장음표시 사용
11쪽
mus, ut exemplo utar, in Fortuna quae Praeneste Primigenia appellabatur, Romae et Primigenia et Praenestina est cognominata. Reperiuntur autem uocabula quaedam, quae ad instar nominum propriorum aedis situm describunt, ut facile eum ueris cognominibus OSSint confundi Quorum insero indicem hunc:
CITERIOR FORTUNA FAGUTALIS IUPPITER FINITIMUS MERCURIUS PULVINENSIS BELLONA SUBSAXANA BONA MEA VIMINIUS IUPPITER
Varr. l. l. V 152 fastuta a fago unde etiam Iouis mutulis quod ibi sacellum Paul. p. 87.
Plin. N. H. VI 37. Cf. II VI 452 a. 109 110 p. h. Laribus Mugust is uiri Iouis agi tali U. Cf. Iordan op. II p. 253. CIL XII 75. Gall. Narb.). f. Plaut. Baechid. 172 Saluto te, uirine Apollo, qui edimus
propinquo noStro accolis ueneroque te' Prop. IV 4 30 uulnera uicino non patienda Ioui.
proprie signiscat locum in circo . . . aede autem Bellonae cum prome . . . circum fuime OnStet . . hinc intellegimus prope puluinar eiu eam
fuisse eqs. 2232. 2233. Cf. Gilb Top. III 5. Curios Notitia Reg. XII. CL Ouid. F. V 150.
Fest. p. 37 Viminalis et porta et collis appellantur, quod ibi viminum fuisse uidetur silua ubi est et ara Iovi Viminio conSecrata. Cf. Varr. l. l. V 51. Epitheti uox, quae in uniuersum omnia additamentorum genera quibus deorum nomina instrui solent, complectitur, proprio sensu ea cognomina Significat, quae ex poetarum uolgique consuetudine fluxerunt, sed in cultu minime sunt adhibita Equidem non omnia illa genera tractare propositum habeo, sed elegi uera cognomina t. e. ea quae in cultu usurpabantur. Quod autem cognomina et epitheta, ut definitione facile distinguuntur, ita re uera facile confunduntur, discriminum notas quibus usus sum, Xplicabo. Verum cognomen SubeSse
mihi uidetur a si res in cultu inveniuntur quae proprie tali uocabulo uidentur conuenire; b si aedes uel sacellum uel ara numini sub illo uocabulo est dedicata e si uocabulum in titulis dedicatoriis legitur eis exceptis ubi cognomen Graecum Latine redditum est, uelut
CI VI 379 - 1105 Iuppitem Iurarius. II VI 142 Mercurius Nuntius. I VI 84 Mereurius Menestrator); d si uocabulium apud grammaticos commemoratur, nisi sorte suspicio est grammaticos illud hausisse ex Oeta quodam uetere, id quod cadere mihi uidotur in
Iouen Almum ap. Augustin. c. d. VII 11), Iouem Centumpedam sibidem), Iouem Susinalem ibidem), Iunonem OFigenam . . Ope natam
BARBATUS HERCULES BULLATUS HERCULES
Saturniam Fest. p. Paul. p. 200 Mart. Cap. ΙΙ 149), Lunam Metilii cum Varr. l. l. V 68 cf. Laeui rg. 26 Baehrens). Contra dubitare
licebit num uero subsit cognomen, si non inuenitur nisi aut apud poetas aut in nummis aut in utrisque aut etiam apud scriptores Graecanicos uelut Apuleium Inueniuntur praeterea nonnulla epitheta qua ex fabulis anilibus uel ex deorum simulacris Originem duxerunt. Quae cum perperam a quibuSdam inter uera deorum cognomina relata sint, ne in posterum tempus talia confundantur, potiora in hac tabula notaui. Ex simulacris orta:
ALITES LARES Bas Capitol. reg. XIII. Ct WissoWa, Philol. Abhandi M. Herta urgebrariit p. 160.
es usi ap. Rosch. II 677 30 seq.Paul. p. 160 - est. p. 161 mk--li Mercurii signum, id est Statuant, reppellabant ideo, quod in nullius tule'
nam vectabat. CAELISΡΕ APOLLOCALVA VENUS CUBANS HERCULES IUVENIS HERCULES LAPIS IUPPIRER MALEVOLUS MERCURIUS MAMMOSA FORTUNA MONOLITHUS SILVANVS
Curiosum OLIVARIVS HERCULES PUER VΡΡITER PUERINVS ERCULES PUSILLUS ERCULES TORTOR APOLLOreg. XII. C WissoWa l. c. p. 160, 2. CIL VI 675 T. Flauius . . . porificum' eres idinem et G. Caelius Eneolinus
Martiat. III 47, 4. Cf. Friedlaenderi nota. Suet. Aug. 70. Cf. Iordan Top. II 266.
12쪽
INcvBus Λ Vs Sem A. VI 775 'ε pitiλτηc, cf. relle mC VS SILVANVS Augustin. c. d. XV 23 inobor I 747 2. Quibus praemissi ad propositum redeo, ac primo quidem capite
antiquissimorum, alter ceterorum cognominum rationem tractabo, postremo omnium cognominum indicem dabo, qualis mihi quidem uidetur esse idoneuS.
