장음표시 사용
391쪽
paeitatem exerescere ; ut quamuis longior illius pars sit a P,ad G, quam a P, ad H,ta. men plus aquae contineat P, H, quam P,G,
hoe posito,quavis aqua F, H, sit i quilibrata Suppono enim G, H,est linea horizonta. Iem: tamen Quia est maior in quantitate , . L. erit etiam grauior, Ecita praeponderabit, infimis di machina vertetur. vertetur ergo, S fietum M. iam linea E , D, perpendi eularis ; S I, Κ, horizontis et Sc supponatur tota pars cana. Iis infra hanc lineam hori Eontalem plena
Quamuis pars canalis, quae est ex L, per pendiculeri ad I, est maior, seu longior quam ad K, tamen quia ad K,est elacior, die apacior, suppon Oeontinere pluS aquae rergo illa pars aquae, quae est ad K, eum se maior; de grauior, praeponderabit, & eon vertet rota; ut iam E,C, fiat linea perpendicularis, de M. N, horizontalis, di simillia ter, quia pars canalis O, N, continet plus
aquae, quim O, M, praeponderabit,& comuerte machinam , donec tandem aqua exeat ex canali aperto ad centrum RVides, in ista mach;na, aquam laci pondere semper grauitare deorsum, & tamen semper ascendere ab ima Cireumferentia circuli verticalis, ad centrum eiusdem; suavi, suo nisu, nullo impellente,nullo trahe n. te, nullo euehente , ct tam aqua a seeuderet, quam quod libet aliud corpus grauGnuens, vel currens.Machina enim est summet simplicitatis, ut debent esse bonae machinae, Qualis autem debeat esse excre-
scentia eanalis, vi semper pars posterio , 7
Plus coti ne at aquae qua anterior, poste assignare regula dem ostiatiue geometrica, de illa habeo; sed no puto tenue hoc ex gere. Setis enim sortale,& vides h ,e posse fierit nee peeeabis si longe plus cotineat, quar incrementum non potest e edere, ad uimium, excesIns tamen non clebet esse in mensus,ut aqua posterior excedat. sed suf- ia in valde moderatus , Ec iactibilis imis imis, ma
Duo solum addo, ut ostendam iacilitassi motus, Primum est, quod quamuis in principio magna canalis longitudo, a linea h rihontali ducta per sum mitatem aquae, G, H, abstindatur, tamen, quia canalis sem per magis dilatatur, ideo aqua semper minorem longitudinem occupat, & ita linea horizontalis minorem abscindit partem δ& lono, ac longissime minorem, quam designatur hie: S consequenter. longe minor di atatio seruit, ut plus sit aquae ilia parte posteriori, quam in priori. quod in praxi senςies . Alterum est, quia in princia pio , est magnum dii crimen r Ideo rotatue machina ex se vehementer a S ideo eoncis pie impetum magnum . dc quia aqua dum aecedit ad centrum, ubi canalis valde et uatur, exiguam occupat latitudinem,ideo sere nihil motui resistit et quia valde pMrum excrescit ad latera lineae perpendicularis Huiusmodi autem canalis spiralis in ro- . , ta debent fieri ad minus quatuor, Vel plures, e tota rota cooperta sit,ex canalibus,cosequenter positis , ut du unus canalis deia sere aquam ad centrum, alter aliam aecipiat deferendam, Sc sint perpetuo aquae e L
fluentes ex centro: mirum enim est, quantam aquae quantitatem deferant perpetuo ex eentro, modica etiam machinae immersione.
Hac machina si ulla alia unquam, motu perpetuum essicere poteris i simplicissi,ma enim est, oe nullae fere iunt sticationes; aqua enim denuit per spiras; non fricatur, nee atteritur ;& solum pars illa, quae a mergitur. ut aquam imbibat , eit illa, quae fricatione retardat: quam iacile superare poteris ad rum2a rotula situlata, ted hie xε non dico uberius;quia Velle prius exactius experiri, quam hactenus secerim.
392쪽
REeurrie iam ergo ad Geographos,
Aristoteles, ut ostendar veritatem sua doctrinae; dum dixit maxima flumina, ex maximis montibus oriri . Plaeet autem mihi obseruatio Uicomercati ; prudenter Aristotelem asse-
Incipit ergo Aristoteles ex Asia; & hine
statim oritur aequivocatio. Ρ rnasus enim, mons est in Gricia, non in Asia , &cum censeretur Musis dicatus, S ab omnibus etiam infimε notis Poetis esset nominatus dum no potuit ab
--A ruisse geographos, dum terrae faciem tu tabulis nobis depictam propo. nunt; inquirendo a fingulis , sic de .seripsisse. nec enim
t vom . loca, aut aspicere, aut per se ipsos destribere; ut excusandos indicet, sjn aliquo defece-Tunt, cum ipsi per se omnia spectare non potuerinta sed Coacti sit alijs fide
adhibere: re enim vera in multis decepti sunt, & locorum distantias, di descriptiones saepe falsas propinnunt, sic Maginus in .a Italia , ab
ipse proprio opere, ex suo prospectu deseripsit. In antiquis vero ta. bulis,di remotiori hos regionibus, aintilis etiam error contingit ex similitudine nominum diuersarum regio num, & ex diuerso nomine einsdem
TEXΤVS LXIII. ΡΑlam autem est hoc considera.
