Quintilianum eloquentiae fontem

401쪽

Quidam de resiliui quod est plane ridiculum:pedis supplosio : ut loco

est opportuna: ut ait Ocero in contentionibus et aut Incipiendis: aut f1n1enclis ita crebra & inepti e homin1S desinit iudicem in se couertere.

Eit de illa indecora in dextrum ac leuia latus uacillario alterius pedibus insistentium : longissime fugienda . mollis ad Io: qualem i titio Cicero dicit fuisse. Unde Sc fallacionis quodda genus titius iit appellatum. Re pretiMenda est Sc illa frequens oc concita inq; in utraq; partem nutario: quam in Curione pia irrisit : dc Iunius quaerens quis in lintre loqueres, dc Sicinius. Nam cum astidente collega: qui erat Ppter ualitudinem S deligatus: dc pluribus medicamentis propter dolorem artuu delibutus multu se Curio ex more 1aci assis :nuq inquit Oct aut collegae tuggiam referes: qu1 nisi fuisset istic hodie te muscae comedisset. Iad foc humeri: quod uitium Demosthenes ita dici semctiasse: ut cu in angusto quoddpulpito stas diceret:hasi a humero dependes 1mineret: ut si calore dicediuitare id excidisset otiensatione illacomoneres. Ambulantem loqu1 1ta demum oportet: si i causis publicis in quibus sunt multi iudices: quod dicimus: quasi figulis inculcare pecul1ariter uelimus. Illud no resertati: quod Qtam reiecta in humerum toga: cum dextra sinum usq; lumbos reduxerunt: ut sinistra gestum facietes spaciane dc fabulant. Cum et1a leuam restringere Plata longius dextra sit odios u . Vnde moneor ne id

qdem traseam ineptissime fieri. Cum inter moras laudationum: aut in aurem alicuius loquii tur: aut cum sodalibus Iocantur: aut nonnunqad librarios suos ita respiciunt: ut sportulam dictare u1deant. Inclinari ad iudicem cum doceas utiq; si id de quo loquaris fit obscurius decet. Incumbere aduocato aduertis subsell11s: sedeci iam columeliosum eis. Reclinari etiam ad suosmmanibus substineri: nisi plane iusta fatigatio del1catum: sicut palamoneri excidentis: aut legere. Nanq; in his Oibus: de uis illa dicend1 resoluit oc frigescit affectiis: oc iudex parum sibi prae stari reuerentiae cred1t. Trasire i diuersa subsellia parum uerecundu est. Nam Ac Cassius seuerus urbane aduersus hoc facientes linea poposcit. Et si al1quado cocitate ituri nunq no frigide reditur. Multa ex iis quae praecipimus mutari necesse est ab iis qui dicunt apud tribunalia: nam dc uultus erectior: ut eu apud que dicitur spectet:& gestus : ut ad eudetendens elatior sit: necesse est:& alia quoqr occuΠere etiam me tacente

omnibus possunt. Itemq; ab iis qui sedentes agent Nam de fere fit hoc in rebus minoribus:& 1iae impetus actionis esse non possunt Sc quaedauitia fiunt necessaria. Nam dc dexter pes a leva iudicis sedentis prose. rendus est r-ex altera parte multi gestus necesse est in sinistrum eant:

ut ad iudicem specti ni . Equidem plerosque & ad singulas clausulas

402쪽

sententiaye uideo assurgentes sibi: dc nonnullos subinde aliquid efiam spaciantes : quod an deceat ipsi uiderint : cum id faciunt non sedente; agunt. Bibere aut etiam esse inter agendum : quod multis moris fuit:&est quibusta ab oratore meo Pcul absitiam siquis aliter dicendi onerapferre non possition ita misse' est non agere: potius* est multo q dc operis de hominu contemptum fateri. I us non est proprius oratorisai1qs: sed magis in ora conspicit Quare 41t ut in omnibus honestis debet esse splendidus oc uitilis . Nam'toga dc calceus'capillus tam nimia cura: q negligentia fui reprehendeda. Est aliquid in amictu: quod ipsualiqua tepo' condicio ne mutatu est. Nam ueteribus nulli sinus perqbreues post 1llos fuerunt. Itaq; Ac gestu necesse est:usos esse in principi1seos: aliquorum brachium sicut graecorum ueste continebatur. Sed nos depraesentibus loquimur: cui lati claui ius no erit 1ia cingatur:& tunicae prioribus oris infra genua paulu posterioribus ad medios poplites usqi Perueniant. Nam infra mulierum est: supra centurionum: ut purpurae recte descendant: leu1s cura est. Notatur interim negligent1a latum ha bentium clauum modus est: ut sit paulum cinctis sumiss1or. ipsa toga rotundam esse:&apte cessa uelim. Aliter em multis modis fiet enormis: ParS eius prior mediis cruribus optime terminatur: posterior eade por

thoiic:alt1uR cinctura sinus decentissimus: si aliquanto supra ima togas tactat: nunq certe sit inferior: 1lle qui sub humero dextro ad sinistrum ob que ducitur: uelut balteus: nec strangulet: nec fluat: pars togae quae postea impon1tur fit 1 fer1or. Nam ita & sedet melius 8c continetur. Sub

ducenda etiam pars aliqua tunicae: ne ad lacertum in actu redeat: tamesentis iniiciendus humero : cuius extremam oram reiecisse non dedecet. Operiri autem humerum cum toto iugulo non oportet. Alioquin ami

istu fiet angustus : de dignitatem quae est in latitudine pectoris perdit. Sin1strum brachium eo usq; alleuandum est: ut quasi normalem illum angulu faciat: super quod ora ex toga duplex aequaliter sedeat. Manus

non spleat annulis :praecipue medios articulos n6 transeuntibns: cuius

erit habitus optimus : alleuato pollice : & digitis leuiter inflexis: nisi si libellum tenebit: quod non utiq; captandum est. Udetur enim fateti memoriae d1ffidentiam: dc ad multos gestus est impedimento . Togam ueteres ad calceos dimittebit: ut graeci pallium. Idq; ut fiat qui de gesta scripserui circa tempora illa Plotius: Nigidiusq; praecipitit: quo magis miror Plinii secudi docti hominis : dc i hoc utiq; libro pene etia nimiucuriosi persuasione: qui solitum id facere Ciceronem uelandoru uaricu gratia tradit: cum hoc amictus genus in statuis eorum quoqr qui post Ciceronem fuerunt: appareat: palliolu sicut fascias quibus crura uestius

403쪽

8c focalia 6c aurium ligamenta sola excusare potest ualitudo . Sed haec

amictus obseruatio dum 1ncepimus: procedente uero actu Iam pene ab initio narracio1s sinus ab humero recte uelut sponte delabitur: & cu ad argumenta ac locos uentum est reticere a sinistro togam: draicere etiam si haereat sinum conueniet:leuam a faucibus ac fumo pectore abducere licet. Ardent enim iam omnia: ut uox uehementior ac magis Varia crsic amiaetus quo φ habent actu queda uelut praeliantem. Itaq; ut leua inuoluere toga: εc incingi pehemirosum est: senum uero in dextrum humeru ab imo reiicere: solutum ac delicatum est . fiuntq; adhuc peius aliqua ita cur laxiorem Linum sinistro brachio non subiiciamus habet enim acre quiddam atq; expoditum:& calori cocitationiq; non iliabile. Cum uero magna pars e exhausta orationis : utiq; afflate fortuna: pene omnia decent: sudor ipse fatigatio oc negligentior amici us:& soluta: ac uelut labens undiq; toga: quo magis miror hac quoq; succurrisse Plirnio cura: ut ita sudario fio te siccari iuberet: ne comae tu ibarentur: quas

coponi post paulum sicut dignum erat grauiter oc seuere Deruit. Mihi uero ille quoq; turbate prae se ferre aliquid affectus : dc ipsa obliuione curae huius comendari uidens. At si incipientibus ac paulum .pgrcsis: decidat toga non reponere eam prorsus non negligentis aut pisti : aut quomodo debeat amici ci nescientis est . Haec sunt uel illustramenta P nunciationis uel uicia : quibus praepositis multa cogitare debet orator.

