장음표시 사용
301쪽
intercedit quo minus anticlita mutari, meliora, etiana bene peripecta et multi virorum pruileiatiuria scriptis declarata, interri possint. Solent quoque in magnis imperiis, quae principarim Europae an ectant, eorum, qui rebus administrandis praesunt, ingenia et studia ad rerum externarum splendorem, auctoritatem ac vim ad fortunam reliquorum Eur pae regnorum inclinandana ad rem nailitarem et ad tributa ac vectigalia, magis se conpertere quam ad illium virtutem ac selicitatem. Contra respud licae illae antiquarum aetatum, partim erant ii iminum, qui e seritate et vita illuestri, aut exmniadiso vitae genere ad agros colendos rhia una progrediebantur, Ut forte ii, quibus Moles leges 3cribebat partim colonorum qui ex civitatibus
iam ad certaili rationen Lonstitutis cum H En Pr
gressi, ipsa descriptione nonnulla melius constutuere, cumque et fines et ciues essent exigui modi
et numeri, facilius multa perspicere ac contulere
poterant. Melius itaque leguntiatoriae scientiae pericula facta sunt in his paruis ciuitatibus, quam si in magnis regnis et imperiis hoc idem tenta tuniciset Satis quoque hoc docuit imperiorum Veterum per Asiam historia quam parum enim illa ad bonam legum descriptionem profecerint, ipsa res declarauit Contra in illis paruis ciuitatibus expertia menta lacta sunt, qua via ac ratione respublicae condi et constitui possint sie, ut finis eiusmodi societatis humanae, felicitas non nius, nec Pau rum, sed Oinnium, si non aequalis ac par, nullo tamen alio gradu discrepans et inaequalis, quam quem naturae disparitas ct inaequalitas facit, o tineri
302쪽
GHeri possit. Videmus itaque antiquas respublicas fere est populares, ex iisque antiquiores fere abcre alit is ogrorum et fortunarum, quam adeo Moses sequutus esse agnoscit tir, processisse. Ipso rerum sis cum intellectum ellet, laborare hoc genus nimis imittis malis emendatior facta est reip. forma,
et te litata re per omne genus et democratiae et
artilocratiae. Inter haec, principium et fundamentum omnis societatis ciuilis esse animaduersum est libertis fem, sine qua nulla esse potest tuta possessio ac fructus bonorum g); hanc vero nauniendam esse domi honis legibus ac moribus , foris virtute et corpori, ni robore; in pace frugalitate , continentia, labore, in bello corporum animorumque vi mhus reique militaris prudentia summam erui. Coritineri. Itaque frugalitatis et laborum tolerantiae quanta bona sint, melius perspexere veteres; et recte illi maluere rerum molestarum sensum ii
iucundum obtundere, quam rerum iucundarum sensum acuere.
Aliud periculum factum est in eo, cum paruae respublicae vim externam et hostilem haud bene depellere, magnae vim ciuilem et iniuriam pauς rum potentium facile ex se gignere soleant, annon resp. etiam in modicis finibus et viribus ita institui
303쪽
tui possit, ut hostilem impetum minus extimescat; uod maxime propositum filii Cretensibus et par.
