Aphorismi de cognoscendis, et curandis morbis, et materies medica ejusdem suis locis interposita ...

331쪽

ET DE FEBRIBUS IN GENNRE. 293re ea , quibus minus adsuetus erat aeger sa); liquidissimi expressio ; reliqui incrassatio; sitis , caloris , doloris , anxietatis , debilitatis , lassitudinis, gravitatis, anorexias productio.

cuationi obesse possent. Nihilominus humana imbecillitas evitare non potest quin aliquando aliquis in his error contingat. Hic tamen error familiarior erit imperitis Medicis perfunctorie ista omnia a tendentibus , qui non credunt se eXarte procedere nisi clysmata imperent , Venam Secent , vomit Oria exhibeant , cucurbitulas applicent . . . Verbo : illis , qui juxta Galenumqu0ties ad aegrum accedunt toties peccant. Lib. I. De Diebus Criticis Cap. II. ). Laudatur hic a van Swietento Franciscus Solano de Luque , Medicus Hispanus , qui licet minus eruditus evincit ex illo quam puIchre illa quae u Veteribus circa cri es in morbis tradita sunt augeri posse dum morbi in toto suo decursu sollicite observantur. James Ni hell Medicus Anglus Ante queram adiit ubi Solano degebat, cum illo conversatus fuit, consuluit testes , quos nominaverat ille in Lapide Iladio qui omnes rei Veritatem confirmaverunt , quam etiam in aegris Medicus Anglus observavit. ο) Hoc accidit quando per febrim sanguis in novam aliquam diatesim immutatur , ex Siden hamo Sec t. I. Cap. 4.) observavit vir iste quod homines insignem mutationem passi inu Su rerum non naturalium febre corripiantur per quam dein apti evadunt tolerare ilia , quae 3ntea absque sanitatis detrimento ferre non pO- ierant. Hoc in peregrinantibus ut plurimum Ob-

332쪽

s 88 Quo lentor citius solvendus s7 ), et irritatio brevius sopienda sue q), eo fe

bris levior , brevior , magis saluti sera.et contra. Quin etiam pro Vario utriusque gradu , et concurSU , Varia erit. s 89 Atque hinc febris saepe medicamenti sa) virtutem exercet ratione aliorum

morboriam.

s9o Hinc initia , incrementa , Status, decrementum , CriSis , m Utatio , Sanatio febris , varia sunt in ipsis acutis, et SingularibuS.

servatur. Qui in Nos ocomiis aegrotantibus asistere incipiunt ut plurimum febre , quam nOSO- comicam vocant corripiuntur , post quam sani deinceps degunt. Legitimae variolae homines relinquunt aptos ad tolerandum hujusmodi contagium absque noXa.

a) Medici saepe in curandis morbis febrim

faciunt licet non semper sorte de hac re cogitent. Acerrima aromata , purgantia , vomitoria antimoniata . . . frictiones validae , et diuturnae. . . pro curatione morborum rebellium , et diuturnorum illam essiciunt. Ad febres lentas homotonas, Seu Sine remisione curandas C. Celsus voluit ut Medicus morbum mutet continuum in m termitentem : Corpus perfrigerando ut horror oriatur , et flat initium n0vi m0tus , exque eo , cum magis corpus incaluit sequatur etiam remisse. Sed, concludit tandem est circunspecti quoque hominis, et n0Uare interdum , et augere morbum , et febres occendere i quia curationem ubi id , quod est non

rccipit , p0test recipere id , quod futurum eti Lib. III. Cap. IX.