Primum d: apud quos: qbus praesentibus sit acturus. Nam ut dicere alia aliis:oc apud alios magis concessum est: sic etiam facere: neq; eadein noces e :gestu:incessu apud principem: senatum:populti: magistratu: priuato: publico iudicio: postulatione: actione simil1ter decent. Quam disserentia subiicere sibi quisq; qui animum intenderit potest: tu qua de re dicat: dc afficere quid uelit. Rei quadrupex obseruatio est. Una in

tota causa. sunt enim tristes: hilares: solicitae: securae: grades : pusillae: ut uix unq ita solicitar1 partibus ea debeamus : ut non inme memineri mus . Altera quae est in differentia partium: ut in proemio: narratione: argumentatione:epilogo.Tertia in sentenciis ipsis in quibus se dii resoc amis uatiatur omn1a. Quarta in uerbis quo' ut est u1ciosa se efficere omnia uelimus imitatio : ita quibusdam nisi sua natura redditur: uis omnis aufertur. Ιgis in lauda tombus nisi si funebres erunt gratiarum actione exhortatione simil1bus daria oc magnifica oc sublimis est actio: funebres: contiones et consultationes et plerunt causae deorum tristes ac submissae. In senatu conseruada aucto itas: apud populum d1gnitas: in prauatis modus De partibus causae dc sententiis uerbis quae sunt multi

plicia pluribus dicesium. Tria aute praestare debet pronuciatio: cdciliet:

404쪽

pcrsuadeat: moneat: quibus natura cohaereat: ut etia delectet. CHciliatio fere aut c6mendatione moF: q nescio quo ex uoce etia atq; actione per lucet: aut oronis suauitate c6stat: psuadSii uis affirmatione:quae inter1

pius ipsis Pbationibus ualet: an ista inqt Callidio Cicero si uera essent: sic a te d1ceres :& tatii abest: ut 1 flamares nostros aios Gnu isto loco uix tenebamus :fiducia ios appareat:5 c5Itantia utiq; si auctoritas subest: VIouia1 aut est ro aut 1n repracsetandis aut im1tadis affectibus. Ergo cuiudex i priuat1s aut preco i publicis dicere de causa iusserit leuiter cosum gendia: tu incomponeda toga: uel si necesseetit:etia ex integro iniiciedaciuntaxat in iudici1s . Apud principe enim-magistratus ac tribunaliano licebit: paulii e cdmoradu ut de amictus sit decisior:& ptinus aliqds pacti ad cogitadu dc cu adiudice nos couertius 8c cosultus praetermiserit dicerenio Otinus c erupedia: led dada breuis cogitatioe mora. M1re emauditu dicturi cura delectoat:& iudex se ipse c6ponit: hoc praecipit Ho merus Vlixis exeplo :que stetisse oculis in terra defixis: imotoq; sceptroptiui uilla eloquentiae procellam effundere dicit n hac in statione sui

quaeda no 1decentes : Ut appellant scaenici morae caput mulcere: manum intueri :ifringere articuloSuimulare conatum:suspiratione solicitudine

fateria aut quod quenq; magis decet : eo diutius si iudex n5du intendit a1um: status sit rectus : aequi Δc diducta paulli pedes: uel 1 cedens mini

mo sinister genua recta sic tame ut no extedat. Humeri remiss1 uultus seuerus no moestus: nec stupenSmec lauguidus:brachia a latere modice remota: manus sinistra : quale supra demostraui:dextra cu ia 1cipienduerit: paulum prolata ultra sinum:gestu qmodestissimo uelut spectans quado incipiedii fit. V1tiosa ena sint illa intueri lacunaria:pfricare facie:& qua 1 1Pba facere: tendere cosidentia uultu:aut quo sit magis toruus supciliis astruere: capillos a frotecOtra naturam retro agere: ut si horror

