Quintilianum eloquentiae fontem

23쪽

ABIVS Quintilianus Victorio Salutem .ESaptasti quotidiano cHuicio ut libros quos

ad Marcellum meum de institutione oratoria scripseramnam emittere inciperem. Nam ipse eos nondum opinabar fatis maturauisse: qbus

componendis ut scis paulo plus Q biennium: tot alioquin negociis districtus impendi. quod tempus non tam stilo q inquisitioni instituti operis prope infiniti Sc legedis auctoribus qfunt innumerabiles datum est. Usus deinde Horatii consilio qui in arte poetica sua

det ne praecipitetur editio nonumqa prematur in annum: dabam iis octii: ut refrigerato inuetioniS amore diligetius repetitos tanqlector perpenderem. Sed si tantopere efflagitantur q tu affirmas permittamus uela uentis: oc oram soluentibus bene precemur. Multum aut in tua quoq; fide ac diligentia positum est: ut in manus hominum qemendatissiani uentant.

Rimo prooemium. Secudo qummodum prima elementa tradeda sint . Tertio utrum utilius domi an in scholis erui diatur. Quarto qua ratione in paruis ingenia dignoscans: dc quae tradeda ssint. Quito de gramaticae. Sexto de officio gramatici. Septimo an oratori futuro necessaria sit pluttii artigm scietia. Octauo de musicie. Nono de geometria. Decimo de pri mi pronunciationis dc gestiis institutione. Undecimo an plura eodem tempore doceti prima aetas possit.

Prooemium

io' impetratam studiis meis quietem: qUam per. XX. anos erudiendis iuuenibus impederam: cum a me quidam fami liariter postularct: ut aliquid de r5ne d 1cendi c6ponerem: diu sum equidem reluctatus: l auctores utriusq= linguae clarissimos no ignorabar multa quae ad hoc opus prinere diligetissime scripta posteris reliqsse. Sed qua ego ex causa faciliorem mihi ueniam meae deprecationis arbitrabar fore: hac accendebant illi magis: q, inter diuersas opiniones priorum 8c quasdam etiam inter se eduarias difficilis esset elect1o: ut mihi si non inueniendi noua: at certae

24쪽

1udicadi de ueteribus iniungere laborem non iniuste uiderene: Quavi,

autem non tam me uinceret praestandi quod exigebatur fidutia si nega di uerecundia: latius se tamen aperiente materia plus il imponebatur onetis spote fuscaepi: simul ut pleniori obseqo demererer amatissimos mei simul ne uulgare uiam ingressus alleis demum uestigiis insis se.

Nam Ceteri fere qui arte orandi l1tteris tradiderunt ita sint exorsi ci asi perfectis omni alio genere doctrinae summam in eloquentiae ma mimponerent: iue contemnetes tane parua quae prius discimus Bitina: siue no ad futi pertinere officium opinati: quando diuiste Ffessio murces esset: seu i proximum uero nullam ingenii sperarites graria, cares dese necessarias pcul tame ab ostentatioepo itas ut operum fastigia spectaritur. Latent fundameta. Ego cum eX1stimem nihil arci ora&riae alienum: sine quo fieri non posse oratorem fatendum est: nec ad ullius rei fumam: nisi praecedetibus initiis perueniri ad maiora illa : sed quae si negligas no fit maioribus locus:demittere me n6 recusabo: nec Miterq fi mihi tradatur educandus orator: studia eius formare ab 1fantia in cipia. Quod opus Marcelle Victori t1bi dicamus: quem cii am 3 1thunobIs: tum examiO littera' amore flagrantem: no Ppter haec modo eqsint magna: dignissimum hoc mutuae inter nos caritatis pignore iudica bamus: sed i erudiendo nato tuo cuius prima aetas manifestum iter ad ingenii lumen ost endit: n5 inutiles fore libri uidebantur: quos ab ipssis dioedi uelut in cunabul1s per omes quae m6 aliqd oratori futuro c6ferat artes ad lummam eius operis perducere destinabamus: atq; eo magis lduo iam sub nomie meo libri ferebatur artis rhetoricae: neq; edici a me:

