Vienna gloriosa, id est, Peraccurata & ordinata descriptio toto orbe celeberrimae caesareae nec non archiducalis residentiae Viennae

11쪽

nam incolere, & in Urbem sormari mandaret ire stat adhuc hodie ipsis in Urbe truncus quidam

arboreus ferro circumdatu S ad domum quandam, qUam Vocabulo communi beym Θtoce iri feysen nominant, qui in memoriam manet relictus. Definiebatur Vero UrbS ipsa angustiori longe termino, ac modo miramur, neque aedificiis tam copiosis, neque districtu tam amplo extendebatur , siquidem Monasterium ad Scotenses dictum, plateae Dominorum, Carinthiaca, Pistorum, Forum altum, Aula, mola

illa includit, nullo adhuc Civitatis muro comprehendebantur : donec eam Leopoldus VI. cognomine Virtuosus, splendidis ornari aedificiis, Moeniis cingi, & propugnaculis muniri, ac ita secit ornari, ut jam iterum adversus fidei, aliosquq hostes firmissimum praesidium, Mercimoniorum diversorum Emporium, florentissimarum sie* Nationum Germanae Videlicet ', I ungarae, Italae, Bohemicae, Polonicae, & Scia-yonicae commune hos itium, & Imperii tandem

Romani, ac ipsius mundi effecta sit gemma,

ct ornamentum

12쪽

Moderna urbi facies, sturi

munimenta.

OV m ii plurima sint, eaque non eXi

gu , quae Urbem nostram amabilem civibus, mirandam exteris, iucundam amici, , formidandam hostibus, orbi denique univeris celebrem reddere possint, non tamen ultimo censiendum loco autumo, quae ab aliiSinter prima numerantur, situm amoenam, &munimenta; quemadmodum enim ex cortice nucleum, ex foliiS arborem , ex floribus fructum, ex indice bene ordinatum horologium, sic ex his internum splendorem, & magnificentiam ejusidem licet conjecturare ; quae si vera sunt, uti negari non possunt, Viennam urbium Principem, supra astra collocandam nemo est, qui dissileatur. Ut autem quoutractandum suscepimus prosequamur, cum id secundum mein. ritum Civitatis hujus non possimus, pictore eos imitabimur, qui opus aliquod, dum vivis

coloribus exprimere non valent, illud sub umbra constituunm, aut nocte aliqua contectum. proponunt alijs, ut vel sic se impares tanto one- ri etiam inviti fateantur: Ita noS eum nativum Urbis hujus splendorem, quantus in se est, ob oculos aliis ponere nequeamuS, rudiori calamo, quasi nubecula quapiam eundem contegenteS

fateri non pudet, maiorem esse urbis Majestatem

13쪽

tem quam Verba , quibut eam describere adla

Vienna itaque Austriae Metropolis Gemmanique Imperii sedes illam hactenus indutae it Majestatem, ut si eam cum vetere conseraS, Viennam intra Viennam cum Diogene vel accensis facibus scrutarere; ita enim magnitudine, decore, podentia, rtitudine, aliisqus do Ois, dotibus semetipsiam transcendit, ut non illam, sied aliam prorsus esse profitereris r Et quamvis situm, quo antehac gloriabatur, amoeni stin rn nunquam mutaverit, nec in aliud translata solum pristinam stati'nem reliquerit, magno tamen dilatata circuitu in eam excrevit Vastitatem , ut maximis Orbis. Civitatibus, quemadmodum in fine demonstrabim , mucomparari modb, sed an teferri posse videatur. ιSita est autem Urbs nostra septentrionem versus loco salubri, & plano, ac ventis, qui iste quente S aerem, quod sianitati conducit plurimum, serenent,pervio.' A dextris Danubio fluviorum inrmaniae Principe defenditur, quem

qua si totidem tributarii reguli sui accessione locupletant. Et quam vi S non integro alluatur flumine illud enim medio circiter ab Urbe milliari cursum suum tranquilla Majestate prosequitur tantum nihilominus sui ad rubram tumrim profundit alveum, ut nisi aut caloris vehementia, aut nimia aeris siccitate praepediatur, integra etiam navigia patiatur, quae alioquin in

14쪽

d Tto ad lapidem pago, a Nucibus vulgb TruD

dovis dicto morari, aut alto Danubio defluere

Coguntur. Terram habet omni ex parte fructuum , frumenti, Vinique se racem, quae tant3 in copia colonorum C mpensat labores, ut in

