장음표시 사용
101쪽
nanq; in expeditionibus creditur facieda nesciri. Ob hoc veteres M inotauri signu in legionibus habuerunt, ut queadmodu ille in intimo & secretissimo labyrintho abditus perhibetur, ita ducis cosiliu semper esset occultum Securum iter agitur, quod agedum hostes minime suspicatur.Verum,quia exploratores altrinsecus missa, Esectionem suspicionibus vel oculis deprehedunt,& interdum transsugs Pditores'; non desunt, queadmodu occurri ingruentibus debeat,in timetur. Dux cu agmine exercitus profecturus, fidelissimos, , argutissimosq; cum equis probatii simis mittat, qui loca,per quς Iter faci edue infigressu & a tergo,dextra leuin, perlustret,ne aliquas aduersatij moliat Urinsidias.Tutius aute operantur exploratores noctibus quam diebus. Naciuod amodo ipse sui proditor inuenitur,cui' speculator fuerit ab aduersarijs a rehensus Primi ergo equites iter arripiant, inde pedites: impedimeta,u- gittarij,calones,Vehiculaq; in medio collocetur, ita ut expedita pars peditu es equitum subsequatur.Na ambulantibus,interdum quide a fronte,sed frequentius a tergo superuentus insertur. A lateribus quoq; pari armatoru manu impedimenta claudeda sunt. Na insidiatores in alio loco impulsant traDuerso frequenter incursu Illud quoq; pr cipue obseruadum est, ut ea pars ad qua hostis veturus creditur. Oppositis electissimis equiti, & leui armatura, aiecndetia peditib sagittar ijs muniatur. od si1 undiq: circunfunduntur inimic undiq; pparata debet esse subsidia.N e vero repentinus tumultus amplius noceat,ante commonendi sunt milues,ut parati sint animo,ut arma inhianibus habeant. Nam in necessitate subita quae coterrent,prouisa non se lena este sormidini. Antiqui dii gentissime praecauebant . ne a calonibus interdum vulneratis,interdum timet1bus,& sagittarius clamore pauefactis,pugnantes milites turbarentur: ne dispei si longius aut conglobati, amplius jexpedit impedirent suos,hostibusque prodessent Et ideo ad exemplum miliciis, i tum,etiam impedimenta sub quibusdam signis ordinada duxerunt. Deni- karit . clue ex ipsis talonibus squos galearicis vocant) idoneos ac peritos usu legebant;quos no amplius educentis sagi sarciarbs pueris'; prςficerent. Hssqueveriata dabant,ut scirent ad quq fgna deberent impedimenta colligere. Sed
pugnatores ab impedimentis laxamento aliquo diuiduntur,ne cossipatalae dat ut inprilio,ambulante exercitu Vt locoru varietas aduenerit, ita desentio ratio varietur. Nam in campis patentibus equites magis solent impugnare quam pedites .At vero in locis sylvcstribus vel montosis siue palustri bux pedestres magis formidandae sunt copiae. Illud quoq; vitandum, ne per negligcntiam alijs festinatibus,alijs tardius incedentibus,interrupatur acies Mismis, stetiὸ tenuetur.Cotinuό enim hostes inter prolata per uaduit. Praepone a. diem sunt exercitatissimi campi doctores, vicarin, vel tribuni, qui alacrio
restet rdent, pigrius incedentes accelerare compellant. Nam qui multum pr cesserint .si1 peruentu facto non tam redire quam fugere cupiunt. Qui veto extremi sum deserta a suis vilaostium 3c propria desperatione superatur.