tibus terrae circuitus. hos enim,
Inquirendo a singulis , sic de scri elerunt, quoscunque non accidit ipsosmet vidisse, & dicerer in Asia igitur plurimi ex Parnaso vocato monte videntur fluentes, & maximi fluuij. . Hic autem mons dicitur esse maximus omnium . qui ad Orientem
hyamalem. illi enim qui Iam trascenderit hunc, apparet mare , quod
extra est, cuius terminus non palam
his, qui hinc. . Ex hoc igitur fluunt.&alis fluuij, & Bactrus, & Choas es
& Araxes . ab hoc autem abscinditur Tanais, pars existens in Maeotidem paludem . Fluit autem , & Indus ex Ipso, . omnium fluuiotum fluxio plurima. - ex Caucaso autem,'& alij fluunt multi, & secundum multitudi
nem. & secundum magnitudinem excedentes, & Ph rsis, Caucasus au . tem maximus mons est eorum . qni ad Orientem aestiualem,& multitudine, & altitudine. signa autem alti
tudinis quidem, quia videtur, & a
regionis apud diis . uersos, vel ex diuersa pronunciatione eiu dem nomini se ex his ergo frequens oritur aequivoeatio, & confusio regIOnum. Atiliotele ignorari , nee potuit Putare esse in Asia,
quem sibi thbiectu uidebat nec PO tvit sibi persuade
ti flumina maxima, & plurima. L gunt ergo aliqui, pro Par so Pa royaisi, qui est
tractus in Asia , ut constat ex septima tabula giograph, ea Asia Ptol maei ; vltra mar Caspium Oriente versus ἡ & excurrit ad Meridiem,
vel cerae, ut nutat Perellius,r o Parnasum scripsit AristodeIes, sed P natum; quasi omnis Asiae mons, seu mons)Ρan Asiae. dicit vero molem. istum esse ad orie
tem liyemalem Iantiqui enim, Ne
di eam infra de ventis,div idebane
horiχontem non ea ratione, qua nos,peruentos diis uidimns; sed ex pia ... .cto horaontis , in quo sol oritur, du Ἀ- est in aequinoctio, vel occisit t bant ortum . & oecasum puncta horizo. iis, qnae secantur a Meridiano vocabant Austrum, & Septentrionem, & haec erant quais
393쪽
quat uer puncta Cardinalia, in horironte, puncta vero horiZontis , ex quibus sol oritur,vel oceidit in tropieo Cancri, vocabat ortum, vel occasum aestiuam ; & puncta Ortus,vel occasus in tropi eo Capricorni, vocabant Orzum, possunt esse ad ortum hyemale ; praeterea Indus, qui oritur ex una parte , insuit in Oceanum Indicum i si erro Tanais influit in paludem Meothidem i ergo non possunt haec sumina ex eodem monte oriri, sed revest plusquam ma
vel occasum byς vocatis Profundis , & a nauigantiis misita, nec ndi
Mo i , si eleua bui in stagnum insuper illustrantur Im . . .
fione Poli, diueri Sole ipsius lummitates usque ad ter- graphos, ex qui
so m do dist b tiam partem, nocte, & ab aurora. & hv--h''SMultitudinis aute
ut suppono notum Herum a vespera
ex sphaerat ergo quia multas habe t sedes, in quibus, di gentes habitant multae , & stagna
mos erat ad ortu hy malem, ex quo e-
esse aiunt magna , attamen omnearem sumpsit,erra; se; sicut errarunt in alijs, ct in errorem traxerut Aristotelem, qui illis fidendum putauit,
sedes esse aiunt manifestas usque ad
esse Parnatum . Vitinium Verticem . Maum ι, Dicitur vero ins altissimus.. quod probat. li argumentor
quia ex illo despicitur mare . Iutant autem nomine maris, Aristotelem intellige. re oceanum Indicum, quod si est; enim vero est argumentum magnae altitudinis, quod ea tanta distantia, i ne a recta vi ualis a summitate huius montis excurrat ad mare; nec incurrat in terrae sym ficiem . Cum enim terra sit. rotunda, ex loco etiae leuati oti, si ducatur linea recta, quae in incurrat in terram. non illam lecet, sed tangat, quo tangit circulum in loco magis remota, coetiam magis distat punctu illuda eqntro eiusdem circulit cum gitur linea visualis, qua despicitur mare ultimo stlinea tangens mare, si locus ille sit remotissimus amari, erit etiam altissimus tenm igitur ille mons tantum distet ab . Oceano, di tamen ex illo Oceanus prospiciatur, uecessario debet esse altissimus . Si aute intelligeret Mediterraneum, aut mare Ponticum no tantu probaret,nec infert tantam altitudinem. . Enumerat iam flumina,quae oriuntur ex illo monte: verum, quidquid sit de alijs,Pε - in quibus nominum varietas potuit fortas -z I se inducere aequivocationem. Tanais,ceria
te non oritur ex illo monte . nam fluuius Tanais diuidit Europam ab Asia ad par tem septentrionalem , & ex septentrionei luit in paludem melothidem, quae respe-ctn Graeciae, est maxime septentrionalis . vrgo montes, ex quibus Oritur Tanais, not. ex illo monte fluit,& per longis- Iudas insimum terrae tractum ad Oceanum deseris tur, unde ab Aristotele dieitur omulum fluminum longissimum habere tractum somnium, Inquam , quae ipse nouerat; vel omnium,quae oriuntur ab illo monte. DOa omnium simpiciter ne sit alius error. . Transit ad Caucasum I video aure in in tabulis Ptolemaei in tertia tabcia Asiae νnotatos duos Caucasos montes, citra ma re Caspium , & vltra; citra Calpium posi Ptolomtus, non potuit esse Aristoteli ad ortua aestiuum,quant um ego videre potui. Est v ro alteri Caucasus in septima Asiae tabula, habens mare Caspium ad oecident em, quisere coniungitur cum alio monte Paropaniso, di iste potest dici ed ortuum aestiuumsVerum vix poterit ulla ratione videri a naiauigantibus per Caspium , quod mare Ca spium ab Aristotele appellatur profundareum distet ab illo per I s. aut id. gradus longitudinis; quod si videretur in tantamo distantiam, esset sane argumentum si meis altitudinis, verum cum haec Aristoteles a Gerara phis transcripserit . potuit faeile in . i
394쪽
HΑne rem de montiu altitudine, pra
sertim Caucasi, tractauit etiam
Blaneanus; explicando loca mathematica Aristotelis, ad istum textum, di putauit merum esse figmentum, quod dicitur hic, de inducit portentosam montiu altitudine.