neq; in hoc comparati . Nanq) alterum sermonem per biduum habito Pueri qbus id praestabatur excaeperant: alterum pluribus fae diebus illunotado consequi potuerant: intercaeptu boni iuuenes uel nimiu amates mei temerario edit1onis honore uulgauerat. Quare in his quoq; libris erunt eadem aliqua multa mu tata : plurima adiecta: omnia uero ciso sitiora. et quam nos poterimus elaborata. Oratorem autem istituimus

illum perfectum qui esse nisi uir bonus non potest: ideoq; non dicedi

modo eximiam in eo facultate: sed omis an1mi uirtutes exigimus. Neqr

enim hoc concesserim ratione rectae honestieq uitae ut quida putau ut ad ph6s relegadam: in uir ille uere ciuilis & publica F priuatarumqrreru administrati51 acc6modatus: q regere c6siliis urbes :fudare legibus remedare iudiciis possit :n6 alius sit Psecto Q orator. Quare ta&si me fateor usuru quibusdam: quae ph6F libris c6tinet: tame ea iure uereqrc6tenderim esse operis nil : propriel ad arte oratoriam pertinere: an si frequentissime: de iusticia: fortitudine: teperatia. caetetist similibus sit

25쪽

diiserenduin :oc adeo ut uix ulla possit causa reperiri inquano aliqua quaestio ex his incidat: eat omnia Inuentione atqr elocutione fini ex plicanda: dubitabitur ubicunq; uis ingenii Sc copia dicendi postulatur: ibi partes oratoris esse praecipuas fuerutq; haec ut Cicero aptis lime cola ligit: queadmodum iunci a natura: sic Osticio quo ψ copulata: ut udem sapientes atq; eloquentes haberent. Scidit deitide te studHi atqr inertia factu eis ut artes ei te plures uiderent. Nd ut primum lingua esse coepi cin quaestu inititutumq; eloquentiae bonis male uti r curam morum quid1ferci habebantur reliquerunt. Ea uero destituta infirmioribus Ingeni is uelut praedae fuit: inde quidem contempto benedicendi labore aci Ior mandos animos : statuendaS J uitae leges regresti parcem quidem podio rem : 1 diuidi polsoc retinuerunt : nomen tamen tibi Insolentillimum arrogauerunt: uc Oli sapientiae studiosi uocarent. Quod neq= summi Impera Ores: neq; inc6sitIIS rerum maximaF ac LotIUS adminia tracio nerei. p. praeclarui imo uersari sibi une taedicare fiat ausia facere enim optiaq .pniittere maluerunt: ac ueterii quidem sapientiae professoru multosta tionesta praecaepisse: S ut praecaeperunt etiam vixille facile c6cesserim: ITO tr 13 uero temporibus sub hoc nomie maxima in plerisq; uitia latu cI. C. Non enim uirtute ac studiis ut haberet philosophi laborabat: Ceduultu de tristitiam Sc dissentietem a caeteris habitum pessimis moribus praetendebant. Nunc autem quae uelut propria phiae asseruntur passim traciamus omneS. QUIS enin1 no inde iusto aequo ac bono modo: non S uir pessimus loquitur. quis non etiam rustico F aliqua de causis natura libus quaerit. Nam uerborii proprietas ac differetia olbus Q sermonem curae habent: deb&eflec6munis. Sed ea S sc15 optime 5 eloquetur Ora

tor: Q ssi fuiss& aliquando pfectus non a ph6F s nolis uirtutis praecaepta

peterent. Nunc necesse ad eos aliquando auectores recurrere:qui deserta ut dixi parte Oratoriae artis meliorem praesertim occupaverun oc uelut nostrum reposcerem 6 ut nos IliOF utamur inuentis: ted ut Ilios alienis usos esse doceamus. Sit igitur Orator uir talis qualis ueres apiens appe

lati possit: nec moribus modo pse mis: nam id mea quide opinione Qq sint qui dissentiant fatis non est : sed etiam scientia Zc omni facultate dicendi: qualis adhuc fortasse nemo fuerit. Sed non 1deo minus nobis ad famam tendendii est: quod fecerunt plerit ueterum: qui ct ii adduquene sapiente repertum putabat: praecaepta tame sapientiae tradideir. Nam est certe aliquid c6sumata eloquetia neq; ad eam puenire natura humani ingenii Phibet: quod si non contingat: altius tamen Ibunt qui ad summa nitentur: q qui praesumpta desperatione quo uelint evadedi