Solandum Est etiam, quod aduersentu in his locis quae tibi oportuna intellisus D. gunt, subsesas occultius collocanI, vel aperto Marte ampetum faciunt. - Sed ne
102쪽
Sed ne secreta noceat, ducis prς stat industria, que omnia prius Couenit explorate. Deprehes a quoq3 subses scircuireniatur utiliter plus periculi sustinet quam parabat inferre. Aperta aute vis si praeparetur in motibus, alti orab Iocapr missis sunt pr fidiis occupada,ut clim hostis aduenerit reperiatur inferior, nec audeat obviare,cumia afro teῆ supra caput suu.cernat armatos Iodsi
anguste sint vi , sed tame tutet .meli' est pr cederecti securab' ac dolabris in ilites ,re cum labore vias aperire, quam in optimo itinere periculta sustinere.Pre terea noscere debemus thostili cosuetudine: utru nocte,an incipiete die,an hora refici edi, lassis superuenire cosueuerint: & id vitate quod illos facturos ex more putamus. Iam vero utrum peditibus an equitibus, virium funditoribus . virucotatas. an sagittariis ampli' valeat,vtru numero hominu an armo Iu munitione praecellat, nos scire covenit: & ordinare quod nobis utile,illis docetur ad-usrsum Tractare quoq;,per diem an per nocte iter expediat inchoare: quς 3c quanta locoru interualla sant, ad quae cupimus properare: ne aestate aquς pe nuria obsit eutibus ne hyeme difficiles aut inui et occurrat paludes maioresque torretes:& impedito itinere circuueniatur exercit',prius qua ad destinata per ueniat. Vt nostra comoditas est, ista sapieter vitare; ita si aduersarioru imperitia vel dissimulatio occasione nobis dederit,n5 oportet dimitti, sed explorare solicite proditores ac transfugas inuitare, ut quid hostis moliatur, inprςsenti vel in futurum possimus agnoscere paratisque equitibus ac levi armatura am bulates eosdem,vel pabula victumque quaerentes,improuiso terrore decipere. emadmodum flumina,quae maiora sunt transeantur. Cap. VII. IN transitu fluviorum grauis molest1 a negligetibus frequenter einergit.Nasi qua aqua violentior fuerit, aut alveus latio sit inpedimeta, pueros,& interdum Ipsos ignavos solet mergere bellatores krgo explorato vado,duae acies equitum, electis animalibus ordinantur,interuallis copetentibus separat , ut per mediu pedites & ampedimenta transeant Naacies superior,aquaru inipe tum frangit: inferior, qui rapti submersique suerint,colligit atque transponit.
At cii altior fluctus nec pedite nec equite patiatur,si per plana decurrat, ductis multifaria spargitur fossis,divisusq; facile trafitur.Nauigio vero amnes,hastilibus fixis, ac superpositis tabula mentis pervii fiunt: vel certe tumultuario opere colligatis inanibus cuppis,additisque trabibus transitu pr bent.Expediti
erὁ equites fasces de canis aridis vel viva facere consueuerut super quos loricas dc arma, ne mundetur, imponiat ipsi equique naiado traseunt,t colliga--μs estissiq; secu fasces pirat ut sarcinis. Sed comodius repertu est,ut monoxylos hoc pera tantest,paul blatiores scaphas, ex singulis trabib 'excavatas,l genere ligni & subtilitate leuissimas carpentis secu portet exercitus,tabulis parater te clauis fer reis praeparatis Ita absq; mora costructus pons, & funibus qui Ppterea habe-di sunt vinctus lapidei arcus soliditatem prestat in tepore.Sed inflant aduersarii ad transitus fluminu insidiasque vel superuentus facere consiue uerui. Ob
quam necessitate in utraque ripa collocantur armata praesidia,ne alueo inter
ueniente,divisi opprimantur ab hostibus. Cautius tamen est sudes ex utraque
103쪽
parte praefigere ac sine detrimentosi qua vis illata fuerit, sustinere. Q aod si
pons non tantum ad transitum, sed etiam recursum & commeatum necessa
mus fuerit tunc in utroque capite, percussis latioribus sociis, aggere que con structo, defensores milites debet accipere, Lquibus tam diu teneatur, quamdiu necessitas locorum postulabit. gemadmodum castra debeant ordinari. Cap. VIlI. Conseques videtur itineris obseruatione descripta, ad castroru in quibus