Accuratius tamen hoc eodem argumen
tum prosecutus est Snelius, & ex illo quaedam transiimpsit Fro mundus libro primo ,
cap. 1. art. 1οῦ Ratio quidem montes men
strandi, iacillima est, qua nouisse possunt, vel leuit sime aspersi mathematico puluere.
Adverte autem me hic non de altitudine loqui, quam men iuramus per coiiam montis ascendendo ad cacumen illius;ista enim altitudo vix aliquando trium , aut quatuor dierum itinere absoluitur, oc sic Sueton. Paulinus, quem consulem se vidisse , Pauli nus scribit, decimis solum eastris. ad ver' et eleem Atlanthis peruenit, nec tamen ad - ω- ardua, & inhospita iuga conscendit, quae a nullo mortalium , ut testis eit Dio , adiri possunt: sed loquor de altitudine, quae per lineam perpendicularem a vertice montis ad planum, cui mons imminet, deductam, mensuratur. hanc igitur facile quisque sibi sumere potest, nec Putes te longis mathematicorum disciplinis instructum esse debere; non aliud requiro ego , nisi ut per te noueris in charta solidiore 4 vel polito abiere, angulum rectum describere . quod sper te hoc praestare non vales, cura, ut asiquis tibi delineet, quo instrumento eris sufficienter instructus , ad mensurandam altitudinem montium. Sit enim tibi delineatus angulus rectus
Α,B,C, fac ex C, per filum dependere perpendiculum , cui muneri quodlibet graue fatisfacit, appensum, & sic arrectam tene chartam, ut perpendiculum fitnm dirigae prorsus supra lineam B, C, de dirige planueharrae ad montis vertieem: ita ut per planum illius, verticem prospieere possis: po ne stylum eminentem ex charta in puncto
-- .r E. di dum chartam erectam tenes,& filum rimd-- pendet super lineam C, B, fige manu sin iam alterum in linea A, B, puta in F, ita avt per apicem utriusq; Mitrideas summitatem monvis. hoc facto ; si mons sit praeruptus , & vertex sere recta descendae ad
pedem montis: mensura quot passus sinr, inter te. & pedem montis . vel quot dece- pGς, vel ex communi, & vulso rccepta
mensura, inuestiga quantum ipse distes a pede montis: de in tot partes distribue lineam F, B, verbi gratia, si sint mille passus, diuide lineam P, B, in viginti partes, quarum singulae respondebnnt 3 o. passibus: ia una ex his particulis mensurare poteris lineam, B, E; ista enim est altitudo montis,& habebis eius altitudinem, supra planum, in quo stas . Quod si mons non fit praeruptus, sed ex loco, in qno stas, ascendat te. uiter , sumas tibi mensuram itineris, quo recta astenditur ad verticem illius ; quam
satis competenter exactam habebis ex te
pore , quo quis ascendit, vel descendit ex
vertiee montis , consueta velocitate, vel alia via accuratiore, & tunc in totidem
partesdiuide linea m E , F, & una ex illis
partibus mensurabis lineam C,B, quae dabit tibi altitudinem montis, si lineam pem pendicularem per eius viscera dimitteres ad planum, in quo mons erigitur . ex quo vides, non esse impeditissimum hoc negotium , nec agi de apicibus mathematicis; si quis velit altitudinem alicuius montis
metiri, nec magno instrumentorum apis paratu, ad hoc deueniendum :Hoc non obstante, tam variae fuerunt de altitudine montium sententiae, ut longa de hac re costruere potuerit tractationem; Suestus , Xenogoras, referente Plutarco,
bene instructus geometria,mesus est Olympum , & dixit se reperisse altitudinem peris pedicularein passuum I 27 o. sed, cum non
395쪽
babeamus locum, ex quo mensus est, num CX edito . & eminenti loco, an in planitie Vel ex mari, non possumus cosi iectura assequi, quanta sit eius altitudo supra planuin quo assurgit; nec possumus censura adhibere, ben e ne, an perperam hanc altitudinem intulerit. ut enim mox dieam, magnum affert discrimen in pronuntianda altitudine alicuius montis si ex remoto, vel ex proximo metiaris; dc qua ratione, & arte monsuram determines. Plinius libro secundo cap.63. reseri, quod quidam Dicaearchus cura regum eleAus, ut montes me.