Quamquam ex uetustuiribus cognominibus perpauca ad nos e uenerunt, tamen hoc tenendum est antiquissimis illis temporibus copnomina fuisse grauissima. Id autem facile indo perspicitur quod deorum uetustissimorum appellationes haud raro sunt mera adiectivari. e. idem ualent atque cognomina, uelut Volturnus, Siluanus, Safumus. Quas adiectiva tribus modis explicari possunt. rimum enim nomine proprio ea Omnino caruisse putari possunt coniuncta primitus cum
de usi diui uocibus, id quod cadit in Volmmum, qui principi diuus
Volturnus erat . . dis qui uoluitur et in ortumnum qui diuus o tumnus erat, i. e. deus qui uortitur. Τum tantopere praeualuisse ea, ut nomina propria, quibus principio iuncta fuerint, obscurata in obliuionem abierint neque enim negari poterit multorum deorum nominum memoriam oblitteratam esse. Denique fieri potest ut et ipsa adiectiva et numina quibus olim indita erant tanquam cognomina, officiis inter se diuersis permanserint et ad nostram memoriam se uenerint. Cuius rei exempla aliqua mihi uisus sum afferre posse, quae hic tractabo, quippe cum sint non parui momenti ad inlustrandam cognominum rationem, eam maxime quam hodie amplectuntur
multi uiri doeti Sondemottheilatheoris'. LIBER. rimis rei publicae temporibus Dionysus, Graecorum deus Romam ingressus Liberi Italorum dei ueteris nomine colebatur, quae Dionysi Liberique comparatione effectum est ut Liber deus Italicus tantopere obseuraretur, ut posteriores et uiri doctissimi recenti simi η Liberum Italicum umquam xtitisse negarent; sed alios in his Wissowam of Austium non fugit Liberum deum non tantum esse
Italiae proprium, sed abhorrere etiam aliquatenus eius naturam a deo Graeco. Certo Italorum deus non modo ' iucunda consitor uuae erat, uerum etiam omnium animalium secunditatis largitor putabatur esse,
ut testatur Varro apud Augustinum do civitato si VII l) Liber
13쪽
autem cum sit nomen adiectivum ), quaerendum est, num ortasse deus reperiatur eo cognomine instructus id quod factum videmus in
Ioue deo omnis fecunditatis largitore atque tutore, qui propterea Almus et Frugifer appellatus est. Iouem igitur Liberum ab Oscis Sabellisque cultum esse titulis' discimus, neque temere contenda eum ne Romanis quidem ignotum fuisse, quod innuere uidentur sustio ualium ad Kal. Sept.). Quapropter uocabulum Liber quod tanquam
cognomen coniunctum quondam fuit cum Ioue, disiunctum postea in nomen de abiisse uerisimile est, praesertim cum uestigium cultus Iouis cum de Libero coniuncti etiam posteriore aetate manserit: seriis enim Liberalibus pueri togae liberae sumendae causa in Capitolio Ioui saerificasse traduntur. ε)LIBERTAS. Deae Libertati, de qua ante medium saeculum tertium
nihil memoria traditum est, a. 51 - 238 aedes in Aventino est de- dieata.' Quam aedem a templo Iouis Libertatis, de quo in monumento neyrano' mentio fit, diuersam fuisse ex eo sequitur quod Iouis Libertatis sedes in fastis malium Iouis Liberi aedes appellatur. Sed quia antiqua illa deae Libertatis aedes in Aventino erat, ubi templum quoque Iouis Libertatis ab Augusto instauratum sedem habuit'), o quia aedes illa dibus Aprilis dedicata est') idus autem Omnes Sacrae erant Iovi'), inde non iniuria colligi potest Libertatis
deae cultum profectum et tanquam derivatum esse ab antiquiore cultu Iouis Libertatis idque factum esse necesse est Statuamus ante Saeculum urbis conditae sextum, ea scilicet aetate qua pristina uerbi Liber Significatio, quam germanice reddimus ,sch ferista iam oblituerit. Iam ut ratio, qualis inter Iouem Liberum Iouem Libertatem, Liberum, Libertatem intercedere mihi uidetur, clarius perSpiciatur, tabulam Subietam hanc:
1 De uocis sorina et origine smissoWa l. c. 2 Iuppiter imus Augustin. c. d. VII 11 Iuppiter Frugifer I XII 336. Apuleius de Mundo 37. Cf. Iuppiter sub nomine Maius a Tusculis cultus Macr. S. I 12, 17.
3 Testimonia inuenies in Indice . . Liber. 4 Serv. . IV 49 sane Iouem merito puerorum dicunt incrementa curare, quia cum pueri togam uirilem sumpserint, ad Capitolium eunt. CL Ommsen RU p. 12.5 Liuius XXIV 16 19. Cf. Aust, de aedibus sacris no 34 et i88OWa . Roscherum II 2031, 58.6 Mon. Ancyr. IV . Reliqua testimonia de Ioue Libertate inuenies in
7 Item aedes Fidei deae Ioui propinquae sita erat in Capitolio iuxta templum
Iouis praeterea Aust de aed. aer. O. 71, 2. 8 Cf. WissoW l. c. 9 Paul. p. 104, 17 omnlous idibus Ioui mactabatur.