manendu est)venire ratione. No enim belli tepore ad stativa vel ad man-ssione murata ciuitas semper occurrit, & incautu est pleniique discriminis exercitu passim sine aliqua munitione c5sdere: cu militibus ad capiendu cibum occupatis,aut munera facienda dispersis,facile nectatur 1nsfidi . Postremd notactis obscuritas, necessitas somn1, pascentiu equora dispersio, occasione supe uentibus prςstat. In metadis castris no sufficit bonu locu eligere nisi talis sit,ut alter eo no possit melior inueniri me utilior pr termissus a nobis,& ab aduersariis occupatus,apportet in comodu. Cauendu quoq; ne per aestate aut aqua
morbosa in proximo aut salubris aqua sit logius: Hyeme,ne pabulatio desit aut ligno tu copia me subitis tepestatibus capus,in quo manedia est,soleat inudari. ne sit in abruptis ac deuiis. re circus edetib' aduersariis difficilis pr stetur egressus:ne ex superioribus locis,missa ab hostibus ineu tela perueniat. Rubbus ut oportet caute studioseq; prouisis, pro necessitate loci vel quadrata, vel
rotunda vel trigona,vel obloga castra costitues. Nec utilitati praeiudicat ma. Tame pulcntiora credutur,quibus vltra latitudinis spactu tertia pars additur logitudini. Ita aute ab agri mensoribus podi sinu mensurae colligi oportet, ut ad qualitatem cocludatur exercitus. Napropugnatores angusta constipat,& vltra quam couenit latiora d1Uundut.Tribus aute modis diffiniunt castra munici posse Primu in unius noctis trasitu, itineris occupatione leuiorem cum sublati cespites circudantur,& aggerem faciut supra quem valli, hoc est, elis . sudes velaribuli lignei per ordinem digeriatur. Cespes autem circuciditur se ρω Πής ramentis, qui herbarum radicibus cottinet terram fit altus semissem, latus pedem logus pedem semis. addsi terra solutior fuerit, ut adsimilitudinem lateris, cespes non possit abscindi, tunc opere tumultuario fossa producitur,la in pedes quinque,alta tres:cuius intrinsecus agger excrescit, ut sine metu securus quiescat exercitus Statiua autem castra aestate vel hyeme, boste vicino,
maiore labore ac cura firmantur Nam singulet centuriae, diuidentibus capi doctoribus & principibus,accipitat pedaturas, &scutis vel sarcinis suis in orbem circa propria signa depositis, cincti gladio fossam aperiunt, latam aut nouem, aut undecim aut tredeci in pedibus:vel, si maior aduersiamorum vis metuitur, pedibus decem & septem imparem enim numerum obseruari moris est)tum sepibus ductis vel interpositis stipitibus ramisque arborum ne facile terra dilabatur, agger erigitur. Super quem adsimilitudinem muri,pinns,& propugnacula coponuntur. pus vero centuriones decempedis metiuntur,ne quis minus foderit, aut errauerit alicuius ignauia. Id etiam tribuni circueunt, nec
ante discedunt qui strenuissent, quam fuerint omnia perfecta. Ne tamen aliquis
104쪽
quis superuentus laboratibus fiat,omnes equites & pars peditu,quae non Ope ratur,dignitatis priuilegio ante fossam in precinctu armata c5sistit,ut ingrue tes repellat inimicos .Prima igitur signa locis suis intra castra ponuntur,quia nihil est venerabilius eorum maiestate militibus.Duci praetorium,eiusque comitibus praeparatur Tribunis tabernacula collocantur, quibus per contuber nates ad munia deputatos aqua,lignum,& pabula ministrantur. Tunc pro
gradu legionibus & auxiliis, equitibus, & peditibus, loca in quibus papilio ianes tendant,deputantur in castris: ac de singulis centuriis quaterni equites &quaterni pedites, qui excubitum noctibus faciunt, eliguntur Et quia impos sibile videbatur in speculis per totam noctem vigilantes singulos perman re, ideo in quatuor partes ad clepsydra sunt diuisae vigiliae, ut non amplius quam tribus horis nocturnis necesse sit vigilare. A tubicine omnes vigiliae committuntur. Et finitis horis a cornicine reuocantur. Idoneos tame tribuni & pro batissimos eligunt,qui vigilias circumeant. & renunciet, si qua emerserit culpa,quos circuitores appellant. Nunc militis factus est