ti retur. & altissimum in venisse Pelium rpassuum inso. in perpendie ulo; ex quibus videntur inferre aliqui, montes altissimos non peruenire ad duo millia passuum. Blancanus in sua sphaera, in appendice de altitudine montium , resert se Parmae mensum esse montem Baldum , in agro Veronensi positum . & reperisse altitudine eius passuum 3 o . tunc ego ibi studiis ope. Tam dabam , di praesens aderam . primo
ergo non aduertit Blancanus , illam non esse veram altitudinem montis, quam Par-criae exiliens, in quadrante, vel triangulo metiente reperit ; nec omnino illam csse , qua quisque calculo, ratione supra posita, inueniret i aduertendum enim est , terramem otundam.dum igitur ego procul positum montem prospicio, per quadrantem,
uel cio instrumeto, linea illa, ut supra po- sit a m figuram iterum assumam , quae iacet ad horizonte m A, B, est Iinea quaedam h
rizontalis tangens circulum terrae in puncto B, in quo sum ego constiturus ; & dum producitur illa linea usque ad radices mo.
tis , di ad lit eam perpendieularem , quae
per montis vi secr/ descendit, recedit set per a e irculo terrae, & ab illo elongatur, non per aequaIes, sed per malores, S maiores distantias ivi saerunt tangentes a circulo. Cum ergo locus obseruationis dista
reta monte Baldo per o. serὸ miliari aia , linea B,E, in triangulo P, B, E. non resere. bat altitudinem montis supra planum , in quo est mons consti tutus, sed supra plans,
seu tangentem, in quaerat obseruator. Sic Pgo illa obseruatione inuentus est mons ille assurgere supra illam tangentem so . passu si addendum praeterea est , quantum illa tangens , ex loco obseruationis deducta , in tanta distantia, recedat a circulo ter rae, ex loco obseruationis descripto, cuinius circuli cireum fit centrum terrae, Naponamus magnitudine lemidiametri terrae, quam communiter ponunt Geogra
phi, ex tabulis tangentium, & secantium, tangens oooo. hasebit secantem dio. ta tum enim recedit a circulo. ergo illa altitudo 8o . non est vera altitudo illius momtis; sed illi addenda est secans, S ita tota altitudo erit passuum i i . ad quod ad- a x Mauertere debebat Blancanus.Insuper obser- - uare debuisset, si passus altitudinis voluit apponere exacte, se non obseruasse altit dinens montis Baldi, dum in agio Parmeis si erat strato, di aequabili , sed cum erat ad Forum Nevi, in colle as ripam Tari, qui locus per aliquot etiam passus satis competenter eleuatur supra planum iacentis
pia ni. quare illa inuenta, non erat vera altitudo montis, supra planum, in quo iacet
ipse mons; immo nee supra plannm vere Lombardiae,si in illo plano eleuari dicatur
mons ille. Ad habendam ergo veram altitudinem alicuius montis, qua eleuatur supra planu, ri iris'
cui vere mons ille immineta non video me . liore in rationem , quam si sumatur locus quo .
aliquis planus, sed in minima , quae haberi se m .
pomi distantia A monte illo; &geometraca rat ione men iretur d istatia, inter oculum isto in loco constitutum, S: verticem montis apparentem in illo plano, ita vepraecisε, & exacte sciamus, quanta sit Iongitudo Iineae visualis, ab oculo, in illo pia no constituto,ad summum montem deducta: quod qua ratione obtineri possit. sup
pono notissimum, & decantatum. hoc haribito, iam erige anguluin supra positum Λ,B, C ,ει dirige, seu describe in eo lineam visitatem F, E . ad verticem montis directam
396쪽
ctam, & quia eius longitudo, iam est tibi
nota, distribue in partes aequales eiusdem numeri totam illam lineam. E, F, quae est distantia ab oeulo ad verticem apparen tem montis, S una ex illis partibus mensurabis lineam E,B, quae prorsus erit montis altitudo supra planum in quo stas ;& quia nota etiam erit distantia P, B, qua tu dii asa perpendiculari ex vertice montis cadere, per laebulas tangentium , & steatium , facta F, B, tangente, habebis praecise,quatum mons erigatur, non solum supra planum , in quo tu es, sed supra planum in quo assurgit ipse monS . uoci, r. CR crum, hoc non obstante, video val. . . d. de diuersas esse, di discrepantes senten-
λ ωμι tias de altitudine montium . Maurolicus, o M , homo adeo eruditus, praesertim in matbe- maticis,affirmat, aetnam montem Sicilis,
ε ad 1oo. milliaria procul ex mari videri a nautis ι quae distantia, ex communi terre
is tangentium , si ponatur terrae semidia
erit 39 29. passuum , quibus demendum sane est aliquid , ratione vaporum , qu 1 e mari exeunt, & refractiones eausant maximas , ut res etiam infra lineam hori ZOntalem positas, aspicere possimus, hoc estiasta illam tangentem, quae ducitur ex lo. co, in quo sumus . quare illa navis procul
