장음표시 사용
11쪽
De minima, quae in Euripidis Helena inesse Videtur, sententia et de universa Euripidis
L In diiudicanda quae proposita est tragoedia in utramque
partem peccatum est, quum alii, ut telandius, artungius, Firn haberus, nimis essus eam laudaverint, alii, Schlegetium dico, Gruppium, Bernhardyum, ieinium, nimis acriter fortasse vituperaverint. Quorum quidem iniquum iudicium ac nimis severum inde potissimum profluere videtur, quod aliud quiddam poetae propositum suisse hi viri docti statuerunt quam revera fuit. Nam quum illud, quod poeta spectavit, seu summa tragoediae sententia, quasi anima sit totum poematis corpus et singuIas eius partes sibi formans ac constituens, mutata ea sententia totum pariter iudicium mutari necesse est. In investiganda autem summa omnis Oirmatis sententia illud tenendum est, eam non a rebus exterioribus petitam in pus ipsum inferri deberi, sed ex eius summa ac ratione es liciendum esse, quam potissimum veritatem poeta illustrare voluerit. Quod ut neri possit, tota tragoedia quam brevissime videtur enarr3nda. 2. Prologum ipsa Helena recitat spectatores docet de terra, in qua tragoediae actio versatur, de Proteo rege illius terrae, nuperrime mortu eiusque liliis heoclymen et heonoa de sua ipsius et origine et fortuna Iunonem, dicit, venerem, Minervam de pulchritudine inter se certasse vicisse in eo certamine Venerem, quum Paridi arbitro Helenam promisisset uxorem Paridem autem, Spartam prosectum promissam hanc uxorem ut peteret, Iunonis fraude non ipsam Helenam, sed simulacrum tantum aere consectum secum asportasse. Sese ipsam a Mercurio, nube circumsusam, in Aegyptum translatam et Orte regis custodiae commissam esse, qui intactam Menela uxorem redderet uenelaum vero cum magno Graecorum exercitu ad repetendam uxorem rotam prosectum esse illudque bellum a Iove excitatum, quoaerram matrem onere mortalium levaret ). Nunc sese, quae coniuge, patria, quin etiam honesta fama privata, quam vicinnocens, attulerit causam, quare plurimis clarissimisque Graecorum et roianorum viris mors praematura fuerit obeunda, eo uno iam solatio vitam tolerare, quod a de promissum acceperit, maritum , patriam, honestam famam, omnia SeSe recuperaturam. Qua spe ductam ad sepulcrum Protei sese supplicem confugisse, ut heolymeni regis, qui Suum connubium appeteret, insidias effugeret s. v. 1-67').3. Acceditaeucer, qui a patre elamone repulsus, quod sine Aiace fratre rota redisset, novam patriam quaerens in Aegyp tum venit, ut heonoam, satidicam virginem, de itinere consulat Helenae tristissima nuntiat captam esse rotam, clarissimos Graecorum heroas mortem occubuisse Menelaum, domum nondum reversum, pro tortuo haberi Ledam matrem propter filiae infamiam sua sibi manu uiortem conscivisse Dioscuros ob ignominiam a sorore Helena illatam propria manu interemtos animum emasse Helenam ipsam omnibus Graecis maximo odio esse. Τum huic ipsi, quam non agnovit, propter animum in se benignum fausta, Helenae autem dira et perniciosa precans, iter institutum ut persequatur de sceni decedit. Iuni
t Achilles quomodo . . poetae obversari potuerit non vide ac V. 41. Ivωτυ et θείη τυ κρατιστο Ελλαῖος, cum Badhamo suppositicium esse cenSeo.