ille terribilis: tu id quod graeci frequetissae facitit: crebro digito' labo'qi

motu comentari: clare excreare:pede alteF loge Fferre: pte togae sinistra tenere: stare diductu : uel rigidia: uel supinum: vel 1ncuruu: uel humeris ut luctatur1 solent ad occipitium ductis : prooemio frequentiss1e lenis cSuenit pnunciacto . Nihil est enim adc6ciliadum gratius uerecundia: no tamen semper: nec em uno modo dicuntur exordia ut docui: pleriq: tamen Sc uox temperata : ac gestus modestus:& sedes humero toga : 5c lateru lenis 1n utranque parte motus eode spectantibus oculis decebit. Narratio magis prolata manum:amictu recidentem:gestu distini tum: uocem sermoni proximam : ac tantum apertiorem sonum simplicem

frequent1ssime postulabit in his duntaxat. enim Ligarius cum esset in africa nulla belli susp1cio:5 . A: Cluetius habitus pi huiusce: aliud in

405쪽

eadem poscent affectus uel concitati: nubit genero socrus : uel flebilis c6stituit in foro lodiceae spectaculu acerbum & miseF toti asiae Puiciae. Maxime uar1a dc multiplex actio est *bationum. Nam Pponere: ptiri: interrogare sermoni sunt Pxima: dc c6tradictione sumere. Na ea quo iadiuersa Ppositio est. Sed haec tamen aliquando irridentes : aliquando

imitanteS pronunciamus . Argumentacio plerunq; agilior Sc acrior instancior consentientem orationi postulat etiam gestum idest fortem celeritatem . Instandu qbus dat partibus :&densanda oratio. Egressio nes fere lenes 8c dulces dil rem1ssae : raptus Proserpinae: ficiliae descriptio: Gn. Pompeii laus. Neq; ens mirum minus hie cotentionis ea quae futextra quaestioem . Mollior nonuq cum reprehensione diuersae piis 1mi

ratio. Videor Videre alios intrantes: alios autem exeuntes: quosdam ex uitio uacillantes : ubi non discedens a uoce permittitur. gestus quoq; in

utranql parte tenera quaeda: sed intra manus tamen & fine motu late' translatio . Accendendi iudicis plures furit gradus: summus ille S quo nullus est i oratore acutior fuscepti bello Caesar gesto : etiam iam ex pte magna: praedixit enim qium potero uoce contendam: ut populus haec romanus exaudiat. Paulum 1fer1or hens aliquid iam tu uditatis: Oenim tuus ille Tubero in acie pharsalica gladius agebat. plenius adhuc 5c lent1us ideoq; dulcius. In coetu uero populi romani negociu publicugerens: producenda omnia: trahendaci tum uocales . aperiendaeq; futfauces: pleniore tamen haec canali fluunt. Vos albam tumuli atq' luci: nam cantici quida habent: sensimq; resupina sunt: saxa atq; solitudines

uoci res podet. Tales funr illae inclinationes uocis: quas inuicem Deirio sthenes atq; Aeschines exprobrat . Non ideo iprobandae: m erit Uterq: alteri obiiciat palam est utrunque fecisse. Nam neque ille p marathonis 5 platearu& salaminis Ppugnatores recto sono iurauit. nec ille ili bassermone defleuit. Est his diuersa vox:& pene extra organum : cui graeci nomen amatitudinis dederunt supra modum : ac pene naturam UOCIS humanae acerba: qn compescitis uocem 1stam indicem stultitiae: testem

paucitatis . Sed id quod excedere modum dixi in illa pie prima est : qncopescitis . Epilogus si enumerationem re' habet: desiderat quandam conciso' continuacionem: sed ad concitandos iudices est accomodatus

aliquid ex iis quae supra dixta si placandos inclinatam quanda leuitate:

se misericordia comouendos flexum uocis: Ac flebilem fuau1tatem: qua . praecipue frangunt animHquaeqr est maxime naturalis. Nam etia olbos

uiduas Q uidebas in ipsis funeribus canoro quodammodo PClamantes: hic etiam fusca illa uox quale Cicero fuisse in Antonio dicit: mire faciet: habet enim in se quod imitamur:duplex est tamen miseratio: altera cla