tanis Cumque virorum fortium et armis exerCit torum exiguus numerus par sit magnae multitudini hominum imbellium, consentaneum erat, ut armis et laboribus tolerandis a pueris assuefierent ciues. Ducebant haec ad illam prudentiae politicae arcem, ut omnem ciuium institutionem a puerili aetate Npeterent, eamque non in dictis ac praeceptis, sed
In factis exemplisque positam essse intelligerent id
quod etsi prudentiore nullo tempore latuit, novissimis tamen temporibus demum inter nostrates sagacioribus persitasum esse coepit tum ut non pam rentibus ac cognatis liberum relinqueretur, quo institutionis quisque genere uti vellet, verum ut imstitutionis et disciplinae procuratio perspicue legibus
consignaretur v. Aristot de Morib. X. p. I 87. D sq.)di ullum facile et reipubi liberae genus, quod non experti sint Graeci multo magis si de compositis et arte multiplici variatis generibus quaeritur. Quanta cum sagacitate et subtilitate temperataffuit Atheniensium democratia Qua tandem intellectum est, hoc genus ciuitatum omnino nisi in sinamma simplicitate, paupertate et ciuium paucitate, suis rebus superesse non posse. Inter haec eo tam dem peruentum est, idque primi Graeci perspeXere, mox Romani maiore cura et sollicitudine definiuere, temperandam omnino esse remp. quamcunque eum in modum, ut potestas exequendi decreta in mus aut Rucorum sit manu, legum ferendarum toti populo seruetur, deliberandi autem Senatui relinqua,.tur aut si regnum constitutum fuerat, ut sit inter
304쪽
regem et populum medius aliquis ciuium nobiliorum Ordo. Inter haec infitiandum non est, plurima in illis rebus publicis fuisse a nosris temporibus aliena. Nam primum ad ipsa incunabula, ut diximus, et primordia politices, earum aetas as iurgiti Sunt adeo inonnulla instituta e barbarie seruata, multae leges nimiae simplicitatis; interdum et horridani asperitatem a feritatem prae se ferentes h). Nec vero illi legum auctores disputandi et cogitandi su tilitate philosophi fuere, sed vitae prudentia et sapientia ex rerum usu et obseruatione nata . Porro in magna veterum legum parte morum diliciasIina ad easdem reuocata es, ita, morum praeceptatis essent aut inserta, aut prooemiis praemissis incuticata quae tamen res facilius ferri poterat in illa
ον Ελληνες, τάς γυναῖκας ἐωνουντο παρ' ἀλλήλων 'εσα τε λοιπά των αρχαίων ἐστι πω νομμων, νήθη πάμπαν cinis. Memorabile id genus exemplum constituunt leges Cretensium et Spartanorum. Sunt i . me in his nonnulla idoneis rationibus haud destia tuta v. c. opificiorum contemtus, inter homines sculicet, qui naturae humanae praestantiam non mimis in corpore quam in animo vindicabant; qui ad me eo
pora sono nollent arte sellularia et sordida , i Seneca p. XC. Sed postquam surrepentibus vitiis, in tyranni a regna versa sunt opus esse coepit legibus, cisas et ipsas inter initia tulere sapientes Solon eurgum mutui leges Charondaeque avdirntur: hi non in foro ne in consultorum atrio, sed in Pythagorae tacito illo sanctoque secessu, vitinium hoc salso pronuntiatur Gaicerunt iura, quae forenti tum Siciliae et per Italiam Graeciae Fonerent.
305쪽
legum simplicitate et paueitate Q. Contra nostris
aetatibus morum emendandorum viae et rationes non tam a legibus et institutis, quam ex rerum cognitione et doctrina Xpectantur cum Veterum
hominum religiones intra ritus et caerimonias ut silterent, nolita religio doctrinam ethicam sibi viridicauit ab hac igitur institutio cum puerilis tum prouectae aetatis petitur. Praeclare utique, modo praeceptio et instituti non ad Opiniones et subtilitates, aut adeo ad refellendas aliorum opinio nes deducitur: quae utique res ad animos ac mores
finge es. Prolus. I. p. 14sq. Aristotide Mori , I p. 87. ubi
domerat, nisi natura, doctrina et usiis ac consuetudo conuenerit, vix bonos fieri posse, moresque adeo fingi disciplina et institutioiis, atque ideo educationem estudia legibus deseripta esse debere: διο νομοι τετάχθαι ,- τροφὴν ἐπιτη/ευματα ' itaque, perset exi simant notis iis sis qui eae feraret, si
nassi caussa ad in tu item homines esse cohortandos aqua
Ipse Moses suarum legum undum non modo viri rem, verum etiam pietatem in deum secerat eumque alii inquit Joseph in Apion. II, Io ευσέβειαν partem virtutis constituant, ipse eam undum ac totum, singulas autem virtutes partes εμεβείας esse voluerat, itavi καρτερία, ον ω - , δεκα συνη essent partes seu genera Solent hoc iam antiquiores scriptores inter veterum legum proprium morem re re, ut a diis, eorum prouidentia, et a poenis praemiisque post hanc
vitam expectandis aut mettiendis, inini, iactanti mpiose hoe declarare annisus est Warbut mnus. De Pythagores id sorte probabiliter assirmari potest. At antiquiores non estum verbis, sed institutis , climbus aeris metum deorum inculeabant quo ipsa sierufiesa, auguria, lustrationes, iuratur nia, pertinebant. Nee aliud quid inatur Plutarcii. MV. coloren p. ias.