2 Numeri sunt editionis Naucrianae, Lips. 1854.
12쪽
vero Helena, quae coram Teucro animi dolorem dissimulaverat, gravissimas effodit querelas. Quibus excitatus chorus accurrit, ex seminis Graecis constans, Helenamque, tristissimo Τeucri nuntios lamentantem atque exclamantem post tot tantosque immeritos casus ac dolores, mortuo coniuge, ultimam iam periisse spem ac sibi mortem solam superesse Voluntariam -- prudenter erigit et consolatur, illud imprimis monens, ne nimis nuntii illius verbis credat, vatem potius heonoam de mariti sorte consulat. Quo chori consilio probato Omnes sese ad virginem illam conserunt. v. 68-385. 4. Brevi intervallo Menelaus in scenam inducitur. Per septem annos omnibus sere in maribus iactatus tum in axime prope ab Aegypto naufragium fecit. Navi perdita simulacrum Helenae quod Troia secum duxerat ac pro vera Helena habebat, spelunca abditum sociis, qui e naufragio pariter evaserant, custodiendum tradidi Ipse pannosus ut victum sibi sociisque qua
rat, ad regiam, quam videt, sese conser Sed ostium pulsantianus ianitrix respondet perquam importune in Aegyptum eum atque ad regis aedes venisse regis enim animum omnibus Graecis magnopere esse insensum: idque Helenae Τyndarei, Spartanorum regis, sive Iovis liliae, quae ante bellum rotanum in Aegrptum adducta esset, culpa esse factum. Quibus auditis Menelaus stupefactus relinquitur. Tandem sibi persuadere conatur, esse in Aegrpto quoque Spartam urbem, eiusque urbis Τyndareum regem, eiusque Tyndarei regis filiam Helenam, cui nulla tamen cum sua uxore, rota repetita, rati intercedat. Iam igitur iterum ad regiam se convertere instituit, quum chorus et post illum Helena incedit Laetis vaticiniis illius virginis, quam cum choro consultum ierat, erecta est. Menelaum adhuc vitam et prope esse et iamiam eum sese visuram Sse cognovit. Reditum autem in patriam nec virgo vaticinata nec ipsa ex ea exquirere ausa erat. Quae dum secum reputat, subito Menelaum animadvertit misero hominis habitu cultuque paulisper exte retur tum vero maritum agnoscens, laetabunda accurrit, ut eum amplectatur Menelaus autem quum certo sciat, uxorem sese Troia secum duxisse, sociorumque custodiae reliquisse, eam arcet, dubitans utrum haec in oculis posita an illa sociis commissa vera sit Helena, donec ipsa, quo maxime dubitationem
eius sublatum iri speraverat, eum prorsus repulit, admonendo scilicet, nomen quidem Helenae pluribus locis esse posse, veram Helenam uno tantum loco. Quare in qua nunc sum dubitatione, inquit Menelaus, illam veram uxorem habebo, pro qua ante Troiam tot tantosque perpessus sum labores valeas iamque miserrimam derelicturus est quum unus ex sociis illi occurrit nuntians, Helenam, quam custodiendam ipsis tradidisset, in coelum evolasse. Tum igitur Menelaus simulacro sese deceptum fuisse intelligit veramque uxorem maximo gaudi amplexatur.
5. Summo illo laetitiae ardore, qui quasi sponte in cantum
sese effuderat, paulatim sedato, tandem Helena quantum rex Theoclymen rege periculum marito sibique immineat, quamvis invita, monet. Unicam evadendi spem in heonoa regis Orore, positam esse. manc igitur virginem quam celerrime precibus aggrediendam esse, ut fratrem regem Menelai adventum celet
Properantibus illis occurritalieonoe, quae, quum preces benigne audierit, nihil sese fratri aperturam esse pollicetur ceterum ipsi cogitent, quomodo salutem petant Qua de re continuo inter Menelaum et Helenam deliberatur. Menelaus quum nihil sani in medium protulerit, i callida uxor hocce artilicium' proponit: ut miserrimam sorter effugiant, regem esse sallendum: idque fleri posse, si Menelaus, lacera et squalida veste indutus, comitem sese ipsius Menelai fuisse simulet atque dicat, ex naufragiose vix esse servatum, quo Menelaus ante ipsius oculos perierit Sese ipsam acerbissimum tum de mortuo marito Iuctum esse acturam ac regi, matrimonium iterum monenti, ita cessuram, si prius illum, qui fluctibus brutus sit,' sepelire et inserias in mare demittere sibi liceat: navi deinde, quam rex sit daturus, in Graeciam sese properaturos. Quo consilio probat Helena Menelaum, ut a vi regis tutus sit, ad Protei sepulcrum remanere iubet, ipsa unonem et Venerem deas precata, ut propitiae essent, in domum abit Chori deinde carmine Graecorum Troianorumque mala, Helenae simulacro allata,' deplorantur.
13쪽
Quid in fortuna casibusque hominum ad deos reserendum sit, quid non perobscurum esse Helenam ipsam, Iovis filiam, immerito mala fama violari Deorum tamen Verbum verum esse, it 50 et θεοῦ ἔπο ἀλαθὶ δευρου) insanos esse quotquot virtutis laudem bello comparent litesque mortalium hastis dirimant. Hac stultitia roianos periisse, quum verbis item componere licuisset. v. 625-1l64J. 6. Theoclymenus rex, a Venatu domum rediens, quum hominem Graecum furtim Aegyptum intrasse audierit eamque ad rem venisse suspicetur, ut Helenam sibi abduceret, gravissimas illi poenas minitatur. Sepulcrum deinde ab Helena relictum videns, magno timore assicitur, ne iam aufugerit. Nihilominus, ubi primum Helena pullata tonsoque capillo obviam veniens dominum eum salutavit, ubi multis cum Iacrimis ei narravit, o tem Menelai ab homine illo Graeco, ad tumulum sedente, sibi