Τemporibus antiquissimis IVPPITER LIBER almus te. - LIBER secunditatis
Temporibus recentioribus IVPPIΤER LIBERΤAS
sILVΛΝv8. Nomen Siluani quod adiectivi formam prae se fert, monet ut inquiramus si sorte deus ita cognominatus inueniri possit. Et iam naturam officiaquo perpendentibus ultro se offert Faunus deus Silvano simillimus, nisi quod Faunus siluarum praecipue deus est, Siluanus saltuum uillarumque tutor. Si testimonia de Fauni Siluanique cognominibus quae apud grammaticos et in titulis leguntur, examinamus, Fauni, praeter multa epitheta uetera ), unum cognomen peruetustum in libris grammaticis occurrit, nullum in titulis ), contra
Siluani apud gramidaticos nullum in titulis plurima. β Qua titulorum grammaticorumque testimonia quamquam saepe eiusdem aetatis
sunt, in partes diuersas discedunt, quod cognomina uetera obsoletaque colligere et explicare grammaticorum maxime interest, contra in titulis dedicatoriis sola cognomina quae illis temporibus in cultu usurpata sunt, leguntur. Itaque Fauni cognomina consuetudini antiquae tribuenda sunt, Siluani recentiori Successit igitur Fauno de vetustiori Siluanus deus minor, cuius nomen olim Fauni cognomen fuisse omnibus numeris probabile est quamquam Faunus Siluanus i. e. siluarum saltuumque deus nusquam occurrit, tamen Faunum Silvicolam habes apud Vergiliumq), quod nescio an opinioni meae laueat. PORTUNUS. Penes Portunum deum non tantum portuum sed uniuerse portarum tutelam esse putabant, id quod indicat claui qua imago eius instructa fingebatur.' Quare optime cum Iano compOnitur de ianitore portarumque custode ipso quoque clauem gestante. ')1 CL are-anus Rom-anus Stolg, Historische Grammati de lat. praehe p. 480.2 CL IL H 103 Gall. Narb. - Buecheler cam epigr. O. 19 Silvane sacra semiclus fr-ino Et huius alti summe custos hortuli. Horat. Epod. I 2, 22 pater Silvane tutor finium. II VI 646 Silvano Lari Agresti. 3 Cf. praecipue Serv. . V 775. 4 Semel legitur Fatinua Augustus inusseti Arch d Comite des ravauxhistor. 189 p. 56).5 Cf. Indices. 6 Aen. X 551. 7 Cf. Paul. p. 56 Claudere et clauis eae Graeco descendit, cuis rei tutelam
penes Portunum esse putabant, qui clauim manu tenere fingebatur et deus puta
8 Macr. S. I Apud nos Ianum omnibus praeesse ianuis nomen ostendit, quod est simille upuity. nam et eum claui ac uirga figuratur quasi omnium et portarum uno et rector uiarum. Ti. Ouid Fast. I 99.
14쪽
propter uocabuli indolem es orius, porta ianita ianua et simulacrorum similitudinem et maxime propterea quod quo die templum Iani dedicatum est, eodem ortunalia celebrabantur ), non temere concludi posse existimo Portunum simili modo originem duxisse ex Iano Portuno atque Siluanum ex Fauno Silvano ita ut soluta coniunctione euaserit ortunus tutor portuum et imprimis portus i-berint. SUMMANUS. D de Summano prima mentio fit in annalibus a. 476 - 278, quo anno eius simulacrum in Iouis Capitolini odo in aeroteriis positum de caelo tactum est. y Varronis uero testimonium ε), Titum Tatium Summano aram uouisse, nihil valet mam Varronem deceptum' uocabulo Sabino, manus i. e. bonus, ueram illius de naturam ignorasse, Augustinus et Arnobius ostendunt, qui auctores Varronem secuti salsa de dei natura proferunt.' Summanum autem
grammatici Ioui Opponunt, duo distinguente fulminum genera diurna Iovi Fulguri attributa, noctum Summano. y Principio autem sub Iouis tutela et noctum et diurna fulgura fuisse intellegi potest cum ex multis aliis indiciis, tum maxime ex locutione dium fulgur, quae non iureum fulgur sed Dium . . Ioviale fulgur significat. Quod autem fulgura sub lucem saepissimo ueniunt, Iuppiter ut fulguris deus Summanici e Submatutini' cognomen meruit, statuaque Iouis Summani in aede Iouis Capitolini posita paullatim Summanum Iouis
nomine praetermisso inuocabant. Posteriores demum Iouem quasi diei patrem et dium fulgur quasi diurnum fulgur non recte interpretati, Summanum quasi noctum fulguris deum Ioui Opposuerunt. Τitulos' Ioui Summano dedicatos neglegendos esse cenSui, quia ad Onfirmandam meam sententiam non satis antiqui visi sunt. Fieri tamen potest ut antiquissimi cultus uestigium aliquod etiam aetate imperatorum uiguerit. TERMINUS. Fabula de Termini, qui unus ex minus dis, cum
Iouis templum in Capitolio aedificaretur, exaugurari non potuit ''),
1 Nam inscriptio reli. 1565 spuria est.2 Fast. Mass. Amit. Vall. Ant. Allis Minor. VIII ad XVI Kal. Sept. - Aug. 17 Pori finali , ast Vall. Allis ad XV Kal. Sept. --ug. 17 Iano ad theatrum Marcelli. 3 Cic. de diu. I 16. Cf. Liu. Perloch. l. Iouis signum. Aedem quae ad prodigium procurandum ei dedicata est, memorat Ouidius . VI 29. CL
4 De lingua latinas 4. 5 CL Merkeli proleg ad Ouidi astos CC I.
6 Augustin. c. d. I 23. Amobius V 37. 7 Paul. p. 75 Dium fulguli appellabant diurnum, quod putabant Iouis, ut noctu in Summani Cf. praeterea Festus p. 29. lin. N. H. II 138. 8 CL anteeli, tymologisches orierbuch de lat. Sprache p. 200.