306쪽
fingendos nullam vim habere potest At priori. hus aetatibus vitae praecepta ipsis legibus propon
Dantur aut na Oribus et ualtitutis, etiam nulla ver-
horum praeceptione adhibita, instillabantur ita ossiciis peragendis imos homines assuefiebant ,
Naturae humanae et indolis ita genuae, nulla aut
ritia et luxurie corruptae, iue hae in na Vis esse debuit, exemplorum autem vitae auctoritas summa. Ipsi, recte factis iuuentus erudiebatur et intormabatur , ne verbis quidem monita, saltem Dulia quaestiuncularum et disputationum subtiliatate. mox etiam commemorari fasta et in Xen Plum proponi debuere tandem etiam ficti et ex vera vita adumbrata Cum his porro nonnulla symbolice praecipi coepere, adscitis institutis sym, bulicis Sed symbolis his euenit id quod aliis fere Omnibus syntholis ut sensu Obliterat ac vi lii hiata, maneret externa agendi ratio. Sic lustrationunt ex minationum mansit ritus, ignorari coepit consilium et ratio. Etiam illud inpiiniis animo tenendum. quod facile in ocul' incurrit, priscis temporibu*nondum factam egum diui nem in iuris publici a pria τοι et sacri odicem, me potitiam et iudiciales leges, et, aminans, ius criminale seorsum fuisse in suo a pila redactum ac distributum contra vero veteres istae leges promiscue a permixtim capita omnis generi complectebant Etiam quando in I L. Solonis exin XII tabulis diremta fuere iura in plura genera ac sectiones, multum adhuc res aberat a iusta aliqua
ι ἀσκήσει τῶν ἐθῶν, ut p. Ioseph. in plan. II, 14. Exemplo sint cretenses et Lacedaemonii.
307쪽
a' partium descriptione. Nec legibus comprehens lunt ab initio caussi et iura cuncta quae in ciuitate desiderari possint; verum scriptum ei de una et altera causis aut crimine, quod illo tempore
inter illos homine cum maxime reprimendum esse videbatur. Ita successere aliis alia, modo consilio ac prudenter, modo temere, ac casu Herumque enim rerumpublicarum leges agillatim pro ten porum ratione in codicem excrescere solent, non alio modo quam muri Thebarum lapidibus sparsim comvolantibus et locum suum occupantibus.
. Nec hoc dimittendum est animo, etiamsi intes gras legum tabulas ciuitatum haberemus, nono men in illis totum ciuitatis ius perscriptum nos esse
cognituros, sed tantum nonnulla, quae a more et is situi maiorum recederent; non enim dubitare licet,
etiam post Charondae et Zaleuci leges multo pluravi et consuetudine, more et instituto, quam lege scripta, fuisse administrata. multa quoque relicta iudicis arbitrio, inprimis in caussis similibus ad te ges applicandis cuius rei exempla vel Romae tem Pora antiquiora suppeditanti si autem ullum fuit ante ius Romanum, quod tam late ad singula ne- isti et caussas descenderet. nihilque aut sui et consuetudini aut iudicis arbitrio et iudicio relin- queret Tum discrimen ingens inter mores seueris Gmeciae et no/ros conitituit non modo popularis an eris forma, et ius ciuitatis, quo et iudicatus et
magistratus gerendi ius continebatur, Verum ipsa domesticae vitae ratio et conditio seruorum pG
inprimis in agro colendo, etsi passim fuere
308쪽
Iibera capita. quae operam locarent, etiam efffensi qui glebae erati adscripti m); porro muliebris sexus
Conclitio, cum per omnes aetatis gradus in manu virorum, seu patris, seu statris et agnati, seu mariti, esset femina iudicium de artihus sordidis et illiberalibus tam diuersum a sensu nostro. Multa etiam mutata sunt scripturae usu, cum olim voce et ratione omnia negotia publica et priuata Issent expedienda quorsum etiam testium et iurisiurandi sus multo requentior, quam nostra aetate etsi etiamnum nimium forte irequentatus in foro, est referendus. Bene tamen vel sic nobiscum actum esset, modo seruasset nobis fortuna ibros illos et leges nilagras una cum iis, quae de earum vi ad respub cas erant narrata. Nunc nudas leges, plerumque truncatas, habemus, descientibus cauissi legum, et rationibus quae potuere esse plurimae, quas m Talnu S, eaeque Variae, modo a gentis Origine, eduinis, solo, caelo, modo ab opinionibus, religio nibus repetitae, seu physicae et ethicae, ut nun loqui amamus. Licet quidem in his Montesquieuialiorumque, etiam antiquiorum, exemplo M multa T ing