esse nuntiatam, ubi novum cum e matrimonium non iam amplius recusavit - Theoclymenus, amore eius occaecatus, Omnem suspicionem facillime missam facit, omnia credit, Iibenter omnia concedit. Omnes deinde, ut comparent quae ad sepulturam Menelai necessaria videntur, intro abeunt Chorus carmine venustissimo Cereris dolorem depingit et iram, quam propter filiam, a Plutone sibi ereptam, conceperat narratque quomodo a Venere haec ira placata sit. v. 1165 1368.JI. Helena, e regia revertens, omnia prospere processisse choro nuntiat Theonoam, promissis stantem, nihil fratri aperuisse Menelaum vestibus et armis ornatum esse. A choro deinde petit, ut ipse quoque silentio et dissimulatione sese adiuvet. um Theoclymenus cum servis, qui res ad unus Menelai necessarias portant, prodiens rogat, ut ab aliis inserias patrari Helena patiatur, ipsa remaneat. Quod quum impetrare non potuerit, Helena hortante navem parari omnesque remiges Graeco illi homini, quem Menelai comitem habet, obedire iterum ac tertium apertis verbis iubet. Ipse, nullam prorsus in suspicionem vocatus, ut nuptiarum sollemnia epulasque praeparet quam splendidissimas, laeto animo sese accingit. Menelaus au-
tem Iovem, Optimum sapientissimum, obtestatus, ut se adiuvaret, cum uxore abit, ut in navem conscendant Chorus abeuntes
optimis minibus prosequitur lv. 1369-15 II.)8. in sinem iam tragoediae pervenimus. Nuntius ex remigibus illis Aegyptiis, qui Helenam comitati erant, accurrit regique stupefacto narrat, Helenam navi, quam ipse praebuerit, aufugisse Graecum enim illum hominem, qui Menelai mortem nuntiaverit, non comitem eius, sed ipsum fuisse Menelaum eoque artifici regem turpissime circumventum esse. Sibi autem dum navem deducerent atque adornarent, homines quosdam Graecos sese adiunxisse: quos Menelaum invitasse, ut secum sacra illa perlicerent. Sed ubi in altum perventum sit, homines illos promptis quos vestibus occuluissent gladiis remiges navis trucidasse: sese unum ex e numero mortem effugisse Menelaum vero cum uxore et sociis secundis ventis in Graeciam properare. Rex quum persequendo illos consequi se posse desperet, summo in heo-noam sororem furore exardescit. Omnem enim in illam culpam
confert Chorus eum retinere non potest atque ut sororem Occidat, iamiam decedit, quum Dioscuri, Helenae fratres, nube circumfusi, ex improviso apparent, regis furorem placant, Helenae sorori auxilium promittunt, ut tuta ac secura in patriam possit redire, quin etiam Iovis voluntate factum iri praedicant, ut ipsa post mortem dea a divinisque monoribus isoIatur, Menelaus autem in fortunatorum insulis sedem accipiat. v. 1512-1692.)9. Atque ut brevi totius tragoediae summam complectar, innocens mulier malis deae Veneris artissetis immerito patria, marito, honesta fama privatur. Id neri summus deorum, Iuppiter, ad tempus patitur, ut maiora quae in animo habet, perliciantur. Miseram tamen illam initio certiorem facit, pristinam felicitatem eam esse recuperaturam. Quam ad elicitatem sensim eam ac gradatim reducit, ita ut maritum, patriam, honestam famam deinceps recipiat, inimica autem deae Veneris consilia prorsus irrita evadant.
14쪽
i. uagna inter viros doctos et elegantes est dissensio de eo, quod in componenda hac fabula Euripides spectaverit. Qua de res levissime disputat Gruppius in libro. qui inscribitur: Ariadne de die tragische uns de Griechen. Berol. 834. Postquam enim Schlegetium vituperavit, quod mythi illius rue
Helenae simulacro Euripidem fecisset inventorem, qui Stesichorus esset, hoc dicit p. 397 sedan aber an man aucti asstuec de Euripides nichi χω Ieine missrathenste aeliten: es a vielmeli schoene ingellieite unx in Her erkennungs-scene Sogar, Was fellen St, einen anssu oon gemuelli unddies erkennun War es en haupisaeclilich, Warum tener sell- sanie stos ungeri dictiter Willhomine hiess. Haec verba poetam comicum significare videntur, quamquam ne comici quidem positae est, delectare tantum spectatorum animos rebus miris
atque improvisis, id quod Euripidi praecipue propositum fuisse Gruppius illo loco censet aragica autem gravitate eiusmodrconsilium solam delectationem spectans prorsus est indignum. Neque ad probandam Gruppi sententiam asserri potest id, quod
Omnes sere uripidi exprobrant, saepissime eum theatrum esso adulatum. Nam etiamsi concedendum esset, aequo magis eum spectatorum plausum aptasse, longe tamen abesset, ut totam tragoediam eo potissimum consilio composuisse videretur. Quod
quidem Euripidem deliquisse eo etiam minus credibile est, quod philosophiae hic poeta ita deditus suit, ut praecepta philosophica omnibus sere tragoediis intexuerit aut clamquam materiam subiecerit, in suo iure scenae philosophus appellatus sit.' Itaque ne in hac quidem tragoedia omnem philosophiam
deesse puto. 3 ὁ ἐπὶ σκηυῆς Ηιλόσοφος Euseb. pr. evang. I 0, p. 296 3L
Aeschin. c. im. 15l; - Aristoph. Nub. 379. -
a Aliter do sententia huius sabulae artungius iudicat