gradus, & circitores appellantur. Sciendum tamen est equites extra vallum nocturnaS excubias face re debere.Per diem autem castris positis, alii mane, alij post meridiem propter fatigationem hominum equorumque angarias faciunt Inter praecipua conuenit ducem prouidere sue in castris, siue in ciuitate consistat, ut animalium ascua, subuectio frumenti caeteraruinque specierum, aquatio,lignatio,pabu-atio secura ab hostium reddatur 1ncursu. Iod aliter non potest euenire ni si per loca idonea, qua nostrorum ambulat commeatus, praesidia disponantur,siue illae ciuitates sint, siue castella munita. QMdsi non reperitur antiqua munitio,oportunis locis circundata maioribus fossis tumultuatia castella firmantur Nam a castris diminuto vocabulo sunt nuncupata castella. Intra quae in angariis aliquanti pedites, equitesque degentes, tutum iter commeatibus praestant.Difficile enim thostis ad ea loca audet accedere, in quibus & a fronte& a tergo nouit aduersarios commorari.& quanta con syderanda sint,ut intelligatur utrum mper n-tibus &insidiiς,an publico debeat Marte confligi. Cap. IX. Visquis hos artis bellici commentarios, ex probatissimis autoribus breuiatos legere d. nabitur,quaprimum lege praelij,depugnadique cupit audire praecepta sed costictus publicus duaru vel trita horam certamine dissinitur: postqua partis eius, quae superata fuerit spes omnis intercidit. Ideo omnia ante cogitanda sunt ante tentanda, ante facieda, quam ad ultimu veniatur abruptum. Boni enim duces,no aperto Marte prael tu, in quo est comune periculsi,sed exocculto semper attentant,ut integris suis, quantum possint hostes interimat certe vel terreant in qua parte quς necessana admodum sunt,ab antiquis reperta perscribam.Prς cipua ars & utilitas ducis est,ut adbibitis ex unitauerso exercitu scientibns belli & sapientibus viris,de suis & hostium copiis,
saepius tra diei: omni quam plurimum notet adulatione sumnaota virum maiorem numerum pugnatorum ipse an hostes habeat, utrum ipsius, an aduersa
riotu homines magis armati sint & muniti. Qui magis exercitati, qui sint in
105쪽
necessitatibus sortiores. Igrendu est etia, utra pars equites, utra pedites habeat meliores. Sciendumq; in peditibus maxime cosstere robur exercitus: &Inter ipsos equites qui colatis,qui sagittariis antecedat. Qui plures loricas 1nduetit, quis utiliores equos adduxerit. Postrem bipsa loca in quibus pugnadu est utrum inimicis an nobis videantur accomoda. Na si equitatu gaudemus, campos optare debemus:s pedite,loca eligere angusta, slis paludib vel arboribus impedita,& aliquoties motosa cui magis victus abundet quam desit. Nam fames ut dicitur intrinsecus pugnat,& vincit sepius sine ferro. Maxime autem tractandum est, utra protrani necessitatem expediat, an celerius dimicari: interdum enim sperat aduersarius expeditionem cito posse finiri: & si dilatus fuerit in longum,aut penuria exercitus maceratur aut desiderio suarureuocatur ad propria aut nihil magnu iacies, per desperationem abire copet
litur.Tunc fracti labore & t dio plurimi deserunt,aliquati produnt aliquanti se tradunt. Quia aduersis rebus rarior fides est,& nudari incipit qui copiosus aduenerat. Ad rem pertinet nosse qualis ipse aduersarius vel eius comites optimatesque sint: utrum te ierat', an cauti, an audaces, an timidi,scientes artem
bellica, an ex usu temere pugnates: quae getes cu bis fortes, quae ignavae pugnauerint:nostra auxilia cuius fidei qualiuque sint viri v. quos illius animos corpi quos habeat noster exercitus,quae pars sibi magis victoriam repromittat. Huiusmodi enim cogitationibus virtus augetur, aut fragitur. Desperantibus aute crescit audacia adhortatione ducis, &11 nihil ipse timere videatur,crescit
animus,si ex insidiis vel occasione aliquid sortiter fecerit, si hostibus adueris
