De provinciali sumptu populi Romani

2쪽

Received

5쪽

ladat

de Director

7쪽

PROVINCIALI SUMPTU

ommno Mnera erant, in qui a per senatum more maiorum atatueretur aliquid de provinciis ordinandis unum erat de nominandis, alterum de ornandis provinciis, inruum erat eius modi plaeero magistratus sortiri vel inter se comparare provincias. Quibus ex ganeribus quamquam olam mationem hoc loco spectamus, Omare enim dicebatur senatus revinciam quotiens instruehat exercitu sumptu aliis ornamentia, inmen ceterorum quoque ratio diligenter habeatur necesse est, quibus ineognitis nee quando laeta sit ne qualis fuerit ornatio alia dilueide perspiciatur. Totius autem negotii ratio et ordo aliter alio tempore videtur se habuisse. Sexto quidem urbis saeculo, ex quo tempore res Romanae a Livio uberius conscriptae atque illustrata sunt, eonsules Idibus artiis, quo die fere solebant magistratum inimde republica bellisque gerendis, de Pruvinciis exercitibusque, quantum copiamin Muhi quaeque essent patres in Capitolio consulebant. Communis erat de provinciis consulum relatio, nec de suis modo, sed etiam de provinciis praetorem eorumque quibus imperium prorogaretur ). Senatus deinde nominabat provineias minoris negotii praetoribus, maioris, imprimis ubi bellum gerendum esset, consulibus reliquas prorogabat iis qui proximo anno iis praesuerant . Quo facto, nisi consules alter

ambove nominatas provincias aspernati senatusconsulto intercesserant, Praetores or

tiri, eonsules aut sortiri aut inter se comparare provincias i ebantur interdum tamen, ubi in periculis et asperis temporibus sortis incerto eventui rempublieam ommitti non lacuerat, sine sorte nominatim provinciae datae sunt magistratibus. Quotiens igitur nominaverat tantum, non nominatim assignaverat senatus provincias, consulibus statim, praetoribus sortitione demum facta decernebat exercitus aliaque provinciae mamenta quotiens vero vel nominatim provincias consulibus dederat vel eandem utrique deereverat, ita ut sortitione opus non esset, simul eonsulares et Praetorias δὲ iam 26, 28 28, 42 24 43.

Liv. 33, 3. Unde sietum eat, ut saepius adam provineis alio in eo inria Mat, alio praetoria.

8쪽

provincias ornabat, postquam praetores sortiti erant . Consulibus enim priusquam sortirentur provincias ornari placuit, ne quid gratia momenti saceret praetorum autem ratio ideo dissimilis fuit, quod eos, ne iurisdictio intermitteretur, primo quoque tempore sortiri oportuit . Ceterum quin eo tempore consulibus non secus ac praetoribus sumptus et in annos singulos et initio cuiusque anni decretus sit nihil habet dubitationis, cum provinciae magistratibus continuo adeundae essent et omnes quotannis ornatae esse tradantur.

Μos quem modo descripsimus mansit usque ad septimum urbis saeculum. Posteaquam vero institutis quaestionibus perpetuis praetores in urbe magistratum gerere oportuit, et paulo post propter rerum urbanarum perturbationem ut consules quoque defuncti magistratu in provincias proficiscerentur in consuetudinem venit, non potuit fieri quin et de distribuendis ornandisque provinciis multa immutarentur. utandi initium iacit C. Gracchus, qui legem pertulit ut ante comitia consularia provinciae futuris consulibus decernerentur. Iunio igitur aut Quintili mensibus exinde provincias nominari oportuit, quas consules non proximo sed tertio demum anno defuncti magistratu adirent. Hoc cum Gracchus ne postea in decemendis provinciis gratia regnaret instituisset, quod antea eandem ob causam autum erat, ne consules nisi ornatas provincias sortirentur, id iam sine magno periculo negligi potuit. In morem igitur venit ut consules provincias sortirentur antequam ornatae essent, plerumque

etiam antequam ipsi magistratum inissent , id quod antea nisi disseili reipublicae

tempore factum non est. Haec de consularibus provinciis immutavit lex Sempronia. Ad praetorias pertinuisse non videtur. V um cum consulares provinciae decerni vix possent, qui de praetoriis simul constaret, praetoriae eodem fere tempore nominari et, nisi quid moram attulerat , paulo post in sortem coniici solebant, ita tamen ut non qui designandi essent sed qui tunc essent praetores eas sortirentur et proximo anno susciperent ' Quando deinde ornatae sint provinciae si quaerimus,

