장음표시 사용
21쪽
venta vidratur,dignissima cui inter liberales suus locus assignetur.Neque ullam praeterea in Italia, ubi in lucem, saltem in usum, & in manus hominum venisse putatur, aeque utilem &necessariam repemm esse crediderim. I. P. M. iaperdiscere me posse putas, si addiscendum illam me applicarem ST. Alias
disciplinas ILL vs TR Issi ME PRINCEPS ,& dissicultatum pleniores perdidicisti. I. P. M. Quia vero mercaturae ignarus, &ab ea alienus sum,&mercatura sua habet vocabula aliaque adjuncta ipsi propria,mercatoribus dua exercitatione, Iongoque usu nota, anne illa inquam, ad sui notitiam lom gius tempus, quam expediret, a me exigerente S T. Hoc incommodi subdem existere posse metus mihi est, si tam in omnia inquirere, &curiosEser rari CE L si Tu Do tua velit: qua illis opus est,qui ex proseta in Apologisti 'pulvere exercere semet costituerunt. I.P.M. Primum rudi tantum quod discitur, Minerva quid Apologistica sit,&quid profiteatur degustare animus est, hinc pro re nata, proque desiderio quo tangar plus minusve operae studiique in ea locabo. S T. Duabus tribuis hebdomadis non exiguum progressum C. T. facere hic posse, non dissido. I. P.M. Habesne in hoc genere aliquid aut scriptura exaratam, aut typis excusem. ST. Habeo. I. P.M. Igitur M. gebra ad finem perducta ad Apologisticam accingemur, tu interea temporis quod nobis commodo esse possit colligito. Hujus enim desiderio leaeor.
meditationes regressus, ad illam discendum ita se appulit,ut cognitione illius non leviter fincius animum satiaverit. Ego igitur illam in com- p dium contractam inter Mathematicas illius disciplinas intersero, cui abs lutae quomodo ad Principis Apologisticam in Dominiis occupatam delapsi simus subnectam, ejusque exemplar dabo.
22쪽
23쪽
tabuia,urtivi ariesriorum ibue Arearius-m Varum Ebridota rea μοι librum diarium denotat, qm diurnarum action m commentarius est reria reguia modoq; descriptarum. o ex accepti expensiesi in quem nomina e diario referuntur, c credita continuo πῶ- transscripta ob ο os ponuntur. Ad Varia dico serum inquem tumultu risoria, quae neque Diarii, neque Cossim acoepti σ ex Mysum, mem riae causa conjiciuntur. Sed argumentum decem capitibus Atanctum sis ef. I. Modiu creditum gi debitum in Diaris disJone . it. modo ex Diaris in aecepti expensique cossicem referenda triam. Icribendaquesint. I ii. Exemplar bbrorum Diarii, item acceptiexpensique, eat miratim ibois detectorum. IIII. Proprietates Adrersariorum, librorumque ' Meam,di Impetiarum
v. italo simum babet Apologi licarum qua listrum.
VI. . ologi methodusfrationarius oris IMIisori . VII. Apologima methodus,4rationarius ordo Societatis.. VIII. Rationumscistatis confessio. I x. Lucri damnique contentio sortiumque com ratio. x. Libri conclusio, novique operis incaeptis.
24쪽
VT credita debitaque quς in negotiationibus eontrahuntur fise in Di, rio scribantur, in primis tenendum illud est, euique suum expensum esse. unde sit initium, illudque inter praecipua Apologisticae capita scutu pernecessarium esse , quapropter exemplo pro regula hane rem illust
Petrus pecuniae summam debeat, in cuius imminutionemrooee. solverit quibzis in arca repositis, Arca debitrix quassi fit. Arcam ideo illam pecuniam debere, Perrum autem amidisse fingo, illis enim debiti summam minuit. In Diario igitur initio nominis scribo. si debet per Petram. debo po, o si necessariae circumstantiae addantur, ut siumma, causaque solutio nis, inscriptio sic rei trossa debet per Petrum 1 ooe .auas in d bili immissi em LAt, cu-μοι-
Hujus generis nomen est in Diario Iunii. κώθην
Sin ego ipse Petro pecuniam reddidi in majoris citatu imminutionem,
Petrus duet per cassam. Si piper emi a Petro in diem. ita erit: Piper debet per petram. Huius generis nomen est in Diario as Martii. Sin vendidi Petro piper in diem. ita esti 'Petrus diset per piper. Si apud me Petrus in scenore posuit secuniam, duae jam ereditae pecuniae debitrices fiunt Cassa, lucrique & damni ratiocinatio, pioptet faenus. Sic
itaque.erit: Diversammina debet ' Petrum. . Cujus generis exemplum est in Diario xr Augusti. Sin ego apud Petrum pecuniam in scenore locavi. ita ponor Petrus debet per Mersa nomina.