In libro enim, quem inscripsit Euripides restitutus, sive scriptorum Euripidis ingeniique censura IIamburgii 1843 44ὶ hoc disserit vol. II p. 32l: quod Stesichori inventum multis nominibus gratum nostro conveniensque esse visum est. Nam quum probrosos esse roicae Helenae mores cum Stesichoro iudicaret, tum exemplar proponi venustissimae eiusdemque probissimae mulieris et utile et iucundum esse ducebat. Et solam eam venustatem quae cum probitate iuncta esset, veram esse censebat venustatem, illam alteram autem Speciem inane , qua deceptos Graecos roianosque decem annorum proeliis laboribusque toleratis nihil actos esse commodi praeter virtutis exercitationem. Itaque Menelaum quum antea salsa venustatis specie delectatus esset, ubi veram aspexisset, statim illam omisisse et hanc amplexum esse et tum demum liberatum erroribus beatum fuisse. Venustatem igitur, quae virtute sit destituta, salsam esse hominesque reddere infelices, venustatem autem, quae cum probitate coniuncta sit, Veram esse eamque solam
homines reddere posse beatos, poeta hac fabula, utinariungi ovidetur, docere voluit. Falsam venustatem vana illa Helenae imagine, quae rotam ducitur, veram autem ipsa Helena, quae in Aegypto servatur, signisicari apparet. Videamus igitur, quinam in hac tragoedia salsa illa venustate i. e. simulacro Helenae reddantur infelices. - Graeci, dixerit quispiam, Τroianique. - Sed neque nominatim Graecorum Τroianorumque labores hac sabula tractantur, neque si tractarentur, ex improba illa venustate possent derivari Paris enim mulierem vel castissimam si rapuisset invitam ac vi secum traxisset, nonne idem illud bellum Troianum exarde. scere potuisset At Menelai labores erroresque ex improbitate Τroicae illius Helenae orti sunt. At iidem, credo, suissent belli labores, si pro fideli uxore suissent tolerandi. Non igitur improbitas raptae mulieris, sed rapta mulier bellum Troianum omnesque, quae illud secutae sunt miserias excitavit. Neque magis intelligo, venustatem cum virtute coniunctam, Lis veram Helenam Menelaum statim erroribus liberasse ac beatui reddi disse, cui, agnita in Aegypto vera uxore, plurima etiam maxima-
15쪽
que pericula imminuisse videamus. - fortasse exteriorem Hariungius nec felicitatem intellexit nec infelicitatem immo vero animum ac mentem vera venustate expleri, salsa autem, i e improbae mulieris pulchritudine non satiari, id fortasse Hartun-gius putat hac tragoedia proponi. - Sed ubinam poeta dicit, Menelaum Helena illa, rota repetita, non beatum fuisse Τ ubinam sunt, quae Hariungius legisse videtur: Menelaus ubi primum veram Helenam aspexisset, illam salsam eum statim
omisisse, hanc Veram esse amplexum Prorsus contraria invenio illa, quam rota secum duxit, salsa Helena maxime contentus, nullis verae uxoris argumentis precibusque commoVetur.
cf. v. 550-590. - Quid igitur eiusmodi tragoediae inesse Hamtungius vidit A vero dicere voluit, si non propterea quod
simulacrum seu salsam haberet venustatem, at dum haberet, adversa Menelaum usum esse fortuna ac si non propterea quod veram ac probam invenisset uxorem, at postquam invenisset, in patriam tandem eum esse restitutum postulavitque ut ea, quae Sol tempore coniunxit poeta, tamquam interiori quodam nexu coniuncta accipiantur Hoc si postulat, nimium profecto postulat. - Denique recte si Hariungius disputasset, vel ipsa tragoediae inscriptio alia esse neque Helena, sed uenelaus primas partes agere debuisset. - Sed vereor, ne diutius in refutanda hac sententia commoratus sim, quam postea auctor ipse si non reiecisse at immutasse videtur.3 in editione enim Helenae, quam postea consecit, Euripides Helena, griechiscli mi metrisclier ebersetetvng, Lipsiae 185l compositam esse hanc tragoediam censet, ut Iovis silia ab adulterio purgaretur. Dicit enim p. 6 is Euripides, in dessenauge sicli de meriti des menschen ediglic nach de tugendhestimm te, urtheille eber die roische Helene strenge ais Homer: si Warolim de veraclitun und des abscheu's uer-dig in derselben eis erechien lim aut Menelaus ver-aechtIich, en e denarie erregie, um die hebrecheri Wie-der u bekommen, nichi, um te u uechtigen .... solite also dies heide personen ais heroen und abhoemmiinge desaeus die linen ebuebrende eliren geniessen, so mussien linen
andere gesinnunge undisndere thaten, at die gemoehnlichesage ueberileserte, uniergelegi erden und das eschielit inde vorilegende tragoedie. Assentitur igitur artungius viro clarissimo, Schlegetio, qui multo antea eandem sere sententiam professus est Sed ne illam quidem sententiam probandam esse puto. Defendi hac quidem tragoedia ac purgari Helenam ab adulterio, sane concedendum est neque quemquam, qui vel primoribus, ut dicunt, labris hanc sabulam gustavit, id effugere potest Sed non sequitur, ut id ipsum praecipue, ne dicam solum poetae propositum uerit. Quod quominus statuamus, ipsius fabulae et oeconomia, quam dicunt, is universa ratione videtur prohiberi: oeconomia quidem, quia, quoniam in medio iam poemate Helena a marito agnoscitur, reliqua et maior tragoediae pars inde a v. 700 usque ad finem, v. 1690 omnino supervacanea esset Neque minus universa tragoediae ratio Hariungi sententiae repugnat De mala enim Helenae fama non ita poeta loquitur, ut flagitii illius, quod filiae Jovis iniuste imputetur, dedecus primo loco collocet. Non iterum