Prinus circa ima substiterit. quo magis 1 petrada uenia erit: ssi ne mInora

26쪽

qtiide illa ueF operi quod istituimus necessaria praetcribo. Na liber pri/mus ea quae sui ante officium rhetoris continebit iecudo prima apud metore eiemesa :& quae de ipsa rhetoricae subst intia quaerutur tractabi mus. Quinq; deinceps inuetionuna &huic dispositio subtuset . Quat, tuor elocutiontain cuius piem memoria ac J,nunciatio uentui dabiitur. Viius accedet In quo nobis orator ipse informadus est: ut Q mores eius quae in suscipiendis: discendis : agendis causis ratio: quod eloquentiae genus: quis agedi debeat esse finis: quae post fine studia: quatum nostra ualebit infirmitas disseremus. His omnibus admiscebit ut quisqa locus pollulabit docedi ratio : quae non eodi modo scietia: qbus quide nomenaicis dederiit studiosos instruat. Et ut sic dixerim ius ipsum rhetorices Interp retatur: sed alere facudia: uires augere eloquentiae possit . Na ple rucJr nudae illae artes nimia subtilitatis affect15efragunt atqr cocidunt. uicqd est in oratione generosius:& omne sucu ingem1 bibunt: ossa detegunt quae ut esse oc astringi neruis suis deb& : sic corpore operieda

sint. Ideoq; nos no particula illassicut pleriq;: sed quicqd utile ad institu

endum oratore putabamus in hos. xii libros cotulimus breuiter omnia

demonstrado. Na si quatum de quaq; re dici potest Psequamur: finis operis no replet . Illud tame in primis testandu est: nihil praecepta attarΓes ualere nisi adiuuate natura. Quapropter ei cui deerit Ingentia: nomagis haec scripta sunt: q de agro' cultu sterilibus terris. Sut oc alia 1n

genita cuiq; aarumcta: vox: latus patiens laboris: ualitudo: constantia: aecor: quae si modica otia defut: ut bona et1a ingemi studiique corrumpant . Sicut et haec ipsa

fine doctore perito studio pertinaci scribedi: legendi: dicedi multa et c6, tinua exercitatione per se nihil pro sui. Quemadmodum prima elementa tradenda sunt.

lGit nato tilio pater spe de illo primu qoptima capiat: ita diligeri

tior a pricipiis fiet. falsa eni est querella paucissim1s homibus uim percip:endi quae tradantur esse concessa: plerosq; uero laborem ac tem pora tarditate ingenii perdere . Nam contra plures reperias faciles in excogitando dc aci discendu promptos. Quippe id e homini naturale: ac sicut aues aduolatum: equi ad cursum: ad scaeuitiam ferae gignu turrita nobis propria est metis agitatio atqr solertia: unde origo animi caelestis credit. hebetes uero oc indociles no magis secudu natura hominis edultq prodigiosa corpora m Hstris insignia. Sed hi pauci admodii fuerulargumetum quod in pueris elucet: spes plurimo F: quaecu emorieaetatem amfestum est non natura defecisse: sed curam . praestat tamen ingenio alius alium concedo sed plus efficiat aut minus: nemo tamen repitur: ptigerunt: possut ratioe ampliaria sed nonnunq