Si Petro varias merces, ut Piper, Zingibet, Caryophylla in diem vendidi. ita scribor Petrus de et per disersa nomina. Vide in Diario exemplum 3 o Maji. Sin vendidit mihi varias moces Petrus, ut Piper, Zinllibo, Carvo vula, in diem. ita eriti Irr IVariansmi debet per Perrum. Si Petrus mihi deberet, ego Ioanni, cui Petrus pecuniam a me repra sentavit. sic scribo: Ioam es debet-Petrum.
25쪽
NOTA. QIamvis Petrus sit piperis venditor, non tamen illius tanquam Debitoris aut Creditoris mentionem hic fieri. Posset in ampliore circumstan.
tiarum declaratione collocari, quae verba supra scripta sequuntur,quemadmodum in Diario factum vides nomine 2o Aprilis sed absolute necessarium non est, multae enim emptiones fiunt, in magnis praesertim mercatibus ut Franco fuit ensibus aliisq ue, ubi negociantium personaru m nulla mutua notitia est, &venditor pecuniam pro merce,& emptor vicissim mercem pro pecunia accipit, diutrumque alterius nomen ignorare non magni interest. Evenit tamen ali quando ministros, aut etiam societatis alicujus consortes amplioris declaratio. nis causa,nomina scribere eorum cum quibus contraxerunt & nogociati sent, ut si qui accuratius in rem inquirere volunt, bona fide achim esse intelligant, secus opus n5 est. Quicquid hic de rebus praesente pecunia emptis dictum est, etiam de rebus praesente pecunia venditis, mercium inter se commutatione, &donatione, omnibusque omnino rebus ubi personarum altera, nec credidit
nec debet intelligendum est, cujusmodi quatuor diversa exempla subjeci. Si vendo Quinctio piper praesenti pecunia, ita scribo: Arcadebet per 'pcr. Si eum Quinctio contrahens, piper meum cum illius zingebere commuto, sic pono: gingiber debet per Hujusmodi exemplum est in Diario . August. Si Quinctius aliquam pecuniae summam mihi donaret, aut etiam lueredi. talem adirem, ita erit: Area debet per sertim. Hujus exemplum in Diario est ad aι Septembris. Si nego Quinctio aliquam pecuniae summam donassem, ita esset:
Si pro impensis familiae solvissem, ita ponitur:
Impensa domus debent per Artaim. Hic aliquis obiecerit, utrique contrahentium parti geminos creditores &debitores esse, ideoque molestum esse, ex illis veros sesigere. Exempli gratia, Quinctio solveti mihi icio oe, ego illius debitor fio,' arca porro mea: ille meus creditor, arca porro illius. Quaeritur ex hisce quatuor quos duos elegere debeam. Respondetur illos esse eligendos qui me tangunt, hoe est mihi credidit&debet, ut hic arca est mea debitrix de Quinctius meus creditor. Altera cum
qui Quinctium lagunt, hoc est debet & credidit ut ego Quinctio debeo, arca credidit valde securus, illius Apologisticae relinquo. Et illud notatu dignum quod in omnibus contractibus me aut nomen meum neque inter debitores, aut creditores profitear.
Cum ILL vs TR Issa Mo PRINcipi variis exemplis haec declarassem quomodo contrahentium pars utraque suum debitum & ereditum haberet, ad mea interrogata secundum vulgarem loquendi modum illum respondereseci, quo pacto debitum & creditum Apologistarum formula notari deberet.