vicinas etiam Provino iaS CV m magno earu

clem commodo, & nullo Austriae disipendio distrahi possint, & divendi, ast quae non modicum Conserre Videntur clemenS influxus siderum, dcelimatis moderata temperies: nam si Clavio credimus, secundum coeli dimensionem in t hulis Geographicis juxta longitudinem habet 37 graduε, S. minuta, juXta latitudinem vero 68.2O. minuta continet, quae poli constitutioneque frigoris excessum in hyeme, neque sabundantiam caloris in aestate, sed temperatas,heneque ordinatas anni partes invebat, & involvat est nece ste. Et quemadmodum situs hic, locique iucundus intuitus Incolis, civibuSquς gaudium & immunitatem , ita non minorem adsert invidiam hostibus, & externa Urbis facies ad omnem hostilem impetum retunde dum abunde provisa. Circumdant illam muri firmissimi ; quos olim Leopoldus V. uti superiori titulo recensiuimus, adhibitis ad id soooo. Narearum auri, quas a Ricbardo Angliae Rege ob irrogatam sibi in terra sancta contumeliami, dum Viennae caperetur, acceperat, prirndaedi ficari , & turribus quales adhuc ad portam rubram videntur muniri, quod Cusipian. de Caesare sub Henrico VI. ad annum circiter I 192. LVctum

15쪽

ctum. M sse, ac adhuc a se Iapideas Leopoliti Ducis, & Richardi Angliae Regis statuas me

Leriore muro at porcam rubram locatas cum annexa subsicriptione, quae tamen injuria tem

poris destructa legi amplius non poterat , visas fuisse assirmat : Hi muri successu temporis ad artis regulaS melius a variiS gloriosae memoriae Imperatoribus praesiertim Ferd: I. II. IIL & re. gnante Augustissimo Caesiare Leopoldo L uti incisiae lapidibus exhibent litterae, propugnaCui lis majoribus duodecim, & minoribus undecim cocto ex latere, & quadriS ad radicem, acangulos lapidibus, viis occultis , fossa secundum proportionem profunda & lata, quae si opus sit pro libito potiori ex parte aqua impleri possit, palis arcte circum circa conjunctis, & omni ad

hostem arcussendum apparatu ita defensi fiant , Ut concordi omnium quotquot fortitudinem IIrbis aut considerarunt, aut damno suo experti, consten sita, inter primaria Orbis munimenta Vienna jure merito possit collocari. Habet autem praeter II. Re VelinOS propugnacula, ex quibus in castra hostilia horrendum detonare queant tormenta , majora duodecim : A quati, cum . seu Hydragogicum,Braunianum,Stuben- se, Biberianum, Civicum seu Sambucum , ad xubram Turrim, No vae Portae, Propugnaculum,

latinam & Carinthiacum. Portas quod attinet Urbs universia 6. continet arcubus, & fornicibus insignes, advenisque & aliis e Regionibus

16쪽

ηdventantibus peropportunas, quae ad AO, pluresque pedes sua in longitudine extensiae vel solae ad hostiles infringendas Vires sussicerent: Et ut a primaria quae ab Aula Caesarearum, Regiarumque Maiestatum, Aulica nominatur, incipiamus , ea occidentem respicit, Viamque in Noricum Ripense, & imperium ostendi t. Altera maioribus nostris Hortensis nunc Scotensis dicitur, ob insigne quoddam P. R ex ordine D. Benedicti ad Scotenses de quibus plura alibi, Monasterium, portae illi vicinum; occidentem inter, & Septentrionem haec sita est, illisque Percommoda, qui adversio. Danubio in Superioris Austriae Partes proficis i desiderant. Sequitur hanc porta alia , ad Septentrionem posita ob commoditatem littoriSante annOS PRueOS

ab Augustissimo. Imperatore Leopoldo erecta, sic ob id porta nova appellata, a qua passibus

circiter ducentis distat porta ab adstantibus ru-hris Turribus rubea nuncupata, sita est Septentrionem inter & Ortum ac in Bohemiam, PolOniam, Moraviam, transeuntibus inservit. Stu-hensis ad ortum posita Hungaros venienteS e cipit , & vicissim in vastum Hungariae Regnum euntibus commoditatem. omnem exhibet. Ultima tandem cui a Carinthiae Provincia Carinthiacae nomen impositum, ac meridiem versus aedificata est, quidquid ex Styria, Carinthia, Carniolia, Italia,&c. Viennam devehitur suo transitu recipit: Caeterlim nequa vi, aut fraude per aliquam harum hosti aditus pateat, sole

17쪽

prtibus vigiliis, quae in horas singulas militibus

diis, ac aliis tam diebus quam noctibus sibi

dccedentibus renovantur, vigilantibus circum per moenia custodibus, statutis claudendi, aperiendique pro temporis diversitate temporibus, provida Centurionum, aliorumque, quibus incumbit ossicialium cura, & tandem paterna illius sine quo vigilatur frustra, Numinis videlicet stollicitudine, & providentia superabunde prohibetur ; quem tamen in finem, quod ad hunc titulum reserendum judicavi, amplissima

ipsa in Urbe, praeter copiosa militum receptacula 3. sunt erecta armamentaria, quorum Vel unum Caesareum ad 3OOOo. Cataphractura semrea armare, plures multo siclopis, hastis, ensibus, bipennibus alioque militari apparatu, tam contra hostiles instultus, quam apertis in Certaminibus potest munire ita, ut sormidandum hostibus exercitum ex hoc uno velut ex equo Trojano possit educere, qui innumeris tam mino rum sicloporum, quam tormentorum Mortariorum, aliarumque aenearum fistularum impetat inimicas vires viribus, cladibus labefactet. Alterum itidem Caesiareum Arsenale dictum naves varias continet, quibus si opus seret per Canalem ex Danubio ad moenia introductum erumpere milites, hostesque tam terra, quam

