De ira dei

2쪽

AUDIENDAM ORATIONEM

DAE MI M. NOV. A. MDCCCLIX. H. XI IN AUL MAGNA HABENDAM

QUA PAR EST OBSERVANTIA INVTTAT

IXEST COMMENTATIO DE RA El.

FORMIS AROLI GEORGI. MDCCCLIX.

4쪽

Totios in libris saeris iram de historiarum scriptores momoriae commendarit, prophotne comminantur, pii deprecantiar, ut pius notionem cum nil illii strand nn religione ni tum ad concinnandam scientiam theologicam aliquo modo pertinoro octo suspicoris. Neque vero probatiar diligenti hibitoruin lectori coiit molitii in illud Marcionis, solis in libiis Votoris Testamenti deum quondam iratum repraesentari, per Christiui autem de honitater tam expresse praedicatam esse, ut merito dubitetur, ni in idem deus Iudaeis at tuo Christi inis sos inanifestaverit. Nam litunsi ad Paulum tantum respexeris quein suae scientiae auctorem ess Marcio finxit, ira divinae praeconem illum es8e, ipsa, quain Marcio agnovit, epistola eius ad Itomanos indicat. Si vero sermones domini, quos evangelia canonica continent, ceteraque apostolorum documenta perlustr Veris, rariora quidem, quam in Volero Testamento, non autem obscurior do ira dei effata reportes. Quapropter doctoribus ecclesiae ossicium iniunctu in orat, ut in enormanda doctrina de deo etiam huic attributo ius suum servarent id quo Tertullianias, Marcionis duersarius praecipuus, ita exsecutus est, ut non solum iram iustitiae dei boni et persecti necessariam vindicaret, sed etiam

affectum illum indignationis vehementein ad movendam voluntatem dei iudicis sano compotero perhiberet ady. Marc. I, 25. 26 . Utrumque etiani Laetantius Firmianus in libro do ira dei ad Donatum scripto cap. b. b-l8 adversus Epicureos et Stoicos loganti eademque sagaci demonstratione defendi Displicuit vero haec opinio, asso etiam irae deo tribuens, quippe quae indignum deo aliquid asserero videretiar, sequentibus innium notatui theologis orthodoxis; qui quonia in notionem de omni mutationis et passionis specie liberaro nitebantur, operam dabant ut varia illa, qua in scriptitra aer de ira de narrandii et praedicantur, ad orniam iustitiae dei prorsus aequalis sibi omni quo mobilitato carentis redigerent. Inter patres instar omnium

consor Augustinum de civitate de IX. 5: Istarum nomina passionum consuetudin locutionum humanarum usurpantur, non propter noctionum infirmitatem sicut ipso cus secundum eris turas irascitur, nec tamen ulla passion turbatur. Hoc enim verbii in vindicta usurpavit effectus, non illius turbulentus affectus in Psalmum VI eo ,. l .Qisi totus suroris non tanquam animae de tribuendus est, do quo dictum est, i autem domino virtutiim eum tranquillitato iudicas Sap. 2, 183. Quod utem tranquillum est, non est perturbatum ΝΟ ergo cadit in deum iudicem perturbatio, sed ii od in eius ministris fit, quia per ego eius fit, ira eius dicitur; Chryε atomum de comptinet is ad te Dehium A. II, 4 O . od Monte fato Tom. I. p. 46): Boii ors ον καὶ nγήν λέγει se ἐπδεασιν τῆ titition me ιδ γὼ ncraro πύθως το θεῖον Mnηὶ Aurui ον. - Quibus patribus laedi eontinuo adiungere Io Gerhardum, illorum iudieio his argumentis adstipulantem: Ira duplieiter eonsiderari potest, primo materiali ter, quore8peetu definitur sanguinis aut caloris eius, qui ire eo est, servor et ebullitio secundo for m liter, quo respectu definitur appetitus doloris vidissim advorsario inserendi. Neutro autem

modo de proprio tribui potest ira. Non prio eo, quia corporalis illa notio in incorporea dei

5쪽

essentia locum non habeti Non posteriore, ni deus, utpote immutabilis , rectito dolorem aut iistitiam pati nequit, ac proinde appetitus doloris vicissim inserendi in eo non habet locum Loc theolocyses, ed. Cotta, Tom. III p. 76 Quum igitur Augustinus notionem irae dei perhilistum eius iudicium, quo irrogantur poena peccatis' de cis de XV, 25 explicaret, non dubium reliquit, utrum actum puniendi in illo iudicio inelusiim an hoc ab illo seiunctum, utrum iram

de quocunque temporis momento agentem, an in eius animo constanter reservatam imaginaretur.

.Νoque enim , dicit, sicut hominem, ita deum cuius iliam facti sui poc nitet, cuius est de omnibus omnino rebus tam fixa sententia, quam certa piaescientia'. Itaque si ira dei iustam ius uoluntatem pulliendi peceat signiticat, negatio citiusvis in do mutationis id officit, ut notio irae adversus peceatores a notione odii non amplius possit distingui. Nam ira talis erga adversarios affectus est, quem postquam gestibus vel verbis Vel actibus vehementibus sese malii seistavit, poenitentia aut misericordia excipero solenti Quamobrem etiam in scriptura, itoties ira de ieci rum me i tationi repraesentatur, toties sere, id quod Augustinus improprio dietii in esse vult, deum irae poenituisse, o deum ab ira ad misericordiam sese verti8se narratur. Si oro hanc inter iram et misericordiam vicissitudinem a dei voluntate necessario excludendaui Augustinus censuit, metuo, no irae odium substituerii, luod eo firmius et eonstantius antimo insidoro solet, quo minus facile ad agendum progreditur, et quod sive in animo occultatum, sive oeumontis quibuscunqtie exhibitum poenitentiae et misericordia maximo aliciatim esti Fruetus quosdam suos hae ex dei aequalitate et immobilitato derivata interpretatio irae in doe- trina do occato originali ab Augustino efformata exseruit. Nam a peccatum hominem dignum poena officit deumque ad voluntatem puniendi provocat, ei si ira hanc voluntatem significat tam diu durantem, usque dum poena aut solvitur aut condonatur, sequitur, ut peccato, cui totum hoinitium genu alligatum esse videtur, ira dei item continua obvertatur. Quam sententiam ut ipso Rugustinus animo coneiperet, insuper duobus et Ioannis et Pauli dictis cominotus est, quae, uti in a ceteris de ira dei testimoniis quodam modo distent, magnamque in vulgari do ira dei doctrina auctoi litatem habeant, rem nune indieare iube Doctrina illa Augustini de peccato item quo culpx originali eum finem habit, ut vis sacramentalis, quae in remittendis peccatis vorsatur, baptismo etiam insantiu in vindi etur. Cuius sententiae tanquam firmissimum argumentu in Augiistinus orbum illud Pauli allogavit, Fili iam aliquando naturaliter filii irae Eph. IM. Sed addidit etiani, quod Ioatinos dicit, ii incredulus est filio, non habebit vitam, sed ira dei mano super uni

Ioh. Is . Quum ergo in tantos intor erodentos censeri non possent, contondit necessarium

esse, it ipsi pro incredulis, ideoque ira dei subiectis haberentur, nisi latia dei baptismo in

eos collata ab ira liberarentii l. . ceator in meritis et rein Asione , m. l). itaque, ut ira volunta9 ilaedam do habitualis adversus peccatores csso videretur, talia opinio, ut o supposita immobilitato et immitiabilitate essentia divina prognata erat, ita doctrina do culpa hominum originali, qua carem Augustiniis non potuit, confirmabatur. Citius doctrinae plenuin et rectum sensum quuti resorinatore ecclesia rod integrare iit, notionem otiam irae divinae ei contulictam in examen vocare non putarunt necessarium, sed ut firmum et indubitatii tu dogma theologia ovan-golica inseruerunti Illomini vor sententiam a nobis recto explicatam esse, omissis aliorum votis, Leonardi Hulteri verba aperto confirmant: Undo luod omne hominos clim occato nascuntur,

fit, ii omnes homines in odio sint apud deum et nati ira filii irae Loo thool. VIII, ,). Deinde si quaeritur, pia ration de ira ab honi inibus tando sos avortat, Augustinus nihil aliud docuit, quam olim, quilin per Christum gratiam in locum ira substituerit, illam quo per baptismum cui quo homini conserat, ipsa occatorum omissione eum ab ira sua eximere. Nondum dubitavit Augustinus, qui dous voluntatem peceatori biis insensam quantumvis fixam te

6쪽

immutabilem cum gratiosa permutaro pos sol, eamque ob rem nondum consideravit, an orto ad Christum ipsum ira dei roserri debere Neque Anselmus quidem Cantabrigiensis sua demonstratione, cur deiis homo factus sit, hoc officium explevit. Quum vero theologi Luther ni eo usque progressi sint, ut Christum terrores et angustia vero infernales sensisso ideoquo infinitam de Iram placavisse contenderont Huueri loc theol. XII, 11 Gerhard loe. Lool. om. VII, 3. 55ὶ undo demum cratia dei ad quomvis fidelem derivari posset, noritire id obtinuerunt, quod ex Anselmi do iustitia dei doctrina recte excussa et expolita sequitur Minimo quidem saeimus eum illo Rationalistarum antesignano, qui erant iustitiam de ex eius revelatione testimoniis suo scriptura sacrae cognoscero aspernatus, talem sibi iustitiae divina notionem ostinxit, qua o Iuda ois et paganis secundum solam rationem satisfecisse morito ui agitiari potuit Curiaeus hol,lo II, 22). Si vero itistitia divina in ea lege nititur, luod itullatenti debet aut potest accipere homo a deo, quod dens illi dare proposuit, si non roddit deo totusu, quod illi ab tulit, ut stetit per illum dolis perdidit, ita per illum deus reeit perore l. c. I, 23), et si loco hominum Christus id praestitit, quod deus itistitia servandae causa ab hominibus offlagitavit, theologi Lucterani lieoriam Alisolinianam in maiorem dei honorem excoluerunt, quani Anselmus ipse et omnes medii ovi theoloni. Quis enim non videt, ius illud, quod inter deum hominesquo intem cedere Anselmus posuit, oeundum quod Christum opero quodam supererogatorio honorem dei ab hominibus laestim restitii isso perhibuit, iliri quod dicimus privato exaequari Dignuntii vero est deo, huiusmodi rationem inter ipsum atque homines statuit Ideo, siquidem tu titiam do ad aliquam humani iuris orniam redigere, et, quod Christus tanquam mediator inter deum et homines egit, secundum talom regulam explicare fas est theologi Luthermi non possunt non laudari, qtio explicando Christi operi satissaetorio normam quandam iuris publici criminalis subiecerunt. Nam utut o terroribus animi, qui Christum tortem sibi certam exspectantem perturbarunt, iudieabitur, ii os Lutherani indicia ira dei in eum immissae interpretabantur, iustius erit, huius sententia radices indagare, quam eum ollamino de Christo IV, 8 novam et inauditam impietatem detestari, quam, qui illud statuerunt, commisisso videbantur. Haec vero illius pinionis ratio manifesta est, quod legem dei, quam hominum genus viol so videtur, sec indum quani do ira o inii incta osso dicitiar, auctoritato iuris publici instrii clam esse, ideoque sati laetionem Christi vicariam in oninium malorum, quae legem Violatam equii ritur, perpessione constitisso oportebat. Si enim ior Christi honori dei restituendo quoddammodo convenire videtur, deum non nisi privatam rem iam hominibus gerer statuitur; si vero excelsitati dei solum id aequum ess potest, ii eius iustitia piiblicum ius hominibus praescribat, iram do itastam, qua contra transgressoros legis movetiir, illo persorro debilit, quem loco peccatortim iii Atitiae divina satisfecisso omnes Anselmi assecla proclainant. Sed hoc loco non uberius tractabinnas stam quaestionem, qua iustitiae divinae definitio deo digna indagari possit, vel quomodo divina iustitia ab humana recte distinguatur. Quae nune intinimiis, in eum sinciri allata sitiit, ut sententia theologoriam, qui Liltheom in eo soquuntiar, ut iram dei non solum peccato originali, sed etiam passioni Christi interpretanda applicent, a specie commonti arbitrarii liberaretur. At perlustrantibiis nobis opera veterum theologoriam dogmatica non potest non mirum videri, quod tanta animi seeuritate illi dogmata tam gravia unico effato Paulino εν--a gis οργης Eph. 2, 3 superstruere conabantur. Nam nusquam certis verbis scripturae sacra confirmatum est, Christum revera iram dei sua conscientia Oxpertum esse, sed hoc secundum necessitatem rationis potius ex eo, quod ira dei in genus humanum legitimo tollenda erat, collegerunt, o narrationi de terroribus Christi animum in Gethsemane perturbantibus tuas i iuuaverunt. Praeterea autem omiseruut, imo aspernati sunt fundamentum illorum dogmatum d peecato originali et do

7쪽

passione Christi examinare, et interpretationein ira dei, ab Augustino indo traditam et in scholis receptam, novis curis in scripturam sacram impensis firmaro, quum a Fausto Soeino in dubium esset vocata is enim, qua erat animi sagacitato in investigando scriptura sacra sensit, eam, quam nunc tractam is, rem non felicius solum, sed etiam rectius, quam theologi Lutheran et Calviniani, cxpedivit. Hi quidem statuemini prinitim, iustitiam ipsam dei essentiam, legem vero diligendi dei, quasi aeternam triti motam regularia hominibus praescriptam, specillum iustitia divina esse, iidemquo opposuerunt iustitiae misericordiali divinam. Addiderunt porro, iustitiam dei ad genu humanum peccatis in intersu in non niSi perii alia referri posse. s. ollegeri in deniquo, propter iustitiam dei servandam poonas irati do a Christo solvi oportuisse, prilis quam dei misericordia limminibus peccatotibus per eundem Christum adhibi retur instar initium conser o Gerliudum Tom. I, p. 43. Tom ill p. lil. Iom. VII, p. Di. Contra quam seriem senteritiarunt haec Faustu Sociniis obiecit I De Christo serratore I, 1 conserta raelectiones istolo'leas cap. ii).. Iustitiae nometi, quum ad deum refertur, in divinis literis nunquam opponitur misericordiae, sed praeeipuo et plorum quo rectitudine in et nequitatein ignitieati a vero res, qua ad eun relata misericordia opponitur, non iustitia appellatur a sacria scriptoribus, sed vel severitas vel irabo indignatio vel furor vel vindicta, vel simili quopiam alio nomine nuncupatur. Quin etiam non minus ius in in xercenda misericordia, quam in ulciscendis iniuriis deus esse dieitur. Aequum nim est, et ideo iustu in de uiti promissa Aua ervare t rosi piscentes peecatores gratia ac benignitate prosequi. - tremo notandum est, illi uin iustitia, quatenus misericordiae opponitur, vero, ut dictum est, iustitia non it, neque eo notuine in sacris literis odoretur, sed potius severitas et vindicta diei debeat, eam in deo vero non residere, nec do osse qualitatem, Seu mavis, proprietatem liquam, sed tantum inodo si octum voluntatis ius. Ea enim iustitia, quae in deo oro residet et qualitas seu proprie. tas eius ost, adeo ut nihil ab co fiat, quod eius sit expers, illa est, qua hac appellatione in divinis monumentis insignitur iis octitudo atque aequitas alio nomine diei potest. - Νequo enim ideo punit deus perpetuo peccatores non rosi piscentos, quia proprium sit eius, punire eos qui peccant, sed quia non resipiscentibus veniam non concedere, id demum naturae divina et decretis eius et propterea rectitudini et aequitati debitura est ac eonsentaneum. Ne que possumus nequo volumus negaro, hanc demonstrationens, a doetrina Lutheran et Calviniana tantopero alienam, etiamsi quid veri ei inest, quodammodo pro clam esse ex decreto illo Sociniano minimo probato do libertato dei quamvis noeessitatona fugiente eonso Foch, de Foeta in miamus prat 73, ex quo consequuntur a qua locum laudatum Fausti proximo excipiunt, deum, quom admodum iuro potuisset homines, licet poccantos, morti aeterna non manciparo, sic postquam eos illi morti edicto suo mancipaverit, ex illius imperio iterum eos ex imor et quidem iuro sua sola voluntato potuisso. Hae 8umma de dei notion theologia Socinianobum Evangelicis, ex necessitato divinae essentia argumentantibus, tam directo opposita est, ut nullis unquam arti. bus dialecticis ullam rem componero valuerint itaque ne mireris, orbardum Tom. VII, p. 4 seqq. sententias ocinianas do iustitia, ira et misericordia de hoc intum modo resutare, ut sua decreta repetat, equo decretis adversaliorum talia consequi significet, quae ipsi unquam agnovissent, non suspicatus, sua ipsius principalia dogmata ad doctiqnas absurdas eadem rationo deduci posse. Verumtamon id quoquo stati tondum est, sententia illa Fausti, quas proposuimus, non necossario errore Socinianos sapere, sed solida accurataque scripturae interpretation niti. Neque id quide in praetet mittendum, sed singulari laudo notandum esse videtur, quod recto observavit dei voluiitate in iustam in scriptura non aequali modo ad omnes in universum peccatores referri, sed ad obstinatos iu malitia aliter at tuo ad oesipiscentos per ioenitentiam. Cui quidolii laudi alteram hane adiuu-

8쪽

gimus, quod idem propter ipsam voluntatis divinae aestimationem animum ad ea de decreta advertere valuit, qua in foedere cum hominibus cona posito cernuntur, revelationem dei gradatim fines suos patefacientis poculum hastitiae divinae clarius opinatus, quam legem quandam dei immotam ut sertur et aeternam. Quamobrem Gerhardus, it alios taceam, vituperandus est non so- Ium propterea, quod demonstrationibus Fausti exegeticis do iustitiae divina notiono, quas non potuit quin quodammodo agnosceret, non melius usus est, sed etiam propterea, quod in eno mandis do talis celesiasticis rationibus potius de deo arbitrariis, quam revelatione ipsius dei

cognoscenda nitebatur.

Theologiae rationalisticae id potissimum nostris temporibus vitio vertitur, quod iram dei minimi aestimaverit, quam Hebraeos ex ovi incultioris ingenio nil tuondam legum suarum sanctitatem sibi finxisso perhibent non solum egscheidorus i Inatistitiones theologise, ed. quia tap. 24i, , sed etiam chleiermaeherus De chris liche Glaube. d. tertia, Tom. I. p. 72h hae in re ab illa schola non dissent diis. Si igitur non inficiamur, conte into tam gravi olimonis biblicae momento, theologia christianae damnum tuoddam inserri, at non id demonstrasso nobis videmur, iniuria huius ab asseclis talis disciplina palam commissae fundamenta occulto iam a doctoribus orthodoxis, imo a patribus eclesiae iacta osse. Qui quum asse etiam ira deo indignitin aenotioni divinae iustitia detrahendum ess censerent, quid aliud Rationalista addiderunt, tuam quod religioni historico illustrandae studentes, rationem ruere conati sunt, qua talem assectuin deo tribuendum esse veteres homines imaginas sunt Neque sola hac re probatur, Rationalismum ideo in publicam eclesiae doctrinam irrepero, ferequo totam in ecclesia evangelica religionem obruero potuisse, quia iamdiu in animis theologorum orthodoxorum se Serat, imo stamina eius, ut ita dicam, a patribus intensa et ad posteros usquo theologos translata eranti Sed nos ipsam in iram dei nquisituri ad id postea animum advertere debebimus, an notio iustitia dei, porlegem univcrsalom xpositae, doctoribus rationalistia o orthodoxis communis, cum ordine revelationi divinae insito recte conveniat, an potius ex ratiocinatione quadam tirbitraria originem

traxeriti

Utcunquo haec res o habet, theologi recentioris aevi pietatem laudabilem erga scripturam sacram atquo studium e rmandorum dogmatum ecclesiasticorum ab auctoritato receptae apud vetustiores metaphysiees liberum declaraverunt, quum vera sententiae irae dei indagandae denuo operam darent. Neque in mentem sane nobis venit, eos reprehendere, quod non omne nec pari eura, neque via recta ad des niendum problema idem quo solvendum intenderunt Libenter enim concedimus, inter varia mei excolendi scientiam do religione christialia, eamquo contra

quoscunque errores defendendi, noStram quaestionem non tantam vim exercere, quae praecipuum

in se alliciat doctorum studium. Itaquo non parvi pendimus, suo Nit ehius S. V. in eo se continuit, ut veritatem sententiarum de ira dei affirmaret, quamvis ad eam explicandam noverbum quidem adiunxerit, neque demonstravorit, cur iram dei nequo ad peccatum originalone quo ad passionem Christi retulerit Systen are christi. Loire. d. eat p. 763. Sed prosino eius liliri satis esso videtur, quod saltem quaestionem de ira dei in medium proposuiti Quodsi tales recentiorum theologorum libros circumspicimus, quibus consulto disciplina dogmatica excolitur, poterit quispiam opinari, in libro Martensentano nuperrime commendatis imo litandam do ira dei doctrinam et ipsam commendandam inveniri. Nequo deos seriptor Iibri huic Oxspectationi eatenus, quod de redemtion per Chiistum perpetrata xpositurus ad definiendam de iram commoveri so passus est. Fod ut cruditionis exegeticae negligentissimum so exhibet, quum exenipli gratia deum per mortem Christi placatum esse, non nisi verbis o Augustana coiisession excerptis probet, ita de ira dei disserens, artem expolitis.

9쪽

verbis desectum accuratarum sententiarunt supplendi mirum in modum exercuit. Exordium saetis Christi Dogmata, Berol. 1856 p. 81 a nota illa vetustioris dogmatices thesi, redemtionem ad solvondam contradictionem intor dei amorem et iustitiam valero quam ita explicat, ut peceatum tanquam impedimentum divini illud damnum deo ipsi intulisso dieat Sod a via theologo in orthodoxoriam, quos dirent, statim delabitur, asserens tum peccatum in genero humano destrui oportuisse, ut illa contradictio deo insidens tolleretur, tum ira dei significari ipsum

eius amorem sanctum tanquam impeditum, quominus hominum utilitatem et salutem provehat. Praeterm addit, revelationem divini amoris, qua ab altera parto ira appellanda sit, ab altera parte quasi tristitiam spiritu amoris sancto motam contemplaiidam osse, per quam ira in misericordiam mutetur. Haec autem declamatio neque cum voto in theologoruni dogmatis convenit, neque nis imaginem ira divinae in scriptura sacra propositam respicit, neque tandem digna, quao ad cognoscendum deum adhibeatur, ratione nititur. Nam si Mariensen ius doctrinam veterum restituere voluit, cuius onsilii speciem initio domonstrationis suae Mumpsit oportuit eum et iram dei ad iustitiam amori divino oppositata revocare, o doeero prius iraiti dei per moriem Christi placatam esse, quam peecati vis in holminea tolleretur oportuit tandem distinctis orbis eum agnoscere, Christum iram dei pertulisse, quod tamen frustra in libro eius quaeres. Si vero scripturam sacram secutus esset, o qua sola recta do deo notiones concipi possunt, non potuisse imaginari debilitatem illam et mollitioni animi divini ab ira per tristitiam ad misericordiam et vico versa Buctuantis. Nam voluntas quidem dei potest eum ira misericordiam permutare, certis illa rationibus permota nulla autem nocessitudin logica illa contraria ita inter se colinerent, ut eandem animi commotionem a diversa tantum parte consideratam significenti At mittamus tam pravam mixturam traditionis theologicae atque imaginationis arbitrariae ncque salsam, neque orthodoxam minimequo Veritati congruentem. - Compluria Thomasius Erlangensis Christita era in und nerh, Tom. l. d. oecun p. ἰ Pse q. 'do ira dei bono observavit, primum significans eam esse efficaciam divinae sanctitatis adversus orsonas peccato culpaquo implicitas tum declarans se sectum irae proprium in pei menda vita quo dei coelesia exstirpandis peccatoribus cerni innuens saltem denique iram non prorsus convenire iis, qua de ratione poenarum divinarum aut statuuntur aut disceptantur, quum ira manifestationes ad resipiscentes in poonitentia castigandos Oadem quo iuvandos, ad obstinato autem inobedientes deo perimendos et exstinguendos valere videantur. Si vero haec homasio auctor Lutheranismum sapiunt, propterea quod testimoniis scripturae sacra concordant consur fationem libri laudati . . , si Thomasius praeierea iuro,theologos ecclesiasticos incusat, quod notioni de nimis tenui et nimia simplicitate laboranti studentes, irati dei non satis aestimaverint, nos quo me tu suspicionem haereseos non incurremus, quod Faustum Socinum, cuius sententia do ira dei Thomasius proxime accedit, ipsum propter scriptura veritatem in hae ro doteetam quasi Cryptoluthoranum, laudibus debitis X tulimus. Minus vero placet, quod homasius iram dei, priusquam ad ultimum enectuti provehatur, hominoin peccatorem ad cognoscendam et sentiendam culpam movero contendit. Quaerendum erit postea, an tostimonia selipturae si Thomasio p. 289 allata an sentoni iam proboni: notamus vero, si quid enoris in hae re commissu in sit, id derivariis definition sanetitatis dei p. t 37

ab eo propoSita, quam non possvinus quin improbemus optime Langius collega S. V. Positire Dogmati p. 119 lmi de ira dei disputavit, disquisitionem quidem exegeticam eonvenienter fini libri sui praetermittens, sed ira divitia imaginem certis lineis octissime adumbrans, atque

' Qui l ex Thomasi sententia ira de ad Malonam Christi deerit, nondum poMumus diiudieare, quia opus et a dogmatioum dhue mancum ea

10쪽

exemplis rei summopere accommodatis illustrans. Poterit quidem id solum in dubium voeari, an secundum scripturam sacram finis salvandi pereatoris ira de revora insitus sit; sed id eximio Langius docuit, deo eam ob rem iram tribui, quia indignum eo sit, secundum legem iustitiae humanae poenam culpae accurato exaequare, quia potius scelera desectionis a lego do et obstinati adversus eius providentiani animi non possint non violentos et terribiles et ab humana ex- speetation longo alienos effectus potentiae eius peremtoriae excitare. Idem cautissimo egit p. 501 seqq. li in x ponenda doctrina de peccato originali, quod nialedictionem generis humani haereditariam ira dei non aequiparavit, et propterea, quamvis maledia tionem illain a Christo pro hominibus pationi sensam esse perhiberet, ab ea opinione, Christum iram dei portulisso, plane so abstinuit p. 39 seqq. . - His tamen exemplis id opinamur nos effecisse, ut e studium commendetiir, quod heologi recentioris ovi in rectius definienda ira dei ponunt, et nobis oncedatur, opera pretium csso inquirere in eam rom accuratilis et usum illius notionis in tho logia doginatica certis finibus circumscribere.

Iam igitur investigaturi, quam materiam efformandi do ei ira orti dogmatis seriptura

sacra praebeat, harum regularum summopere memores sumus, tum theologiam non obligari quibuscunque opinio ilibus usui ecclesiastico ccommodatis iisdem quo scripturne non convenientibus, tum sententias in X. T. propositas, itantia nivis speciem ut claritati aut obscuritatis prae so se

rant, ex usu loquendi in Vetero Testamento sollemni rito explieandas esse, indequo explicari posse, nulla quadam regula interpretationis ecclesiastica adhibita Libri vero sacri non continent membra systematis cuiuspiam divina mente concepti et elaborati disieci:i, quae olligero suoque ordini reddere nobis tanquani theologis os iniunctum, sed testantur foedus de cum hominibus per varios gradus excultum, per quod voluntatem suam erga homini in genus, certis finibus circumscripta iii, exsecutus St, eandemque cognitioni sociorum foederis submisi Quaecunque igiturdo dei voluntato et esseientia libri saeri produnt, praeeipuo in definionda ration inter cum et socios dei intercedent versantur, ita ut oninia, ita deus cum ceteris hominibus agit, vel quae ad totum genus humanum deo comparandum pertinent, per leges laedori divino insitas illustrentur. Quascunquo tandem do deo sententias methodo theologica concinnaro aiebimus, ipsa haec mo-thodus eo nititur, ut nihil do deo divinisque rebus in universum statuatur, quod non ad modum voluntatis do in laedere eondendo, conservando, defendendo, perficiendo declarata revocatum sit. Perperant igitur imaginati sunt veteros theologi scriptores sacros consulto docero do dolnatura, do divina lege mentibus hominum naturaliter insita, de ognitione iustitia divinao omnibus honi inibus innata, o natura peccati originalis. Quod naturalismi theologies studium a sine scriptura sacrae ingenue perspecto plane abhorret, ita ut probo intelligas, quae huiusmodi veteres theologi orthodoxi statuunt cos non ex scriptura diligonis explicata hausisse, sed aliunde ad eam perverse interpretandam attulisse. Si quis ergo contenderet, deum luco clarius in scriptura docere, omnes homine peccato originali obstrictos eam ipsam ob causam morti aeternae obnoxios esse, quia τεκνα ut σε οργο appellantur, si quis praeterea negaret, ad hanc veritatem es iciendam ulla disquisitione tu sensum dies Paulini opus esse, nos quidem metueremus, ne talis, quan