Exempli gratia, inquiebam a Quinctio in diem emisti piper quomodo illud in Diario notandum Respondit, Piper debet persectium. Bene responsum
26쪽
MERCATORUM. triat. Et similes quaestiones superioribus conismes, aliasque quas resenene. cesse non est tamdiu proposui, donee veram debiti & crediti intelligentiam consecutus esset. Re huc usque perdueia, subjectuin infra diarium in manus simpsimus', modumque dii ponendi partes illic designatas declarare porro perreximus , nimirum duas primas Sortis esse debere , illud enim ra. tio exigit. Dum enim principium sit libri, ut plurimum debita nonnulata sunt & credita, sunt & merces, item pecuniae, antequam ulla negotia. tio esse possit, cujus partes & nomina in Diarium referti necesse sit. Verum equidem est, si secus esset, hoe est, si nuda fide sua negotiationem aliqui sapgrederetur, absque debito, credito, merce, pecunia, non opus sole gem, nam istiu modi sonis partem seribere. Sed, quia hoc rarum est , exemplum ejus, quod quam plurimum evenit, ponere Diaritat. Prior est, Diversenamina debet per Sortem. Altera. sors debet per diversa a omina. Hinc nego. tiationum partes de die in diem ut adtae sunt ora ne sequuntur. Quomoiso au. tem post unumquodque debitum & creditum legitime collocatum amplior de accuratior circumstantiarum declaratio cujusque partis sequatur , dives samempla in Diario videre licet. Et illud nota di num. sub unoquoque nomine lineam rectam iubduci,qua
stantes recta de a lammo ad imum marginem duetae secantur, ut sic nomina. inter se superius ab inferiore disterminentur, quae distinctio alioquin non tari manifesta esset, in primis in nominibus, quorum annotationes multum charistae occupanti 'Neque silentio praetereundum Apologistas quosdam Belgicos pro vocula per sculus in eapitis hujus initio est mentio) voculam an, & Mnem ausurparer ut dicis gratia Pirere debeι a parere hoe ad verbum fuerit, Ptinu debet amm, quod magis latine redditur Petrus daebet Hycri. Vbi tamen sermula νmagis probatur, ut ita ista tractantium consuetudinem, & Belgici exemplarisphraean propius sequamur.
27쪽
'i id ae e Diaris tu accepti expensique
QEgotiationis nominibus,siisque adjunctis, quae quotidieeveniunt, ita
in Diario dispositis,univetiam negotiationem cum circumstantiis suis d lineatam quidem habet Mercator, sed non tam apte clareque expressam ut ejus ope cum Debitoribus Creditoribus iue rationem expeditam inire & conficere possit. Uniuscujusque enim personae nomina per totum Diarium quasi dis seminata, tanta tam ue confusa partium multitudine extemplo recolligere molestum& difficile esset, si qui ad ineundum rationem paratus ad illum acci. deret, neque ratiocinationis actio omni ex parte certa & constans esset, quia nomen aliquod praeteriri aliquando posset: Eademque de causa cognitu dissicile esset, quid pecuniae, quid ponderis, mensurae, numeri in quoque genere mercium esse deberet, quid item damni, quid lucri in quoque gerere laetum esset, quantae in familiam, quantae in negotiationes factae impensae,quae crediti acceptio,quq debiti solutio singulis trimestribus fiant. qui dies cum emptio. . nis, tum venditionis praefiniti sint solutioni, ut secundum illos numariae tesse. rae dirigantur, ne solutione unquam periclitemur,& multa ejus generis alia declinentur. Vt istis dissicultatibus levetur apologista, nomina in Diario signata in accepti, expensique Codicem transscribuntur. ut omnia quaecunque ej usidem hominis sunt, uno eodemque loco hic debitum illinc creditum conjun. gantur: similiter sue ut ejusdem generis res, ut pecunia, merces, impense, &alia quaevis ne dissocientur, & quidem solerti ratione, minima up scriptura.