posita, etiamsi esset infra planum , & li'nea visualis incurreret in superficiem marris, dum recta dirigitur ad verticem m nistis ; vi refractionis, radius visualis inflecti. tur, & videntur etiam res, infra illam lineam positae . sic dum nos sumus in vertice montis, di aspicimus naues procul VenienteS, videre illas possumus , etiamsi sint insta horirontem, quia refractio ex vaporibus marinis nauem attollere potest. nzc assentior facile Ι'romundo, qui non aduer--1' i. Di it fortasse abnellio, iam suisse detractasia o ui, huiusmodi refractiones; dum enim dicit,
colligi ex obseruationibus Maurolici, inia. tem Aetnam, esse ΑΟ. citet ter stadia , aut alijs usus est tabulis, aut aliam supposuit terrae semidiametrum . aut iam detraxit refractiones, quas putauit 9 29. passus, α eo amplius i dum stadijs particulam addi-
dit, circiter , Ut minimum igitur, ex hac obseruatione Maurolici, cui fidem non de nego, altitudo montis Aetnae supra circulum terrae maximum per mare descriptum, erit maior quam gooo. passuum . . Resert F romundus citatus , dς mc Az
Tenario in Canariis, quod eius tanta sit altitudo, ut in mari conspiciatiir ad distatiam quatuor graduum. ergo si ducatur I linςa tangens grad. 4. eius secans erit prorsus altitudo illius monti , haec enim tangens transit per verticem ill uis: ergo eius altitudo ex meis tabulis est 83 7. pasnon ut colligit Snellius 9soo. detrahenda autem est adhuc refractio , quae magna contingit in mari. Quod si verum est, quod statuit Alazenus libro de crepusculis; ex
antiquorum sapientum suffragio, summos diarabia toto Orbe montes, ad octo milliaria accederer vides istos, inter summos deputandos . sed prosecto antiqui non erant dime si montes in media Aistica constitutos, nec in America positos, de quibus testatur Aco- As mos ac sta: lib. 3. capites nostros altissimos mon es videri humiles casis prae illis, qui pa- latia videntur ingentia. non igitur admittatur illa propositio, quam audiui ab aliquibus relatam, haud seio an ullo landamento, summos montes non excedere in linea perpendiculari duo milliaria, cum ad quatuor, ad sex. &fortasse ad octo, si pluribus aceuratis obseruatoribus credi. muS, aliquando perueniant. Optima igitur ratio mensurandi altitu.
dinem montium, fere titra errorem, prae
ter supra positam, dum mensuramus distantiam ab oculo ad verticem moratis, ciper triangulum proportionale, inuenimus magnitudinem lineae perpendicularis, &distantia oculit linea ipsa perpediculari; eo modo , quo seometri practici solent
mensurare altitudinem turris alicuius:prς- iater hanc ergo rationem, illud diligenter - 1 curandum est , ut nota nobis fiat distatia. qua montis vertex ultimo aspicitur,lia -
bita enim illa distantia, di redacta ad pansus, ex tabulis secantium. statim habebitur secans illi respondens , di eius longitudo, per passus quod quaerebatur: tista
enim est altitudo montis supra circulum terrae concentri eum quod si ista distantia in mari sumatur , cauendus erit errora refractionibus inductus, quibus attollitur obiectum , di in conspectum datur, etiam ubi sit insta lineam horizontalem, &alioquin demptis restactionibus, non vi.
397쪽
Aristotelis stagirita Meteorologicorum civ AESTIO II. De monte Caucaso ta eius ab
P Lacet hie speei aliter de montis Cam
easi altitudine distinctam mentionem fatere , quia Aristoteles insignem eius altitudinem commemorat,quam exaggerat,
ex duplici capiter dum est, Caueasus ma ximus montium es eorum, qui ad Orientem AtiLI alem, O multitudine, et altitudine. , autem altitudinis quidem, quia Od ι- , et ἀ voeatis profundis, et ἀ nauigant,
sus summitas, inque ad tertiam partem no die, et ab aurora, et iterum a vespera, quae eadem sere refert Herodotus, libro pri-Bla. an. mo. Hane altitudinem montis Causi exa- minat, inter reeentiores, Blancanus in locis mathematicis, ad locum istum Aristotelis , & pluribus, &varijs ealculis,&demonlirationibus mathematteis. adiu. die tum reuocat Goctrinam Maet Zonis sect. 3.& 4. de comparatione Platonis, & Aristotelis, qui locum hunc, de altitudin Cauca si , discutit; propria deinde subdit,
ipsemet Blancanus, ex quibus potius deridendum colligit Aristotelem, qui inepta,& ridie uiam Cauea si altitudinem inducit;
. neque MazΣonis excusationem admittit,
quod loeutus sit Aristoteles, secundum communem sensum et putatque indecorum esse phil osopho, quod sequatur commune
famam. cum debeat veritatem . non vuliares homines sequi, qui, ut plurimum,
μυ Sed primo, non aduertit Blancanus,mu se in philosophum in exquirendis causis eorum, vita fiunt a natura, non debere quidem D. s. tui vulearem famam, in historias autem,& in effoetibus ipsis habendis, omnino sequi deberet talis autem est res, de qua
agimus, quod enim dicunt videri Cauca sum ex tanta, vel tanta distantia, non tenetur philosophus locum adire, cum praesertim res non sit tanti, nec rem hanc ex
professo examinet, sed potest hoc optimὰ
admittere,quod communiter dieitur.cum nullus inde sequatur error in materia, de qua agit.