. m Tales fere HeIotae Penesta in hessalia et Pertoeta in creta eL Aristo de Re p. II, 9 Io inpr. Athenis VI p. 63. I64. qui locus de seruorum conditione inter Graecos classicus est. n Ixemplo sint haec Numam ex imputata vit dii libare vetuisse, ut utare vites cogerentum Plin. XIV, Ia. s. Id mola salsa uti coeptum , t a Iandibus reuocarentur homines Apud Aegyptios alino Typhoni consecratos, ne iis terentur homines, sed equos at rent
309쪽
ingeniose comminisci enimuero in historiis veritatem quaerimus non commenti sagacitatem. Raro itaque ipsam legum indolana et consilium tene- raro caussas assequinaur quas tamen nisi i neas, saepe legum vim frustra putabis te tenere. non magis quam ii, qui leges Romanas ex Digesto et Codice laudant nec qip. Romanae latum et conditionem eo tempore, quo lex lata est, se spectam habent. Vt exemplo rem declaremus: In Graecis ciuitatibus tantam legum seueritatem in discernendis legitimis a spuriis, γνησί- et νόειον contra apud Aegyptios uille nullam bene inten
tigimus, quandbquidem apud istos ciuitiitis iura et
munera non poterant nisi in certa capita definito numero conterri contra Aegyptii liberorum merum et frequentiam in votis habebant , victis facilitate inuitante ad fulcipiendos liberos et Cum
opinio vulgaris in generandis liberis nihil matri relinqueret, patrem unicum auctorem haberet Diodor Ι 8o.). At qua de caussa a Lyciis dominatus sentinarum receptus, aut ab Aethiopibus regni
successio non defuita regis . liberis, sed sororum
rent. Hae et his similia inter ingeniosa commenta referenda esse in promtu est. Ita etiam facile aliquid ponere ac statuere licet quod acute dictum ac sagaciter inuento videatur, ubi de caussis legum, morum et religionum uniuerse disputatur; at ea omnia saepe concidunt si ad singula exempla descenderis. Oham- medicos ritus, Arabiae saltem orienti unice accommo datos, quia tandem credere potuisset tam late recipiae servari per regiones ac terras soli caelique pro sus diuersi abstinentiam a vino seruari in terris vitium feracissinus, lotiones religiosas in terris Meis aut gelidis
310쪽
filiis credita fuerit , et innum a eiusmodi alis. ignoramus. Quid quod illae ges, quae ad nos Peruenere, ne quidena institutis sedulo sunt ilii tinet te, venitque sigii romule, up institu
erat, νομιμον non νομος); erant quoque multae
leges haud dubie ab institutis proiectae, hoc est. nostrates dicunt, lex non scripta abiit In stri plana multa sunt intilia iaOstra iuni ciuitatu Striistis, ali Lou rudinibus et auxi recepto. Tandem et illud manifestiim fit, in illis libris qui periere , πολιτεια et leges non semper totius re subc descriptionem aut rium codicem continuisse, sed
complexas es e tantum ea, quae cuiusque ciuitatis aut
reip. essent mularia, instituta peculiaria ac ritus et
mores insolitos Accidit igitur etiam in hoc genere, quod in historiis ubique factum meminimus. ut non notata ac memoriae tradita sint nisi ea,
quae a sollenia rerum more ac statu recederent
quae enim perpetua ac conlueta sunt, quia popularibus obuia sunt et trita scripto consignata vulgo omnes fastidimus, iratissima illa cognituet tilissima futura posteris, qui pol aliquot laecula mores nostros, vitas, et instituta, discere mlent II1nc plura audaciae per scelera ruentis vastique animi immoderata appetentis exempla quam honestatis ac virtutis moderatae, inprimis vitae priuatae, ad posteritatis memoriam prodita sunt per omnium temporum annales. Vulgus nonnis ad noua et insolita rerum miracula obstupescit, ad multo maius naturae sibi perpetuo rerum ac certo cursu constantis miraculum hebet: