Iter per mundum Cartesii.

281쪽

iTER PER MUNDUM' , - - obviam in itinere habet corpus, praeter aerom, qui ea adhuc eli liquidior: non obstan- ltibus tamen illo.pondere , illoque conatu, quem aqua adhibet ut in motum redigat sese non impediente aeris liquiditate, quem trista

se habet, motus ipsi est impossibilis, & aeo ipsi non minus resistit, quhm corpus durum, quo phiala cum vi fuisset obturata. Quid igitur impedit motum Aquae ρ Exinde est, quod

Aer & Aqua eo versentur in situ, ut quemcum- ique adhibeat conatum Aqua ad se moven- dum , non possit Aerem determinare , nec

aliud quoddam corpus ad occupandum ipsius locum eo ipso, quo illum relinquit, momen- illo: etenim ex quo illud potest, hoc est, ex qno paululum inclinaveris phialam cum motu aliquo, ac per consequens exigua quaedam li- nea aeris se poterit intinuare ad latera aquae , 'motus sequetur proportione habita spatii , orruod aer repleturus est. Igitur suppoisere non tebemus , ex quo corpus aliquod est liqui- ldum , semper dispositum esse ad cedendum tmotui aliorum corporum: verum Qtiam non imagis supponendum est, ex quo corpus ali- liquod durum est , & duris corporibus circum- lidatum, non posse dispositum esse, ut moye tur, quod hac ratione probo. τsupponamus Globum quendam cavum, per- ipfiectE plenum, partim aquae . partim plurimo- lirum corporum durorum omnis figurae, disper- liserum ab omni parte in illa massa aquae. Cin igiteinus omnia illa corpora quiescere. QuO- alniam aq4' replet omnia spatia, quae sunt inter iasi se jgua corpora , concipimus partes istius il Aquae omnis generis figurarum, ut sunt spatio . iq9-

282쪽

CARTESII. PARS IV.

quae replent . - Ιta concipimus in istis spatiis eXiguos Aquae globos, exigua triangula, e guos cubos, exigua hexagona', &c. Suppo namus nunc illlam Aquam omnes ejus pap tes agitari. Cum rationem habuimus figurae partium Aquae ante motum, facilε concipimus, omnes illas figuras mutari in momento motuS

hoc est, exiguos Glabos aquae in duo dividuHemisphaeria, Cubos aquae suos angulos per-dve &c. Ex istis exiguis partibus, iive duris , sive liquidis , unas multum motus recipere, alio parsim & tandem omnes tali modo se

invicem determinare, ut ne minimum quidem

fiat vacuum, ac simul ubi una ex aliquo loco 'decedit, altera eodem momento eum subintret ; atque haec omnia facile fiunt propteriscilitatem , qua praeditae sunt Aquae Par

tes , ab invicem h separandi. Ita in priue

rno illo momento motus concipimus, sactam esse mutationem longSpl irimarum figurarum : illam mutationem non esse factam, nisi fractione vel separatione partium : illam fractionem factam esse motu, ac motum fieri . non potuisse absque illa fractione: conatum, quem adhibuimus in motum: concitandis iis corporibus. produxisse re motum & fractionem : fraistionem athcujus partis esse productam immediate ab aliquo eκ corporibus d ris , sive ab alia parte aquae; exempli gra tia , an tum cubi alicujus non esse separatum a reliqua. massa: vel alia parte, cui adhaerebat nisi ope alterius partis quae se inter binas

illas mediam posuit, vel quae locum ejus adeo adsuratε occupavit, .ut PersectE Otium re-

283쪽

Pleret; & tandem unicam rem potuisse ina- pedire Daistionem & motum; hoc est , si partes ea ratione inter se dispositae fuissent, ut unis suum locum relinquentibus , aliae nequivix sent eodem tempore illum occupare : cliari enim omnia ante motum plena sint , e necessitate est , ut 'omnia sint plena in