-- , Errare quidem videtur Blaneanus, &aam. vulgi famam sequi, dum reprehendero
vult Aristotelem hae eadem in re . assit mat enim nullius montis altitudinem :eλqui milliare transcendere. certe ipse non om ues mon tes, qui toto orbe sane. est dimensus: unicum montem Baldum semel mensurauit, & errauit in computo. quod
si addatur, quod ipse omlisit, ad sel qui milliare peruenit mos ille, qui tamen non est ale .ssimus toto orbe. At quid re Odebit Acostae, de montibus Americis qui- bus comparati nostri mon tes, humiles casae sunt, illi turrita palatia ex Mauroli eo,
quem Blancanus non deridebit, nec puta. bit ex famositate locutum, montem Aedonam . aut 1. milliarium altitudinis esse conficimus . mons autem ille non est altis simus toto orbe terrarum, nee inter altissimos computatur. non ergo derideat Ariostotelem, quasi pueriliter Ioeutum Ced, ut via a dieebat sapies ille,quae intelligit admire. rimulis in ur, quae minus intelligit, potius suspiciae, quam reprehendat. Quantum ergo spectat ad altitudinem huius montis, Aristot. ea ex duobus eouligit. primo quod videatur & a nauigantibus per profundum , & a naagintibus in stagno . non puto haec duo loca,pro eodem sumi, sed omnino esse diuersa. nomine profundi, intelli go Euxinum . qui locus νrespectu Caucasi . ad occidentem est; Ndicitur prosundum, quia non potest eius profvaditas bolo explorarii nomine stagni, non intelligo paludem Meotidem ted intelligo mare Cispium, quod mared ciatur stagnum, quia undique clauditur, nec
cum reliquo mari communieat. & ideo potius resere stagnum, quam mare. quae loea, cum non sint puncta indivisibilia .
sed latE exeurrentia maria , non potest diei distare a uertice Caucasi, per sex, aut
octo gradus, non enim tantum vertex Caucasi distat a mari Caspio, nec ab Euxin Poto. Sensus igitur Aristotelis est,Caucasi s. variis
verticem videri in utroque mari, Caucaso . orientali, de occidentali, quibus interpinnitur, ad quod satis est, quod ex aliqua parte, nauigantibus per haec maria, aspiciatur. quod livideretur procul, ad di stantiam sex graduum, tangens, ex illa
distantia, ad verticem Caueasi deducta,extabulis Magini erit passuum 26r 33.quibus Naes eis
detrahenda erit restactio. Quae exagge νβεμ νι-
rata nimis est adhue Caucasi altitudo Aed -- διε non est illa, quam aliquianducunt, Aristotelis errorem exaggerantes. quasi in pye m idem, seu obeliscum assurgerest terra a neque
398쪽
neque philolaphus ridieulam rem nautis
eredidisset, nec, ut leuis armaturae Virideridendus esset. si putasset, ad x . milliaria, altissimum montem assurgere. quare error
non imputandus esset Aristoteli, sed illis , qui vulgarunt videri taura procul; quos cunon pollet Aristoteles consulare propria experientia, cur gratis debuit illos, tam quam mendaces damnare, cum nihil se
quatur iis possibile sed non videbitur ad tantam distantiam. sed ad quatuor gradus
Paulo plus, ex qua distantia conficitur altitudo stiprapofita , dc a mathematicis etiaadmissa.
αει- δε iterum,quod dicit Aristoteles,est Can-r 2 in casum adeo assurgere, ut illustretur sole - . ipsius summitaK vi que ad tertiam partem nocte, di ab aurora, de iterum a vespera . Mirum est,quam multa hic eonferant phi-Iosophi, Sc interpretes. Maazonius ioa-gissimam de crepusculis, de eorum eleuautione interserit quaestionem, di ex iactis principiisdemonstratienes construit, suo ingenio dignas Has deinde Pancanus exa--ν μ' minat, de ad ealculum reuocat. re tamenta ερ- vera, tae sunt potius ex Decunditate in- nij, quam ex textu desumpta. nihil enim si e facti,at dicta de erepusculis, ni siquanistim ex dicendis constabit. i a
Dupliciter ergo interpretes verba Aristotelis exponunt: vel quod vox stertia . . Parς τestratuc ad Caucalam ι vel quod' xeseratur ad noctem; & ita sensus erit duplex . vel quod tertia pars Caucasi , a vertice descendendo nocte illustretur a seleia; ita vi directε sciis radiis seriatur sole exi--α- stente knfra i orizontem , quam expositio.