Vt hanc rem exemplo quodam ob oculos ponamus, o Diario transscribamus acta ao Martii causa autem, cur non a prima parte Diarii auspicemur declarationem hujusmodi relationis in Cod:cem, infra dicitur quae siunt Iacobri Somerus debet eaἹophlti , quo tanquam signo admoneor scibendum esse, Iacobum Somerum debere, Vopliti crevisse. ad quam rem Ia paginam sumo, titulumque facior Iacobus Somerus debet.
Et infra peculiari versu: Martii pei car ophysiaselutissi Maii aestitutus V r6oo .fol. s. - Io IQuia vero ista in Codicis i a pagina scripta sunt,etiam in Diarii prima selide 11 scribo, subducta lineola, ut ita indicium fiat, istud nomen in accepti expensi ΤιCodicis paginam et a relatum esse, similiter in Codicis prima selide huc desti. nata a scribo, quo significatur, hoc nomen in a pagina Diarii sedem suam habere, praetere a ad versum primum , scribo, numerum scilicet paginae , ubi praevideo nomen ejus qui caryophylla credidit scriptum iri. Vt vero caryophyllis suum creditum adscribatur, in Codicis pagina s titulum hujusmodi
facio, ut vides: Casaph sia credit:
Huic peculiari verse subjicior
Et quia in Codicis pag.3.scriptum est etiam in Diarii prima selide ue scribo ut index sit, illius creditum ad ue paginam Codicis relatum esse, simulque in Codicis prima selide huc destinata a signo, ut pars in Codicem relata a pagina Darii
28쪽
Diatii sedem habete intelligatur. Insuper ad primum versiam Ia noto, num rum scilicet paginae in Codice quo debitor relatus est.
Vt formulas& proprietates gemina hujus in Codicem relationis, alteram Iacobi Someri, alteram caryophyllorum, item quomodo,& cur in his, omnia ad hanc rem requisita, comprehensa sunt demonstremus; ante omnia, cui bono ista in Codicem relatio fiat, notandum venit. Quantum ad Iacobum So. merum quidem attinet, causa duplex est. Prima ut die solutioni praefinito deis biti admoneatur, qui eam ob causain adscii plus quoque est; altera ut in promptu sit,& ob oculos quasi versetur siumma reliqui quam aut ego illi,aut ille ini- .hi solvere tenetur. quae eadem de causa quoque adnotatur. Cum enim,' P Os r T v M multiplices accepit expensique partes habet, nihil aliud opus est, quam ut partes congeneres addantur, illarum enim differentia est reliquum quod qua titur. Isti igitur fini cum Iacobus Somerus in Codicem transscriptus est, ajoquia in isto caryophyllorum pondus non quaeram, caliud m enim postium caryophyllis destinatum est propterea neque pondus, neque alias circ umstantias non necessarias ἐν ut neque precium, & liiij usmodi alia hic scribi. Si in rationum subductione inter me & Somerum lis & dissensio de podere aut precio existeret, sumpto in manus Diario, non tantum exacte& nu metato pondor sed etiam singularum Balarum distincta precia cum tar,n', 'lii a
explicatὸ reperio. Nihil itaque aliud in accepti expensique Codicem relatum inventcs, quam quod necessarium judicatur, id est, ut supra diximus, quo die
creditor a debitore nome exiget,&ut summa reliqui nunqua non in parato sit. um ui
Et caryophyllorum creditum duplici de causa in Codicem transscribitur. s.