406쪽

u, udia qual1s ino dicta de danatione Ph1lodami: altera cu deprecatioedeniissior: quare etia si e In illis quoq; cantus obscurior ricoetu uero populi. ro. N6 en1 haec rixantis modo dixit:& uos albam tumuli: neq; em quasi 1nclamaret: alit detestaret locutus est: tamen infinito magis illa flexa dc circudata me mi F dc me infoelicem. Et quid resp6debo libetis meis: dc reuocare tu me i patria potuisti M1lo : p hos ego te i eade patriap eos dem retinere no potero. Et cu bona. C. Rabrii uno sextertio aducit. O meum mise' acerbii Ja preconiti . Illa quoq; mire facit in poratione uelut def1cientis dolore: dc fatigatione c6fessio: uta, eode Milone se finis firmetem praelachryinis taloq possum: quae simile uerbis habere debet etia Plauciationem: post ut uideri alia quoq; huius piis atl om cii reos eXcitare: puerOS attollere: Ppiquos Pducere : uestes laniare: sed suo loco dicta sunt . Et quia an partibus cause dc alias est uarietas : facis apparet acc5.11odada sententiis ipsis Pnunciatione sicut ostedimus. Sed uerbis quoqr quod nouissime dixeramino semper sed aliquando. At non haec mi Eius ec pauperculus submissa atq; cotracta fortis Ac uehemes elatio: cI ccia oc cocitata uoce dicendu est. Accedit emp u1s Ac Pprietas rebus tali adstipulatione : quae ni 1 ad 1t: aliud uox: aliud avis ostendat. Quid leadem uerba mutata P nuciatione indicat: affirmat: exprobrat: negant: ni ranc: Idignans: interrogat: irrident: eleuant: aliter em dicit Tu mihi

luodcunq; hoc regni dc Cantando tu illum:& Tu ne ille aeneas: dc me ΦTimoris argue tu Drdce: & ne morer itra se qsq;: uel hoc uel aliud quod uolet per Oes aflectus uerset: Ue' esse quod d1cimus sciet. Vnum 1a usa iicicndu est: cu praecipue m actione spectes deo' saepe aliud alios de ccre . Est enim latens quaeda i hoc ratio: oc inenarrabilis:& tat uere dii tu est: caput esse arcis dicere quod facias: id ira nec sine arte esse: nec totum arte Iradi potest. In qbus dana uirtutes non habent glam: in quibusdam

uitia 1pia delectat. Maximos auctores comoedia' Demetriti oc Strato cle placere diuersis uirtutibus uidius. Sed 1llud minus mi': e alter deos:&1uuenes: de bonos pies: seruost: dc matronas e & graues anas optis: alter acres senes: callidos seruos : pasitos: lenones: & oia agitariora me lius. fuit em natura diuersa. Nam uox Demetrii iucundior: illius acrior erat. Annotandae magis Pprietates quae transferri n6 poterant: manus iactare :& dulces exclamationes theatra ea *ducere: & 1gredi edo Denisi cocipere ueste:& n6nuq dextra latere facere gestus: quod nemine alium praeter Demetrium decuit. Nanq; in haec omn1a statura Ac mira specie adiuuabae. Illia cursus Sc agilitas :& uel paru conuenies personae ristas: quem non ignarus rationis populo dabat:& contracta etiam ceruiciata.