ac tertium praedicat, Helenam, utpote Iovis filiam, peccare non potuisse, sed eam non peccasse et tamen ab hominibus in culpa haberi, ut spectatorum animos ad Olendum eius casum commoveat, nonnunquam admonet Quare non defendere Helenam, sed commiserari videtur. 4. Sed fortasse putaverit aliquis, Hariungit sententiam paulum si amplifices ac non id solum poetae propositum fuisse dicas, ut a crimine adulterii Helenam liberaret, sed etiam, ut in contrariam partem eam celebraret alteramque Penelopen constantia deque erga maritum insignem depingeret, facillime hanc, quam ex tragoediae oeconomia et universa eius ratione indicavimus dissicultatem sublatum iri. Quod si feceris, non iam supe vacaneam et inutilem suturam alteram tragoediae partem, sed prorsus necessariam, eam scilicet ad rem, ut ΤheocIymeni amore insidiisque Helenae constantia probetur atque id ipsum universa quoque tragoediae ratione essectum iri, qua quidem Helena, quamvis miserrime merit mala fama violata, nihilominus dicatur virtutis viam non deseruisse. - Sed ne huic quidem sen-
16쪽
tentiae assentimur. Resellitur enim vel ipso tragoediae argumento. Neque enim ad eam rem mira illa et tam violenta sabulae immutatione opus erat, quam ne ab Euripide quidem sine gravi causa admissam esse arbitror. Nonne multo et facilius et pulchrius Helenae virtutem celebrare poterat odia illam mythi formam recipiens, qua vi abrepta esse Helena dicitur nonne minus Euripides spectatorum animos offendisset, si ita cum Ηο-
mero discrepasset, ut Helenam Troiae retentam summa constantia Paridis promissa lingeret repudiantem omnibusque vexationibus ac tormentis sortiter resistentem donec a marito ex incendio Troiae magna cum gloria erepta esset ac liberata Sed ne universa quidem tragoediae ratio eam sententiam videtur praebere Helenae enim vexationes, quae ex heoclymeni amore oriuntur, indicantur quidem, sed non oculis spectatorum proponuntur. Neque Theoclymenum ipsum videmus instantem et blanditiis minisque urgentem Levius omnino illa res attingitur, quam ut universam tragoediam ad eam referri nobis quis persuadeat. Tum vero, constantiam Helenae ac sortitudinem lcelebrare voluisset poeta, ita secundum regulas artis rem debuisset instituere, ut Helena adversarium superaret, non effugeret. d. Ipsius igitur tragoediae oeconomia, quam dicunt, et universa ratione illa Schlegelii Hariungitque sententia refellitur: causis autem aliunde petitis quomodo possit probari, non video. Nam quod ex celeberrima illa Stesichori palinodia Euripides stibulae argumentum sumpsit, inde, credo, non emcitur, idem quod Stesichoro, qui quidem Helenam sese defendere velle disertis verbis dicit, docendum propositum fuisse uripidi. Quibus igitur causis poetam commotum esse censes, ut ab adulterii crimine Helenam Iiberaret populine studio a multa alia populus eaque maiora deorum heroumque, quos colebat, agitia audire et tolerare consueverat. Qua igitur re commotus est Τ-at profecto sua ipsius dixerit quispiam, proba ac candida natura, quoniam saepissime in mythos minus honestos invectus est At quomodo- ut id iam concedamus, quamquam dubium est, utruna renngendos, quos reprehendit, mythos an reiiciendos esse putaverit Qquomodo dico, fieri poterat, ut quibus vitiis Iovis
ntiam in Helena purgasset, iis ipsis paucos post annos' inisoreste rursus eam macularet Iam vero ut non Herculem aut Apollinem aut quemvis alium deorum, ed hanc potissimum sibi deam minorum, ut dicunt, gentium purgandam deligeret, qua tandem ratione potuit adduci Ac si revera Helenam, Iovis filiam, ab adulterii crimine liberare voluit, quoumdo potuit Iovis patris eiusmodi agili in mac eadem tragoedia narrare' Quomodo denique poeta ille gloriae plaususque, ut omnes critici conclamant, tam cupidus oblivisci potuit, Helenam et Menelaum, . quos ab omni crimine purgare instituerat, Spartiatas esse ideoque apud Athenienses minus probatos quomodo eo potissimum tempore tantis honoribus Lacedaemonios extollere potuit acta est enim Helena ' Olymp. 9l 4. a. 12. a Chr.' tempore belli Peloponnesiaci, quum post funestam expeditionem in Siciliam actam capta a Lacedaemoniis Decelea omnes Athenienses maximo odio in cillos exarsissent. - Itaque te causis quidem aliunde petitis probari videtur Helenae bonam famam hac tragoedia restituere, positae praecipue Tuisse propositum. 6. Atque ut paucis complectar, celebratur sane Helenaesides sed non ita, ut id maxime poeta sibi proposuisse videatur Jovis certe Ita ab Opprobriis liberatur, sed ne id quidem
maxime spectavit poeta. Hoc potius eum docere voluisse puto: iustum ac sapientem deum gubernare mundum hominumque sortes moderari posse id quidem fieri, ut summus deorum vel optimos homines aliquamdiu atque ad certam quandam rem magnos labores calamitatesque sustinere patiatur nunquam vero, ut saluti eorum non prospiciat tandemque ad pristinam felicitatem eos reducat. - Hanc potissimum esse Helenae Eu-n Helenam ' docuisse poetam Olymp. I, 4. a. 4I2. a Chr. n. p te ex schol Aristoph. Av. 347. hesm. 1012. an. 53 cf. Herm. praesp. VII; Orestis ' autem fabulam actam esse Olymp. 92 4. a. 408 a Chr. n. docet Eurip. schol. Or. 36l. 760. 1678 cf. Berct. l. l. p. 404. . Cf. Supr.