10 Liv. 44, 7. Ouid. F. II 669 seq. Serv. A. IX 446. Augustin. c. d. IV 23.
posterioribus ficta esse uidetur ad explicandum lapidem terminalem qui in Iouis cella cernebatur. Ille autem lapis tanquam prototyponi colla Iouis in cuius tutela omne erant termini, positus amam dedit ad cognominandum Iouem Terminum, aeque ut Fulgurisy cognomen accepit propter tutelam fulguris. Postea idem euenit quod supra uidimus in Summano Iouis ermini cultus, in cuius honorem Terminalia celebrabantur, paullatim obscuratus est, Seiunctusque ab eo deus peculiaris eminus ), quem uolgaris opinio oui ermino Opposuit. Quod autem Iuppiter erminus occurrit in nummis Varronis' et apud Graecos auctores ), id repetendum est X Onauetudine Graeca, ut exprimatur Graecorum ευ opioc. Quod item cadit
Post hanc digressionem, quam materiae grauitas postulare uidebatur, ad propositum redeamus i. e. ad singula cognomina perluStranda, rem sane periculi plenam propter condicionem materiae non integram, quae minime admittit quaestionem omnibus partibus absolutam atque perfectam. Quapropter satis habeo in ueterum cognominum genera quaedam praecipua inquisiuisse, ea potissimum dico quae posteriore aetate non amplius excreuerint sed tanquam constantia ueterem indolem retinuorint uel potius exoleverint. Ac fundamentum quidem eSt monumentum uenerandae uetustatis, quamquam temporum inuidia lacerum, carmen Saliare. In quo carmino Iouem Leucetium dictum fuisse satis constat et testimonio Macrobii et ipsius carminis fragmento quod seruauit erentius Scaurus grammaticusq).
LUCETIVM uel oucetium)' Iouem caeli patrem dictum esse grammatici ueteres consentiunt a luce, ut sit lucis largitor Quo cognomine tanquam augeri uim dei propriam, qui caeli pater est, lucet nequo enim aut loci aut officii cuiusdam indicium in tali
cognomine deprehendi potest. Itaque hoc exemplo antiquissimo posito tanquam fundamento uideamus si sorte alia in ueteribus cognominibus indagari possint, qua simili modo uim numinis pristinam generaliter describant. Ac primum quidem inter Iunonis cognomina praestat id quod saepe usurpatum est sine unonis nomine, LUCINA dico. Lucina Iunonis cognomen iam a uetoribus Latini in cultu usurpatum, in cuius honorem Matronalia celebrabantur, comparandum S cum
15쪽
Ioue Lucetio, neque enim primitus aliud uidetur significasso quam deam lucis praesidem uel donatricem'). Quod cognomen adsumptum est posteriore aetate ad redintegrandam uim deae principalem ).Ρosteriores demum rettulerunt ad eam parturientium, eam scilicet quae lucem subministrare credebatur infantibus ). Omnium Martis cognominum antiquissimum esse videtur GRADIVVS nam in carmine Saliari si integrum ad nos peruenisset, uix dubium est quin legeremus Gradivum Martem, in cuius honorem canebatur ). De origine uocis etsi non constatq), hoc tamen pro certo haberi potest Martem Gradivum non fuisse secunditatis uernae deum, sed applicandum esse cognomen Marti bellorum potenti, id quod indicant carminis saliaris reliquiae. Principalis enim de uis in rebus bellicis posita est, Secundaria uidetur quae deum reddidit uerni temporis custodem'). Fauni cognominum praeter Siluanum, de quo supra dictum est, unum tantummodo ad nostram memoriam peruenit moS. Inui nomen ex antiquissimis esse et forma In-uus cf. Februus, Fatuus arguit et ex regione cui nomen fuit astrum Inui', colligi potest '). Id quod confirmat Liuius, qui Faunum eo cognomine in Lupercalibus' praeditum fuisse testatur, utpote deum hominum pecorumque fecunditatis praesidem dictum ab ineundo cum omnibus animalibus. MULCIBER siue Mulcifer inter cognomina Volcano tributa locum obtinet primarium, quod iam apud lautum occurrit omisso dei nomino et quod grammatici in eo explicando dissenserunt. Ignipotentem autem significat, deum ardentem qui flammam mulcet, i. e. Ossiorem facit, ut
docet sit titulus ei positus I V 4295 Brixiae Vol sano' Miti siue
Mulciber et uocis etymon, ut apte comparari possit cum Ioue Lucetio '). Alia praeterea huius generis exempla inueniri possunt uelut Praestites Lares), sed ea quae protuli antiquissima sufficere uidentur adprobandum genus mihi propositum. Restat tamen ut paucis tangam duo cognomina quae primo obtutu ad idem hoc genus uidentur per
4 Liv I 30 4 Salios . . . Marti Gradi- legit. M CL antee p. 124. Brea les abies Eugubines p. 66 seq. eller Lat.
Etymologie p. 36. x ueteribus nonnulli Gradivum a gramine deriuauerunt cf. Paul. . 97 8 Gradivus . . . quia gramine sit ortus, Serv. A XII 11 Marti . . . cui gramen St Omecratum, et fabula ap. Ouidium . V 251 seq. de Iunone quae floris tactu grauida facta Martem peperin sed πα-diuus ex grame tuus' analogia caret.
6 Aliter iudicat Roscher in lexico II 2399 seq.7 Testimonia in indice inuenies. 8 Lupercalia dicta a lupercis sacerdotibus, neque enim Lupercus cognomensuit Fauni C WissoWa p. Roscherum II 162, 1 seq.9 Ci WissoWa de feriis anni Romani p. XIV. Reliqua testimonia inuenies in indice.