Jam supponamus, omnem illam aquam , &Omnia illa exigua corpora in eundern reponi statum . in quo erant ante motum Sc cogitemus in locum partium aquae quae occupo'nt omnia spatia intra corpora dura , subrogari alia eorpora dura , quae praecisa spatia occupant, quae occupabant partes aquae; vel in ponamus solummodo, aquam congelari, V itim absque ulla diminutione et augmento massae. Supponamus praeterea, De in zonar i tum adhibem movendetristi materim, & l ldem tempore operam dare dividendis omni- ibus ejus partibu) pxaecisε eadem ratione, qua . Partes aquae , quarum locum occupat, divisae sunt in momento motas. Nondum ilippo-An motum , . vertim tantummodo conatum ad

eum producendum; nec ulla contradictio in iisto conatu est: contendo autem, ex illo co- natu motum & fractionem debere necessarib sequi , atque en tibi Auibus utar asgumen- i

LX illo, quem suppono , conatu ,' sequi debet motus, & sraelio, nisi 'aliquid impedi mento siet. Jam vero nihil impedit: dispositio enim ad motum & ad flamonem ea letis l in hypothesi , in qua non nisi dura stip- corpora', quae iv praecedenti, ubi ae i

284쪽

pono corpora liquida duris commixta; ac si oppositio adversiis motum & stactionem, quam nonnulli in ultima sibi fingunt, invi ccibilis esset , invincibilis esset etiam 4n pr i

QRippe , si in prima hypothesi corporum

liquidorum mixtorum cum corporibus duris cogitemus partes eo modo protrudi & determinaei ut una in motum redacta , altera n quiret ςjus pare locum eodem momento, concipimus fore , ut numquam fia motus

S p ruum sicuti id evenit in expersemento phialta, de quo anu sum locutus, quia clim omnia tum supponuntur plena , omnes partes si mul resistunt Motui singularum. Ve-xum sit alac copcipimus, partes istius materiae tali ratione propelli determinari, ut si

una moveretur, altera eodem momento ejusllocum occuparet, & alia hujus denuo; tum QDης, myν , motum. S, stacti senem debere in . fallibiliter sequi impulitonem. Iam . in s icunda hypo;hesi corpinum durorum; op - uto Deum propellere & determinare partes ' . Urum corporum praeci E eodem modo, quo partes aquae fuerant determinatae in prima by pothesi primo momento motus & tractionis; evidens est, ubi una moveretur, .altaram uvestigio ejus occupaturam locum , quoniam praecisὶ propellitur & determinata est, velut .illa aquae illum quae locum caperet. Igitur motus sequi debet in secunda l pothesii, ac in lprima. Omnis hic in eo di fierestia, sita est , qudd. partes aquae clim iant divisu facillimae , non

285쪽

dis; & partes corporum durorum clim sint dixisse difficiliores, opus conatu foret multb majori: vertim Carteiio , si lubet, licet, sit ponere illum infinitum ; atque illa resistentia, quam Deus reperiret, non esset omnium in genere partium contra divisionem sinpularum: quam sanδ resistentiam invincibilem deprehen dimus in pleno etiam fluido : versim tantummodo resistentia unius cujusque partis P mriae suae divisioni, quam concipimus 'distinctissi-- non esse invincibilem. , in uno verbo dicam, motus & divisio cor-porum durorum possibilis st: in pleno, eX eo, 'ubd concipiamus diversas partes illorum Corporum propulsas velitis omnes parfes imi ginabiles spatii, easque concipiamus dete minatas eo modo, ut si una moveretur , alia locum ejus repleret e vestigio absque hoc - enim motus est impossibilis etiam in fluidij, ct hoc posito necessarib requiritur, etiam in c

- Licis haec eκplicatio , iis dicebam, inihi

vera videatur demonstratio, non tamen peto

ut illam pro tali habeatis: contentus sum, si illa vos solummodo dubitare faciat de certit

dine contrariorum argumentorum, quae 4n il la materia vulgb adhibentur nec despero postquam illam cum attentione examinaversetis , quin aliquantb plura mihi concessuri sitis.