27쪽

sit stud1o nihil consecutus. Haec quippe Ptinus ut erit parens sactus

acrem qmaici. e curam spei fiatUri OratoriS impendat. Ante omnia ne stituitiosus sermo nutricibus: quas si fieri posset sapietes Chrysippus opta Uit: certe quantum reS Pateret optimas eligi uoluit. Et morum quidem in his haud dubie prior ratio e. Recte tamen etia loquantur: haS primit audio puer harum uerba effingere imitado Conabitur. Et natura tena. cissimi sumus eorta: quae rudibus annis percipimus: Ut sapor quo notia imbuas durat nec lanarii colores: quibus fimp ex ille candor mutatuscit elui possut. Et haec ipsa magis pertinaciter haeret quae deteriora fui. Nam bona facile mutantur an peius: Nam quando in bonum Uerteris uilla. Non assuescat ergo nedum infans quide est sermoni qui dedisce dus fit. In parentibus uero qplurimLi esse eruditionis Optauerim. Verii nec de patribus latum loquor: nam GracchOF eloquellae multum con tulisse accepimus Cornelia matrem: cuius doctissimus sermo i posteros quoque est epistolis traditus. Et Laelii filia reddidisse i loquenao pater iaci eloquent 1am elegantiorem dicitur. Et Quinti Hortensii filiae oratio apud triumuiros habita legitur: non tantu In sexus honore. Nec tamen ii quibus discere ipsis non contig t: minorem curam docedi liberos lia

beant: sed sint propter hoc ipsum ad caetera magis diligetes. De puer sinter quos educabis ille huic spe1 destinatus id e quod de nutricibus di istum fit. De pedagogis hoc amplius ut aut fit eruditi plane qprimum esse curam uelim: aut se non esse eruditos sciant. Nihil enim peius estiis qui paulum aliquid ultra primas litteras progressi falsa sibi scientiae

persuasionem imbuerunt. Nam de cedere praecipiendi peritis indignat: dc uelut iure quodam potestatis qua sere hoc hom1num genus inPUme scit: imperio fiatqr interim scaeuientes stultitiam suam perdocent. Nec minUs error eo noctic moribUs: 1qde Leonides Alexandri pedagogus: ut a babiloio Diogene traditur: quibusdam eum uicias imbuit: qtiae ro bustum quoq; dc maximii rege ab illa institutione puerili sui prosecuta.

Si cui multa uideor eχ1gere: cogitet oratorem institui rem arduam etiam

cum e1 formudo nihil defuerit: praeterea plura ac difficiliora superesse. na 5 stidio perpetuo oc praestantissimis praeceptoribus oc pluribus disci plinis opus est. Qitapropter praecipienda sunt optima: quae si quis gra

uabitu tan5 rat1oni defuerit: sed homini. Si tamen no continget qUales maXIe ueli nutrices pueros habere pedagogus at unus certe fit assiduus dicendi non imperitus: qu1 siqua erunt ab his praesente alumno dicta uitiose corrigat protinus: nec insidere1lli sinat: δum tamen intelligatur

id quod ptius dixti bonum esse hoc remediu. A sermone graeco puerum incipere malo: quia latinus qpluribus in usu est: vel nobis nolentibus

28쪽

se perhibet: simul ira disciplinis quoqr graecis prius 1 stituendus est: ude

Sc nostrae fluxerunt: non tamen hoc adeo superstitiose uel1 fieri: ut diatantum loquatur graece aut discat: sicut plerisque moris est . Haec enim accedunt di Oris plurima uitia in peregrinum sonum corrupti: 5 sermo nis: cui cu graecae figurae assidua cosuetudine haeserunt: in diuersa quoq;. loquedi ratione pertinacissime durat. Non longe ital latina subsequi debent:& cito pariter ire: Ita fi&: ut cum aequali cura lingua utraq tueri coeperimus neutra alteri officiat . Quidam litteris instruendos qui mi nores septe annis esset no putaueit: l 1lla primum aetas 5c intellectu disciplinarum capere & laborem pati possit. In qua sententia Hesioduesse plurimi tradunt: qui ante gramaticum Aristophanem fuertit . Nais primus in quo libro scriptu hoc inuenitur negauites te huius poetae . Sed alii quoq; auectores inter quos Eratosthenes idem