. - 17 tinore, die Diespitrem et Lucetium. Subtilius autem inquirentibus
perperam id iudicatum esse manifestum erit. Namque Diespitre sane uox antiquissima, ut uel forma in iter desinens arguit, non cognomen est Iouis, sed alterum dei nomen h), quod uero tymo non intellecto pro cognomine habebant non modo grammatici antiqui sed etiam uiri docti recentes ). Lucetia autem Iunonis cognomen non legitur nisi in libro illo miro atquo paeno absurdo quem conscripsit Martianus Capella β de nuptiis Philologia o Mercurii. Quod cum in cultu usurpatum esse parum constet, ab illo siue auctor eius fietum esse ex analogia Iouis Luceti sacile concedetur. Alterius cognominum ueterum generis exemplum praebet PATVL-CTUS CLUSIVIVS, Iani cognomen. Iam in carminis Saliaris fragmonto )intolloetu diffidissimo Ianus appellari uidetur Patulcius, nee profecto dubitari potori quin etiam Clusivius uetustatis speciem a posteriore tempore prorsus alienam prae se ferat. Itaque Ianus qui temporibus priscis non solum deus ianuarum custos sed etiam ianus ipso eratq), o Patulcius ad ianuam patentem pertinens et Clusivius ad ianuam clausam pertinens cognominatus est'). In uniuersum igitur similiter de hoc cognomine iudicandum est atque de Lucetio, quia integram atque propriam de naturam exprimit sine ulla imminutione et coartatione. Quod autem ad formam attinet, disserentia statuenda est intor Patuleium Clusivium et Lucetium, quia in illo duae naturae
diuinae partes contraria duobus uocabulis ita describuntur ut int0gram atque propriam de naturam comprehendunt atque circumcludant. Huic exemplo alia congrua deprehendi possunt. Iam dudum Obseruatum est multa antiquorum deorum nomina duplicia Xtare, e gr. Annam Perennam. Quae nomina perlustranda sunt si qua forte huic generi tribui possint, qua in ro nihil interest utrum suppleatur deus uel Miuus in montem quoddam proprium nune Obliuione ibrutum. ΛΝΝΛ PERENNAE feria idibus Martiis celebrabantur in lueo ad ripam iberis sito, unde apparet referendam esse deam in uetustissimorum numinum numerum, praesertim cum iam ante Augusti aetatem uera dea natura in tenebris iacuerit') Quo duplici cognomino una
1 CL Aust ap. Roscherum II 620, 61 seq. 677, 46 seq.2 Gell. V 12, 5. Serv. A. IX 567. Macr. S. I 15 14. Prelle in mytholog. Rom. Ι . 245. a II 149. 4 apud Varronem de l. l. VII 6 conseruato. Reliqua testimonia inuenies in indice. 5 Cf. WissoWa, omisehe Gotterbilde ineu Jahrbiicher Iiber et Richter I 1898 p. 164 Ianus de Phorbosen 6 Cf. Verg. . II 610 et maxime Macrobius I 9, 16, qui tamen uix
recte hoc cognomen tantum ad Iani arcum in foro pertinere dicere uidetur. 7 Cf. praecipue i880Wa apud uuly-WiSS. S. v.
8 Cf. Fasti Vat. ad Id. Mart. et ea quae adnotat Ommsen CI I p. 11. Ferias memorant Ouidius F. III 523 - 696 Macrobius S. I 12 6 Martialis IV 4, 16 Seq.
16쪽
dea deseribitur, cum Anna ad anni initium pertineat, Perenna ad anni exitum h). Itaque non iniuria cognomen cum Patulci Clusiuio comparaui. Idem statuendum est de GENITA MANA, de cuius cultu Plinius et Plutarchus pauca tradiderunt ). eam esse antiquissimam cum uocabulo mana uincitur, quo antiqui dicebant bonum cf. manes, Summanus M.), tum confirmatur titulo se Demae Genetae dedicato ε). Itaque se parturientium maximo deam colebant Deluam Genetam, ueteres Romani et partu et morti prouidere illam rati non Genitam
tantum nominabant a gignendo sed Genitam Manam precibus inuocabant, ne quis familiarium manus fieret i. e. moreretur β). MVTVNVS ΤVT VS qui inter deos coniugales recensetur, Saepius apud Scriptores ecclesiasticos commemoraturq). Deum Italorum antiquum esSe, quem posteriores demum cum riapo confuderunt, in his Varro ut uidetur'), caerimoniae quibus colebatur priscae et ipsum cognomen uel potius cognomina duo artissime cohaerentia demonstrant, quae designant pudenda uirilia 'nutunus a radice ut mutuo, idem quod meritula atque muliebria tumnus a radice tit)').P D CELA in Varronis fragmento' apud Gellium . . XIII 3, 4 ingenios restituit ommsen δ' ex eo quod traditur corruptum sic Panda te Lasto', ut uersus euadat e Anna a Peranna Pandu Cela te Pales' Qua coniectura admissa adnumeranda est dea uetustissima, ut forma cognominis docet cf. Cuba, Ota Dete ), huic generi de quo modo tractamus. Significari autem uidetur de frugifera, fortasse Tellus uel Ceres in quasi anda, id est quae pandit, et Cela, i. e. quae celat cf. Condus Promus laut. seud. 08). Recte si uiri 'locti ueteres recentesque iudicauerunt VICAM POΤΛΜyy deae Victoria consimilem a uincendo potiundoque dictam esse λε), equidem
1 De uerbi tymo uide quae scripsit Vsener, Rhein Mus XXX p. 18 seq.2 Uut Q. R. 52 Plin. N. H. XXIX 58.3 Paul. p. 122. Fest. P. 146.4 Agnone reperto. Ommsen Unteritat. Dialekte p. 137. 5 C Wissowa p. Roscherum I 1612.6 Tertuli ad nat. II 11, mob. IV 11 Augustin. c. d. IV 11 Mutunus Tutunus Tertuli. pol. 25 Mutunus Fest. p. 154 Mutinus Titinus cs Lucit. frg. apud Nonium 10 31 - h. 47 Baehr.) Lactant. Inst. 20, 36 Tutinus.7 A Varrone pendere uidetur Augustinus c. d. IV 11): Mutumus uel utunus qui est apud Graecos Priapus. 8 De etymo f. sener, duemamen p. 327, uecheler apud oelfflinum Archiu. II p. 119 seq. 508 seq.), Sonny ibidem X 38 seq.)9 Fragmentum est saturae quae κiαμuxi inscribitur, p. 215 o. 506Buecheler. Praeterea Panda legitur omisso altero nomine p. mob. IV . s. R. eter ap. Rosch. II 10.
