장음표시 사용
431쪽
postillantibus. Itaque non sol um ad priores me Catonem Gracchosq;: sed ne ad hos quidem oratorem alligandum puto. Atque id fecisse. M. Tulliit u 1deo : ut cum omnium utilitati: tum partem quandam dele stationi daret: cum & 1psam se rem agere dicero . Agebat autem maxie litigatoris. Nam hoc ipso proderat quod placebat: ad cuius uoluptates nihil equidem quod addi possit inuinio : nisi ut sensus nos quidem dicamus plures: neq; enim fieri potest fatua tractatione causa:&dioedi
auctoritate: 1 non crebra haec lumina: dc continua fuerint: dc 1nuicem offecerant. Sed me hactenus cedentem nemo insequatur: ultra do tem pori ne nigra toga fit: non serica ne intonsum caput: non smaragdus atq; annuli centum sint cum eo: quod si non ad luxuriam ac libidinem referas readem speciosiora quoque stini: quae honestiora. Caeterum hoc quod uulgo sententias vocamus: veteribus praecipueq; graecis in usu nS fuit. Apud Ciceronem enim inuenro dum rem contineant A copia re dundent:& ad uictoriam spectent: quis Utile neget . fer1unz animum 6c uno ictu frequenter impellunt: δί ipsa breuitate magis haerent: Sc di ctione persuadent. Ac sunt qui haec excitatiora lumina etiam fi dicere
PermIttant: a componendis tamen Orationibus excluderita arbitretur.
Quo circa mihi ne hic qu1dem locus intactus est omittendus : quod plures eruditorum aliam esse dicendi rationem : aliam scribendi puta tauerunt: ideoq; 1n agendo clarissimos quosdam nihil posteritati mari furima mox l1ctetis reliquisse ut Periclem: dc Demadem: rursus alios ad Componendum optimos actionibus idoneos non 1sse: ut Isocratem. praeterea in agendo plus impetum plerunq; Ac peritas: uel paulo licen tius uoluptates. Commouendos enim esse docendosq: animos imperi torum. At quod libtis dedicatur 6 in exemplum redditu r: tersum ac li matrum: S ad legem ac regulam compositum esse oportere: quia Uentat in manus doctorum: dc 1udices artes habeat artifices : quin illi subt1les ut similes ac multi persuaserunt magistrid1cendo scribendo esse a tuis tradiderunt. Mihi unum atque idem uisse urbe ne dicere ac bene scribere: neq; al1ud esse oratio scripta: qua moni me a actionis habitae. Itaq; nullas non ut opinor debet habere uirtutes: diConon uitia: nam imperitis placere aliquando quae uitiosa sunt scio quo different igitur. quod si mihi des consilium iudicium sapientiam: per qmulta recida ex Ofonibus: 6 C1ceronis mo: sed et eius q e fiftror mli to Demos heis. neq). n. affectus Oino mouedi eici nec aures dele stat Hemulcedae: cu et poenitu fusu acuti esse apud tales Arist Ctcles cxistimet.