praeceperunt. Melius autem qui nullum tempus uacare cura uolunt ut ChrylippUS . nam Is quis nutricibus triennium dederit: tamen ab illis quoq; Iani formandam qoptimis institutis mentem infantiu iudicat. Cur aute no pertineat ad litteraS aetas quae ad mores iam pertinet: neq; ignoro toto illo de quo loquor tempore uix tantum essici quantum c6

ferre unus postea possit annus. Sed tamen mihi qui id senserunt uide tur non ta discetibus in hac parte qdocetibus pepercisse. Quid melius alioquin facient ex quo loqui poterunt: faciat enim aliquid necesse est: aut cur hoc quatullincunq; est usq; ad septe anos lucrum fast1diamus Nam certe qualibet parii fit: quod contulerit aetas prior. Maiora tamealiqua discet puer eo ipso anno quo minora didicissoc : hoc p singulos

annOS prorogatum in fumam proficit: 5 quantu in infantia praesuptuest temporis adolescentiae acquiritur. Idem etiam de sequentibus annis praeceptum sit: ne qUod cuiq; disgendum est fero discere 1ncipiat. Non ergo perdamus primum statirn tempus: atq; eo minus P initia littera sola memoria c6stant: quae n6 modo 1a est in paruis: sed tum etia tena cis lima est. Non sum adeo aetatii imprudens: ut instandum teneris Pti nus acerbe putem exigedamq; plenam operam. Na Id in primis cauere oportebitine studia qui amare nondum potest oderit:& amaritudiem semel pcepta etiam ultra rudes annos reformid&. Lusus hic sit 5c roget de laudet:& n6nunil fecisse sit gaudeat: aliquando ipso nolente doceat alius cui mideat: contendat interim: oc saepius uincere se put&: premiis quae capit illa aetas euocet. Parua docemus instituendii oratorem*fes

sed est: sua etiam in stridiis infati adc ut corporum fortissimo' educatio a lacte cuiusq= inittit ducit: ita futurus eloquetissimus edidit aliquado uagitum: dc loqui primum icerta uoce temptauit:& haesit circa formas

29쪽

litterarum . Nec siquid discere satis non estrideo necesse no est . Quod si nemo reprehendit patrem qui haec n6 negligenda in suo filio put&: cur1 probet : siquis ea quae domi suae rect e facereti publicii promit: atq; eo magis quod minora etiam facilius minores pcipiunt:& ut corpora ad quosda membroru flexus formari nisi tenera non possunt: sic aios quoque ad pleraq: duriores robur ipsu facit An Philippus macedonurex Alexandro fil1o suo prima litterarum elementa trad1 ab Aristotelestimo e1us aetatis ph1losopho uoluisso aut 1lle suscepiss& hoc officiusi non studiorum 1n1cia: Sc a perseetissimo quoque traei ari dc ptinere ad summa credidiss& Fingamus igitur Alexandria dari nobis 1positu gremio dignum tanta cura infante: qu suus cuique dignus est: pudeat ne me statim i ipsis elementis etiam breuia docend1 m6strare c6pSila. Neque enim mihi illud falle placoc : quod fieri in plurimis uideo: ut l1tteraF nomina Ac c6textum prius e sormas paruuli discant. Obstat

hoc agnitioni earum non itendentibus: mox animum ad 1psos duruis du antecedentem memoriam sequuntur: quae cauta est praecipietibus: ut etiam csi fatis assiY1sse eas pueris recto 1llo quo picimum scribi solet contextu uidentur: retro agant rursuS: dc uaria permutati de perturbet: donec litteras qu1 instituuntur facie norint non ordine. Quapropter optime sicut hom1num pariter Sc habitus 6c nomina edoceountur. Sed

quod in litteris obest: syllabis n6 nocebit .NS excludo autem id quodenotu: italadae ad addiscendii infantiae gratia eburneas etiam litterarii formas inlusum offerre: uel siquid aliud quo magis illa aetas gaudeat:

inueniri potest: quod tractare: intueri: nominare iucundum sit. Cum uero iam ductus sequi coeperit: non inutile erit: eas tabellae qOptime insculpi: ut per 1llos uelut sulcos ducatur stilus. Na neque errabitque admodum in caecis contineb1tur enim ut inque marginibuS nec extra praescriptum poterit egredi:dc celerius ac sa*1us quedo caesa uestigia formabit arriculos: neq; egebit adiutorio manus sua manu stipi posita

