Pontificale in usum ecclesiae mediolanensis : necnon Ordines ambrosiani ex codibus saecc. IX-XV

141쪽

APPENDI

ORDINES PRO CONSECRATIONE O EORUM.

PRAENOTANDUM.

Ordinem Ambrosianum in chri Smatis consecratione et Sanctorum oleorum benedictione editurus haud dictiteor non levem isticultatem quae ex discrepantia ordini nostri cum antiquis Ordinibus Romanis occurrit eius rationem reddere Primu aggrediar quam vi doctioribus, ex gr. Histortis, ' d. om. Pag. 7 Ct SC . . crbcVI, semim. I, P. 2 et Seqq. necnon uratorio Aufiq. n. AEPi f. I , col. 80 2 ritus nostri diversitas innotesceret ex antiquioribus codd. et maXime ex Beroldo nostro. Rem pro modulo meo tentabo Sapientioribus reliquens de mea sententia iudicium et in primis nonnulla adnotabo e veteri ecclesiastica disciplina. Saeculo V saltem incipiente, benedictioni Sanctorum oleorum et prosecto chrismatis nullam diem statam ii Xamque fuisse, ConStat excan. XX Concilii Tolemni I an. OOὶ ubi inter alia dicitur vi Epi- SCOPO Sane certum Si quod Omni tempore licet chrisma conficere. x Porro mos deinde invaluit ut duinta xat in coena Domini cum oleis catechumenorum et infirmorum, chrisma conficeretur, non modo apud Graecos sed apud Latinos uti constat e Sacramentariis Gelasiano et Gregoriano, et antiqui Asimi Romanis ordinibus sed deinde etiam ex Patribus morem hunc Concilia saec. VIII et X statuerunt, uti constat ex Conc Meldensi an, o an Ai Nemo sanctum ChriSma, nisi in V seria majori Septimanae, idest in coena, quae Specialiter appellatur

142쪽

04 APPENDI AD PONTIFICALE SAEC. IX. dominica conficere Praesumat, et e canone Concit Aquisgranensi infra citandi. Huic posteriori institutioni ratio tribui debet varietatum liturgiarum Ambrosianae O Romanae observari enim potest in similibus liturgia nostra a Romana ii serre tantum in hiS, quae recentioris, Saltem post saec. V sunt institutionis. Ex Conciliis adhuc adverte quod licet interdicatur presbyteris chrismatis benedictio, tamen de validitate anteactae benedictionis nullum movetur dubium ut notat Calaianus ita Ponti . ovi. p. III, tit. IU, Q III n. XI , et quamvis aliquando commendetur Episcopis benedictio oleorum cathecum enorum et infirmorum, nulla tamen censura fit presbyteris pro usurpatione hujusmodi benedictioni I). Haec advertenda curavi, quia codice rituale Ecclesiae nostrae, exhibent formulas in casu necessitati pro benedictione olei, tum ad in endum instrvmm, tum ad afec memina faciendum et haec γostrema legitur in ipso Rituali edito n. 56O. aevo S. Caroli Semper adhibito ). Non ut in praesenti disciplina novam quoad materiam Validam Sacramentorum Proseram sententiam haec notavi. Sed ut Suppeditarem argumenta ad Statuendam concordiam antiquae disciplinae Ecclesiae Mediolanensis cum illa aliarum ecclesiarum. His praenotatis ipsi ordine ambrosiani attendi debent. Benedicti olei infirmorum, tuae tamen in I Ordine e Missali Heriberti deest in II Ordine Beroldiano, sicuti in Romano, undem locum obtinet in anone ante verba Per quem hac omnia. dum C Contra sacri chrismatis et olei catechumenorum benedictiones ante Canonem

Canones num tuam de Olei catectum tenoruin i, nodiction ali episcopo sa-cion in o luuntur: Cur opiscopi eandem una sacro Chri qmate iani ita initio DCrax Obant 'Si romemorentur ritus solemnes bal tismatis ipsoru nutu Catechumenorum scrutinia rinci Haliter ad seis V po Semlum pertinuisso nulla ori disti cultas et i livium Orit luini utrius tuo olei hono lictio una simul Oro at Opiscopo, qui uti uni lue in eodem incramento ad hil ere Chohat. a Post Ordi nona II. O lis tosino Amhrosianae Ritualibus sacramentorum, nonnulla formula harum Ono lictionuni odor curavi ad Oml,londam huius argumenti notitiani.

143쪽

ORDINES PRO CONSECRATIONE OLEOR 95

ordine diverso perficiuntur. HujuSmodi convenientia CX una parte, et diScrepantia e altera cum Romano, prosecto innuunt o ritu non uno eodemque tempore sui SSe ab I S mutuatOS. Et revera, apud auctore nullus invenitur canon, qui ante IX Saeculum: benedictionem olei infirmorum uti privativam Episcoporum declaret, quamVi in Sacramentariis Gelasiano et Gregoriano inter ritus Missae Chrismatis iam recenSitam reperies immo libri rituales ambrosiani iam id notavi in etiam recentiores ut ita dicam, idest Saec XIII et XIV ante ritum pro positione manualm riper Drfrmoram Xibent fenedictionem olei ad

liceret hunc benedictioni olei infirmorum ritum accessisse MisSae seriae V tardius illis pro chrismate et oleo catechumenorum Certe POSt mortem Heriberti. Sed ante aevum Beroldi, quando nempe in universa Ecclesia haec disciplina vulgari coepit de qua luculentum habemus teStimonium Circa an Io 89 6onizonis Placentini Episc. Libeli de Sacram Migne . 15O P. 86). 4 Hoc oleum infirmorum omni tem pore inter MisSarum Solemnia a preSbyteri in eo loco ubi sic legitur: Per quem haec omnia bona crea Solebat ConSCCrari. Nunc vero a Solis episcopis in eodem loco MiSSae in coena Domini ConSecratur, proindeque e ipsis ordinibus Romani locum in Canon eundem apud noS

Attamen ex cap. XXIX Co=rc. Prov. Mediolanen. H. 237, Ottone Archiepiscopo celebrati, Suspicari potest num benedictio olei infirmorum in provincia nostra Saec XIII privativa epi Scoporum oret enit Siti verba Item praecipimus in virtute obedientiae et obtestatione

divini judicii universis et singulis Episcopi noStrae ProVintiae, C alicui religioso clerico vel saeculari dent vel clari faciant chrisma.

oleum Sanctum, nec eo recipiant ad ordinOS, Vel publice ad celebran- dum Missam, absque literi commendatitiis dioeceSanorum Suorum. Modo rationem inquirere oportet cur ambroSianae benedictione Chrismati et olei catechumenorum diverso ordine atque in Romano ritu perficiantUr.

Ex allatis ab initio liquet disciplinam benedicendi . Chrisma seria in coena Domini ortum habuisse saeculo I et V Sed Si inspiciam hi Vetere Codd. missate EccleSiae noStrae, qui antiqui SSimis Cum Leoniano et Gelasiano conveniunt, nullum in hac seria vestigium reperitur Missae Chrismatis immo, una tantum habetur MiSS in Ve Speris, quemadmodum in primitiva institutione hujus seriae, ut resert

Cobi documeiatum . . . infirmi, oleo, quod ab episcopis benedicitur, a presbyteri S ungi debent. CO/lc. Aquita raucuSD I an. 36, cap. II, C. VIII et Ut Senae in anno cle S in quinta seria, cluae est in Coena Domini, unctio sancti olei in tuo Sal- Vatio infirmorum creditur, per omne Civitate ab EPiSCOPO non negligntur ...

144쪽

96 APPENDI AD PONTIFICALE SAEC. IX. et unctioni consecratio competenti hora id est post Nonam, Se cundum statuta Patrum fiat prosecto ergo benedictio chrismatis et olei catechumenorum in hac Missa ante aevum Chisii invecta est, statim ac hi ritus ad hanc diem, utpote propriam, SSignari Coeperimi. Id vincunt ipsae benedictionum treces I Ordinis nostri alio su in in ipso vulvato Ordine Romano Servatae a Gelasiano diversae nec is Suna locum Sacramentari Gelasiani tenentes. Et cum minime dici possit quod prioribus Ecclesiae Saeculis nullae pro hujusmodi benedictionibus haberentur preCOS airmarem Gelasium ipsum antiquas sorinulas, vel alia a Sui deceSSOribu res OrmataS, in novam a Se CompoSi tam Missam Chrismalem una una benedictione olli infirmorum induxisse. Nemo mirabitur hanc nostram opinionem, Si advertat quantum ipsa Ecclesia nostra antiquitatum tena fuerit ut scite quoad Missae Ca-nonem demonstra fit eruditissimus o f. A. Ceriani Nofina Limr- De Ambrosiana aut saec. XI Iedium mediolani, IS95. Sed adhuc restat investigare cur ad oblationem et non potiti alio loco Missae benedictiones chrismatis et olei perficiantur. Facile me expedirem Justiniani Sententia si Non omnium, quae a majoribuS noStris tradita Sunt, ratio inquiri oportet , Sed rationem aliquam proseram desumptam ab ipso ritu quo acri olei offeruntur ad altare cum enim Solemniter olea Proserrentur cum pane et vino quemadmodiam et nunc Servatur non est improbabile, quod epiSCOPUS, ne Canon Cna, qui Semper ut Praecipua par Mi Ssae habitus est, deinde intermitteret, ea benedicero ante praefationem, id est oblatis pane et vino ad sacrificium , quod tunc temporis breviter fiebat, scilicet ad canticum o erforium cum thurificatione et oratione Super oblata, quemadmodum in Beroldo legitur insuper ipsa benedictio quae oratione et praefatione constat, Suadere potuit ut hoc in loco poneretur, ubilaro ConSecratione ani et vini exitur Similis praefatio, quae apud Gerber p. 73, inScribitur Sescunda contralatio. De ceteris vero Solemnitatibus, quae salvo hoc ordine primitivo, accesserunt mutuatae a Romanis ordinibus, modo nobis non est pertractandum. Sed ne taceam quidquam ad veterem nostram discipli

4 II nec iam scrii Sera in Cum rae manibus obvenerunt Nota f. I. Dici Doctoris Collogii Ambrosi alii, luribus volumi ilibus Contentae iii Bilii Anabros. si /ι. S. I se i l.) ille nullia e nuc torii us assim Oil CSSit . iunctui eis favent solitentiis, i rae rtim in totis ad formula Consecrationis Oleorum cxtantes in Missali ambrosiatio-monastico iii nibliotii. Cleri ad . Alexan- trum iii Columna noreomi asservato. Hoc Missala ad saec. IX, Peritorum Senioni in Orti iure cluet ClisClulum: si iae iii Coclem extant clivolsae lectiones suis locis notulatur.

145쪽

ORDO EX CODICE HERIBERTI ARCHIEPISCOPI 0

ID ORDO

EX CODICE HERIBERTI ARCHIEPISCOPI )FERIA U IN COENA DOMINI

AD MISSA M.

Orat, in Silper sopIlIIGII. I. Concede nobis, omnipoten DeuS Ut, sicut in passione sua Dominus noster hesu Christus diversa utrisque intulit stipendia meritorum ita ablato a nobis Vetustati er

Cocle iste est iuris Capituli Metropolitani Mediolanen. Signatus, olim Ioa, nunc MASale Ambros Saec X, quam Vi ad Saec XI pertinere pateat e sorma Characterum, iudici peritorum, et e perpetua ejusdem Capituli traditione, quae codicem veluti Missat Archiepiscopi Heriberti semper habuit. Eundem ordinem in Missa ser. V in coena Domini exhibet Missat Saec. IX, DerVome' l. eccl. S. Alexandri in Columna, cuiu apographia SaeC. XVII inter SS. Bibl. Ambros. si n. S. IU, I extat. HivorsiuS, Ord Kom. P. O et Seq. et Ger-ber onum Lis Alcm. t. Ι, P. 2 et Seqq., Xhibent et ipsi orationes ambrosianas in ChriSmati et Oleorum ConSecratione Sed ordinem nostrum cum Gelasiano et Gregoriano Confundunt, quin possibile evadat ad fidem codicum ab ipsis in Spectorum genuinum ambroSianum Ordinem restituere hinc mihi uicit lectorem ad OSdem remittere opportunis, ut hucu Sque ConSuevi, indicationibus adiectis. a. Gel. 559 75), iam. 253, Men. 65, Gerb. 78.

146쪽

98 APPENDI AI PONTIFICALE SAEC. IX.

Pitiationis effectum t. sicut in Passione sua Ihesu. Chri stus Dominus noster dixersa utri S UC intulit stipendix meritorum: ita mobis. ablato vetustati S errorC rQSurrectioni Ssuae gratiam largiatur. qui CC Um. 3. Ipse tibi, quaeSUmUS, Domine SanctC, Pater Omnipotens Deus. Racrificium noStrum reddat acceptum, qui discipuli sui in sui commemoratione hoc fieri hodierna tra ditione. monstravit: qui tecum vivit.

RENEDICTIO IJRISMAE.

. t nanim CS at tu Con Cordos si atres Larissimi Dei Patris omnipotentis auxilium misericordia deprecemur ut hoc unguentum quo in regali loria POphalu Cius vestiendus est. caelesti bono lictione. Virtuti A SURO Vigor COri roboret et tegmine tu plebs in Cternum benedicta tu ea tur Praestant Domino nostr Ili CSu Christo qui cum ipso

et Spiritu sancto vivit et regnat PC Omnia SICCUla SACCU-lorum. Amcu. Dominus Obi SCUID. 2 Pra fagio chrismac. 5. Vere quia dignum et tu Stum CSt, aequilin et Salu

tare : Nos tibi semper hic et ubique gratias agere, domi

147쪽

I ORDO EX CODICE HERIRERTI ARCHIEPISCOPI 09mine fiat haec creatura iam chrisma ut habeatur ut Chri Sma,

' Forma crucis. y Signum frontis, ' Sacri titulus bellatoris.

In hoc Chrismate mulceatur auditus purificetur Visus, do-rntUS SURVCScat, Saporetur gustus, tactus in Trinitate sit solidus ut talibus stipendiis Domini milites decorati, atque ambroseo rore madidi imperanti Serviant, non Suadenti et signati hoc Chrismate sancto signis ori esse mereantur Caelestes, per Christum Dominum nostrum. Per quem in CStatem tuam laudant Angeli venerantur Archangeli Throni, Dominationes Virtutes Principatus, et Pote State adorant quem o Cherubim et Seraphim socia exultatione concelebrant Cum quibus et nostras voce ut ama iitti iubeas QPrecamur, SVP-plici consessione dicentes: Sanctus, Sanctus sic).

BENEDICTIO OLEI.

6. Deus, sacramenti huius in Ventor atque dispositor, os qui praesentis liquoris pinguedine beatorum confirmasti Cor-POra Cordaque pontificum qui in lac creatura excellentis nobilitatem mominis ut se in eo. Christo. faceres indi di Sti qua mitentes aes delibutos antistite. iussisti partici-Pibu anteferri lignum aestiman Clementum. NU, in no Iocentiae et Variarum tribueretur forma Virtutum Con Cede, Ut

infusione sancti Spiritus olim tibi placitam praesentis olei Confirmes mobilitesque substantiam: ut quicquid ex eo inhumano genere tactum fuerit ad naturam transeat O Su-Pernam me aliquid sibi post unctionem ae ius Vindicet o 3sti antiquus sed doleat se tes . beatae luius propugnationi addictum et facis oleo vetusti furori Comprimi Superbia ingemiscat per Dominum nostrum Ihesum Christum filium tuum . qui tecum vivit et re nat Deu in uni

148쪽

io APPENDI AD PONTIFICALE SAEC. IXtate eiusdem Spiritu sancti per omnia saecula saeculorum.

7. Dominus vobiscum. Et Cum Spiritu tuo. Sursum corda Habemus ad Dominum. Gratias agamus Domino Deo nostro. Dignum et iu

stum St.

Vere quia dignum et iustum CSt AC UUm Ct Alutare, Nos tibi semper hic et ubique gratias agere. 'Om in Sancte, Pater Omnipoten R. aeternes Deus, Per Christum Dominum 1 o OStrum qui Cum Deus esset in Caelis, ad delenda hominum peccata descendit in terras et qui humanum genti Venerat liberare tamquam Obnoxius debitor inlicito pretio dominus a servo distrahitur et qui Angelos iudicat in hominis est iudicio constitutus, ut hominem, quem pSe fecerat, de morte

1 liberaret. Et ideo cum Angelis. )

8. Communicantes et diem Sacrati SSimum Celebrantes, quo traditus est Dominus noster Iesu Christus. Tu nos Domine, participes Filii tui tu consortes regni tui, tu incola pa- et radisi tu Angelorum comites esse iussisti si tamen inlaesa et intemerata fide Caelestis militiae sacramenta servamus. Haud quid desperare de tua misericordia possumus, qui tantum munus accepimus ut talem tibi hostiam offerre mereremur, Corpus Scilicet it sanguinem Domini nostri Ihesu Christi , Oui se pro mundi redemptione piae illi ac venorandae tradidit passioni Oui sormam sacrificii a itis perennis insti tuenS, hostiam se primus optulit et primus docuit os serri. Sed et memoriam venerantes in primis glorioSae semper

7. Gerb. 73. ' De partibus Conanuinibus Otri ropriis canonis ni ius Missae seriae V in Coena Dontini, erudite disseruit o. f. . Ceriani Notitia itur . A/λibros. P. I et seq. quena Portet adire, ne lector decipiatur argumentis a Muratorio Lituri: Rona. I 3 Ct Seqq. nilnti S.