i Re vera meis Academicis a me satisfactum videbatur ; unicus lapidin sere iis scrupulus haerebat, qui consistebat in eo qubd supponerent, in primo momento Oivisionis te figuram

cubitam dedisse omnibus materiae partibus

286쪽

Semper rebellem reddebat ea circumstantia i Jorum imaginationem. A d haec iis dixi, mo-' db vel tantillum vellent animum advertere ad ea, quae ipsis modb explicueram, clarE vide- rent, illam circumstantiam non efficere particularem difficultatem, verlim, ut eos planε omni molestiae eximerem, me fidem ipsis fa-Cere , numquam te hanc suppositionem fecis- se: posse ipsos ex propriis verbis tuis de eo convinci: in libro Princi orum te nihil aliud supponere , nisi , partes materiar non fuisse omnes rotundas: min Tractatu de Lumine, te iis adtribuere omnes, quae sub imaginati nem cadunt, figuras. Indigitavi iis etiam ea loca. eosque feci ut consentirent de exigu* sdelitate, vel exaehitudine certorum Au rum, qui ita tuam doctrinam exponunt pro ingenio suo, & modo ipsis maximε commo-

j do , ad eam cum utilitate impugnandam.

Deniqueἱtribus, ut ajunt, verbis tuam ea de re iis explicui mentem quam semper hujusc modi fuisse credidi: scilicet, Deum in prima agitatione & divisione materiae fecissie partes omnis generis figurarum, quas propulerat Sc determina at in omnem partem , & in omnia spatii latera: ac egiride ex illis consecise pus quoddam liquidum , cujus postmodum sumsit Gertas quasdam magnas portiones, ut 6 in gyrum ageret. & ex iis faceret Vorti-

- , io quibus ina sima pars exiguarum paratium insensibilium eos componentium circa suum centrum rotabantur. Illis motu perpe- tuam inductam lautationem partibus mate- riae, clim unae suos perderent angulos, aliaei inter se unirentur S collirerent simul. Cum

287쪽

HAE ITER PER MUNDUM

.te me credere, idem fieri singulis momentis inter partes insensibiles omnium corporum liquidorum : ac exinde te conelusisse exsiste tiam & differentiani trium tuorum Elementorum. Audeo mihi polliceri, mi Domine , te non admodum male contentum fore de meis responsis , dc agniturum , qu bd si inferiorsum plurimis tuis Discipulis ingenio & ac Vine judicii, vix dari qui me vincant alte aione, quam tu exoptas, tui Lectores ut adferant ad lectionem librorum tuorum, antequam suum de iis judicium ferant, & praeprimis antequam adgrediantur illos impugnare,

Vel defendere. . 'Verlim ut pergam rationem tibi reddere mearum congregationum: haec, de qua jam apodq locutus sum, duoetacta produxit. Pr mum , ut paululum nostri Peripatetici revenirent a mala illa opinione, quam de tua do- ctrina conceperant, quam hactenus habuerant Pro wntradictionum plena, Sc absurditatum, uae Omnino non poterant defendi, & pro SPemate, quod se ipsum subverteret. Alterum ut serio operam darent duo, vel tres ex subtilissimis , ct maximo acumine praeditis , lectioni , & examini librorum tuorum, ubi revqra dissicultates qsset, erunt, quae mihi magnae Videntiar, & super quibus, ut tibi abini tio ista ui, cogor temet ipsum mnsulere. Et nim fateor . quantumvis primo successu elatus essem , aquam mihi hortisse, S indigere me summo illo , quale tuom est acumine , & per-Dicacia , ut memet his eripiam difficultatibus. Nostri isti per binas hebd adas mihi nihil conua tuam d9ctrinam Proposueruntdc tres