res coepe in euenire, si vel infirmiores aut minus armatos ex inimicis potuerit superare.Cauendu aute est ne dubitante aut formidante exercitu ad pugnam publicam aliquando producas .Interesst utrum tyrones an veteres milites habeas, utrum ante breue tepus in expeditionibus fuerint an annos aliquot in
pace durarint. Napro tyronibus acci plendi sunt, qui pugnare longo tempore desierunt Sed cu legiones,auxilia,vel equites ex diaersis aduenerint locis, dux optimus &separatim singulos numeros per tribunos electos quoruscitur industria,ad omnia genera exercere debet armoru: & pdst in unu collectos,quasi depugnaturos coctactu publico exercebit. Ipse sirpius tentabit quicquid a tis possit habere,quid virium,quemadmodu sibi ipsi cossentiant, utrum ad tubarum monita,aὰ 1 ignorum indicia,ad praecepta vel nutum suum diligenter
obtemperent. Si errant in aliquibus, exerceantur atque doceantur quam diu positar esse persecti. Si vero in campi cursione, in sagittando, in iaculando, in ordinanda acie ad plenum suerint eruditi, ne sic quidem temere occasione captata,ad publicam deducendi sunt pugnam, sed ante minoribus praeliis imbuendi. Dux itaque vigilans,sobrius, prudens tanquam de ciuili causa inter partes 1udicaturus, adhibito consitio, de suis & aduersarii copiis iudicet. Et si multis rebus superior inuenitur, opportunum sibi disserat inire confictum. Si vero aduersarium intelligit potiorem, certam em publicum vitet. Nam pauciores numero & inferiores viribus, superuentus de insidias facientes sub bonis ducibus reportauerunt saepe victoriam
106쪽
Quid oporteat fieri,siquis desuetum a pugna habeat exercitum vel tyronem. Cap. X. O Mnes artes omniaque opera quotidiano usu & iugi exercitatione prost. ciunt. Quὀdsi in paruis verum est,quato magis decet in maximis custo diri ξQvis autem dubitat arte bellica rebus omnibus esse potiorem , perquZ libertas retinetur,& dignitas prouinciae propagatur, re coseruatur imperi u Hac quodaretiistis doctrinis omnibus Lacedaemonij,postea coluere Romaani. Hanc sola hodie quoque Barbari putat essς seruanda.Cstera autem in hac arte cosistere omni aut per hac assequi se poste cosidunt. Haec dimicaturis est necessaria, per quam vita retineant, devictoriam cosequantur. Dux ergo cultatae potestatis insignia tribuuntur, cuius fidei atque virtuti possessorum sol tunae,tutela urbium, lus militum, reip. creditur gloria,no tantum pro uni
uerso exercitu, sed etia pro singulis colubernalib debet esse solicitus. Si quid enim illis eueniat in bello, & ipsius culpa&publica videtur iniuria. Ergo si tyronem, vel diu armis desuetum ducit exercitum, singularum legionum siue auxiliorum,necnoetia vexillationnm vires,animos .cdsuetudine,diligenter exploret Sciat etia si potest seri) nominatim quis comes, quis tribunus, quis somesticus,quis contubernalis,quantum possit in beso,autoritatemq; it maxima seueritate sumat,oes culpas militares legibus vindicet, nulli erratiucredatur ignoscere,in diuersis locis ex diuersis occasionibus Orm experimenta prςcipiat. His ut oportet)ita curatis . cum dijersi ad pr dadu securi oberrant hones, tunc probatos equites vel pedites cli tyronibus,aut inserioribus mittat,ut ex occasione fusis inimicis, & illis peritia, & reliquis crescat auda cia Ad transitus fluuioru ,ad prςcipitia motium ad syluaru angustias,asipa Iudum aut viarum difficultates,superuentus nullo sciente disponat, atq; iter
suum ita teperet, ut aut cibu capientes,aut dormienteS, aut Vacates certe,se
curos,inermes,discalciatos,districtis equis, nihil suspicates ipse paratus inuada quatenus in huiusmodi certaminibus sui fiducia colligant. Na qui ante