333쪽

ET DE FEBRIBUS IN GENERE. 29ss91 Febris desinit in mortem, alium morbum , inque Sanitatem. s92 In mortem vitio destructi per nimiam vim solidi; aut peccato liquidi ita depravati , ut Vasa Obstruat Vitalia, a Ut ea , per quae nova liquida in locum perditorum ingeri debent. Hinc inflam mationes , suppurationes , gangraenae febriles in visceribus vitalibus , Corde , pulmonibus , cerebello ; Vel ulcera a philiosa in primis viis causa freqUens mortis ex

febre.

s93 In alium morbum desinit, dum

vel agitatione nimia vasa laedit, et liquidiora dissipans reliqua inspissat ; vel nimis debili actione impar est resolUendo sua vi coagulato ; Vel deponendo materiem criticam in Vasa quaedam obstructa , dilatata , vel rupta ; hinc maculae rUbrae, pUStU-

lae, erysipelas sa , morbilli, Variolae, phleg-

α) Erysipelas viscera aliquando Ocupare potest. Hippocrates pulmonis erysipelas descripsit Lib. I. de Morb. Cap. VIII.) Difficultas ma-Xima est cognoscendi febrim erysipelatosam quan do materies crisipelas producens non ad exteriora vergit; sed viscus aliquod adgreditur. Utcunque istud cognosci , vel suspicari licet dum populariter grasatur erysipelatosa febris in illis, qui hujus symptomata patiuntur , quin Erysipelas extro vertatur ; quo casu tota cutis e X- terna vaporis balneo laxanda , et interius as- . menda illa , quae materiem istam erJsipelato-

334쪽

s 96 DE MORBIS INTERNIS,m Onae , bubones , parotides, abscessus a gangraenae , Spha Celi, Scirrhi , &c.s94 Terminatur in Sanitatem, I. quosam e Xpelere , et evocare posse creduntur , ut Sambucus . . . Sed haec ut plurimum inertia , et

inutilia. Hinc forte ait hic van Swviet.) aliquando improvisi , et funestissimi in febribus

eventus , quae tamen nec vehementia , nec Symp- tomatum commitantium malignitate metuendae

videbantur ; dum nempe Erysipelas encephali membranas occupat , et subito nato delirio necat. Probe memini , me tales casus aliquoties vidisse , sicque didicisse , ne temere imperitiae, vel negligentiae accusarem alios Medicos , quibus aegri praeter εpem , sorte simili de .causa, erepti fuerant. o) In febribus aliquando observatur verum pus , et magna quidem copia deponi satis subito in quasdam partes corporis , atque inde eductum fuisse , licet nulla inflammatio in his Partibus praegressa fuisset , et nulla signa docuissent in aliis corporis locis pus illud collectum latuisse prius , quod dein venis resorptu in ad haec loca deponi potuisset. Hinc credidit Van Swietentus causam materialem febris per febrim sic subigi , et mutari posse ut puris analogam naturam acquirat licet adhuc cum reliquis humoribus per vasa fluat ; et deinde deponi illud pus jam tactum in quaedam loca corporis , non vero illud gigni in illis partibus

Corporis , in quibus collectum invenitur. Veterum Medicorum Hippocratis nempe , et Galeni Observationes id evincunt. Urina c0pi0sa , et cra3a , et alba reddita liberat ab abscesu pronun

tiavit Hipp. in Aph. IV. 7

335쪽

AT DE FEBRIBUs IN GENERE. 29 ties materialem febris causam SVa Vi Sia

bigit , solvit, mobilem reddit , insensibilis perspirati sa) specie expellit, simulque im

petum Suum , aequabili circulatione reddita , sopit. Haec est resolutioniS Via , similis fere in toto, ut prius dici Um de parte. 386 Aut etiam p. si materies mali ejusdem vi febris subacta , SOllata , mobilis reddita , tamen aliquam retinet dotem, qua aequabili circulationi repugnat, Vasa stimulat b), hinc excitata sensibili quadam evacuatione eXpellitur ; hinc Sudor , sali-

a) Curatio ista in febribus levissimis spectari potest. Cave ne hinc resurgat fatale dogma quo solis diaphoreticis omnes febres debelari proponebatur Hel montio vaferrimo , iniquis

simo . . . praeeunte , in cujus refutatione taedet immorari.