432쪽
Non enim trahens iis illi sapientes : proprie& significanter re indi care : probatione colligere fatis est. Cum uero iudex detur: aut po pulus: aut ex populo: laturiq; sententiam indocti saepius: arqa 1 terim rus 1c1 oia: quae ad obtinedii quae itedimus prodesse credriis: adhib&assit: ea quae S cu dicimus promenda: ct cu scribimus ut doceamus:quod1c1 opleat: an Demosthene malle sit egisse ut scripsit: aut C1ceronem:
rutigit an peius . nam si peius sic potius Optuit dici ut scripserui : si melius sic optuit scribi ut dixeriit. Quid ergo sep sic aget orator: ut scri bit. si licebit semp :quod si impediant breuitate tepora a1udice data: multum eae eo st potuit dici reciderut:editio hebit Oia. Quae autem se cudii natura 1udicaciu d1cta sui: n6 ita posteras tradet ne uideant pro positi fuisse non teporis . nam id quoq; plurimu refert quo mo audire Iudex uelitrati ei uultus fune ipse rectus est dicentis: ut C1cero praech pit. loq; is adum his quae placere itellexeris: resilerium ab iis quae non recipient : sermo ipse qfacile iudicem doceat optandus : nec id mirusset: cu etia testiu psonis aliqua mutes: prudelerent qui cui terrogasset rusticu teste:at Amph1on negat: ct detraxit aspiracidem breusauitq; se cudam e1us nominis syllaba :&ille eum stic optae norat: huiusmodicatus efficiunt: ut aliquando d1cat aliter q scribit: cu dicere quomodo scribendu est: n6 licet. Altera est: diuisio quae t tres pies oc ipsa discedit: qua discerni posse etiam recte dicendi genera inter se uident : nanq; unii subtile :quod uocant: altem grande atqa robust una: lconstituit tertium alii medium ex duobus : alii floridii. nanq: id appellat addiderui : quo tamen ea fere ρo e rut primum docendi: cudum mouendi: tertium illud utrociiq, nomie delectanalassiue aliud interconciliandi praestare u1detur officili. In do
cendo aut acume: interconciliado lenitas: 1 mouendo grauitas uideat
itaq; illo subtili praecipue so narrandi .pbandiqr consistet. Sed i etiadetractIs caeteris Virtutibus suo genere plenum: medius hic& transsa tionibus crebrior:&ffiguris erit iucundior: egrectionibus amoenis c6po stoli5e captus: sentenciis dulc1s: lenior tamen & amnis lucidus qdame: fcuirentibus utrinq; siluis vibratus: at ille q saxa deuoluat:& pHti midignetur :& ripas sibi faciat: multus 5 torrens iudicem: uel nitentem contra feret: cogetqr ire qua rapit. Hic orator & defunc tos excitabit:
ut Apium caecum : apud hunc oc patria ipsa exclamabit. Aliquandoq;
Ciceronem i oratione contra Catilinam in senatu alloques . Hic& apti ficationibus extollet orationem : S in suptationem quoq; eriger: quae carybris tam uorax:dc oceanus mediusfidius ipse : nota sunt enim Iam aut eos praestatissimos oratores alia q scriptis cognoscius:
433쪽
studiosis haec lumina :h1c deos ipsos in c6gressu prope fuit semioneqr
deducet. Vos en1m albam tumuli atq; luci. VOS 1 qua albaorii obrutae arae facis' populi roma1 sociae S aequales: hic ira: hic miscr1cordia is 1 rabit: hic dicet te uidit&seu1t oc appellauit:&p Omes affectus tractat. Hic itaq; illuc sequetur : nec doceri desiderabit . Quare si ex tribus hic generibus necessario sit eligedu Unum : quis dubitet hunc praeferre olabus de ual1dissimum : alioqn oc maximis quibusq; cais accomodatisi mum Nam de Homerus breuem quidem cum ita cciditate & propria. Id enim est non errare uerbis S carentem suptiacuis eloquentiam: Me nelao dedit: quae sunt uirtutes generis illius primi: ex ore Nestor1s dixit dulciorem melle a fluere sermonem : qua certe delectatione n1hil f1gi maius p6t.Sed si in mare gressus esset: ut i Ulixe facundiam Sc naagni
tudinem 1lli 1ux1sset: cu1 o Onem nivibus hibern1s :oc copia uerborum atq; impetu parem tribuit. Cum hoc igitur nemo mortalium cor edet. hunc ut deum homines intuebun Hanc uim dcceleritatem in Pericle
miratur Eupol1s: hanc fulminibus Aristophanes comparat: haec e Uere dicend1 facultas: sed neq; 11s tribus quasi fotinis ictusta eloquentia est. Nam ut inter gracile ualidumq;: tertium aliquid constitutum est: ita horum 1nterualla sunt. Atq; inter haec ipsa mistum quiddam ex duo bus med1um est eorum. Nam de subtili plenius aliquid atq; subtilius:
dc uehementi remissius atqr Vehementius inuenitur: ut illud lene aut ascendit ad fortiora: aut ad tenu1ora furtur: ac si prope irin timerabiles species repiuntur: quae utiq; aliquo momento inter sedi erant : 1 ut quattuor generaliter uetos totidem mundi cardinibus accepimus flare. Cum interim plurimi medii: de eo' uarietate tegetonum ac fluminum
proprie deprehωunt: eademq; musicis ro est: qui cum in cythara quis cost1tueriit sonos: plurima de1nde uarietate coplenis pacia illa neruo :atq; iis quos interposueriit : inserui alios: ut pauc1 1Ἱ1 tristius multOS gradus heant. Plures igitur etiam eloquentiae facies: sed stultissimum quaerere:ad quam remirus se sit orator. Cum o1s spes quae mo recta estheat usum : atqr 1d 1psum non sit oratoris : quod uulgo genus dicendi
uocant. Utes enim ut res exiget oibus : nec pro Cauta mo: sed pro partibus causae. Nam ut no eodem mo pro reo capitis:& i certamine haeredi tatis: dc de interdims ac sponsionibus :oc de certa credita 81cer. Seleti arum i senatu de cotionum oc priuato' cos 1l1oru seruabit discrimina uitam ex disserentia personarum: locorum : temporUmq; mutabir: ira in eadem oratione aliter conciliabit: n5 ex iisdem partibus iram o msesericordiam petet: alias ad docendum : alias ad monendum adhibebit
arcis: n6 unus color prooemii narrationis argumen torum egi cssionIS :
434쪽
porationis seruabitur. Dicet Idem grauiter : seuere:acriter: Uehemeter: conci tate: copiose: amare comiter: remisse: subtiliter: blade: letiiter: dul
citer: breuiter: urbane: non ubiq; simul: sed ubi pars 1bla sic fiet cum id propter quod maxie repertus eis usus oronis: ut dicat utiliter: oc ad efficiendum quod intendit potenter: tum laudem quoq; non doci osmS: sed cita uulgi cosequat . Fallunt enim plurimi Q uitios ii 5c corru/ptii dicendi genus: quod aut uerbo' licentia resultat: aut puerilibus
sententiolis lasciuit: aut 1modico tumore turgescit: aut Inanibus locis bacchatur: aut casur1s si leuiter excutiantur flosculis R. Itet aut praecipi
tia pro sublimibus auet : aut spec1e libertatis infanit : magis existimet poplare ait plausibile. Quod edem placere multis : nec inficior: necm1ror. Est em iucsidioris ac fauorabilis qualiscuq; eloquentiae. 5 ducit armos naturali uoluptateuOX Ois meqa aliunde illi p fora atq; aggerem
circuli quo minus mirum e: quod nulli nCn agentilam parata uulgi co ronae. Vbi uero quid exquisitius dictum accidit auribus iperitorum:
qua lacuq; id quod mo se ipsi possse disperent habet admiratione: nelimerito: nam ne illud quide facile e: seci evanescunt haec atq; mori ut copatione melio': ut lana tincta fuco citra purpuras placet: at fi c6tu lens et lacernae c6speeta melioris obrua ut Ouidius ait. Si uero iudi cium IS corruptis acrius adhibeas: ut succinis sulfura: ia 1llud p sese terat exuat mentitu colorem:& quada u1x enarrabili foeditate pallescat: luceat 1git haec citra sole oc ut quaedam exigua animalia igniculi uides 1 tenebris . Deniq; mala multa probat: nemo 1probat bona . Neq; uero omnia illa de quibus locuti sumus orator optie tantu : sed etia facillie faciet: necp enim uis scinia dicendi esset admiracione digna: se iseelix usq; ad ult1mu solicitudo ps eqs' ac oratorem macerat:& coquit aegre uerba uertentem: dc ppendendis Coaugmentandisqreis 1 tabescente: notidus ille S sublimis tu locuples circlifluetibus undiq; eloquetiae copiiSimperat. Desinit ent i aduersa niti: q peruenit i fumia scandent, circa ima laboret . Caeteria quantia 4 cesseris molliet diues: de laetius solum. Et si quoi haec ia lenius suprema pseuerantibus studiis euaserit. Inde fructus illaborati offerui sese& oia sponte pueni est: qUae tamen quoci die nisi decerpans arescut. Sed de copia het modum: sine quo nihil nec
laudabile nec salutare est. Et nitor 1lle cultu uirile: 5 inuentio iudiciti: sic erui magna n6 nimium sublimia: n5 abrupta: fortian6 temeraria: seuera non tristia :grauia non tarda:laeta non luxuriosa: iuchida non
dissoluta: rtia non tumida. Similis i caeteris io. Tutissia fere p messiuata :quia utriusq; ultimum uitium est.