aqua aggredi valerent. Tertium armamentarium Civitatis proprium, & ob id civicum appellatum non procul a domo Professa, praeter

magnam tormentorum, & mortariorum copiam

18쪽

piam innumeram aliorum armorum habet multitudinem, quae multa millia hostibus objicere potest intuitu solo formidandorum, ut vel ita prodigii loco habenda sit Civitas amoris tam bene munita, intus armis, & bellico apparatu, qualem justus etiam & ad Ioo. vel psura milliaeXcurrenS non expleat exercituS, tam abundantor provisse. ξ γ

TITULUS III.

rum aedimia, s quid in iis

aeque ac Christianae fidei Cultores in Deum Superosque pietas, ut nullam fiere gentem reperi RS, quae non Deos suos,&quae a majoribus nostris acCepit Numina angustis templorum structuris duxerit esse celebranda, hinc tot per orbem Iniversium splendidae, ac a sola magnificentia sua, & sumptibus notae pO- stetitati moles, quas immensis prope thesis uris Sesostris in AEgypto, Semiramis Babylone, Delphis Agamedes, & Trophonius, RomuluS,Numa, AncuS Martius, Tarquinus, &alii Romae AmaZone S, ut Volunt Solinus, & Mela, velut Pausanias, Graesti, Ephesiis, aliique aliis in locis extruxerant: binc nostro adhuc aevo tot stu

19쪽

penda mundo sipectacula, quota summis Pontificibus, Coronatis verticibus, fidei Catholicae firmis praesidiis, veri Dei gloriaeque divinae Zelotis profusa liberalitate prostane monumenta. Taceo antiqua tempora, praetereo Felices, P schales, Hilarios, SymaohOS, Bonifacios, aliosque Ecclesiae Pastores, si leo Constantinos, Heraclios, Justiniano S, Basilios, Clodovaeos, Da-gobertos, nota a pietate posteriS nomina, longisque e regionibus petita: Austriacae Domus Viennensem per Urbem Deo, Divisque erecta odaea loquuntur Religionem, eamque Vel inimio sermone sussicienter depraedican r, ac tinnientibus campanis ad ultimam usque Thulen una cum sono Urbis nostrae provehunt gloriam, dc Maiestatem. Et ut templis i liis quibus ob jurisdictionem, quam habent, primaS deserre opO tet, partes praeeipuRS concedamus, q. numerantur Parochiales per Urbem Ecclesiae: S. Stephani Cathedralis, ad gradus B. V. ad S. Michaelem, &ad Scotenses: in his pa storalia exemcentur munia, & tam Vi Vis, quain mortuis ex proprio cujusvis iure, & munere subvenitur. Prima dignitate omnium reliquorum est Cathedralis S. Steptiani Ecclesia, quae ut refert LaZius anno II O. in honorem omnium SS. ab Henrico primo Austriae Duce S. Leo pol di Filio exstructa, parvum prius, & angustum extra CivitatiS moenia tempellum erat, quod Rudolphus IV. anno I 36O. postquam jam 2O. annis priu4, anno Videlicet 13 O. a Remberto Passa

20쪽

viensium Epistopo Dominica in albis , quo die

etiam quot annis templi illius celebratur dedicatio, in honorem S. Proto Martyris Stephani solemni ritu est consecratum, in Cathedralem evexit Ecclesiam, arcubu', fornicibus, lemnisicis, ac turris sandamento posito magis

exornavit, Praeposito, & a . Canonicis, quibus lassicientes pro decore proventus addidit, illustrius, &splendidius reddidit, ac effecit, quam turrim deinde pro pietate sua Albertus III. Sctandem Albertus IV. aedili Antonio Pilgraben anno I OO. absolvit,& amplitudine, elegantia, fortitudine, altitudine ad cam redegit Majestatem, ut inter primaria monumentae recenseri, & ut cum Lagio loquar Orbis miraculis

adnumerari mereatur. Templum hoc molestia augustum est, ac omnia reliqua urbis aedificia supersicendit, lapidibus quadris forinsecus

aedificatum, coctis lateribus, coloris diversi, qui sole splendente ita lucem retundunt , ut oculos etiam a longe intuentium fulgore suo perstringant totaliter tectum: Altaria numera . organa S. in latitudine pedes ordinarios com plectitur 76. in longitudine I 2D. memorabilia, quorum quaepiam sivo dicent ut loco multa continet. Turres habet binas 3 . Orgyis a se invicem distantes, quarum altera 6O. & dimidium pedem, uti ex dimensione Nicolai Ros sylko, qui eam conscendit, & stellam cum luna ex eadem deposvj si habetur, alta est, molescerib tanta, quae & aspectu jucunda, &magni-