b) Materia morbi per febrim subacta ita

tamen ut sanis humoribus asimilari nequeat, iunc instar peregrini stimuli turbat corpus , et sensibili quadam evacuatione de corpore e XPelli debet ut sanitas redeat. Hinc mobilis jam, et Vaga novas molestias facit , et perturbationes illas excitat in corpore , quae criticae dicuntur merito , quia evacuationes criticas ejusdem materiae praecedere solent , et aliquando commitari. Ob hanc causam dixit Hipp. II. Aph. i 3. Ν0X ante crisim gravis , seu molesta , quod etiam inteligendum de die molesta et graVi , Si noCiu crisis expectanda , et exequenda, ς) Evacuationes istae maxime prossunt si

336쪽

ς 98 DE MORBIs INTERNIS, coctionem , et statum , fere intra qua tuordecim dies facta Crisi.s9s Tandem , si materies mali ejus dem vi febris subacta , soluta , mobilis reddita , sanis iterum assimilata humori bus , fluit sine ulla Crisi, aliove morbo.s96 Genius , discrimen , duratio febris acutae , si observantur sa) ab initio,

Per adscensum , Usque ad Statum , docent ejus exitum , mutationem , finem.

s97 Ideoque ex omnibus his sab ss3.

ad s97. enarratis generalia dignosios, et Prognosios dogmata in febribus facile elici queUnt. s98 Curatio optima febrium generalis obtinetur , si I. Vitae, ejusque viribus

Consulitur. 2. Acre irritans Corrigitur , ex

s99 Vitae et viribus consulitur , CibIS et potibus fluidis, facile digerendis, pu-

post coctionem , et statum natura jam Superante morbum fiunt , quando enim in morbi augmento accidunt symptomaticae censendae. Pulsus intermitens , tensus etiam Seu durus Vomitum Criticum praesagit ; non durus , et intermittens Vomitum ex Solano nOStro. a) Maximi momenti est haec regula tota suaeXtensione sumpta. Observatio ista Medicos e ficit : inobservatio empiricos.

337쪽

ET DE FEBRIBUs IN GENERE. 299

tredini adversis , siti contrariis , appetitui citando idoneis sa , causae morbi cognitae oppositis sb) 6oo Cibus dandus eo tempore , qUO abest febris , aut quo ejus impetus Saltem

erit lenior. 6o1 Et quidem copia parca , Saepe repetita : ne nimis laborare cogantur Viscora , mutenturUe. α) Febricitanti si porrigantur carnes assa horrebiti , si lac ebutyratum , decoctum hordei

cum succo citri, fructus horaei bene maturi , aut similia dentur assumet alacriter. Unde ipse aegrorum appetitus solet saepe Medicos docere quaenam sic optima sint. Paulo deteri0r tum potus , tum cibus suavior tamen melioribus quidem,

sed ingratioribus praeferendus. Ita Hippocrate II. Aph. 38. pronuntiante. Damnandi ergo sunt Medici , qui in his nimis severi piaculum

crederent si vel minimum aegrotantium desideriis concederent , quod vel artis regulis , Vel εaepe praeconceptae tantum hypotest repugnare videtur. Media ergo in iis via incendum est: turpe enim est ingenuo serviliter subscribere Omnibus , quae aegri expetunt i sed aeque noxium, et Medici famae insidiosum est , si morosa Se Veritate Salutares quandoque naturae instinctus

contemnat Semper.

b) Causarum varietas curationem realiter variare facit. Hoc Medici veri sciunt , a tendunt, et exequuntur. Empirici , Hel montio duce , unica falce , remedio nempe sudorisero , Omnes fe-

338쪽

3OO DE MORBIS INTERNIS,

6oa Copia determinatur , et vis cibi I. ex praevisa duratione febris s588. 589.