Qui co hoν alter fecisset: foedissimu uideret Quare norit se q' mec

407쪽

santu ex coibus praeceptis: sed etia natura sua capiat c6siliu formanda actionis: neci; illud tamen est nefas: ut aliquem uel osa uel plura decet. Huius quot loci clausula fit eade necesse est et quae taeteroF est tregnarem 1e modummo enim comoedia esse: sed Oratorem uolo: quare nec 1ngestu psequemur ora argutias mec In loquedo d1stinctionibus: iptibus: affectat1onibus moleste utemur: ut si fit in scaena dicedum. qu1a igitur

facta no ea: ne nuc qde in accersor ultro: an potIus ita me c6parem n6ppeti meretricu c6tumelias. Hicent e dubitationes moras: uocis flexus: uarias manus : diuersos nutus actor adhibebit: aliud oratio Lap1t: nec uult minium esse c6d1eta: actione enim constat non imitatione. Quare non immerito reprehendit pronunciatio uultuosa: o gesticulationibus molesta: ct uocis mutationibus resultas: nec inutiliter eX graecIS Ueterestrastulerunt: quod ab his suptii Lenes Popilius posuit esse nac inociosa actionem . Optime igitur idem qui omia Cicero praeceperat: quae supra ex oratore posui. Quibus similia in Bruto de . M . Antonio cilcit. Iediam recepta est actio paulo agi latior: etia exigit :S quibusdam partibus

conuenit: ita tamen temperanda: ne dum actoris captamus elegantiam: perdamus uiri boni 5c grauIs auctoritatem.

QVINTILIANI LIBER UNDECIMUS FINIT. M . FABII QUINTILIANI LIBER DUODECIMUS ET ULTIMUS INCIP1T. ENTUM EST AD PARTEM Operis destinati l e

grauissima.Cuius equidem onus 11 tantum opinione prima concipere potuissem : quanto me premi ferens sentio: maturius consuluissem u1res meas: sed initio

pudor omittendi quae promiseram tenuit: mOXQq p singulas quoq; partes labor cresceret: ne perdere si ad p omnes difficultates animo me substentavi. uare nunc quoq; licet maiori Q unq molle premar : tamen prospicieriti tine mihi constitutum est: vel deficerepotius q desper ire. fefellit autem linitium a paruis coeperamus: mox uelut aura solicitante Puecti ldgius: dum tantum nota illa & plerisq; artium scriptoribus tractata praec1pi mus: nec adhuc a littore procul uidebamur : Ac multos circa uel ut 11stac se uelis credere ausos habebamus. Iam cum eloquendi rationem notus sime repertam paucissimisi temptatam ingressi sumus ratis: quae iam procul a portu recessisset rapiebatur. Postq uero nobis ille quem insti tuebamus orator a dicendi magistris dimissus:aut suo iam impetu fert:

408쪽

aut maiora sibi auxilia ex ipsis sapientiae penetralibus petit: q in altum

furnus ablaci sentire coepimus : nunc caelum undiq; dc undiq; pontus. Unum modo in illa immetita uastitate cernere videmur. M. Tullium: qui tamen Ipse quis tanta atq; ita instructa naue hoc mare ingressus: contrahit uela: inhibeti remos: Sc de ipso demum genere dicendi: quo fit usurus perfectus oratori satis hei dicere. At nia temeritas eciam mores ei conabitur dare: dc assignabit officia: ita nec antecedentem consequi possumus: octog1us eundum est : ut res feret. probatalis tamen cupiditas honest orum: dc tutioris audaciae est temptare quibus paratior uenia est. NON Posse oratoren nisi uirum bonum esse.

It ergo nobis orator que costituimus is: qui a. M. Cat6e finis: vir bonus dicendi peritus . Verum id quod ille posuit prius:& ipsa

natura potius ac maius est utiq; uir bonus : id non eo tantum quod si uis illa dicendi malitiam instruxerit: nihil sit publicis priuatisqr rebus perniciosius eloquentia: nos ipsi qui pro uirili parte conferre aliquid ad facultatem dicendi conati sumus : pessime mereamur de rebus hu/manis: si latroni coparemus haec arma no milici. Quid de nobis loquor rerum ipsa natura in eo quo praecipue indulsisse homini uidetur i nosqaoq; a caeteriS animalibus separasse non parens i sed nouerca fuerit: si