17쪽
ripideae summam sententiam et ipsius tragoediae oeconomia indicat, quum ita solum una evadat sabula ac connexa, et universa philosophandi ratio, cui addictus suit poeta, comprobat.
i. Ipse iam tragoediae prologus poetae sententiam nobis aperit. Mulierem ante oculos habemus adversae fortunae nuctibus paene obrutam mirantibus nobis, quonam flagitio hanc tantam illa mulier poenam meruerit, poeta nihil refert, quod ab illa commissum ac tanta castigatione dignum sit. Immo vero artificiis deae in miseriam coniecta est. Quid igitur nonne indignatione et misericordia abrepti exclamabimus: ludibrio ergo ut dii nos habeant nati sumus nullusne igitur deus exstat, qui hominum sortes cum iustitia et sapientia regat ac moderetur - Α exstat, inquit poeta, summus ille deus sinit Iuppiter illo quidem iniuste Helenam a Venere vexari: sed nonne statim miserae promisit, pristinam felicitatem eam esse recuperaturamq) Iam vero hac tragoedia ostendetur, quomodo de auctore Helena prosperam fortunam bonamque famam recuperet, inimica autem dea, quae heoclymeni amore etiam nunc Helenam retinere studeat, prorsus eludatur. 2. Primum igitur poeta, ut quasi sintdamentum tragoediae iaciat et rem, quam postea dissolvat, quam maxime tamquam complicet, tristissimis eucri nuntiis Helenam ad summam miseriam pervenire facit. Iam perditam esse causam putas Helena ipsa saluti suae desperat sed tunc deus exsistit, qui omnia mala gradatim ab ea avertit Chorus enim, qui dei quodammodo in antiquis tragoediis partes agit, Helenae, mortem sibi quaerenti, spem assert eique persuadet, ut ex Theonoa, Virgine an
tissima, Menelai sortem exquira Hunc adhuc vivere virgo illa nuntiat. Deo duce Menelaus naufragio facto in Aegyptum dela-
tus in conspectum uxoris venit et ab ea agnoscitur. Ut ipso Veram uxorem eamque innocentem agnoseat, id quoque dei opera efficitur, qui simulacrum illud interea abstulit Plurimum igitur Helena iam est assecuta maritum recepit, suam ipsius ei innocentiam probavit. Qua de causa actionis, ut ita dicam, cu sum paulisper poeta sistit et quid ipse sentiat, per senem illum Menelai comitem aperit occultum esse de animum rationesque, quibus agat, intellectu dissicillimas sed multos post labores felicem sinem eum adducere neque ex vatibus deorum voluntatem esse exquirendam prudentiam ac consilium Optimum esse vatem iis igitur utendum esse. Quod idem in reliqua sabulae parte observari videmus, ubi plurimum quidem de auxilium prodest, sed et ipsa sibi Helena consulit. 3. Artificium enim, quo ex Aegypto sugere possint, ab ipsa invenitur ad elicem vero exitum P d divino quodam auxilio perducitur, primum quidem quod L 2onoe virgo quum patris suique ipsius tum dei gratia ratrem Menelai adventum celat: deinde quod regis mens insano Helenae amore ita erat Occaecata, ut imprudenter Helenae eiusque marito sugiendi viam patefaceret. Excitaverat autem dementem illum cupiditatis ardorem ipsa Venus, amoris dea, ut Helena in Aegypto retineretur; ex quo summa quadam ac divina iustitia factum est, ut quae in miserias Helenam coniecerat, ea in pristinam felicitatem illam restituere quasi cogeretur. Denique summus deorum navigantibus secundum ventum deosque maritimos Castorem et Pollucem mittit, qui non modo salvos illos ac tutos patriae reddant, sed etiam divinam gloriam promittant ' Itaque animis placatis abimus, quum infestam deam deceptam viderimus ac victam, miseros illos homines in pristinam felicitatem restitutos.