J , a I , 3O, O, 6O ; debet enim tan tum dari , quo vires Sustineri queant , ut susticiant coctioni, et crisi. Quo brevior morbus , eo minus et debilius Offerendum, . et Contra. 2. ex aetate aegri cognita ; quoi enim origini propiora , Vel senectuti sum mae, eo dist cilius inediam ferunt anima lia. 3. Status et vehementia morbi si cog noscuntur , Varium copia et Virtute cibum postulant: in acme tenuiSSima, et pauca; . in adscensu et deScensu eo plUS , et me racius dandum , quo magis ab ea distat tmorbus. q. a loco quem aeger incolit , qui lenim sequatori vicini tenuem victum D cile , polis autem propiores disticulter eur, ferunt. s. ab anni tempeState , qUUm aeStas tenuissima , hyems Validiora petat. 6. alconsuetudine sa) aegri, et temperie ejusdem naturali ; qui enim sanus lautissimis usus

ea facile difflat , aeger pluribus eget ob

sa) Hic verissimum est effatum Hippocratis asserentis Lib. I. Epid.) morbos cognoscimus ed

si ex communi omnium natura , et cujusque pr0 pria. Et Celsi Medicum asserent s communia non oportere negligere i sed in pr0priis quoque in sistere debere. Ideoque , concludit , cum par sci itia sit utiliorem tamen Medicum esse amicum quom

extraneum.

339쪽

ET DE FEBRIBUS IN GENERE. 3OI vasa et viscera his assueta. 7. a SenSU te vi , vel gravi assumpta Sequente.

6os Acre irritans externe haerens , ut vitri, metalli , ligni , lapidis, OSsis , fragmenta acuta ; aut Stimillantium , rubeta cienti tam , rodentium , VeSicantium , CRUS ticorum , Septicorum , Venenatorum applicata) , cognitum , quantocyUS auferendum ; dein ille locus, cui inhaeserunt , et laesus inde est, fovendus erit lentiS , mucosis , Oleosis blandis , anodynis , leniter aperientibUS. 6o Acre irritans interne haerens, Ut inflammationis , suppurationis , gangraenae,sphaceii , cancri , cariet ossis , ichoris, puris , lymphae acris et stagnantis acri monia) tolli, vel corrigi debet juxta leges ante datas in historia horum morborum praemissa. Si aere Epidemicum, vel Venenatum , corpore recept Um Vitam

irritat, id ex lege epidemicis praescripta tractari debet, si O7 ad Ι Ia).6os Acre irritans in ipsa liquida inductum USu sex rerum non naturalium

tolli, vel corrigi potest, et debet, pro Sualudole Varia cognita, variis au Xiliis. I. A motu nimio ; quiete a corporis et

o) Optima circa motum , et quietem Hip-POcrates , et Celsus nobis reliquere documenta. nimium m0tum jejune dormiendum est ait

340쪽

animi, humectantibus, diluentibus, blandis lenientibUS. 2. A nimio calore aeris; temperando illlum exhalatione frigidae , maxime plantis nonnullis , huic propriis negotio ; potu aquae subacidae leviter nitrOSae , cum l

vini sa) subaciduli pauxillo ; cibo Subacido,

leviter demulcente , parum Salito ; medi- camentis vero similibus.

s. A nimis humido b) aere; largo foco

ex aromaticis resinosisque lignis ; exhala

tione aromatiam.

q. Ab aere acri putrefaciente ; hunc emendando accenso nitro , pulvere pyrio, Vapore aceti , sale sc) prunis insperso. s. Ab animi affectibus ; hos sedando

Celsus , anulto magis si etiam os amarum est . . . Post iter primum sedile , dein unctio. u Hippocrates in febribus ardentibus vi-num Thasium vetus viginti quinque partibus, aquae dilutum exhiberi jussit. Lib. III. de Morb. Cap. ultimo. Medicus Hispanus Geronimo bardo tractatum edidit lectu dignissimum : det vino Oguodo , de quo jam alibi dictum. Acidula autem vina imprimis hic laudantur , quia omni pa tredini resistunt. b) Recentior chemia varia hydrometra pro ponit , quibus humiditas aeris exploratur. In cubiculo privato corpora illa , quae ob siccitatem aquam aeris imbibunt praeserenda. c) Varia circa haec adnotata sunt ad 9. 7sa Inst. Med. Inter admixta aeri, quae Illum PQ