Hunc ordinem tamquam altatum et legitimum patre aereasse, ex ita quae initio cuiusque annide distributiona provinetarum Livius tradit recte nobis videmur collegi e Neque tamen negamus,

patres interdum ad novos casu temporum novorum consiliorum rationem aceommodasse, nam in

pae illi quidem eonsuetudini, in bello vero utilitati parere solebant.' es. Liv. XLIII. 12 et IS.' Cie ad Atti III, 24 nemam, inquit, arbitror smata saga νον-ria Maimatorrem pa Sallustio vero Iag. 27 satellus et re Silanua, a Cieerone in Verri ut in Horte tua antequam

eonsulatum inlaaent provincia sortiti esse traduntur.' Ita saetum est ut praetores anni 692 ante mensem artium anni aequentis provincias non sortirentur Cie ad Att. I, 3 et 15), fortasse quod Piso eonsul in provincia a senatu decreta non aequiescens Syriam concupivit, quam si impetrasset provinetam, a praetorii mutari quiddam oportui et ad Att. I, 16 8. y Anno in eum de provinetis onsularibus in aenatu ageretur, ieero hae de re verba saeiana ei,

qui Syriam et a doniam praetoria provineia decemere voluit, in or de pro . eons. 7 πο- auit, tum tribunum quendam, quem digito demonstravit, intereemurum esse. Ille Vero, eum ei Id. Dee magistratu abeundum esset intercedere non potuit, si sequenti demum anno praetoriae provinelae essent nominatae. Item M. Cato provineiam ex praetura in delatam, nisi in ipso ma

9쪽

Praetoriarum quidem ratio aperta est; nam mense Februario anni 693 senatus et de Provinciis praetorum et de legationibus et de ceteris rebus decrevit ut ante quam rogatio de iudicio Clodiano Iata esset ne quid ageretur, et anno 698 eodem mense reiectis legationibus in Idus relatum est de provinciis quaestorum et de ornandis Praetoribus ' . Neque de eonsularibus provinciis res obscura est aut difficiles e plicatus habet. Quoniam enim consules, teste Livi 40, 36, iure suo postulare pol Tant, ut priusquam de praetorum exercitibus ageretur suae provinciae ornarentur, quoniam deinde et imperatorum qui stipendium postularunt literae initio anni in senatu recitabantur ' et legationibus mense Februario quotidie senatum dari ex lege Pupia oportebat, ita ut primi cuiusque anni menses tractandis iis rebus quae ad provincias et exteras gentes pertinerent destinati fuisse haud temere existimentur consentaneum videtur esse consulum quoque provincias, eorum quidem qui legem curiatam de imperio suo antea pertulissent eo ipso tempore esse ornatas. Qua in re non est quod miremur, integro fere anno ante quam consules ex urbe exirent PrΟ-mncias esse ornatas. Primum enim quominus in ipso magistratu consules in provincias Proficiscerentur, leges quidem non fuerunt quae obstarent ). Deinde ipsis Kalendis Ianuariis consules provincias vacuas habere oportuit, sine dubio ne si exire ipsis placeret impedirentur . Denique provinciae decretae etiam illo anu quo consules in urbe magistratum agebant onaulares me existimabantur, unde iactum est ut Caeaari, cui lege Vatinia anno 695 lata in quinquennium provinciae demandatae erant, iam aL artiis anni 700 illud quinquennium expletum esset ''j, quamquam Aprili demum mense anni 696 in provinciam advenerat.

eonsules septimo demum mense magistratum inirent, provinetae autem omnino non distribuerentine es Dio XL 4 et 56 Deniquo annia est tras provineiae praetorum, antequam magistratu . abdicaverant, non solum nominatae sed etiam in ortem eonieeta anni, id quod eolligi potest απCie ad iam V, 2 et ad ua sit. I, 2, 3. ' Cie ad Att. I, IS et ad Qu. D. II, ' Liri XXu II, XL, M. AEall. m. p. 244 d. Gerlae et ibidem p. 23 epistola Pompeii, de qua

initio anni relatum esse e se potest ex Plu Lue. 5. ' Quod statuimus eognoscitur ex Cie ad Au. IV, 16, 18, ad sim I, 9, 25 ad Qu. h. III, 2. De ipso autem lege curiata hoc loco disserere non laeuit, partim quod minua neeessarium est proposito nostro, nam quin illa lex plerumque initio anni lata sit dubitari nequit, partim quod res est ubium et saepe quaesita atque adeo 'baeum, ut nihil sero exeogitari possit quod non ineurrat in magnam aliquam disseultatem. Cic. ad am XII, 4 quar non μυιο Panaam et Hirtium in Onευωω rmerotre δέ movincia exire, δε Romae acturo consulatum M. Crassus autem non solum iu on sulatu ire Kal. Dec. exiit Roma ad Att. IV I3), sed antea iam legatum miserat qui suo lsus Gabinio aueeederet Dio XXXIX, 60 . es. Cie. r. de provocons. c. I eum nota Garatonii. cie. I. Ex eadem re explieo, quid sit quod P. Servilina aurimis eo ut a. 675, quamquom banno M usque ad 67s provinetam Cilitiam administravit, quinquennium exercitui praesuisse die tura tam in Ver. Hi, κ, et quod Caeaae legem tulerit, ne praetoriae provinciae Plus quam annum neve pius quam biennium eo abire obtinerantur.

10쪽

Restat iam ut quaeramus in quod tempus illa aetate magistratibus sumptus d Metus sit. Qua in re nihil novatum esse videtur ante legem Comeliam anno 673latam de provinciis ordinandis. Posteaquam autem Sulla instituit, ut praesides provinetarum imperium, etiamsi nominatim prorogatum non esset, haberent donec aveoessor a senatu missus esset ' hoc quidem impedimento non fuit quominus in annos singulos, ut antea moris suerat, sumptus decernerentur, oportuit autem magistratui perimitti, ut quotquot annos provinciae praeesset totiens sumptum semel decretum erogaret ε . Cui sententiae per se probabili non repugnat, quod Pompeius, Comificius, Caesar, quamquam matas provincias habuerunt, tamen pecunias a senatu flagitarunt 3 3. Fieri enim potuit, primum ut unde attributa erat erogari pecunia non posset, quae Pompeio causa suisse videtur denuo senatum adeundi deinde ut maiorem mi litum numerum quam quem senatus decreverat imperatores alerent, id quod Caesariaeeidit et Cornificio. Difficillimum autem est exempla huius rei asserre, propterea quod veteres scriptores perraro eam attingunt thi quidem impigre cireumspicienti hoc unum tantum se obtulit. . Cicero, cum decessurus quem provinciae praeficeret

valde laboraret, haec scripsit ad Att. VI, 3 Cum bellum esse in Syria magnum putetur, id ideatur in hanc ρ rinciam erupturum, hic ρ esidii nihil sit, sumptus annuus decretus sis: ideaturne aut istatis esse meae fratrem relinquere Meriligentiae nugarum siquid dicit Coelium quaestorem re quem Quo loco res

in eo vertitur, ut Verba su tus annuus decretus sis recte intelligantur. Quorum quae prima quaerent oecurrit explicatio, haec est anuli ceterorumque quod sciam interpretum sumptus in annum tantum decretus est ideoque circumacto iam anno frater pecunia publica prorsus destitutus erit. Facilis sane et ad verba aecommodata interpretatio, minus tamen probabilis vel dicam prorsus reiicienda, si ad rem ipsam animum adverteris. Primum enim parum credibile videtur, ne decretum quidem esse sumptum proconsuli tam necessario tempore, tam propinquis iis hostibus qui ve in pace tranquilla bellum excitare possent, nedum in bello respirare vicinos paterentur 73.

Cidi ad sam. I, , I2. Quamobrem ante legem Corneliam prorogatum Mao alie si imperium die batur, postea . non esse auce sum, plerumque quidem, nam et illud recte diei potuisse apparet. Sic Sextius proquaestor Macedoniae Ciceronem rogavit, ut operam daret ne sibi succed retur ad lim ), et Piso proeo ut eiusdem provinciae perterritus est, eum audire aibi mee sum iri in Pia. 36 , et M. Cicero nuntiat fratri aua eulpa saetum esse ut ei non au ederetur ad Qu. D. I, I . Quod vero idem ad Attieum V, 2 aeripsit, non repugnat, quod ciceroni extraordinem annua provincia diserte deerela rati ' Similiter iis, quibus extra ordinem plebiseitia provinelae in omplures anno demandatae sunt, in

totidem anno etiam sumptu attributi sunt. t. de lege Trebonia Pluti Pomp. α 5 et de lege Vatinia Cie. in Vati c. 15. ' Sallust. rg. p. 230 ed. Gerueli cie ad iam XII, 28 et M pro Balbo 27 de provoco . II, ad fam. I, 7, 10. y Noli opponere a lucis angustiis aerari neeemarios anmptus imperatoribus non esse suppedita Da. Ita enim, eum i a maen ipsi exercitibus eo utere Liv. 23, 2I, i ad iam XII, 28 , deeretua erat sumptu unde uva umemit oeeronia autem nee acri aumptu an decreto ne id quidem permissum fuit, ut peeuniam in provineta eos et aut mutuam Dj0jtjgod by