Primum ne memoria fugiat, quantum caryophyllorum apud me sit, sitnε ple. μνα i. nus & integer illorum cumulus, quantum de illo decesserit, quantoque diminutior factus, vel venditione, vel, ut aliquando evenit. ratiocinii errore, inini pzzstrorum infidelitate, aut etiam incuria & negligentia. Deinde ut caryophyllo. rum & lucrum & dispendium cognoscantur. cum iste transcriptionis caryophyllorum finis sit, diem solutioni praefinitum, cui Someri positum inservit hie quaerendum eis nego, ideo i tae neque scribendum, ut neque alias non necessarias circumstantias, quale est precium & alia hujusmodi. sed numerum &summam librarum sive pondo, ut sic , quod in posito quaeritur , eperiatur, id est ut supra summa librarum, cum lucro & dispendio. Hoc discriminem pol tu hominum, & mercium animadverso & obterraro, magnum mul tumque scriptionis non necessariae laborem declinabimus. Sunt ex Apologistis, qui praeter circumstantias alias, pecuniae summam non Arithmeticis numerorum notis, sed Grammas cis vocabulorum literis de verbis explicate scribunt, mihi autem probari non potest, quamvis enim in ac. cepit experi sique Codice, hoc pacto scripta summa haud facile adustriari pos-st, tamen cum non tam Codex quam Diarius hujusmodi Apologismi sedes di fundamcntum si perdito enim Codice, e Diario codex novus, non comtra e Codice novus Diarius confici potest. neque enim mensurae, pondera aliaeque circumstantiae tam clare explicateque in Codici quam in Diario seripta habentur. Ideoque Grammaticam & explicatiorem illam in Diario scriptionem sufficere arbitror. hinc enim, si opus sit, Codicis falsitas argui potest. Neque illud nota indignum. Diem conventum & solutioni diectum nominatim me apponere,u pro solvendum esse intra bimestre me diem mensis pre finitum, ut paulo anter M.tji scribere. Ne quoties optatus dies quaeritur,toties ratiocinio & calculo opus sit. Deinde ne quoties solutionis dies quaeritur, to
29쪽
tlas novo ealeaeo & ratiocinio opus sit. Deinde quod in sextum mensem vel ditum est, ejus selutionis dies non semper sertio sest mense,quam is Diarium relatum est, illucet, cuj usmodi pleraque omnia sunt que a parariti vendunniti quae diebus aliquot aut etiam septimanis post, a die venditionis in Diaria ab illorum Dominis transscribuntur, tempus enim aliquod, dum a parariis ad
Dominos nuncius venit, Elabitur.
Hactenus de debiti aeditique in tabulas seu codicem accepti expensilii sim.plici relatione diximus, unde,quod sicilior illius intelligentia & explicatio sit.
initium fecimus; de relatione autem variarum & multiplicium partium cui si Diarii inscriptio hujusmodi sit variam partium debitam sortem deinceps db φcemus. ubi in primis istius monedus es mihi lectosiquod praeter aliorum comsuetudinem compedio nobis certE valde probato utamur, aliis tamen nihil hiepra scribentes. Compendii autem vis omnis is hoc est: Variis debiti partibus, secundum prςcedentem doctrinam transsaiptis,quod etiam ex ipsa transscitiptione evidentius liquere potest, universum creditum in unam summam eon. fero, ut pagina 3 viderein, hoc pactor
Sors credit. o Disani per variar partes ----- 2667. s.
Hujus enim loco sigillatim & per partes,ut vulgo solent, singula Bibere, quorum universa summa sit a667. s. g. inanem & supervacuum laborem duco,
quando enim sui summam perlustro, una summa universis complexa convenientius aptius' ue ob oculos collocatur, quam in partes quasi discerpta: Si vero de aliqua illius parie disceptatio suboriri posset, ejus ratio omnis in Di rio expedita invenitur. Quod de variis partibus & summa hic diximus,de quavis alia re ejus 4. partibus variis intelligitor. Si enim negociator aliquis vel centum mercium genera a me in diem mercatus esset, nihil aliud quam summam debiti in accepti expensique Codice scribo, si autem dissensio aut contentio inter me & illum existat, Diarius rem totam enodabit. Si occuπeretur,quando partiu alicui in τω Debet relatarum, respondens τω Credis quaeritur,separatim ac seorsim, ut in vulgo usurpata consuetudine, non inveniri, sed majorem summam, in qua particulares summas comprehensas esse suspicari quidem possu- .mus, fatis enim manifestum non est. Respondeo si in hujusmodi disquisitione, quae ut plurimum per puncta fit universiae partes του debet unicae του credit squales sunt, argumentum est omnia in rationibus breviariis justa aequatione posita esse, nonminus certe, quam si is credit, per suas panes divisim scriptum esset. Concinns brevitatis hinc nati non inelegans exemplum est in Dominio.
