Dissertatio medica inauguralis de thee helvetico, vom Schweitzer-Thee

21쪽

mentis,tandem sequentes misce u Vegetabilio Toliorum Thee loco magna cum salubritate ab Hominibus usurpatas esse deprehenderint. Tametsi vero hae Plantae instar remediorum universalium in pluribus morbis seliciter operentur,aeque tamen effectu suo nonnunquam carent,si vel quantitate nimia,vel sine adcurato Diatae regimine, Vel cum magna quoque Sacchari copiata stirpes, adeoque extra moderationis limites excurrere quotidie velis Modum enim qui tenere scivit, is demum apprime utilem hunc potum animadvertet, sive in curandis , sive in praecavendis morbis occupatus fuerit. - X. Qui proin universales quasdam Inee Helvetici sormulas desiderat, sive Species Herbarum, ad depurationem Μassae sanguineae, secretionum omnium promotionem , acrimoniae humo clim a cido - Vel austero-sali nec edulcorationem , visciditatum Omnium attenuationem, ac resolutionem, sicque ΜOrborum variorum praeservationem facientium, is pro lubitu Unam alteramve sequentium Μiscelarum seligere, atque diligenter in usum trahere poterit:

Florum Tunic.

Vinca pervinca aa. miij. Melist.

Dcisa dentur ad scatulam ves

22쪽

Inci . tenuiter d. ad scatulanti Vel N. Folior. mpatic. nobi

Olaus Borrichius, Medicinae Professor in Universitate Halyniensi celeberrimus , Tequentem This loco Herbarum miscelam suis Hypochondriacis diligenter usurpandam non sine fructu commendavit: '

23쪽

Vel Tormentia. Hersi. Virg.

Dcf. ct coni. dentur ad chart. S. I bee avtib octondriacum. Vel N. Folior. Agrimori

Gram. Parnasi.

Incisa tenuiter d. ad scatulam. Atque hae sunt miscelete Plantarum, quae instar Foliorum Nee cum Aqua sontana servente accomodari, hinc Sacchari tantillo edulcorari, ac ita calide sorbillari possunt, potumque non adeo injucundum, ac coetera ad sanitatem conservandam multum efficacem reddunt. Si quis autem tantam ingredientium far- Ab utiraginem horreat, is pro lubitu suo quaedam tantum ex illis seligere,atque pro Thee Helvetico usurpare poterit. Ita enim modo

rasae

24쪽

Iam cum Pyrolia, Melisai, & Impatica nobili ; modo Rirgam auream cum Milli folio, rimonia, Vinc a pervincaι; modo Scabiosam, Anserinam, Chamaedrym, & Flores aliquos supra dictos invicem miscere solent. 1art. Rulandus quid ejusmodi simplicium Decoctis praestiterit, docent ejus Curationes, & quomodo iis periculosos morbos, Pleuritidein aliosque abegerit, V.gr. Flor. Cent.miu. mij. 9 Dd. Asari Iis. in Mens. Aqu. ad dimiae coctis, inde patet. I, ιιι a Rutem gratam potionem Thee Helvetici a iis, iis nostri reddunt alia adhuc Vegetabilia amara permista , V. gr.

' '' AUnib. Centaur. min. aliaque praestantia satis Remedia, sed quae propter saporem amarum, ac subinde nauseabundum melius ad Vina medicat et , aut alias formulas assumuntur, quam vero ad Infusa loco Thee consueti sorbillanda. Rrmula Th/j XII. Novimus tamen, qui ad virtutem istius Thee He magis Gallandam alia adhuc penetrantia magis permiscent, imo Tolia simul Tbee Indorum adjiciunt, quemadmodum sequens Formula mecum communicata est noli ingrati profec- to saporiS.

25쪽

Acisa tenuiter dent. ad scatulam. XIII: Utimur autem hoc Thee Helvetico Quotidie, si volu-- mus, illud 4; plane eodem modo paramus,quo veri Thee folia alias solent. Nimirum quantitas sussiciem feciermn imittitur urceolo fici ili,ei dein Aqua fontana optima in lebete,Vel cantharo cu- preo sive aurichalceo, melius stanneo aut figulino, super ignem fervefacta affunditur, atq; ita Vase clauso tantisper relinquitur, donec tinctura quaedam ex Herbis sit extracta dum vero liquor hic adhuc pene fervens in patellas sive caliculos porcellanicos fictiles effunditur, sicq; cum vel sine Saccharo potatur ; eXhauriri autem debent nonnisi duo vel tres caliculi, ne quanti taxenimia potus obrutus Stomachus noxam quandam adipiscatur, Vix postea amplius extirpabilem. Dum autem absorbetur Infusum, nova iterum Aqua servida iisdem speciebus affui ditur , atque post extractam similem tincturana absorbetur. Equidem hoc modo paratum Infusum, sive genuini sive Heia verici Thee,Saccharo plus minus copioso edulcoratum,calide admodum sorberi solet; quem morem, utut solennem, ac passim Saee f. receptum minus tamen probamus, cum si quotidie bibatur copiosior sorte simul hauriatur Sacchari quantitas, haec minime salubris esse queat, sed scortaticam vel Uscido - acido- acrem intemperiem sanguinis post se trahat, tandemque variis Affectibus ansam praebeat. Μelius certe atque salubrius longe est, si Infusum istud absque Saccharo bibatur,atque Aquae fervidae affuse non adeo intensam tincturam, neque adeo fortem saporem eX-

26쪽

trahere permittatur ; si nihil prorsus extrahat, non plus valebit,

quam Aqua servida simplex; si vero nimium eXtrahat,tum noxam vel Stomacho,vel aliis internis Visceribus afferet, constitutionem forsan praeternaturalem quandam inducendo,aut Liquorem supprimendo, vel enervando: medium hinc tenendum semper, atq; ut nauseam omnem rejecto Saccharo praecaveamus, vel aliquid Ridicis Liquiritiae cum sectebis Thee permiscebimus, vel tantillum frustum Sacchari cand. ass. aut rubri in ore tenebimus, cum Infusum sorbetur; sic enim omnem, si quis sorsan adesset, ingratum sapbrem evitabimus aut fallemus. 1XIV. De ξωuino Thee vulgo perhibetur, quod omni tempore diei & anni hauriri queat, sed quod matutinis horis

potum nihilominus felicius operetur,atque Torporem artuum

dissipet, Capitis dolorem mitiget, Cruditates Stomachi dige..rat, & Humorum circulationem , non secuS ac secretiones Omnes promOVeat, Spiritus restauret, elaterem membranarum

restituat, superfluos ac impuros Humores per urinae ac sudoris vias depellat, Appetitum augeat, vigilem agilemque Hominem reddat, sitim extinguat, Sc plures alios in corpore nOstro effectus laudabiles edat. Eandem prorsus operationem Inee nostri Helvetici Infusum praestat, viribus ingredientium moderate faturatum , quemadmodum experientia istud quotidiana elare docet; ita tamen, ut sicuti genuinum aliquando Theg his aut illis Hominibus adversum occurrit, similiter etiam Helveticum nee non a quolibet promiscue Stomacho serri coramo- de queat. XV. Equidem heic nostrarum partium foret, Species nee inquilini omnes sigillatim exponere atque describere, Ve- rum cum instituti nostri ratio non sit, prolixum quendam Tractatum Boianicum conscribere, sussicere credidimus, effectus

duntaxat ejusmodi Herbarum , Thee Helzeti v componentium, salutares, genuino Thee maXime respondentes, eX-

planare, eademque simul opera demonstrare, sine ulla necessitate Homines exotica ejusmodi Medicamina, e dissitis ad nos oris delata tantopere aestimare, cum in nostris regionibus si non meliora, aequalia certe viribus habeamus, quibus eodem

27쪽

l cum fructu uti queamus. Quod animo volvens Lauilatista ut Olim Princeps atque Aector Palatinus Serenissimus, a suis Μedicis serio postulavit, ne sibi interdum aegrotanti quidpiam ordinarent, quod intra suas regiones atque dominia non crescat & proveniat. Illud tamen heic non prAtereundum, in nostris quoque Plantis, si justo quaelibet tempore suerint collectae, atque debito modo siccatae, tales particulas reperiri, quales alias in Iabee gen ini foliis deprehenduntur ac statuuntur, nimirum silino-volatiles blandas, alcatinis, parumque sulphureo - oleosis , qudo minus copiose in subtilissimis eorum tubulis absconditae jacent, atque affusae Aquae ferventis Ope resolVuntur, dc 2X trahuntur, isncturamque exhibent sortiorem aut leniorem, prout Aqua calens diutius aut brevius affusa manserit. An autem

praecise quoad omnes circumstantias si miles in his illisve Plantis Helveticis haereant particulae , quales in Sinensebis illis foliis nee existunt, definire non licet; dubitandi vero ansam praebet communis observatio , qua Vix unquam duas reperire Herbas. datur,particularum insensibilium figura, magnitudine,numero, situ,& crasi exactissime inter se convenientes, quamvis alias si milem in corporibus humanis effectum praestent; ut adeo ni- hil impediat, quo minus has illasve Plantas Helveticas, Eoliisl substituamus, tanquam simili virtute gaudentes, li-l Cet non per omnia momenta exacte similibus moleculis con-

flent; id quod praeter rationem desideravit ille B

cardus , in Hollandiae Metropoli Praxin Μedicam eXercens, quando nullam prorsus aliam Plantam I bee foliis aequiparandam esse Voluit,ex eo quod particulas plane similes in sua te tura non habeat. Equidem novimus, Clarit Joh.Francum Inee Toliis nostratem Veronicam, in Tract. de Veronica Theerante; alios vero Betonicam, P rotam, Saniculam, &c. substituisse, Celeberri mum quo, Acad. Ba Lumen, Du. D. Em K mg, Med. Theor.Pros

meriti is in Regno Veget. Quadripartito, p. m. IO 3. saepius insigni cum fructu Folia Cynosbati, sive sese sedi Wiris ceu cui flores Thee magnitudine, figura & colore simillimi sunt, sec. Bontium Hisina turaco Med. Indor. L. p. 88. foliisonii' seu Majorana majoris A l. vel Haesopi genuina Graecorum mixta pro succedaneo a bee usurpasse: prout S ex Anglis Nobi D. B 3 Boules,

28쪽

Mονb regnenis neraris in quibus Thee eonve niat.

Roulis, reserente Glebdoli Rajo in Syriops Meth.Stirp. si ita D. p. I 27. Pseudotheam Efoc Beton. Scorodonia&Chamaepitheos 1 nDolore Capitis & Artuum mirifice proficuam laudat.Neq; tantis Viris contradicendi ansam habemus, cum experientia quotidiana sufficienter probaverint, quicquid hac in re publico communicare dignati sunt. XVI. Ut autem tanto evidentius pateat, Helvetici Thee vires genuini virtutibus nihil cedere, imo forsan adhuc dive sis in casibus illas superare, Operae pretium erit, sigillatim Μo bos, in quibus Thebia, si ve Thee illius Orientalis magni admiratores, Infusum horum Foliorum adeo salubriter operari contendunt, Omnes percurrere, hincque simul demonstrare, Heiateticum Thee , sive Plantas in Helvetia Vicinisque Montibus crescentes non pauCas , easdem facul tales , si non meliores quandoque in similibus morbis possidere. Primum rgitur commendare solent potum Thee frequentam ad extinguendam Sisim, a visciditate Seri Gnguinis, atque inde producto Salivae defectu oriundam, quatenus iste calidus Thee haustus, crebro repetitus, visciditatem ac lentorem illum seri resolvere, & corrigere, licque seseratis glandulis salivalibus, hujus liquoris proventum sensim pristinum excitare Valeat. Sed eundem plane effectum ab Infuso soliorum Agrimonia, An erina, Fragari Numularia, Veronicae, Hepatica nobilis &c. obtinere solemus, modo Sacchari quantitas nimia non miscebitur, ipsumque hoc Infusum crebro bibatur. AVII. Dein etiam laudant Thest potum in ipsa Faucium In flammatione , Ardore , Siccitate Duritie Lingua , quatenus non sollim emollit, attenuat, incidit ac resolvit, sed insimul abstergit crustam Linguae supernascentem, atque ita sanguinis

circulationem naturalem restituit. At vero eundem , si non

praestantiorem effectum in tali morbo producit Infusum soliorum Brunellae , sebi sylvestris , Numulariae , Tragaria , Scabiosa, Plantaginis, aut similium , cum Eloribus Borraginis , B glossa,

XVIII. In Scorbutica partium oris corrosione, aut exulceratione nihil potius, nihil salubrius esse volunt ipQ potu Theo, sine Sacchari admixtione hausto utpote qui blanda sua vi ad- .strin-

29쪽

stringente, ac detergente Gingivas mundi ficet, acrimoniam Salivae corrosivam mitiget, ac plane invertat, sicque tandem Exulcerationes oris, Aphthas, & Gingivra cruentantes sanet, vacit autesque Dentes firmet. Jam autem Omnem hunc effectum non sperare tantum aut eXpectare, sed Videre prorsus atque experiri consuevimus ex usu Infusi soliorum Ulmaria, Plantagi nis, Eruuellae, Autae murar. TrifoL fbrin. Betonis. Agrimoni

Rubi Olves. Urtic. urentis, Alabyruid. Sanicuc Millefoc Pyroti Vinc pervinc. 3c similium, decenter per plures dies quotidie bis

hausti. XIX. Cruditates dein visci do-acidas Stomachῖ ab usu cru iratibis Iabee dissolvi, fibras hujus partis roborari, liquorem gastricum Inertem aut supressum resuscitari, appetitum hinc dejectum reVodri, atque chylificationem insuper promoveri dicunt, idque non nisi per alcatinam blande incidentem, attenuantem, ac volatilisantem istius Herbae virtutem. At vero similes plane esset tus edunt Helveticae Plantae modo commendatae, si quis Infusi earum non nimis sortis caliculos aliquot bis quO- 'tidie exhaurire voluerit. XX. Ebrii plus minus frequenter in compotationibus sim, a crapula liberantur, sicubi Infusum Foliorum Iabee calide hauserint, quatenus hic potus calidus per urinam atque dia-pho resin egregie pellit sulphureo-serosas Vini ingurgitati particulas , simulque motum sanguinis circulatorium a Vino inebriante, atque nimis calefaciente tantisper impeditum aut imminutum , suae integritati restituit. Sed anne ex Indiis arces.cenda suerunt Folia Truticis cujusdam, quorum calente Infuso sobrii statim reddi deberent Vino obruti φ Quod si enim qua calefacta affatim hausta eundem effectum non producit sussicienter, praestabit tamen illum servefacta, di Herbis Veroniacae, Betonicae, Urticae, Anserina, similibusque aliis affusa. Ut taceam nunc Ebriosorum quorundam morem obscoenum , qui crapulas suas athletico haustu propriae modo emissae Urinae adhuc calentis distipare consueverunt. XXI. Porro Thee Helvetici non minus, quam genuini rimitui. Infusum calens saepissime haustum, Cruditates acres Stomachi,

Vomitum perpetuum saeuitantes, potenter eluit, ipsiusque adeo

30쪽

vom1tionis molestiam Valde minuit, dum materia peccans hoς modo diluta dc attenuata iacilius longe per Vomitum ejicitur' XXII. Diximus supra, I bee sive Orientale, posse languentem ciborum Appetitum resuscitare, quod si autem hic nimius sit redditus , atque in Bulimiam sive Appetentiam

caninam mutatus, tum idem potus I bee acrimoniam nimiam

gastrici liquoris temperat maXime ac diluit, sicq; impedit, quominus adeo potenter stimulare, & ad appetendum fibras Stomachi titillare queat praeprimis si subinde quaedam Tinctu

Mart. aperit. guttulae permisceantur, atque interea aeger ab acidorum blandorum, sive estirinorum usu abstineat. XXIII. Quorum itaque Menseruum somaobicum sive Liquor aut, si mavis, Termentum Hentriculi redditum est nonnihil crassum, atque viscosum, ita ut ex alimentis assumptu. cruindum Chylum, flatus admodum torquentes excitantem, producat, Potus 1 bee utriusque, & Helvetici & Orientalis cum semine senis aut Faeniculi accommodatus, ante vel post pastum gregie confert ad Elatuum omnium discussionem , melioremocidit cationem. Ubi tamen pro diversitate personarum ac stomachici menstrui, diversam, secundum mechanismi certas in

natura coustitutas leges, operationem eXCitat, atque in nonnullis non solum pituitam copiosam, sed etiam quandoque bilem eructare facit, si videlicet in Ventriculo prius haeserit. XXIV. Quemadmodum autem Infusi cujuscunque honi Nee potus in Hominibus sanis , particularum suarum textura singulari, non solum Chylosin Ventriculi persectam inducit, sed insuper Chylum in In testinorum tenuium tractu a diluit, ut sub globulosa molecularum suarum figura atque dulcedine in & per vasa Mesenterii lactea iacilius copiosius

ad sanguinem transmitti, inque circulante Sanguine similem globuloso - flexilem texturam, ad penetrandum per angusti si1- mos canaliculos aptimimam conservare queat; ita quoq; idem potus in variis Intestinorum ΜOrbis opem affert egregiam,mOdo alia simul convenientia pauca Remedia in usum trahantur.

Qui enim Alvi segnitie vel consspatione laborant, ab excremen torum crassitie, urgentibus in motu peristallico fibris intestinalibus validius reiistentρ, vel ab humorum excrementa diluentium