phgnice portentum ad si νε- mitteret, aequiesstit libenter in ista renoua one uniuersi per aquas. ideo antequa
hune Iibrum abistuam, subdam aliqua dedituum, cuius hie mentionem iacit Aristotcles .
Diluvia, vel sunt uniuersalia, vel paribeulariat de uniuersali non disputat philosophus, quia non agnouit causas huius naturai de particularibus autem, εἰ prouineialibus, non est magna dissicultas,nec multum in illis laborandum. Duo autem diIuuia apud antiquos scriptores partieularia eommemorari video , de indieantur
etiam ab Aristotele hie . primo diluuio Athaia submersa est, sub Agige Rege t o. IM 'annos ante urbem conditam, referenteia ροπες
orosio: alterum di Iuuium fuit sub Deue 'lione in Thesalia 1 3a. annis post Aehaicu, de quo multa fabulosὸ ceeinit Ouidius.
Vt autem de istis primum dicamus; non magnopere laborandum est, ut causae inis ueniantur horum, caus p enim sunt pluuiae extraordinariae . si enim eontingat, ut vel ex influentijs stellarum , vel ex alia eausa νeontinuentur in aliqua prouincia pluuiae plus iusto , ita Fe nubes, qua deberent dissipari per varia& terrae partes , vel ex viventorum, Hex alio accidente . vel exessicae tori aliqua causa , eonspirent, v o, stinate confluant ad viiiiin loeum.& ptisauia , quae eadere debebat supra istam allaquam regionem, vel in totum emispi eriti tota in unam prouinciam consuae t eerte tantum aqua ibi excresera. ut eum illam flumina, bc sentes non capiant, inundatur per totam regionem, oc illam submergat, antequam ad mare , di ad loea humiliora
De dilaum panisatiribus re deuoluatur, cum passim impedimenta inisvnmersilibus Rς ες sic regio rota submergetur. Ime
ARistoteles, ad sariandam mundi aeteris
itatem, ne aquae minuantur. dc aliquando mare deficiat, quod tamen nullus , ut ego arbitror, timebat, certe ego in solo lumine naturae, hoc non timerems quia, quantum aquae exsiceatur, & in v Porem ascendit,tantum descendit per pluis
uiam, di sivit per sontes ἱ tamen, si quia
nimium satis videmus contingere id loeis planis , & iacentibus, in quibus frequentevhuiusmodi diluuia, de submersiones eontingunt. Quod si flumina, per tales regio. nes decurrant. eo. stricta aggeribus , paratior etiam est causa diluuia particularis ;si enim fluuius intumescat, vel ex Intume.
stentia maris , vel quod eopiosiores ex montibus defluant aquae , & aggeres dis rumpantur, iam ecce tibi diluuium in proouinis