10 Annali de Instituto XX 1848 p. 424.
11 Cf. infra Vie Pota et Varro apud Donatum ad erent Phorm. 1, 15.12 Mommsen Unteritia. Dialekte p. 136 seq.13 Vica Pota' legitur apud Ciceronem de leg I 28 Liuium II 7 12)Plutarchum Publ. 10 Senecam Apocol. 9), Victam Poluam' dicit Arnobius III 5) Praeterea L Asconius ad Pison. 52 p. 128 K. et Sch. ).14 Cf. ex ueteribus Cicero et fortasse Asconius , ex recentioribus R. Peter
non hic debui referre inter cognomina, quae naturae diuinae partes contrarias describunt. tqui haud scio an Victa otu illa, de qua Arnobius uerba facit, eadem sit atque Vica Pota, ita ut non iniuria hic posuerim Scriptores antiqui cum do Vica Pota nihil foro tradant nisi hoc ' deae aedem siue sacellum prope Veliam extitisse, unde in tali disquisition nihil idonei effici apparet, confugiendum est ad artem etymologorum semper periculi plenam. Forma Pota ut a potiundo duci non potest, debuit enim inde formari Potia, ut Sentia δ dieta est a Sentiendo cita commode a potando derivatur, similiter enim Cela' a relando Cuba M a cubando formata sunt. Habemus praeterea Potieam si et Potinam' potandi dearum nomina, quibuscum Pota, Potica, Potina conferantur olim Panda, Pandica ' et Sentia, Sm-tinus'). Forma autem Vica non a uincendo tantum sed etiam' u uendo es uiri, uiosi, uita derivari posse saeile concedetur. Itaque probabit mihi uidotu forma Vieta Potua , qua Arnobius usus est,
etiam accuratius definiri deam uictus potusque potentem y . Praeterea nescio an huic generi apte adnumerentur duo exempla sane aliquatenus a suprascriptis diuersa, quia cognomen duplex non in unum nomen transiit, sed nomina inde orta sunt duo. Forto autem fortuna accidit ut nomen dei proprium, cui duplex munus iniungebatur, minime sit obscuratum Deae Carmenta cognomina indita reperimus PORRIMA POSTVERTA ), quae posteriores Euhemeri more tanquam sorores uel comites Carmenta interpretati sunt, cum reuera subsit uetus numen Italicum, de cuius ui atque natura postea nihil certi enucleatum est. Varrone λη autem auctore Carmenta dea, parturientes adiuuans a directi peruersique partus et potestate et
nomine, Porrima uel Prorsa et Postverta nuncupabatur, quae Ognomina alii ad uaticinandi poritiam minus recte rettulerunt δ') Vnam
a Roscherum H 230, 35 seq. et relle in myth. Rom. V 244, quem secutus
1 Nam id quod Seneca . . de Dispitre Vicae Potae filio profert nihil
1uuat. Asconi autem Victoria pro Visa Pota posita aut ex librariorum mendo originem truxit aut secutus est interpres ipsum Ciceronem 2 Augustin. c. d. Ι 11. 3 CL Panda Cela VPra. 4 Varro p. Donat ad erent Phorm I 1. 155 Varro ibid. Cf. .ioirmann N. Jahrb. fur Philol. CXVII 1878 p. 715 seum Nomus p. 108 Augustinus c. d. IV 11. aertullianus ad nat. II 117 Arnobius IV . 8 Tertullianus ad nat. II 11 Augustinus c. d. VI 2, 3. 9 Oum Visa - Uicta comparari etiam potest Sancus .anctus 10 Arnobium per iocum deam ita appellasse putat Iordan p. rellerum I 245, 1. 11 Porrim Postverti habendi Ouidius F. I 633 seq. et Seruiui AVIII 336, Prorsa pro Porrima Varro Apud Macrobium S. 7, 20 Anteuorta et Postvorta traditur, ertullianus denique rosa uidetur leuisse
17쪽
Pareami deam ueteres Romani colebant ut artuum gubernatricem, et quia in eius tutela partus omnes putabantur esse, qui mensibus decimo et non accidebant, ideo DECIMAM NONAM appellare solebant ). Quae cognomina ad religionem Italorum priscam pertinere facile ex posteriorum studiis parum felicibus intellegi potest, qui ex una Parca, cui cognomen erat Decima Nona, tres arcas graecanicas efficere studuerunt ). Longus ne fiam, omittenda hic censui numina gemina, qualia sunt Domidue et Ilerduca M uel Abeon et Adeonaq), quae similitudinem quandam cum ei quae modo tractauimus praes serunt. Hoc uero maximi momenti esse arbitror dignumque quod notetur, admodum raro recentiore aetate talia cognomina duplicia fiet esse. Duo tantum mihi innotuerunt exempla de quibus, ut comparatio institui possit, pauca subiciam. AIO LOCUTIO deo, cuius uoce per noctis silentium audita, M. Caecidio Gallorum aduentus praenuntiatus esse putabatur, ara dedicata est, quae certe Usque ad Varronis aetatem mansit inscripta illo nomine. Itaque hoc cognomena. 