- . num videtur sequutus Alexindera vi si intellexit toto noctis tempore, tertiam Caucasi partem a lole illustrari ,omnino aron. struosam, Si philosopho indignam inuexit opiniontra; Caucasi enim vertex deberet
sere ad lunam peruenire et transcendere, ut tertia eius pars semper esset extra um-hram tetrae, quolibet anni tempores per totam noctem quamuis enim non sit au- casus in zona torrida, & consequenter ia positan solis partem, ad quam terrae Umbram deserturi tamen etiam si in latitudine , in qua e st . tertia eius p ta extra Umbram terrae eaput exerit. exaggςr x nimis est.altitudo,neque iste videtur sensus Aristotelis freterenda est ergo p rs ad O - - ctem, non ad montem; dicit enit illustrari sole eius summitatem, tertia autem pars
est,dum imae ualles in nocte sint,postquam iam nox illis suine adulta, & tertiam svor absoluerit partem, vel adhue in prim
ex tribus partibus haerebit,summitas motis illustrabitur sole. ex hoc autem inserintur summa quidem altitudo, sed non excedens fidem, nee, quam aut Blancanus aue alius Aristoteli minus aequus, derideat ut autem videas, quam suspenso gradu ilia sententiam contra magnos philosophos ire debeas. Suppono primo, noctem ab antiquis, Nomissi praesertim ad militares stationes, consue-
uim dividi in duodeeim horas, siue uox longa esset, siue breuis , di has duodecim
horas in quatuor vigilias diuisisse εἴ dum ergo Aristoteles tertiam noctis partem commemorat, quartam horam intelligit, ex his horis inaequalibus . vel post occasum scilis, vel ante solis ortum ; ita ut illa quλγta hora , post oemium .lis, vel ante oro tum , respectu circumiaeentium Caucaso regionum, adhuc vertex Caueas iste illustraretur, absoluta una tertia pM no
Supponendum secundo , ex obseruatim Luid μnibus perspectivorum, & mathematico rum,cum sol est infra horiaontem, ad gr.ia Φ- in circulo verticali cerni crepusculum, Ihoc est, radios solas, dum sol eti.im infra horaetontem est, illustrare vapores, qui Sut
supra eundem horizontem physicum: qui vapores illustrati de illuminati a nobis
cernuntur splendentes, vel candidi, vel aurei t ia matutina vaporum illuminatio dicitur autora . Non est igisur aliud aurora, nisi illuminatio vaporum, qui sunt supra horizontem, a sole existente .infra
horizontem, qui vapores illuminati illuminant ipsi terram, bis vero Iumen,com muni vocabulo, tam m nς , quam vesperi, dieitur crepussulum. Tertio supponendum est, Caucasum poni in altitudine polari inter gr. di q8.
quia Caucasus non est mons solitarius, & -., rotundus. sed in I gum excurrςns, ex re is Ptolomeo, tertia tabqta Asiatisa. ex curis rit autem ultra π 48. ponamus ergo motis verticem polum habere eleuatu gr. 48. sole existento in tropico aestiuo, sere tota nocte durabit crepuseulum ibi, nam i media nocte. udo sol maxime in ve
ticali distat ab horizonia , oon distat nisigora. .l. si enim altitudo poti in 8. complemeatusn altitudinis, hoc est distantia aequinoctialis ab horizonte iatra terra o
399쪽
int grad. 4a . quo cum tropicus distet Zonrem grad. I 3. illa noctis hora; aee loe- otad 14. cum dimid. distantia tropici ab quimur solum de radio directo , sed etiam. horizonee in meridiano erit 18, cu dimissi de resea . Cum igitur Sol in illa poliete Munitu, et o posita altitudine Cauc/si 48, in media uatione, prima , & ouarta vigilia non vi. nolies inissa regione etiam circum ia stet ab horizonte adiacentiu Ioeoru παξ μ λ eente erit erepusculum; in alijs ergo noctis 18. cum nec in media nocte stes tantum ς' Ο ibus ante, ει post media noctem, prae- distet, illuminabit vapores Ionge minus sertim in prima, & quarta vigilia Crepus eleuaros, quam per miliaria. a.&exr istulum erit valde magnum, etiam inadia' stactionibus longe depressiorm.Si ergo diseentibus Caueata regionibus dono minus catur illuminare tunc Caucasi verticem, enim sol distat ab horizonte, quam grλd. non inseretur illa montis altitudo monia 18 eteo illis, qui habitant in sumo monte, struola, & incredibilis; nee Aristoteles da-. eminumdistabit abi plarum horiaonte nandus erit, quasi puerili leuitate crediis olivsteo quam grad. 8 . uerit rem ineptissimam, ecquam quilibetr Ouid ergo quaeso cogit, aue Mazzonium. Philosophus debeat agnoseere falsam esse, aut Blancanum recurrere ad demonstra' infertur enim solii altitudo 2, aut Io. mi, tiones crepusculoru, aut ad calculm non liarium, vel ιν quae non est euidenter in- enim diei e Aristoteles, quod incipiente credibilis,ex dista etia ab accuratioribus, erepustulo vertex Caucasi illiastretur i λ- ec oculatioribus. te numquam hoe Aristotelev di te, nος Haec res mihi adeo elara videtnr, vi s .nouam sensu uste eius verbis putast λοῦς tis mirari non possim, hominibus cordatis C se remo dari sed existente nocte in illa regione. &in rebus mathematicis exercitatis dissi- -ν. dum Vere dicitur ibi noctem ego, circa cultatem inferre potuisse, textu istu Ati rouartam noctis horam, hoc est circa pri' sed totius erroris occasio fuit, quia sortas-mam, & quartam vigiliam, verticς o se non aduerterunt, quantam poli eleu .is illustrari ni in illa poli et ad m, in si tionem Obtineat Caucasias,& consequenter ne primae vigiliae, M in principio qu riRs non esse recurrendum ad altitudinem cr