facultatem dicendi: sociam scelerum: aduersam innocentiae: host em uo citatis Invenit: mutos enim nasci dc egere omni ratione fatius fu1sset: qprouiden clae munera in mutuatri perniciem conuertere. Longius tendit hoc iudicium meum . Neq: enim tantum Id dico : eum qu1 sit orator uirurn bonum esse opotere : sed ne futurum quIdem oratore nisi uirum

bonum. Nam certe nec intelligentiam cocesseris iis:qui proposita honei orti ac turpiu uia peiorem sequi malui: neq; prudentia cii grauis stas frequenter legum semper uero malae costientiae poenas a semetipsis iminprouiso rerum exitu induantur. Quodsi neminem malum esse nisi

stultum: eundem non modo a sapientibus dicitur: sed uulgo quoq; sepest creditum . certe non fiet unq stultus orator. Adde ' ne studio quideoperis pulcherrimi uacare mens: nisi omnibus uitiis libera potest. PH mum i in eodem pectore nullum est honestorum turpiumq; co sortiti: Ac cogitare optima simul & deterrima: nd magis est unius animi qeiusdem hominis bonu esse ac malum: tum illa quoq; eX causa: P: mentem

tantae rei intentam : uacare omnibus aliis etiam culpa carentibus curis

oportet. Ita demum enim libera ac tota nulla d1stringente atq; alio du cente causa spe stabit id solum ad quod accingitur . quod si agrorum nimia cura: L solicitior rei familiaris diligencia : uenandi uoluptas: dc ari spectaculis dies: multum studus aufertit Huic enim rei petit lepus

409쪽

quodcunqr alteri dat quid putamus facturas oepiditatem:atraiiciam:

inuidiam: quam spotentissimae cogitationes: sonos etiam ipsos: S 1lla per quietem uisa prurbent. Nihil est enim tam occupatum:tam multiforme: tot ac tam Uar11s affectibus c6cisum atq; laceratum qmala mes. Nam & cum 1sidiatur prae curis labore d1stringitur: etiam cum sceleris compos fuerit:solicitudine: poenitentia: poenarum omnium expectat1oetorquetur. Quis inter haec litteris: aut uli1 bonae arti cultus non hercle mag1s Q frugibus interea sentibus ac rubis occupita. Age non ad psere,.

dos studiorum labores necessaria frugalitas uia1d ergo ex libidine aut

luxuria spei. non praecipue acuit ad cupiditatem littera' amor laudis Num igitur malis esse laudem cum putamus. Iam hoc quis non videt ma amam partem orationis in tractatu aequi boni* consistere: dicetne de iis secundu deb1tam reye dignitatem malus atq; iniquus Deniq: Ut maximam partem quaestionis eximiam demus 1d quod nullo modo fieri potest: ide ingen1i: studi H doctrinae pessimo atq: optimo uiro: uter melior dicetur o ator: n1mIrum qui homo quoq; melior . Non igitur unil malus idem homo & perfectus orator. Non enim perfectum qce

quo melius e aliud. Sed ne more socraticoru nob1smet ipsis responsum finxisse uideamur: sit aliquis adeo cotra ueritate obstinatus: ut audeat dicere eodem ingenio: studio: doctorina: praeditum nih1lo deteriorem fu/riarum Oratorem malum uirum q bonum. Conuincamus huius quo amentiam. Nam hoc certe nemo dubitabit omnem oratorem id agere: ut 1udici quae proposita fuerint : uera 6c honesta uideantur. Vtrum igis

hoc facilius bonus uir psuadebit: an malus. bonus qdem & dicet saepius itera atqr honesta. Sed etia siqvado aliquo ductus officio: quod accide si e ut moY docebimus p6t: falso haec affirmare conab1t: ma1ore cu sfide necesse est audeaciar. At malis ho1bus ex conceptu opinionis & ignoratia

recta n6nuq excidit ipsa simulatio. Inde imodet e Pponut sine pudore affirmat . Seqs i iis quae certum est effici no posse de formis plinaria Ocirritus labor: nasicuti uita ita i causis quoq; spes arbas habes. Frequctera ut accid1t: ut iis eria uera dicetibus figes desit: videatq; talis aduocatus malae causae augmentu. Nuc de iis dicedu e quae mihi Quasi c6spiratide quata uulgi resamara uid& . Orator ergo Demosthenes no su1t: atqui

