Institutionum juris canonici authore Francisco Maria Gasparro Romano ... Pars prima quarta

12쪽

PARS TERTIA

DE IUDICIIS.

UM in Indiciis , quae tertia huius partis objectum sunt, principem locum Judex obtineat, & hujus denominatio a jurisdictione desumatur, quae basis,& fundamentum Judiciorum appella- . tur a Baldo in Risrie. C.fl a mn competente Ideo mox acquirendae Judiciorum notioni , generica quaedam, di substantialia circa iurisdictionem ipsam ducimus praemittenda. Quare fit. A TITU-

14쪽

TITULUS PRO EMIALIS,

De jurisdictione in genere.

3Σ Ο o nomen Iurisdictionis, Azonis sententiae adhaerentes Fulgosius, Zasius , Tiraquellus, & alii quidam , legendum esse volunt 'uri i-tio non Iuri imo , cum ditio idem sit ac Imperium , prout loquitur justinianus in s. I. Oaemii Insit. Lecticitamen communis , & usitata retinenda est, quod nempe Iurisdictionis nomen derivetur a uredicendo,& aperte liquet ex verbis Text. in I. I 8. 1. de Iurisdict. Omn. dic Quare a Perezio in C. tit. mox. eis. definitur Iurisdictio, quod sit ae Publica de causis cognoscendi , Giudieandi potesas α Publica inquam , idest bono publico necessaria , vel idonea. Iurisdictio , ut sic accepta dividitur in Iurisdictionem simplicem, & imperium. Iurisdictio simplex est illa , quae spectat ad officium Iudicis mercenarium νοῦ Imperium vero est , quod officio nobili Iudicis exercetur . Ita Fart. mLI. F. tu. cit. Illud autεm dicitur officium Iudicis nobile, quod exercetur a Iudice motu proprio , idest vel parte non petente , vel non Petente ope actionis stricte sumptae , ut est serre leges , procedere ad inquisitionem, delicia punire, restituere in integrum graviter laesum; quapropter facuItas restituendi in integrum non concedebatur a Iure civili Magistratibus Municipalibus , seu Civitatum, quia illi non habebant Imperium , sed meram Iurisdictionem; Λ a Textus

15쪽

6 Textus est expressus in I. 26.1 ad municipat ossicium vero Iudicis mercenarium illud dicitur., quod non exercetur nisi ad instantiam partis habentis actionem in Iure sundatam Fartes. in L deposita num. a. in se . C. depfFelim in eap. 2. num. 8. de O . dic. Risi .

inprax. par. 2. cap. 4. num. s7. Unde qui simplicem

Iurisdictionem habet motu proprio non potest Iudi ' cium incipere , imo si partes a litigando desistant, vel transigant, Judicis quoque ossicium expirat. 7 Imperium vero prout distinguitur a simplici Iurisi

dictione dividitur in merum , & mixtum. Merum est , quod exercetur ossicio Iudicis nobili primario respiciente publicam utilitatem;Mixtum vero , quod exercetur ossicio Iudicis nobili respicient primario utilitatem privatam Abb. in cap. quod sedem numer. s. de ομ. d. ordis. Pax 7ordam elucubrat. tom. 3. 8 lib. I 3. iit. Σ. num. I9. Ad Imperium merum spectat leges condere , monetam cudere , esse illum , ad quem ultimo appellatur, constituere publicos Ministros, punire facinorosos poena mortis naturalis , vel civilis, imponere vectigalia, Sc. Et in Summo Pontifice con-9 vocare universale Concilium &c. Ad mixtum autem

pertinet concedere minoribus veniam aetatis, legitimare illegitimos, coercere carcere , vel poena Pecu'niaria delinquentes , dare ficultatem , ut procedatur postposita appellatione , constituere tutorem , vel curatorem,interponere authoritatem in emancipatione, vel venditione immobilium, concedere restitutionem

in integrum die. In Pontifiee transferre Episcopum de uno Episcopatu ad alium, dividere, vel unire Episcopatum.