364 - 390 formatum, deum qui ait loquiturque describit'). Tutuni dei mentionem facit Varro in satura Menippea quae inseribitur Hercules tuam fidem' '), hisce uerbis: Noetu Hannibalis cum fugavi exercitum, Tutanus hoc utanum Romae nuneupor. Haepropter omnes qui laborant, inuocanta quo deo non diuersus uidetur deus ediculus, qui est auctore')fanum extra portam Capenam habuit extructum, quia Hannibalem absterruit et ab urbe regredi coegit. Habemus igitur VTANVS REDICVLVS cognomen factum post annum 543 - 11 complectens Tutanum . . urbis Romae tutorem et Rediculum . . deum qui Hannibalem redire iussit. Vix est quod moneam haec cognomina planes differre ab iis quae supra tractavi. Neque enim partes On-
1 Parim a pariendo non parte, cs. Nouerica, Lupericus et ea quae disputat . Peter apud Roscherum I 211, 58.2 Varro p. eli. III 16, 9 Cf. Tertuli de anima c. 37. 3 Gell. III 16, 9 seq. Varro dicit . . . . eos si e Romanos nomina Fatis tribus fecisse a pariendo et a non atque decimo mense .... Cae8ellius autem Vinde . . . tria inguit, nomina Parcarum sunt, Nona Decuma Morta et versum hune I uti, antiquissimi ponit in Obuccεi λ: Quando dies adueniet, quem profuta orta est D. 12 Baehr. Odys. 2. 99 seq. Moria, Molpa). Quae Morta dea nescio an primitus cum Parca coniuncta fuerit ita ut nomen area Morta deam partus mortisque tutatricem describeret cf. Genita Mana p. 18).4 Αu stin. c. d. VII 3. Mart. Cap. II 149 Tertullian ad nat. II 11.5 Augustin. c. d. IV 21, VII 3. Iertullian ad nat. II 11. 6 Cf. Liuius V 2 6 50, 6 52, 11 Varro apud Gellium XV 17 Uutarchus Camill 13, de fort. Rom. 5. 7 Apud Nonium p. 37 - Buecheler p. 184 no 213. 8 Paul. . 283 - est. p. 282 Campum ediculi commemorat Plinius NH. X 122.
trarias describunt neque uim naturalem numini insitam atquo ut ita dicam, aeternam referunt, Sed ficta Sunt propter casus quosdam
Denique tertium vienum effici posse existimo, cuius specimen idoneum suppeditant fasti, in quibus feriae antiquissima litteris capitalibus notata sunt, ubi ad diem VH kal. sept. - Αu 25 logitur OPIC . . OPIC ONSIVIA Opis CONSIVAE seriae δ) Conflua cognomen Opi inditum est, quod tanquam messium dea ad Consum deum peritinet Qu0d inde e0neludi 0test, quod messis tutela et Conso et Opi tribuebatur quod Opis dies festi iisdem dierum interuallis
post Consi serias celebrabantur ) Habemus igitur tertium cognominum genus plane diuersum ab iis quae modo tractauimus, quia neque unam uim dei propriam neque duas numinis partes inter se oppositas exprimit sed de deaeque cognationem similia officia atque munera praestantium 'ignificat alia autem cum antiquissimae Italorum religionis indole bene congruunt, quae non deo humana Specie Graecorum more indutos per fabulas mythologicas sed mera numina t. uires naturale coniungere Solebat. Eiusdem generis est Hero ΛΩΤΕΑ δ)de antiquissima, Min qua quid certi proferam non habeo nisi hoc fuisse ex comitibus Martis quales infra enumerabuntur plures . id quod indicat eius cognomen. N0m commemoratur nisi in Pauli ε)epitome, ubi a nomine appellatam esse heredum incertissima etymologia sontenditur Alterum fortasses tostimonium χxtat Ennii si quidem rectri apud Gellium N. A XIII 3, 18 Herelam mutatum est in Herem Vestina dea, fortasse Cereri propinqua, cuius nomen in titulis. in tabulis Iguvinis, in speculo Etrusco nobis traditum
est q), Semel cum Erini patre coniuncta inuenitur in titulo' intra Marsorum fines eruto, s une Erinis et Erine patre nominata igitur est RIXI i. e. pertinens ad Erinium patrem Cui generi accedit fortasse Salus SEMONIA Maer. I 16 8 i. o. Salus ad Semonem
Illa cognomina' adiectivorum formam exhibent. Sed eandem rationem cognationemque per genetivum exprimi posse manifestum est, neque enim quidquam interest inter Here Martea et Hero Martis'. Inter quae ea tantum enumero, quae in ipso cultu usurpata esse pro certo haberi
antiquo lim 3776 - 565 Capuae), et Hercules Aulus testimonia in indice
Alia exempla aetatis Imperatoriae hic praetermitto.
18쪽
RIE IUNONIS HORA QUIRINILVA SATURNI MAIA VOLCANI MOLES MARTIS
potest, testibus usus maxime Gelli N. Α. XIII 3, quo capit de
comprecationibus deorum immortalium agitur Oxpositis in libris sacerdotum populi Romani et tabulis Iguvinis Sunt autem haec: Gess. l. c. Cf. WissoWa p. Roscherum Ι 2298, 42 seq.