longu tempus,aut omnino nunqua videre homines vulnerari vel occidi , cuprimu aspexerint,perhorrescunt:& pauore confusi de fuga magis quam de stictu incipiut cogitare P terea, si excurrat aduersiarij, longo itinere fati gatos aggrediatur, & vltimus aut certe insperatus superueniat Eos etia gloge a suis aut pabuli aut praedς gratia comorantur,subi id occupet cu delectis. illa enim ante tentanda sunt quae si male cesserint,minus nocea': si bene, plurimu prosint Inter hostes discordiarum serere causas sapientis est ducas.Nulla enim , quis sit minima natio, citis potest ab aduersariis deleri, nisi propriss simultatibus seipsa consumpserat.Nam sic ciuile odium ad inimicorum perniciem praeceps est, ad utilitatem suae defensionis incautu Vnu illud in hoc optre presicadu est ut nemo desperet fieri poste quet facta sunt. Dicat aliquis Multi sunt anni,quibus nullus fossa,aggere, vallo masuru circudat exercitu. Respodebitur,si fuisset ista cautela nihil nocturni aut diurni supuent hostia Persarios cere potuisset.Perset imitates Romanos ductis fossis castra constituunt: α
107쪽
quia arenosa suntlpe omnia,saccos,quos inanes portaueratex pulveruleia quae ibi effoditur terra coplet,eorumq; cumulo aggere sacrat. Omnes ba bari cartis suis in orbe conexis ad similitudine castroru, securas a superuenie tibus exigui noctes.Veremur ne discere neqheamus, quet a nobis alij didic
rutὶ Haec ex usu libri R; discenda, quae antea seruabatur,sed omissa diu nemo qu siuit: a vigentib' pacis officiis,lcul aberat belloru necessitas. Sed ne impostibile videatur armoru disciplina,cuius usus intercidit,reparari posse,doceamur exeptis. Apud veteres res militaris in obliuionem si pi' veni sed a libris repetita est,postea ducu auctoritate firmata.Scipio Aphricanus sub aliis imperatorib' Hispanienses exercitus frequeter victos accepit: hos disciplinae regula custodit omni opere fossisq; factedis ita diligeter exercuit,ut diceret fodientes luto inquinari debere. qui saguine hostiu madere voluissent. Tum rvmi a. ipse denique Numatinos sic,capta ciuitate,' concremauit,ut nullus euaserit. Metellus in Aphriea Albino imperate subiugatu accepit exercitu, quem ita emendauit veteribus institutis,& disciplina maioru ,ut postea eos, a gbus subiugu missi fuerat,superaret. Cymbri quoque Cepionis & Manilij & Syllani
legiones inter Gallias deleverunt quarum reliquias clim C. Marius suscepisset,ita erudiuit scientia & arte pugnandi,ut innumerabile multitudinem nodi istiG solum Cymbroru, sed etia Teutonu &t Vmbrorum publico Marte deleret. Facilius autem est ad virtute instruere nouos milites greuocare perterritos.
ae ipso die procuranda sint vel agantur,quo publica
PRaemissis leuioribus artibus belli, ad publici conflictus incertum & fatalem diem nationibus ac populis, ratio disciplinae militaris inuitat. Na in m do. euentu aperti Martis victori ' plenitudo consistit. Hod ergo tempore tanto magis duces debent esse soliciti, quanto maior speratur diligentibus gloria,& maius periculu comitatur ignavos: in quo momento peritiae usus,pugna-di doctrina consiliumque dominatur. Veteribus si culis mos fui parco cibo curatos milites ad certamen educere, ut citatiores simpla redderet esca,&logiore cossictu no fatigarentur inedia.Praeterea obseruandum est praesenti
bus hostibus, siue ex castris siue ex civitate producas ad pr lium, ne dum per
angusta portarum particulatim procedat exercitus, a collectis 3c praeparatis debilitetur inimicis. Ideoque luidendu est,ut ante omnes milites egrediantur portas, & aciem prius costruant, quam hostis adueniat. Qv d si intra ciuitatem manentibus imparatis aduenerint, aut digeratur egressus aut certe dissimuletur: ut quum aduersarii insultare coeperint his quos non putat exi 'turos, cum ad praedam vel redeundu conuerterint animum,cum ordines soluerint,tunc illis stupentibus lectissimi quique prorumpant, & cofestim aggrediatur ignaros. Obseruatur autem ne longo spacio fatigentur milites,ne
lassos post cursum equos ad publicum praesum cogas:multum virium labo re itineris pugnaturuς amittit. Quid faciet qui ad aciem anhelus aduentat Hoc & veteres declinatiit re superiori nostra aetate, cum Romani duces per imperitiam non cauissent nequid amplius dicam exercitus perdiderunt Impar
108쪽
Impar enim conditio est, lassum cum requietos dantem cum alacri, currentem cum eo qui steterit inire conflictum.