18쪽
4 Sed ne chori quidem carmina a summa illa, quae proposita est, tragoediae sententia aliena sunt. Quae etiamsi aliena essent, tamen sententia nostra refutari non videretur, quum minus arcte apud Euripidem illa carmina cum sabula ipsa connexa esse inter omnes criticos constet. Sed in hac tragoedia res non ita est: omnia carmina in sententiam propositam optime quadrant. Primum enim carmen, quod ab Helena et choro invicem cantatur sv 179-25l 329 386), hoc spectat, ut Helenae animus erigatur ipsaque ut de Menelai sorte virginem satidicam consulat impellatur Carminis quod sequitur u Il06sqq. priore stropha et antistropha Helenae,aroianorum, Achaeorum calamitates deplorantur. Altera autem stropha et antistropha chorus exponit, quid de miseriis illis sentiat in varia hominum fortuna quid deus essecerit, permiserit, quid contra deorum voluntatem factum sit, recte semper discernere perdissicile videri in omnibus autem fortunae fluctibus dei verbum semper esse verum ac iustam causam bene semper evenire Brevi denique interiecto diverbi illud sequitur carmen, quod omnibus sere criticisa fabula alienum et aliunde petitum videtur. Sed ita sese rem habere, equidem non arbitror. Describitur enim carmine illo pulcherrimo Cereris ira hominibus perniciosa ipsisque diis molesta. Quisnam igitur hanc iram excitavit Venus hoc fecit, quum Plutonem, Proserpinae eum amore inflammans, impulit, ut matri eam abriperet. Quis vero hanc iram placavit Eadem illa Venus una cum Musis et Gratiis iratam deam lenivit. Nonne optime ergo carmen hoc summae totius tragoediae sententiae accommodatum est nonne in universa sabula Venus omnis calamitatis causa est ac sons Sane est, et hic quoque, ut prospera redintegretur fortuna, ipsa, ut iam diximus, adiuvat. - Est quidem obscurum hoc carmen et reconditum et quasi umbra quadam velatur. Sed ita fortasse haec res explicari potest, ut chorum tecte locutum esse statuas, ne regi, qui prope ortasse delitesceret, suspicionem moveret praesertim quum etiam in diverbio, quod Menelaus et Helena paulo ante habent, eiusmodi simulatio inveniatur. Iam ultimum carmen restat, quo chorus Helenam et Menelaum, navi soluta in patriam tendentes, amore et desiderio prosequitur precaturque, ut bonam dii navigationem concedant. 'l
i. Sententiam, quam in hac tragoedia inesse statuimus, indole quoque poetae ac philosophandi ratione comprobari putamus. Fuit enim Euripides moribus severis et ad investigandas rerum causas rationesque maxime intentus. Cuius et mentem ossendebat et animum angebat, bonos quidem homines magnisque virtutibus praeditos non ea, quam meruerant felicitate frui, sed vel maximis saepe miseriis torqueri malos vero non modo non castigari, sed etiam plurimis saepe fortunae donis cumulari. Ac tantopere haec eum res tandebat, ut deos esse bonos et iustos sapientiaque divina hominum fortunam regi, nonnumquam negaret. Neque minus menti et cogitationi eius repugnabat, caeco casu hominum sortes atque universum mundum gubernari atque in animo eius penitus infixum inhaerebat magnum quoddam desiderium nullis rerum iniquitatibus exstinctum, quo paternum quendam deorum erga homines amorem tamquam suo iure postulabat. Unde orta est illa animi conditio inter anxietatem et siduciam fluctuans, qua usque ad extremam senectutem hic poeta laborasse videtur Nam in omnibus eius sabulis quae ad ' Vv. li 3 sqq. ἔ- θεος η μη θεος ' ὁ μεσου, τις ρη τ' ἐρευ-vήσας poeta μακρότατο περας ευρεῖ, οῦ -VV. H8sqq. οὐδ' ἔχω l etizo σαρες, o et Toτ ει βροτοῖς τὸ θεω ἔπος ἀλαθὲς ευρου.
quam ris sententiam propositam confirment, recurrere non libet quum
de fide h. l. a Naucri nuper iniecta sit dubitatio, illisque facile carere
19쪽
nos pervenerunt, hanc animi assectionem aut disertis verbis expressam aut certe nonnullis locis indicatam habes ). In sine autem vitae, quum nihil certi tot tamque diligentibus investigationibus invenisset, hoc sibi persuadere studuit - id quod
Baccharum sabula docet optimum esse ut homines, quum neque certi quidquam invenire queant nec carere rebus divinis, quibus animus in miseriis erigatur, patrium deorum cultum sustineant et in eo acquiescant.