Io Altera iam , ae samigerata Iurisdictionis divisio est

in ordinariam , di delegatam. Primam DD. vocant

16쪽

Pars III Titulus Prooemialis . s

propriam: Secundam impropriam , alienam , vel mauis datam . Ordinaria est Iurisdictio , quam quis ex munere suo , suo nomine exercet, qualem habent Epis.copi, Capitulum Sede Uacante , Vicarius generalis Episcopi Sc. Sart. alii in L more major j. de Iuris. Omn. Iudic. Ves,. in prax. lib. 3. cap. 3. Scucc. de

Pudic. lib. I. cap. I 6. num. s. Pax ffordan. elutabr. Dol. 3.

II tib. I 3. m. 3. num. Et subdividitur haec ordinaria Iurisdictio in contentiosam , qua dirimuntur controversiae litigantium, & voluntariam, quae dictas controversias non respicit, ct ad eam spectat collatio Beneficiorum , concessio privilegiorum , oblatio Ori 2 dinum &c. Jurisdictio autἶm delegata , est. quae non ex proprio munere , sed ex commissone mediata , vel immediata alterius id ex proprio munere hahentis urisdictionem exercere potes: Pax Iordan. loco eit. tit 6. per tot. Maran . in prax. paria 4. distin. s. Tripis deos. I. per tot. I 3 Differt autem primo Jurisdictio ordinaria a delegata,quod habens Jurisdictionem ordinariam,possit eam

alteri delegare ; habens vero delegatam non possit regulariter eam alteri subdelegare Tex.is l. s.ssis Puris. I 4 Excipe delegatum a Principe supremo , ut Papa, Imperatore, Rege, vel Republica Superiorem non

I s Excipe ulterius delegatum etiάm a Principe non supremo posse subdelegare,si fuerit delegatus ad univer-ntatem causarum, tunc enim ad aliquas causas particulares

17쪽

culares contentas sub universitate delegata poteritalium subdelegare V ant. de nullit. ex desere 'aeri . deleg. nam. 24. est 2 s. Tufh. lit. D. eoclus. I sχ. Ratio est, quia Iurisdictio delegata ad univerutatem causa rum aequiparatur Ordinariae, quantum a Jure permit

titur

I 6 Nec obstat Text. in eap. 18. defent. O re judic. ubi resertur subde legatio facta ab eo, qui erat tantum deputatus ad causam particularem, & subdelegatio non

improbatur. 17 Quamvis enim non improbetur, neque expressCapprobatur, & ideo de ejus nullitate nulla fit mentio, quia super hoc Pontifex non fuerat consultus, & ipsa causa jam erat ad Romanam Curiam devoluta, & iunihilo amplius pendebat ab illa subdelegatione. 18 Altera differentia stat in hoc , quod Jurisdictio ordinaria non vicaria non expirat morte Principis concedentis etiam re integra, quia talis Iurisdictio in eo, cui concessa fuit evadit tanquam quid illius proprium,& tanquam dignitas , ac gratia ei collata, quae non expirat morte concedentis cap. ust. de rescript. ει coram Mersin. deris I F7. num. 4.39 Dixi noen vicaria , quia ut monui in prima parte Institutionum sub tit. de Episcuis, eorum oseis e potestate cap. de meario generali, frameo Episcopi ;- Jurisdictio Vicarii generalis, licet ordinaria , expirat mortuo Episcopo , quia est accetaria ad illam, veluti ad principalem - E contra vero Iurisdietio delegata expirat mortuo delegante , vel quomodocumque Iurisdictionem amittente , dummodo res adhuc sit integra , I. 6. F. de Iuri G cap. 3 o. de sec. deleg. oc cap. H. de ostis. Legat. Sedon. ri . cap. Io. quas. 3. per ιot. Rce. coiis. Io . de Franch. decis ass.