malu uiru accepImus. No Cicero: atqr huius quot mores multa repre

hede tui. Quid agή: magna respost luidia subeuda : mitigidae fui prius

aures. mihi. n. nec Demosthenes tigraui mose dignus uidesiuidia : utosa quaei eu ab inimicis c6gesta sui credi: cu'& pulcherria eius rei .p. O filia&fine uitae cla' legi. Nec. M.Tulio defuisse uideo :1 ulla pie ciuis optimi uoluntatem . Tes 1monio est actus nobilissime consulatus:

410쪽

1ntegem e Puicia admisi trata: fc repudiatus uiginti uiratus: εc ciuilibus bellis qUae in aetate eius grauissima inciderunt: neq; spe : neq; metu de

fortis uidetur quibusdam: quibus optime rei pondit ipse non se timidum suscip1endis sed in prouidendis piculis: quod probauit morte quot ipsa: qtia praestatissio suscepit aio . Quod si defuit 11s uiris fuma uirtus sic quae etibus an oratores fuerrit: resp6debo quo stoici 1 interrogarent: an sapiens Zeno: an Cleantes: an Crysippus ipsi respondeant magnosqde illos ac uenerabiles mo tamen 1d quod natura hornis summu hebat cosecutos. Nam & Pythagoras no sapiente se & q ante eum s uersit: sed studiosum sapietiae uocari uoluit. Ego tame secundu coem loqUedi co/suetudinem saepe dixi diciqa pDetum oratore esse Cicerone: ut amicos& bonos uiros &pradentis limos dicimus uuigo: quorum nih1l nisi per feete sapiet1 datur. Sed cii proprie & ad legem ipsam ueta talis loqueri

dum erit: eum quaeram oratorem quem oc Ille qu.erebat: qa eim stetisse eum in fastigio eloquentiae fateor : ac uix quid adiici poterit inuenio rrortalse ruenturus quid adhuc abscissurum putem fuisse . Nam fere sic docti iudicauerunt plurimia in eo uirtutu: no nihil fuisse uictois : et se ipse multa ex illa 1uuenili abundantia coercuisse testatur: tame quadonec sapientis sibi nomen minime fui contemptor asseruit: θc melius dicere certe : data longiore uita aetate ad componendum securiore portu11sic :n5 maligne credideri defuisse ei summa illa ad qua nemo ppius accessit. Et l1cebat fi aliud sentirem fortius 1d l1beriusq; defendere .

uero . M. AntoniuS ne1em a se uisum eloquente : quod talo minuS erat

professus est. Ipse etia. M. Tullius quaerit adhuc eu: S tantia imaginiae ac fingit . Ego no audea dicere aliqd 1 hae quae stipes aeternitate tueriI ri poste: eo-fuerit pfectius. Tras eo illos q Ciceron1 ac Demo illieni 11e in eloquetia qde faus tributit: qq neqr ipsi Ciceron1 Demosfhenes fatis uideas esse pseci us : que dorm1tare iterim d1c1t : nec C1cero Bruto Cabuoq; q certe c6positione illius et apud ipsu reprehedui: nec Asinio uti q; q uitia ofonis eius et inimice pluribus i locis cos equus CScedamt: sfane quod mime nata pacit reptu esse alique malit uiue surae diserris: mhilo tame m1nus oratore eii negabo . Na nec omibus q fhera i mana Ompti uiri fortis nome cocesseri: qa sine uirtute intelligi no pol forti ludo. An ei q ad defendedas cas aduocasmo est opus fide qua nec CUp1 ditas corrupat nec gis auertat mec metus fragat:sed a ditore reatisfuga praeuaracatore donabius oratoris illo sacro nola. Quod si mediocribus

etia patronis conuenit: haec quae uulgo dicitur bonitas . cur no orator

ille q nondu fuit: sed pol esse ta sit moribus q dicedi uirtute piactus