rum Apologistica . ubidqae primae magnae & primariae partes in Codicem
Nota Lector, numeros in accepti expensique Codice continuo ordine me ita disponere, ut paginae τοῦ Debet pares, pares habeant; quorum loco vulgari modo, pagina utraque eundem numerum habet. Ratio, quae me coegit, haec est: Praesertim quia ordo iste, ut in aliis libris, quam maxime naturalis est, duabus enim paginis tanquam uni eundem numerum assignare inconveniens est. Deinde paritas & imparitas numerorsi, qui in Diarii margini. bus adscripti sunt, sintne σοῦ Debet an τοῦ Credit indicant.adeo ut quamvis nulla
discriminans lineola esset inter illa res tame per se manifesta esset. Prstcrea etsi supra lineolam numerus impar,aut par infra inveniretur, primo intuitu errore comissum etae, cognoscitur. Etsi autem no magni momenti res est 6 ubi quis'; suum sequi arbitriu potest, sententiae tamen meae rationem nondareno potui.
30쪽
MERCATORUM. IIIaeus quoque monendus mihi est lector. Quotannis tam iis Dominiorum
de Financiarum extraordinariarsi quam Negotiationum rationibus putandis a Ianuario initium fieri, illudque sic notari ilanuarii, verumenimvero quemadmodum zo Ianuarii, non anni principium sed vigesimio diem ulterius de innat: sic ista notatione, I Ianuarii, non initium mensis sed unum diem amplius intelligi. repudiata igitur illa notatione hane nos usurpare a Ianuarit,pero enim numerorum initium intelligitur. Quod rationi consentaneum esse, hujusmodi rationibus firmari convincique potest. Quemadmodum 36o pars sphaerae vel terrestris vel coelestis, & initium primae, unum idemque Geometricum punctum,quod plurimum sic o notari solet, significat: sic si dies De. cembris & initium L Ianuarii, unum idemque temporis punctum est quod similiter nota o signamus, ut ii quis pro o Ianuarii, scriberet 3i' Decembris, unum quidem rempus scriberet. sed res pro circumstantiis discriminandas esse monet ratio. Ineptum enim esset in dati anni initio Decembrem nominare qui non labentis anni est, sed acti finis fuit, simillima plane ineptitudo esset finem anni, nota o Ianuarii signare velle. Neque hoc discrimen hominis tua amantis admirantisque est, ut Drtasse non nemo suspicari potest: sed in Impo. sitorum, Accisorumque4ocatione conductioneque suam praestat utilitatem, hie enim ad temporis initium, finemque aperte definicdum, additur nonnunquam: Inivit noctu, hora duodecima, post a I Decemb.inter Lunae Martisque dies, quibus verbis minime opus esset, si res manifesta, & dubio procul esset, hominesque regulas jam dietas convenienter intelligerent. Illudque memoria dignum, in Germanorum Apologismo Italarum morem secuto, Italicam voculam, id est, ad diem dictum, infrequenti usu esse, mihi vero diem ipsum, quotiescunque ejus mentio incidit, scribere, magis probari, quotiescunque enim Aridim occurrit, aliquot foliis versis ac revolutis, diem quaerere necesse est, quam molestiam facile declinabis, die, quoties opus est, accurate & nominatim expresse & certe ista scriptio eo gratior esse debet quod ex Italici Adidito nullum scribendi compenatum ad nos
redundet, neque enim minus cito aut Maii, aut alium mensis cujusque diem scripseris.Et iis c ratio est,cur nos Italicam formulam usurpare recusamus,alio. rum arbitrio non admodum refiagaturi.
accepti expensique, legitti a methodo digeseorum.
DIeto hactenus de librorum Diarii, item accepti expensique proprietatibus: exemplar illorum,ordinem discriminis in Breviario expositi sequen'tes, legi uima methodo digestiam deinceps subjiciemus, hoc est, cuj usmodi ibiorum usus in praxi est, ut sequitur.