M. Tullii Ciceronis opera

22쪽

Romanis, remigravit Romam, ut opinor , L. Cottain L. Torquato coss. quem diem sic universa civitas Atheniensium pros cuta est , ut lacrymis desiderii futuri dolorem indicarit. V. Habebat avunculum Q. Caecilium, equitem Romanum , familiarem L. Luculli, divitem , dissicillima natura, cujus sic asperitatem veritus est, ut, quem nemo ferre posset, hujus sine offensione ad summam senectutem retinuerit benevolentiam. Quo facto tulit pietatis fructum Caecilius enim moriens , testamento adoptavit eum, heredemque fecit ex dodrante; ex qua hereditate accepit circiter centies sestertium. Erat nupta soror Attici Q. Tullio Ciceroni ; easque nuptias M. Cicero conciliarat, cum quo a condiscipulatu vivebat conjunctis in hornuit, Etiam iam iudicari pose similitudinem.

i iis tempo- tenebat , ut

ebat ut inulatio, nullassetque talium satus est , ut

23쪽

ejus pecuniae reditus constabat in Dir ticis o urbanis possessionibus. Ex quo cognosci potest, eum usum pecuniae , non magnitudine, sed ratione metiri solitum. XV. endacium neque dicebat, ne-ἔue pati poterat. Itaque ejus comitas non in severitate erat, neque gravitas sine facilitate; ut dissicile esset intellectu inrumeum amici magis vererentur , quam amamrent. Quidquid rogabatur, religiose promittebat AEub non liberalis , sed levis arbitrabatur, polliceri, quod praestare non posset. Idem in nitendo quod semel adis

misisset, tanta erat cura, ut non mandR tam sed suam rem uteretur agere Numquam suscepti negotii eum pertaesum est. Suam enim existimationem in ea re agi putabat qua nihil habebat carius. Quonebat, ut omnia M., Q. Ciceronum, Catonis,marii, Q. Hortensii, Auli Torquati, multorum praeterea equitum Romanorum negotia procuraret. Ex quo ι

dicari poterat, non inertia, sed judicio, fugisse reipublicae procurationem. XVI. Humanitatis ver nullum afferre majus testimonium possum, quam isdadolescens seni Sulla fuerit iucundissimus, idem senex adolescenti M. Brutori cum aequalibus autem suis, Q. Hortensio, M. Cicerone, sic vixerit, ut judicari di scite sit, cui aetati fuerit aptissimus. Qua

24쪽

ATTICUS. 37

quam eum praecipue dilexit Cicero, ut ne state quidem ei Quintus cario suerit aut familiarior. Ei rei iant indicio , praeter eos libros , in quibus de eo facit mentionem, qui in vulgus iam sunt editi, sexdecim

volumina epistolarum, ab consulatu ejus usque ad extremum tempus ad Atticum mutarum; quae qui legat, non multum desideret historiam contextam illorum temporum. Sic enim omnia de studiis principum , vitiis ducum , mutationibus reipublicae perscripta sunt, ut nihil in iis non appareat, facile existimari possit, prudentiam quodammodo esse divinationem. Non enim Cicero ea solum , quae vivo se acciderunt, sutura praedixit, sed etiam

quae nunc usu Veniunt, cecinit ut vates.

XVII. De pietate autem Attici quid plura commemorem quum hoc ipsum

vere gloriantem audierim in funere matris suae, quam extulit annorum nonaginta , quum esset ipse septem, sexaginta se numquam cum matre in gratiam redii sese , numquam cum sorore fuisse in multate, quam prope aequalem habebat quod est signum aut nullam umquam inter eos querimoniam intercessisse, aut hunc AEa ruisse in suos indulgentia , ut, quos amare deberet, irasci eis nefas duceret. eque id fecit natura sollam , quamquam Omnes

paremus, sed etiam doctrinara nam c

25쪽

principum philosophorum ita percepta habuit praecepta, ut iis, ad vitam agendam ,

non ad ostentationem , uteretur.

XVIII. Moris etiam majorum summus imitator fuit, antiquitatisque amator; quam adeo diligenter habuit cognitam, ut eam totam in eo volumine exposuerit, quo Μ-gistratus ordinavit. Nulla enim lex, neque Pax, neque bellum, neque res illustris est Populi Romani, quae non in eo suo ten Pore, sit notata is , quod difficillimum fuit, sic familiarum originem subtexuit, ut ex eo clarorum virorum propagines possimus cognoscere. Fecit hoc idem paratim in aliis libris , ut M. Bruti rogatu Iuniam familiam a stirpe ad hane

aetatem ordine enumeravit, notans, qui, a quo ortus, quos honores, quibusque temporibus cepisset pari modo , Marcelli Claudii, Marcellorum Scipionis Cornelii, Fabii Maximi, Corneliorum Fabiorum, Emiliorum quoque quibus libris nihil potest esse dulcius iis , qui ai quam cupiditatem habent notitiae clarorum

virorum.