18쪽

Pars III. Titulus Prooemialis. 7

ar Poc decis 3 7. num. 2 r. G seq. Res autem desinit esse integra per citationem facta n coram delegato Text. es. in cap. 1. de Oe. deleg. & si Iurisdictio delegara fuerit ad aliquid , ad quod citatione non sit opus, pu-- ta visitandam provinciam,tunc res desinit esse integra, ct perpetuatur Jurisdictio delegata per primum e Xercitium illius potestatis delegatae. 22 Tertia differentia est , quod ordinarius re etiam

non integra possit delegationem revocare, quod ta men absque justa causa facete non debet L s8.f. dej 23 dieris . Delegatus autem , si totam causam subdelega- Verit, re non integra , non possit subdelegationem revocare ; imo moriente subdelegato, vel quovis modo

Iurisdictionem subdelegatam amitente, non redit Jurisdietio ad subdelegantem , quia per exercitium Iurisdictionis a subdelegato factum, Jurisdictio subdelegantis jam officio suo functi penitus expiravit Textiet4 es in c. 37. de obsie. dedi. Si vero aliqua tantum causae pars subde legata fuerit, puta examen restium possunt cum justa causa partes appellare a subdelegato ad sub- delegantem , quia per se potest totam causam eXpedire , per Text. in eap. 27. de Q. Auras Adverte tamen,de jure Canonico,posse delegatum Pontificis subdelegare non solum totam causam , sed etiam ejus partem , ut principium, medium , vel finem illius dicto e. 27. de Jure autem civili delegatus Principis non nisi totam causam subdelegare potest , per Text. in auth. ad haec C. de Dieris. 26 Adverte ulterius, delegatum non posse excedere fines mandati cap. Vener ωοπ deleg. adeoque nequit solus procedere,si pluribus fuerit causa delegata Gratian. discept. 474. numer. 3 i. Vant. de nullis. ex destes. . iurisi

19쪽

3 Institui. Canonic.

27 D d. de . num. 36. dumodo tamen non sit adjecti

clausula si omnes interesse nequeant, quo casu immediatus delegatus poteit solus procedere eap. coram dialisin tit. eodem non modo si alii non possint; verum, etsi aliquis ex illis obstinate nolit interesse cap. 2I. Adiicimus , eodem. 28 lmo in hoc casu , quo pluribus fuerit eadem causa delegata, si unus ex illis moriatur, aut alio modo fiat incapax jurisdictionis, expirat etiam in caeteris jurisidactio, & recurrendum est ad delegantem e. z. titulo

a; Nisi tamen fuerit pluribus delegata sub nomine dignitatis , puta Episcopatus , non autem sub nomine proprio ; tunc enim aliorum jurisdictio non expirat, sed suspenditur, quousquὸ alius in dignitate succedat, Textus est literatis in cap. I ut. eod. Ratio discriminis est, quia dignitas nunquam moritur, adeoque delegatus sub nomine dignitatis continuatur in succe re, nec praesumitur decessisse . 3o res breviter, & summatim praemissis, datur alia jurisdictio,quae dicitur arbitraria, alia, quae Ecclesiastiaca, alia,quae saecularis, sed de his in aliis titulis aptior sermo rediturus est. Sit igitur hujus Patris.

20쪽

Quid, quotuplex sit Judicium

dicium a 'fembee. in paratis Phoetis. nu. s. definitur Ostimaret controperse apud Pudicem in-t8r litigantes tractatis , sesi dise-ptatio. lQuare patet , tres personas necessario requiri ad Iudicium constituendum , Judicem nempe, Actoren , & Reum '

3 eapitulo frui s. in omni de verbor. signisse. Iudex al re Ricendo dictus, est persona, qua publiea authorita-.te judicio prosi , G qu mediatorem ivit intὸr sit 4 eanter, dicto c. firm l. V M. Actor ab agendo dictus, est qui actionem proponit, ae pstior ad 'udisium propo- eat L 'tri x, ἀραδprior Is hoc tis. qui tamen in causis criminalibus proprie dicitur Aeeusator L Inter, , Laeeusapor 1. de public.judis. In civilibus vero vos eatur ABor , seu μαιον inire β. hoe th. Reiis vero. B non

Diti