435쪽
HIs dicendi uirtutibus usus orator i iudiciis :cosiliis : cocionibus: senatu in oldeniq; ollicio boni ciuis fine quoq; digilia:& optinio
uiro dc opere factissimo faciet . n6 qa Pdesse unq satis sit: Sc illa mente atq; 1lla facultate priaito : non coueniat opis pulcherrimi qlogisti mutempus. Sed quia decet hoc quoq; prospicere: neqd id peius il fecerit
faciatnaeS. n. scictia modo coitat orator : quae augetur ann1s : sed uoce latere firm1tate: qbus fractis aut immunitis aetate seu ualitussie cauedii est: nequid in oratore fumo desideret : non intersistat fatigatus: nec quae dicet paria audiri sellat: nec se querat perire . Vidi ego loge Oium quos mihi cognoscere c5tigit fumia oratore Domittit astu ualde sene quotidie aliqd ex ea qua meruerat auctoritate pdete :cu agere illo: quepricipe fuisse qu5di fori: alii no erat dubiu: quod indignit uideat: t1derent al11 erubesceret: quae occasio illi suit dicedi: malle eii deficere q de λsinere : neq; erant illa qualiacuqa mala: sed minora . Quare antee in has aetatis ueniat 1 fidias: receptui canet:& I portu Itegra naue puemet. neq; em minores eu:cu id fecerit: studio fructus seques Aut ille mo/numeta re' posteris: ur. L. Cras lus i libris Ciceronis destinabat quaeretii bus reddet:aut eloqueciae coponet arte: aut pulcherrimis utrae praeceptis dignu os dabit. Frequetaoue uero eius domu Optam1 iuuenes more uerteru:5 uera dicZi1 uia uelut ex oraculo petent. Hos ille formabit 'isti eloque E pares:& ut uetus gubernator littora Δ portus: L qtiae tepetita
tum signa quid secussis flatibus ud aduersis ratis poscat doceb1t. non humanitatis soli1 cdi duectus officio:sed amore quoda OplS. nemo ei niminui uelit id 1 quo maximus fuit. Quid porro est honestius: edocere quod optime scias. Sic ad se caeli si deci uectu a pie CiceroPsfitetur: sic Pa sa Hirtisi Dolobella 1 more praeceptoris exercuit: quotidie dices audita Φ. Ac nescio an eum tuc bearissimu cred1 oporteat: cum iam secretus& cdsecratus liber midia*cul a c6tetionibus fama i tuto collocarit 5 setiat uiuus ei: quae post fata praestari magis solet ueneratione:& quid apud posteros futurus ssit uidebit . C6scius fit mihi quatu mediocrita te ualus: quaeq; antea scietim :queqr operis huiusce gia potueri 1qui rere. candide me atq; si pliciter i notitia eo' siqui forte cognoscere uo luisset .ptulisse: atq; id uiro bono satis est docu1sse quod scier: t. Vereor tamen ne aut magna nimici uidear exigere q eside uini bonu esse :& d18 cedi pitu ueli: aut multa q tot artibus i pueritia discedas morum que praecepta de sciam iuris ciuilis . Praeterea quae de eloquetia tradebant adieceri: qq; opi nio necessaria esse crediderar: uelut podus rei phorre scat: ac despct ate expimetu. Naq; qui primu renuciet sibi qta fit litia ni generis uis e potta efficiendi quae uelit: hLaria trasere: siderum
436쪽
cursus inumerosi cognoscere: mundum ipsu pens dimetui: minores aedifficiliores artes potuerint tum cogitent quata rem petant: qqa nullu sit hocpposito Poemio labor recusandus: quod si mete conceperint. Huic quoqa parti facilius accedet: ut ipsum iter neq; imperuium: ne saltem duru putent. Nam id quod prius quodq; maius est: ut boni uiri simus uolutate maxime constat: qua qui uera fide induerat facile eas de