Attigit quoque poeticen , credimus , ne ejus expers esset suavitatis. Namque versibus, qui honore rerumque gestarum amplitudine ceteros Romani populi praestiterunt , exposuit ita , ut sub singulorum imaginibus , facta , magistratusque

26쪽

eorum non melius quam quaternis, quinisve versibus descripserit quod vix credendum sit , tantas res tam breviter ω-

ruisse declarari. Est etiam liber Graece

consectus , de consulatu Ciceronis. Hactenus , Attico vivo , edita haec a nobis

sunta

XIX. Nunc, quoniam fortuna nos superstites ei esse voluit, reliqua persequemur ;- , quantum Poterimus , rerum exemplas lectores docebimus, sicut supra lanificavimus cuique mores Ieriamque conciliare foreumam. Namque hic contentus ordine equestri, quo erat ortus,

in affinitatem pervenit Imperatoris Divi Iulii filii, quum jam ante familiaritatem

ejus esset consecutus , nulla alia re quam elegantia vitae , qua ceteros ceperat principes civitatis, dignitate pari fortuna humiliore Tanta enim prosperitas Caesarem est consecuta, ut nihil ei non tribuerit fortuna, quod cuiquam anthraetulerit is conciliarit , quod nemo adhuc civis Romanus quivit consequi. ata autem est Attico neptis ex Agrippa, cui irginem filiam collocarat. Hanc Caesar, vix anniculam , Tiberio Claudio er si Drusilla nato , privigno suo, despondit quae conjunctio necessitudinem eonum sanxit , familiaritatem reddidit se ventiorem.

27쪽

XX. Quamvis ante haec sponsalia solum , quum ab urbe rubesset Caesar unumquam ad suorum quemquam litomisit, quin Attico mitteret, quid vi primis , quid geret, quibusque in eis , O quamdiu uste moraturas essed equum esset in urbe, propter suas hfinitas occupationes minus saepe , quas vellet, Attico frueretur , nullus dies me temere intercessit, quo non adscriberet; quum mod aliquid de antate in eo requireret od, alii ei quaestionem poeticam proponeret cliterdum jocans ejus verbosiores ellem

epistolas

Ex quo accidit, quum aedes Iovis iretrii in Capitolio, ab Romulo consituta

vetustate atque incuria detecta prolabe tur, ut Attici admonitu, Caelar eam inficiendam curaret. eque vero ab M. Απtonio miniis absens litteris colebatur; adeo ut accurate ille ex ultimis terris , a ageret, quid curae sibi haberet , certioren faceret Atticum. Hoc quale sit, faciliae existimabit is, qui judicare poterit, quanta sit sapientiae eorum retinere usum bene. Volentiamque inter quos maximarum res rum non ollam aemulatio, sed obtreω tio tanta intercedebat, quantam fuit it tercedere necesse inter Caesarem , atque: Antonium quum se uterque principem

28쪽

rarum esse cuperet.

XXI. Tali modo quum septem deptuaginta annos complesset, atque ad e tremam senectutem non minus dignitate , quam gratia fortunaque crevisset multas enim hereditates nulla ratia re quam bonitate est consecutus' tantaque prosperitate usus esset valetudinis, ut annos triginta medicina non indiguisset nactus est morbum, quem initio ε ipse, medici contempserunt : nam Iutarunt esse 'enesmon, cui remedia celeria faciliaque proponebantur. In hoc quum tres menses sine ullis doloribus, praeterquam quo e curatione capiebat , consumpsistet , subito tanta vis morbi in unum intestinum prorupit, ut extremo tempore per lumbos fistula putris eruperit. Atque hoc priusquam ei accideret, postquam in dies dolores accrescere , febremque accessisse sensit, Agrippam generum ad se arcem uia sit , cum eo L. Cornelium Balbum, Sextumque Peducaeum mos venisse vidit, in cubitum nixus : Quantam , inquit euram . diligentiamque in valetudine mea tuenda hoc tempore adhibuerim , quum vos aestes habeam, mihi opus est pluribus verbis commemorare quibus quoniam , ut spero , satisfeci, nihilque rei qui feci , quod ad sanandum me perata

29쪽

11 A Ta i s. ret, reliquum est ut egomet mihi consula Id vos ignorare nolui: nam mihi flat, Mmorbum desinere. Namque his diebus m

id eis potionisque sumpsi , ita prodavitam , ut auxerim dolores , ne spe saltis. Quare a vobis et primum , ut cossium probetis meum a deinde , ne frusdehortando comminiis. XXII. Hac oratione habita, tanta costantia vocis atque Vultus, ut non ex ta, sed ex domo in domum videretur mgrares quum quidem Agrippa eum flematque osculans , oraret atque obsecraretne ad id, quod natura cogeret, i a quo. Hi areelerare io quoniam tum quoquc sto

se temporibus superesse , se Abi sussiqua nservaret g preces ejus taciturna sua Mnatione compressit. Sic quum biduum cius abstinuisset, subit febris decessit, uviorque morbus esse coepit tamen propositum nihilo secius peregit. Itaque die quinto, postquam id consilium inierat, pridi Kalendas Apriles, Cn. Domitio , C. Scsio cossi decessit Elatus est in lecticula ut ipse praescripserat, sine ulla pompa sineris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia Sepultus est juxnviam Appiam, ad quintum lapidem, ii monumento Q. Caecilii avunculi sui.

30쪽

EPISTOLAE

AD ATTICUM.

LIBER PRIMUS.14 ama huius vi Ia panis anae consulatum ciceronis, partim eo consularum scripta sunt. Nam meo coasilaeua illius tempore Arelatis Ro--e suis, omniam consiliorum o actio m eius mouisor, adserar, O adminifer Poria illa qua consulatum antecedunt, qua sunt numero undecim , initio facto ab ea qua in editis quinta numeratur, positis post undecimam tertia Oqvana, ae deinde prim O seeunda, nil sane conelaena quod ad Moriam magnopere pera nean coasequentes vero , usque ad visolam ,

Nihil mihi, M. Messali O M. Pisone. coss.

za, primum, rem Clodii narrane tit domi C. Caesaris cum situ muliebri deprehensus fuerit, quum pro popuIo feret totumque de re illa judietum, quo non modo praeter fas O Maiam, sed etiam praeer omnium hominum visionem , abolaeus Die et deinde , quam mortuo plausu populus Romanus Pompeium exceperit e nobil. illa Asiastea speditione redeumem Nam quum