149쪽

I ORDO EX CODICE HERI PERTI ARCHIEPISCOPI

Virginis Mariae genitricis Dei ac Domini nostri Ihesii Chri

sti, sed et beati AR imorum apostolortim it maribrum tu Ortim

Petri Et Pauli

Jacobi Johannis

Jacobi

Phylippi

Bartholomet Mathei Symonis

aurentii

4 politi

Vincentii Cornelii Cypriani Clementis Grisogoni Johanni SIEt Pauli

Et Damiani Apollinaris Vitalis Nagarii Et Celsi Protasti Victori SNaboris Felicis Kalymerii Materni Eustorgii Dionisii Ambrosii Simpliciani Martini Eusebii Hylarii Is Iulii Si restris i Satyri

Et omnium Sanctorum tuorum, quorum meriti PrecibUS UCCOn CedAS; Ut in omnibus protectionis tuae muniamur UXilio, per Christum Dominum noStrtim. 9. Hanc igitur oblationem, quam tibi offerimus ob memieiunii coenae dominicae in qua Dominus noster hostis Christus filius tuus in novo te tamento sacrificandi ritum instituit, dum panem a vinum quod Melchisedech in praefiguratione futuri mysterii sacerdos optulerat, in AC rament imSU corporis et sanguinis transformavit Celebranda, URC-SUmUS, Domine, placatus intende ut per multa Curricula annorum salvi et incolumes munera nostra tibi Domino mereamur offerre : mesque Ostros in tua ac disponaS, at UC ab aeterna nos damnatione aeripi. OL in lectorum thi Ortim so

150쪽

1oI APPENDI AD PONTIFICALE SAEC. IX. iubeas grege numerari per Christum Dominum nostrum. Ouam Oblationem quam pietati tuae si erimu S. u. Deus, in omnibus quaesumus ' Benedictam J Scriptam ratam a

tionabilem acceptabilemque sacere digneris ut nobis corpUSs et sanguis fiat dilectissimi Filii tui Domini autem Dei nostri Ihesu Christi. Oui pridie quam pro nostr et innitim salute Pateretur hoc est hodierna die discumbens in medio discipulorum suorum et accipiens panem elevavit oculos ad caelos, ad te Deum Patrem suum omnipotentem, tibi gratiasio C ens, ' Benedixit fregit deditque discipulis suis dicens ad

eos: Accipite et manducat ex hoc omnes. Hoc est enim Corpus meum. Simili modo postquam coenatum CSt accipiens Calicem elevavit oculos ad caelos ad te Deum Patrem suum

omnipotentem item tibi gratia agens Benedixit. tradiditi discipulis suis dicens ad eos Accipit et bibite e eo omnes Hic est enim ali sanguinis mei novi et aeterni testamenti. mysterium fidei, qui pro vobis et pro multis effundetur in

remi SAionem Occatorum Mandans quo tu et licens ad eos: Haec quotienscumque seceriti in meam conantem Orationem a facietis, mortem meam praeclicabitis, OSurrectionem meam annuntiabitis, adventum meum sperabitis, donec iterum de caelis veniam ad vos. Haec facimus, haec celebramUS, UR, Domine. Praecepta servantes et ad communionem inviolabilem cito ipsum quod corpus Domini sumimus mortem a dominicam nuntiamus. Tuum Cro est, omni PotCn Pater. mittere nunc nobis nigenitum Pilium tuum quom non quaerontibus Ponto misisti: tui. Cum si ipse immensus tinaestimabilis Deum quoque e te immensum et inaestimabilem Conuisti ita cuium passione aedemptionem tu mani3o eneri tribuisti ejus nunc Orseu tribun ad Sa item, Creundem Christum Dominum nostrum. io. ' luem haec Omnia, Domine, semper bona

io Gerb. 75 Nullam Code X habet hoc in loco orationem Pro