288쪽

quatuor Congregationes, quas is hoc tempOris intervallo habuimus , elapsae sunt explicando tua dogmata & resolvendis nonnullis quaestionibus, quas movebant mihi super certis quibusdam rebus singularibus in libris tuis. in quorum sensum non fatis se penetrare, vel credebant, vel saltem credere fingebant. Dat id stratagema quoddam, quo utebantur, ut me in insidias adlicerent: percipiebam equidem parvam igam conjurationem. quae line dubio mihi aliquam creasset inquietudinem, elim negotium mihi iniscederet cum indu striis omnino hominibus, nisi causis bonitas, quam defendebam , mihi animum erexisset. Tandem ante hos binos dies aperia suam exposuerunt mentem , & promittentes mihi, vel minantes intra breve tem pus spressitaturos

maXimam partem tuae Metaphysicae, S Physicae, dixerunt , velle se prim5 a Vorticibus incipere: ita enim caput tuum peti: & crodere, suppetere sibi argumenta ea super re, quae essedi evertendae tuae Physicae ri dicistus.

i Cum tamen non missis humani sunt & h nesti quam industrii & acuti : S praeterea erant persuasi , argumenta sua admodum esse dissicilia , ut molestiam & confusionem

mihi eximerent, quam piaevidebant sore ut ostenderem in iis solvendis , non me cogere Voluerunt , ut e vestigio ad ea respondetem is vertim satis habuerunt scripto contignata mi hi ea exhibere , ut dato otio responderem:

solummodo illa mihi legerunt , ut viderent ecquid caperem sensum i plorum ; ac fateor tibi, quantumvis magnificε me gererem ni-

289쪽

ITER PER MUNDUM

hilominus magnas me iis habuisse. gratias exanimo , pro ista parvula indulgenua , qua utebantur erga me: etenim non niti per . facta' argumentantur, vel per principia Vestotelius deducta e libris tuis , quos inter se opponunt, qψosque demonstrant se invicem subvertere ratione quadam aded plausibili, Severosi mili, ut Cartessius sit oporteat , vel saltem me aptior, qui ad illa respondeat. 'Nunc descripturus sum tibi praecipua scripti psorum contenta, ct propriis quidem ipsorum verbis. .Sequentem ipsi fecera iit titulum.

Di ultates cuidam Caraesiano propositis ab nonnullis 'rapatetieis adversum . S ema generale Muni Cartesii.

P Rimo, probare conamur, illum ordinem, in quem Cartesius materiam redigit, vel tria hiementa in suis Vorticibus, .non posse ullo modo convenire cum praecipuis regulis motos, quas ipsemet q*dit, nec cum proprie-- talibus , quas singulis fis Elementis adscri- lat. Ac exinde deducentur consequentiae quae plaia destruunt doctrinam ipsius de natura

Secundb, ostendemus, modum , quo la. imen explicat, nullo modo posse subsistere cum illo , qu' disponit , non jam dicti'us . Elementa sua in suis Vorticibus, vertita illo quo disponit etiam ipsos interi se Vprti

Terrib, probamus, in Principiis D. Oh-

290쪽

CARTESII. PARS IV. 267tesii , Terram aeque ac resiquos Plan . tas non posse habere Vorticem proprium in ' Vortice Solis. Quo semel probato , omnis pessum. datur Cartesii Astronomia , & omnis oeconomia Mundi ejus terrestris planE ruina

fatiscit.

PRIMUM ARGUMENTUM.

x. Supponitur initio magnum illud Cari si principium, omne corpus in gyrum actum singulis momentis conatum adhibero, in recedat a centro sui motus, & circuli quem de scribit. Σ. Ex universali hoc principio immediatε sequitur illa particularis consequentia, scilicet in Vortice, ubi Inateriae primi, secundies tertii Elementi in circulum cireumaguntur, omnes illas tres conari a centro Vorticis rece

3. Deducitur adhuc ex eodem principio at tera illa conclusio . in communi eonatu, quem adhibent diversa corpora ita agitata, i inter se consuta, ad recedendum a centro sui motus, ea quae agitationis habent plurimum, ec ad motum sunt aptissima , ea , inquam , alia debere superare, se collocare in circumferentia circuli , quem describit Vortex , &per consequens cogere mi alis agitata, & admotum ineptiora , quo versas centrum doscendane.

Qubd si haec conclusio non gauderet neces sario nexu , & visibili cum principio , ut gaudet , sussiceret, ut jure adhiberi posset, dic e , esse illam D. Cartesii variis in locis