2. Egregie de hac poetae assectione Bemhardyus disserit, cuius praeclara verba transcribere liceat: cs Part. Il. Ol. II. p. 380 de laus undisvsgan merisclilicher geschiche sand er Euripides nichi in inhian mi iugen und stoemmigkeit: eriistlic beschaestigi ilin alter de gweisel, te die moralische
is eine stet tenden de Euripides darin legi de dichlerserhabenhei und tragis cherae ali die manche schwaeche
3. In hanc clarissimi viri sententiam oleinius in libro, qui inscribitur: eschichte de drama'. Leipeti l 865 vehemen-
ter invectus est. Quod quo iure secerit, non satis intelligo. Nam Omnibus sere, quae ad nos pervenerunt sabulis Euripides docere sibi proposuit, qua ratione res humanae cum divina iustitia congruant, ita ut verissime possis hac in re continuum poetae a uri sum sistet tendenχ tribuere. Neque tamen omnibus tragoediis consilium illud assequitur: ac ne Bernhardyus quidem, ut arbitror, hoc voluit contendere. In aliquibus enim tragoediis plane desperasse videtur Euripides, propositum ullo modo sese assequi posse deorumque iniustitiam aut aperte increpat aut certe tecte reprehendit. Exempla habes Andromachen' et Hippolytum. Prior enim tragoedia eoptolemi nece linitur tam subdole ac nefarie illata, ut nemo animo non horreat. Nihilominus Thetis de Neoptolemi interfectorem non modo non castigat, sed etiam omnia comprobat, quae facta sunt. Item Hippolytus, qui propter Dianae cultum ac venerationem animique, ut apertis verbis dicitur, generositatem l 390:
rime occumbit, ab illa dea non defenditur. Neque deae Veneris facinus ullo modo castigatur, nisi sorte illis verbis, quibus Diana Veneri ultionem minitatur l420 sqq. iustitiae satisfactum esse credas. In aliis autem tragoediis discrepantiam illam, quae inter sortem hominis eiusque virtutem nonnunquam intercedere videtur, aliquo tamen modo mitigare studet et explicare, ut in -Τroadibus , ubi crudelissimis victoribus poenae in posterum illos mansurae a Cassandra praedicantur. In plurimis vero sabulis etiam apertius studuit probare, res humanas cum divina iustitia congruere, ut in Icestide, done Iph. Taurica Helena, in quibus homines virtute praediti multos post abores meritis tandem praemiis ornantur ut in Hecuba, Electra, in quibus homines iniusti ac selerati paene miro quodam modo iustis poenis assiciuntur.
20쪽
3. 4. Iedlertiae repetiue iis e cierius hauritur.
l. Restat, ut de sententiae, quam in Euripidis Helena inesse
cognovimus, vi ac gravitate pauca dicenda videantur. Hoc quidem neminem negaturum esse puto, sententiam hanc a deo sapienti et iusto omnia gubernari ac bonos quidem praemiis tandem ornari, malos vero castigari vere esse excelsam et valde dignam, quae a poeta nani arte illustretur. Itaque apud omnes, quotquot unquam fuerunt, poetas tragicos hanc sententiam variis quidem et plurimis formis expressam deprehendas, praecipue apud Aeschylum, cuius omnes, quae exstant tragoediae ex hac sententia pendent deinde apud Sophoclem, cuius in memoriam revoces Oedipum Coloneum, praeclarissimam illam tragoediam extrema senectute a poeta compositam, qua Oedipum in priore eiusdem nominis tragoedia summo dedecore pertum, sublevat et ad praeclarum exitum perducit Omnes denique tragoediae ut huic potissimum sententiae tamquam undamento innitantur, artis scenicae natura videtur requirere. Ut enim ex aeterna illa et summa iustitia, quae bonos remunerat, malos castigat, Omnis vitae honestas pendet, ita aeternam hanc summae iustitiae legem omnem dirigere tragoediam, ut liberae actionis tamquam simulacrum prorsus necesse est. Quodsi Euripides apertius hanc sententiam in Helena ' docet, laudandus totius quam vituperandus esse videtur. β 2. Sed est tamen in hac tragoedia, quod propositae sententiae minus videatur convenire qui enim deorum auxili servantur, parum videntur diis dere. Ac ne ipsa quidem Helena
magnam deorum fiduciam prae se fert. Initio quidem tragoediae Iovis promisso sese credere profitetur sed paulo post tristi Teucri nuntio audito, omni abiecta fiducia sibi ipsa mortem
inferre parat Preces illa quidem ad deos mittit ), sed ne in his
quidem ullam spei signisscationem reperias piam vero deorum fiduciam frustra quaeras. - ui tamen animi status propositae sententiae revera non adversatur Antiquitatis enim rationem si habueris, prosectum eum esse intelliges ex universa antiquitatis religione, qua timere potius quam amare deos, homines docebantur. Atque etiam Euripidis illa animi fluctuali hac in re alicuius momenti fuisse videtur. Non enim persuasum habens, divina providentia omnia gubernari, sed cupiens magis, ita sese rem
habere, ad componendas tragoedias potuit accedere. - Berctatam quidnam de summa huius tragoediae sententia senserit, equidem ex magnificis eius verbis: .,nuechternheit iner eichten d gedetate romantia' intelligere non potui.