quae uirtute docent artes accipIet. New enim aut tam pplexa:aut tam numerosa sunt: quae premiat: ut non pauco' admodu anno itentione discantur. longa. n. facit operam quod repugnamus:breuis estistitutio uitae honesta beataeqr si credas . Natura enes nos ad mete optima genuit: adeoq; discere meliora uolentibus proptu est: ut uere intueti m1rii sit: 1llud magis malos esse ta multos. Na ut aqua piscibus: ut sicca terreis:
circuiusus nobis spiritus uolucribus coueitrita certe facilius es e Opori rebat secudu naturarq c6tra ea uiuere. Caetera uero ecia si aetate nia nos patio senectutis: sed tepore adolescetiae metiamur abunde multos ad discedu anos habet. Oia eni breuiora reddet ordo: S rario: oc modus. Sed culpa est i praeceptoribus: prima libeter detinetibus pueru: partim cupiditate diutius exigendi mercedulas: pti ambitione:quo difficiliussit quod pollicet: ptim etia is cietia tradedia uernegligetia IXiai nobis qmorari s eo st nouimus: Q ducere quae nodu scimus meliUS putamus. na ut de nostris potissimii stiidiis dica : quid attinet ta multis annis q1 more est plurimoF: ut de iis a quibus magna i hoc pars aetat1s abfuit tacea declaitare i schola: dc tam laboris i rebus falsis cos uere es satis set modico t*ore imagine ueri d1scrimis: 5 dictai leges coperiste. Quod non dico quia sit unq omitteda dicedi exercit tio: uia no sit eius specie c6senesceda. cognoscere:& praecepta uiuetappera1scere: dc iforo nos experiri potuimus:du scholastici sumus. discendi io talis: ut non multos annos poscat. quaelibet eni plus ex iis artibus: qua' habui me tione s paucos libros c6trah1 solet: adeo isito spacio ac tradicioe opus. Reliqua est quae uires cito facit cosuetudo: re' cognitio quotidie cre scit:& tamen multoF ad eas libro' necessaria lectio esto: qu1bus aut re' exepta ab historicis: aut dicedi ab oratoribus petiit .Ph6' quoq; c5sul to'l opiniones: sicuti alia uelimus legere: ne quod quide p6t omnia. Sed breue nobis lepus nos fecimus: quatulti eni studiis patimurrat1as horas uanus salutadi labor: alias datu fabulis ociu:alias spectacula ali. as c6uiuia trahut. Adiice tot genera ludediadc isanam corporis curam. Trahat ide pegrinatio iura calculo':anxiae solicitudines: multae causae libidinuoc uinu: S flagitiis ot genere uoluptatu animis: ne ea quidem tempora id5ea: quae supini. Quae si omia studiis impenderenturnam
437쪽
nobis loga aetas dc abunde satis ad dicedu spatia uideret :& diu ma latucopulatibus tempora. at noctesqua F bona pars omni sono longior est adiuuaret . Nuc putamus annos : no quibus studuimus: sed quibus uiximus mec uero si geometrae de gramatici: caeteraF qa artiti Pfessores omne suam uitam: illibet loga fuerit in singulis artibus constipserunt:
sequie ut plures quasda uitas ad plura discenda dessederemus. Neq; 1lli didicerunt haec usq; 111 senectutem: sed ea sola d1d1c1ste c6tenti fuerit:
ac tot annos no i praecipiedo exhauserui. Caeteria ut de Homero tacea: in quo nullius no artiS aut praecepta aut certe no dubia uestigia rep1ut:
ut Heliu Hippia transeam: q no liberaliti modo disciplina' prae se sci
etiam tulit sed ueste& anulum crepidas quoqa. omnia tulit: manu sua feceratrin usu habuit: atq; ita se praepauit: ne CUIUS alterius Ope egeret null1us rei. Gorgias quoq; fumae tenectutis: hac quaerere auditores: de