Inuestigandum quid sentiant milites pugnaturi. Cap. xij. I Psa die qua certaturi sunt milites, quid sentiant diligenter conuenit explorare Nam formido vel fiducia ex vultra,verbis, incessu,motibus cernitur. Nec confidas satis, si tyro praeJium cupit inexpertis enim dulcis est pugna. Et noueris te oportere differre,si exercitati bellatores metuerint dimicare. Monitis tamen & oratione ducis exercitui virtus accrescit & animiIs principue si futuri certaminis talem acceperint rationem, qua speret se facile ad vi ctoriam peruenturos . Tunc inimicorum ignauia,vel error ostendendus est: vel si antea a nobis superati sunt, commemorandum. Dicenda etiam quibum militum mentes odio aduersatiorum,in iram,& indignationem moueatur. Animis pene omnium hominum hoc naturaliter euenit, Ut trepidet cum ad conflictum venerint. Sine dubio autem formidolosiores sunt, quorum mentes ipse confundit aspectus. Sed hoc remedio formido lenitur, si antequa di mices, frequeter exercitum tuum locis tutioribus ordines, unde & Videre hostem &agnoscere consuescat. Interdum audeat siquid ex occasione, aut sugent, aut interimant inimicos Inimicorum mores, aduersariorum arma equos recognoscant. Nam quae ex v I sunt, non timentur. aemadmodum idoneus locus eligatur ad pugnam. Cap. xiij. Bonum ducem convenat nosse magnam partem victoriς ipsum locum,in quo dimicandum est,possidere Elabora ergo, ut conserturus manu , primum auxilium capias ex loco, qui tanto utilior iudicatur,quato superior fuerit occupatus. Insubiectos enim vehementius tela descendunt,& maiore impetu obnitentes,pars altior pellit. RS aduerso nititur cliuo, luplex subit,&cum loco & cum hoste certamen . Sed illa distantia est, quod si de peditibus tuis victoriam speras contra equites hostium, loca asper inaequalia, motosa debes eligere. Si vero de equitibus tuis contra aduersariorum pedites victoriam quςcis, sequi debes paulo quidem editiora loca, sed plana atque paten tia,neque sylvis, neque paludibus impedita. emadmodum acies debeat ordinari,ut in con ictu reddatur inuicta. Cap. xiiij. ORdinaturus aciem Aia debet ante prospicere,solem, puluerem,& Vetu.
Na sol ante faciem eripit visum:ventus contrarius tua inflectit ac deprimit hostium adiuuat tela. Pulvis a fronte cogestus oculos implet & claudit Haec momento eo quo acies ordinatur etia imperiti vitare solet: sed duc1Ψuido cauendii est in futuria ne post paululia accedente die noceat solis mutata conuersio nec ventus aduersus hora solita eo pugnante nascatur.Ita ergo cos ituantur ordines ut hec post occipitium nostru sint,& si potest fieri aduersarioru impetat faciem .Acies dicitur exercitus instructus sos quq aduersum hostes
109쪽
hostes spectat. H c in publica pugna,si sapienter disponitur, plurimu iuvat:
si imperite, Quis optimi bellatores sint, mala ordinatione fraguntur. Instructionis lex est,ut in primo exercitati & veteres milites collocentur, quos antea principes vocabat. In secundo ordine circudati cataphractis sagittari j,&optimi in1lites cuspiculis vel laceis ordinetur, quos prius hastatos vocabat Singuli aute armati in direct ii ternos pedes inter se occupare consueuerunt, hoc est, in mille passibus miIle sexcenti sexaginta sex pedites ordinatur in l6gum ut nec acies interluceat,& spacium sit arma tractadi. Inter ordinem autem & ordine a tergo in latum sex pedes distare volueriit,ut haberet pugnates spacium accedendi atque recedendi:vehementius enim cum saltu cursu-q; tela mittutur. In his duobus ordinibus & qtate maturi,& usu c6fideles.&muniti grauioribus etiam armis collocantur Hi enim adinvicem muri, nec cedere,nec sequi aliquando cogendi sunt ne ordines turbent: sed venientes aduersarios excipere, & stando pugnandoq i, repellere vel fugare.Tertius ordo disponitur de armaturis velocissita is,de sagittarijs iuuenibus, de bonis iaculatoribus,quos antea ferentarios nominabat. Iartus item ordo costruitur de scutatis expeditissimis,de sagittarijs iunioribus,de his qui acriter verutis vel martiobarbulis quas plumbatas nominant)dimicant,qui dicebantur levis armatura. Scienduergo est,stantibus duobus primis ordinibus,tertium& quartum ordinem ad Puocandu cu missassibus & sagittis primo loco semper exire. QSod si hostes in fuga vertere potuerint, ipsi cu equitibus Psequutur. Si vero ab hostibus pulsi fuerit, redeunt ad prima & secundam aciem, &inter ipsos recipiunt se ad loca sua .Prima autem & secunda acies cum ad spathas & pila ut dicituro ventum suerit,totum sustinet bellum . In quarta acie ponebantur interdum carrobalislς manubalis ar1j,fundibulatores, raditores Fundibulatores sunt qui lapides fustibalis iaciunt.Fusti balus fustis est iggus pedibus 4 cui per mediu ligatur landa decorio: & utraq; manu impuliasus prope instar onagri dirigit saxa. Fuditores sunt qui fundis ex lino vel se iis factis has enim dic ut esse meliores)contorto circa caput brachio dirigui saxa. Quibus scuta deerant,sive lapidibus manu iactis,sive missilibus in hoc