regentis. N6 est aliena res quae fere ab honestis ne 1gi sol&: cura bene ac uelociter scribendi. Nam cum sit in stud11s praxipuum quoque solo uerus ille .pfectus: di altis radicibus nixus paretur scribere ipsi: tardior stiluS cogitatione moratur: rudis S confusus intellesim caria unde seqt alter dictand1: quae 5c transferenda sunt labor. Quare cum semper dc ubique: tu praecipue in epistolis secretis de fam1liaribus delectabit: ne hoc quidem neglectum reliqsse: syllabis nullum compedium est:per discendae oes: nec ut fit plerunque dissicillima quaeq; earia disserenda: ut in omnibus scribend1s deprehendantur: quin imo ne primae quidememoriae temere credendum: repetere dc inculcare diu fuerit utilius :&

30쪽

in lectione quoq; non properare ad cotinuandam eam uel ad celerassa: ni 1 clam 1 ofeta atq; 1dubitata littera' inter se coniunctio suppeditare sine ulla cogitadi salte mora poterit. Tunc ipsis syllabis uerba cistem

6c his sermonem concctere incipiat. Incredibile est quantum morae loetioni fess1natione ad 11c1atur. Hinc en1m acc1dit dub1tatio: itermissio: repetitio plus il possunt audentibus: deinde cum errarunt etiam iis quae 1am sciui dissidentibus. Certa sit ergo imprimis lecto 1o:deinde coniueta 8c diu lentius ordo: donec exercitat1one cotingat ementa uelocitas.N prospicere In dextrum quod omnes praecipiunt& prouidere nSoratois modo sed usus quoque est:quoniam sequentia intuenti priora dicedaint:& quod difficillimum est: d1u1denda 1ntisio animi: ut aliud uoce: aliud oculis agatur. Illud non poenitebit curasse cum scribere nomina puer quemadmodum moris est coeperat: ne hanc operam in uocabulis uulgaribus oc forte occurrentibus ponat. protinus enim potest inter pretationem linguae secretioris 1dest quas graeci glosas uocant dum aliud agitur ediscere: dc inter prima elementa cosequi rem poste priutempus desideraturam. Et quoniam ad haec circa res renueS moramur: ii quoq; uersus qui ad imitatione sciribendi praeponentur no otiosas uelim sentetias habeant: sed honestum aliquid monentes prosequitur haec meoria in senectutem:& 1mpressa aio rudi usq; ad mores profici&etiam dicta clarorum uirorum ocelectorum ex poetis maxie: nanqr paruis cognitio gratior esto: locos ediscere inter lusu licoc: nam oc mane necessaria e oratori sicut suo loco dica memoria:&ea praecipue firmat atq; alis exercita ide: S i his de qbus rit c loquimur aetat1bus: quae nihildu ipse generare ex se queunt prope sola est quae iuuare citra docentiupost 1i. N6 alienii fitent exigere ab his aetatibus quo sit absolutius os reexpressior sermo: ut nomina quaedam uersusque ametatae difficultatis ex pluribus aspemme coeuntibus inter se syllabas catenatos uelut confragosos qcitatissie uoluat graece uotarur reS modica dictit. Qua tamen om1ssa multa liguae uisa nisi primis ex ut anis inemendabili in posterum prauitate durantur. VTRVM Utilius dom1 an in scholis erudiantUr.

Sta nobis ia paulatim accrescere puer & exire de gremio ac discere serio incipiat. Hoc igitur potissimum loco tractanda quaestio est:

Vtilius ne sit domi atque 1ntra priuatos parietes stUdentem contInere an frequetiae scholarum:& uelut publicis praeceptoribus tradere. QVCdquidcm tum iis a qu1bus clarissiarum ciuitatum mores sunt instituti: tum eminentissimis auctoribus uideo placuisse. Non est tamen diffi/mulandu esse n6nullos: qui ab hoc prope publico more priuata qdam