n πέ ovibus temporibus nox illis est adulta, pustulι, cum illo noctis tempore no sit in se . erepuseulum non incipit, α eonsequς tium crepusculi, nee sol sit insta horizo sol non est grad. i8 , infra horizon em , α tem illius loci grad. I 8. neque Aristotelem consequenter no illuminat solum 3por a locutum esse de toto anni tempore, sed sati obiecta eleuata supra hori Ontem mit' tra esse si verificetur, sole existente in πο- iacia s1.sed etiam res longe depressiores. pleo. si ergo diei e illuminari verticem Cauς si Addo denique, quasi pos remam textus ullomodo insertur i ergo C uc sus est ad expositionem,si senius sit, illuminari nocte minimum altitudinis milliartu t si ςnim tertiam monti. partem, non inferri,neque . sumamus hie primam noctis mν ος ridiculam altitudinem: no enim dicit tota ibi tertia, vel quartam , seu pri 3m horae nocte illuminari tertia montis partem, vemeditatem , sol illum mat etiam ve puro videbatur admittere Alex. sed dicit illurntia longe depressiores. neque dixit Aristoxς ς. Dari nocte, quae vox est indefinita, di non hoc Caucaso eontingere toto anni rempQ debet supponere uniuersaliterinox est verora. sed satis est hoe verificar aliqu- ο ui quando sol est insta horizontei sensus ergo ε,stitieet existente in tropico aestio; sit Orit ,quando habitantibus ad radices illius ex refractionibus sol videatur, etiδ dum moris nox est,de Sol est iusta horiaonte ad- existit insta horitonte physicum 3b b bi' buc tertia pars montis illuminatur I ergo tantibus in vertice monti ν το π pQ v altitudo eius est taIis, ut si ducatur linea quo adiacentibus regionibu Primλ st ν boria talis habitatibus ad radicem ea di quarta noctis vigilia, sol poterio victrix casi, & ab extremo illius hori ontis rursus .el quasi videri & eoosequenter monti. ducatur linea tangens ad Caucasum, illa vertex solis radios exeipere videbitu ςi Pertingat ad tertiam partem montis; dc restastos,etiamsi non sit illius exaggerari quando εω illis pedemMonis est insta ho- altitudinis, nec pertinga mili. 32.quia rizontem,illi; qui in ultima montis partae adiace libus regionibus, & ad radice mon- habitane, ideant Solem, hoc autem non
tis habitantibus, tunc non est insta taria φst mirum. C. Mis
400쪽
ΡΟfitis exemplis de duobus montibus
Aste , quod maxima flumina ex maximis montibus oriantur a ponit ian exemplum in montibus Europae, di nomi-Bat Pirenaeos , qui diuidunt Galliam ab Hispania. Verum
hie etiam deceptus est a filis Geo graphis Aristote.
est falsum enim omnino est, Ur seu Danubium squi non per to- eam Europam
sed potius per Germaniam in Pon- eum Euxinum defluit , ex Pirenaeis oriri; oritur enim manifeste ex Rhe- ja montihus Imismo nec patentissime oritur exin intibus, nec Tartessus oritur expireneis , sed ex montibus in Hispania Bettica ; ερ Buit
M.Oceanum ex Era columnas, hoc est, extra stetum, quo oceanus Rostlanticus diuiditur a mari Medi a L . - . terraneo i verum iste error non imputandus est Aristoteli, qui credidit Geogr phis.ut peritis in arte . de siue ex hoc monis te, Me ex alio oriatur fluuius, ins sempermanet eadem, quod maxima numina ex
maximis montibns oriantnris , Persit etiam numerare alios monte septentrionales , ex cinbus alia flumina
nascuntur, Ercinios, & Rhiphaeos sub Vrsa , seu sub Polo
Arctico . in quo Polo sunt Vrsatrdum autem diei esub Vrsi, non intelligie pricise re ponem . quae ha- ae Polii ad verticem, sed in magna pol, altitudia
ne ς nam neque tunc, aeque nunc
est certa, notitia de loeis 1 praec Salab Polo constitu tis. N ullas enim
nux Eo illa loeae penetrau t. lolua
in naurytione squa per inmetri .nem ad Philippianas tendebant, n uam Zemhlam inuenerunt, in altitudine grad 8 emoi non potest stiri , Fixuin ibi sint montes,aut flnmina, immci et virum sit terra, aut aqua: fatis ergo est,ad septenis
est mons ad oecidentem aequinoctialem in Gallia) fluunt Ister, α Tartesus , iste quidem extra Columnas Ister autem per terram Eumropam in Pontum Euxinum, . Ali rum autem fluuioru plurimi ad Ur. iam ex montibus Amymis. Hi adsetem & altitudine ,: & multitudine maximi circa loeum hunc sunt . Sub ipsa autem Ursa super ultimam Scythiam . quae voeantur Rhipta, de quarum magnitudine sermones ,
qui dicuntur,. valde sunt fabulosi. Fluunt igitur plurimi, & maximi , post Istru m alioru fluviorum hinc,