ordine d1 micabant, quos accensos,tan qua iuniores & postea additos nominabant. Sextus ordo post omnes a sortissimis,& scutatis, & omni genere armorum munitis bellatoribus tenebatur, quos antiqui Triarios appellabant. Hi,ut requieti de integri acraus inuaderet hostes,post ultimas acies sedere c5sueuerant. Si quid enim primis ordinibus accidisset, de horum viribus reparationis spes tota pendebat. Ratio podismi quantum spacium in acie inter singulos homines in l5gii, vel inlatum inter singulos ordines debeat custodiri. Cap. X v. E Uplanato autem qualiter debeat instrui acies, nunc podismumesuraque ipsius ordinationis expona. In mille passibus capi, Una acies mille sexcentos sexaginta sex suscipit pedites: propterea quia singuli pugnatores ternos occupat pedes. aod si sex acies in mille passib capi volueris ordinare noue millia nogeti nonagitas ex pedites sui necessari j. Si aute in ternos ordies huc
110쪽
numeru volueris tendere,duo millia passula coprehendes. Sed melius est plures acies facere,, milites t spargere. Senos autem pedeS a tergo inter singu- En histas acies in latu diximus patere debere,& ipsi bellatores stantes singulos ob tinet pedes. IJeoque si sex acies ordinaueris,quadraginta & duos pedes inlatum,& mille passus in longum, 1 socio hominum tenebit exercitus . Si Ute in ternos ordinare volueris xi pedes in latum, & duo millia passuum inton, um, icio oo tenebit exercitus. Ad hanc rationem sue Loo Oo,sue yooco peitum fuerint iuxta mensuram podismi, sine aliqua dubitatione difficultatis poterunt ordinari, nec dux fallitur cum sciat qui locus quatos possit capere armatos. Denique si angustior locus sit, et multitudo sumciat,iam inde no uem vel amplius acies ordinari conuenit. Magis enim expedit, utcoferti pugnent,quam longius separati a suis. Nam si nimium fuerit acies attenuata, cito ab aduersarius facta impressione perrumpitur,lo nullum postea poterit esse remedium. Qui autem numeri in dextro cornu, qui in sinistro, qui an medio debeant ordinari vel iuxta dignitates eorum seruatur ex more,vel certe pro qualitate hostium commutatur. De equitibus ordinandis. Cap. xvj.
Constructa acie peditum,equites ponutur in cornibus, ita ut loricati omnes,& contati iuncti sint peditibus. Sagittar' autem,vel qui loricas nohabent longius evagentur A sortioribus nanq; equitibus, peditum protege da sint latera: & a velocioribus atq; expeditis, hos tum cornua perfindenda sunt atque turbanda. Scire dux debet cotra quos grumos, hoc est, globos hostium,quos equites oporteat ponere. Na nescio qua occulta ratione, immo pene diuina,alij contra alios dimicant melius:&qui fortiores vicerat, ab inferioribus saepe vincuntur. QAod si equites impares fuerint,more veterv v
iocissimi cum scutis leuibus pedites,ad hoc ipsum exercitati ijsdem miscendi sunt,quos expeditos velites nominabant. Quo facto quavis fortissimi ho- .stium venerint equites,tame aduersius mixtum agmen pares esse no possunt. Vnum hoc remedium duces veteres inuenerunt, ut assuefaceret iuuenes cur
rentes egregie, & inter binos equites,singulos ex his pedites collocarent, culeuioribus scutis gladijs,atque missilibus. De subsidijsquc post aciem collocantur. Cap. XVij. ς Ed optima ratio est, de ad victoria plurimu confert, ut lectissimos de peditibuS,equitibus,cu vicarijs,comitibus,tribunisq; vacatib habeat dux post aciem pr paratos: alios circa cornua, alios circa medita,ut sicubi hostis vehementer insistit, ne rupatur acies prouolent subitὁ,&sippleat loca: additavvirtute inimicoru audacia frangat. Hoc primi Lacones inueneria quos imitati sunt Carthaginenses, Romani postea ubiq; seruauerunt. Hac dispositione nulla melior inuenitur. Na duecta acies hoc solu agere debet si potest, Ut hostem repestat aut fundat. Si cuneus agendus sit, aut forfex, sussuos habere debes post aciem,de quibus cuneum aut forficem facias:si ducenda sit Serra. item ex abundatibus ducetur na si de loco suo ordinatum militem transferre coeperis, iuersa turbabis. Si globus hostium separatus, aut alam tua, aut