quo quisqa uellet iubebat . QVae rade ars digna litteris Platoni deluit quod i axulis Aristoteles didicit: ut non solii quae ad phos atq; oratorespcinet scia coplecteres : ted animaliu sato q; naturaS Omo, pquireret. illis erit haec menteda fueriat: nobis cognosceda fui: tot nos praeceptori bus : tot exeptis 1ilrUχ1 tantiquitas: ut possis uideri nulla forte nasciat aetas stolicior qnostra: cui docedae prioreS elaborauertar. M. Cciis orius Cato ide orator :1dem historiae c5ditos: idem iuris: idem reru rusticarii
peritislsimus fuit: inter tot operaS militiae: Iantra domi corentiones: ru
L saeculo. litteras graecas aetate iam declinata d1dicit : ut esset homibus documento: ea quoq; praecipi posse quae senes cocupissent. Quam multa pene ola tradidit Varro: quod utrumentum dicendi. M. 1 ultio defuit Quid plura cum et1am Cornelius . Ce mediocri uir Igenio: n5 solum de 11s omnibus c6scripserit artibus: sed amplius rei militaris ocrusticaretia de medicinae pxaecepta reliquerit: dignus uel ipso propoleo :uteu scisse omnia illa credamus. At psicere tatu opus: arduu c oc nemo piscit. Ante omnia sufficit ad exhortatione studio non capere: rerum natura: ut qcquid no e factu ne fieri qde possit: cu omnia quae magnatat atq; admirabilia tempus aliquod: quo primu efficeretur habuerit. Quditi. n. poesis ab Hoerolix Virgilio: idtu fastigiu accipit eloquetia a Demosthene atq; Cicerone. Deniq; quicquid est optinatim ante non fuerat. Ve' etiam siquis fuma desperet: quod cur faciat. cui ingeniti:
ualitudo: facultas: praeceptor non deerunt: tame eur C1cero ait pulchium secudis tertiisq; consistere. Nel enim siquis Achillis gloria ambe c1llis consequi no potest: Aiacis aut Diomed1s laudem aspnabit ne irq Homeri: non Tyrrei: qn imo si hanc cogitatione homines habia is er: ut nemo se meliorem fore eo q optimus fuisset arbitraretur: ii Q ipsi lut
438쪽
optimi inon fuisset. Neq; post Lucretria ac Macrii Virgilius. Nec Poth Crassu dc Horte vi Cicero: sed nec alii postea uicem t. Ve' ut traseu dispes no fit magna: tamen est dignitas subsequedi. An Pollio Ac Messa la qtii ia Cicerone arce tenete eloquetiae agere coeperui: parum i uita dignitatis habuerui: parti ad posteros gloriae tradideriit. Alioqn pessiae de rebus humanis pductar i sumit artes mereret: si quod optimii fuis set defuisset. Adde st magnos modica quoq; eloquetia parit fructus. Ac siquis haec studia utilitate sola metiat: pene illi psectae par est. Neq;
ei at difficite: uel ueteribus: uel nou1s exeptis palam ficere: no al1unde maiores honores: opes: amicitias: laudem praesente: futura ho1bus cot1 gisse: si tame dignit litteris esset ab opere pulcherrimo: cuius tractatus atque ipsa possessio plenissimam studiis gratiam refert. hac minore exigere mercedem more eorum: Ra se non uirtutes : sed taesuptare qυae fit ex uirtutibus pet1 dicunt Ipsam agis orcidi maiest atem: qua nihil d1ii mortales melius ho1 dederunt: dc qida remota muta sunt Oia dc luce praesenti: dc meoria posteritatis carent: toto aio petatis: nitam uri sepad optima: quod facientes aut euadem AS i fummum: aut certe multos infra nos uidebimus. Habes Marcelle Victori quibus praecepta di Mi pro uirili parte adiuuari posse P nos uidebat: qu6' cognitio studiosis iuuenibus se n5 magna utilitatem afferret: at certe quod magis petius '
M. FABII QUINTILIANI LIBER DUODECIMUS ET VLλ TIMUS FELICITER FINIT. QVINTILIANUM ELOQUENTIAE FONTEM AB ERUDUTISSIMO OMNIBONO LEONICENO EMENDATUM. M. NICOLAVS IENSON GALLICUS VIVENTIBUS POSTERISQUE MIRO IMPRESSIT ARTIFICIO. ANNIS. M. CCLXXI MENSE MAII DIE. XXI. DEO GRATIAS. i