Gess. l. c. Ennius p. Nonium p. 120 Ouid. Metam. XIV 29. llut Q. R. 46. Us WissoWal. c. I 27 12, 17 seq. Gess. l. c. Varro l. l. VIII 36. Serv. A. III 139. Cf. WissoWa l. c. I 2146, 9 seq. Gess. l. c. Macrob. I 12, 18 seq. Ti. R. eterap. Roscherum II 2235, 17 seq.
Quibus dubitans subiungo duo numina certe antiquissima:
leitat . . . . in i Mole uni Virites . . . . ala SDebungen Kr te usuram si recte interpretatus est, Sententia, quam Supra protuli, confirmatur, deas illas omnes cum dis consociata esse propter potestates potius illis insitas quam propter rationes ut ita dicam personales.
Apte enim conferri possunt Moles Martis et Virites Quirini cum Genio Martis' i. e. creandi potestate de Marti insita.
NERIO MARTIS PRAESTATA MARTIS SALACIA NEPTUNI TVRSA MARΤIS VIRITES QUIRINI 1 Hermes XVII p. 637. 2 CIL H 2407. CL Ceola Marti i. e. Cerus Martius lenius Martius in tabulis Iguvinis.
Iam relictis antiquissimis illis temporibus uertamus nos ad aetatum posteriorem atque etiam imperatoriam, quae materiam praestat copiosiorem sed saepe ita comparatam, ut iudicare nequeamus, utrum
cognomen iam liberae rei publicae temporibus an imperatorum demum aetate ortum sit. Qua in re, ut commoditati inseruiam, quattuor illa deorum genera, de quibus supra p. 6 exposui, deinceps tractabo. Brevitatis causa, illa cognomina quae omnibus sero dis attributa naturam dei propriam non illustrant, uelut Pater, Mater Diuus,
SanctuS, Augu8ωS, Omnino praetereo. Ceterum grauiora tantum et cognomina memoratu maxime digna perstringam testimoniis saepoomissis, quae in indice reperies. Do is inligetibus. Deorum indigetum . . Romanorum antiquissimorum plerique iam priscis temporibus in obliuionem abierunt, quorum praeter ea, quae in capite priore memoraui, cognomina nobis tradita sunt nulla. Ρarua pars aetatem tulit, quia posteriores eosdem esse putabant atque deo Graecos, eiSque noua cognomina Graecanica addiderunt, quod cadit, ut exempli utar, in CEREREM, LIBERUM LIBERAM, SALVΤΕΜ δ). Sunt autem alii quidam qui, quamquam adhuc colebantur, cognomina noua adepti sunt fere nulla, Sive quod cultus nomine potius quam remansit, siue quod eorum natura simplicior erat quam ut multis cognominibus onerari posset. In horum numero referendi sunt:
FAVNVS qui praeter Suprascriptum p. 16 Inuum, cognomine caret ); SATURNUS nam quod Dominus, Frugifer Inuictus, Magnus in titulis Africis dictus est, hoc arguit deum peregrinum; NEPTUNUS
1 Cf. Ceres rugiferii. e. Δγητηρ apiro popoc Liber Conseruator, Frugifer, Pantheus, qui semper iovucoc est Salus quae saepe eadem est atque Valet o
2 De Fatuo, Fatucl cf. p. 4 de Luperco s. p. 6. Semel Augustras appellatur in titulo Africo Busseti archeologique u Comit de trauaux hisιο-rique 189 p. 75 - agnat, 'anne epigraphique 189 n. 10.)
19쪽
uocabulis nouis a recentioribu instructus St, uerum non cognominibus sed epithetis, qualia sunt Vfrons Geminus, Matutinus Pater h)aliaque Sunt autem nonnulla uetera clani cognomina digna Austo
uberius tractentur. In deo Iano duo munera inter se ualde propinqua consociantur, ianitoris uel tutoris et sutoris huel propagatoris, id quod Oxprimunt Patulcius Clusivius et monus Cerus ). Itaque mirum non est eum tanquam satorem Consiuium uel rectius Consevi mi appellatum esse eundemque adsociatum Iunoni Sororiae, inristit i. e. sentium iustodis, cognomem adsumpsisse. dimonius autem nominatur non ea de causa quod cum Iunone alendas sacras habuit id quod
statuit Maerobius S. I 15, 19, sed, quia sub inius inrc. i. e. iano Iunonis inra ad Tigillum Sororium stabat Deniquo Quirinus mihi quidem deum ponymum oppidi Quirit u indicem significare idotur.
Multo maior cognominum numerus extat, quae aliis dis indigotibus posteriore aetate imposita Sunt, IOVI, IUNONI, LARIBUS, MARTI SILVANO,
In nullo autem alio tantam cognominum copiam inuenies quam in IOVE, qua facile explicantur trecenti illi Ioue Varronis. Duo autem maXime genera, quae tamen non Semper facile distinguuntur, obseruari OSSunt, unum dei naturam generaliter describens uel laudem eius exprimens, alterum peculiaria eius officia muneraque indicans siue coniungens cum certis quibusdam locis hominibusue. Priori generi tribuendi sunt Lucetius, cognomen Omnium ut uidetur uetustissimum, Optimus Maaeimus, quo cognomine frequentissimo iam a. 45 - 509 Iouis aedes Capitolina dedicata est. Praeterea et Praestes et Inuictus libera reipublicae aetate uidentur extitisse. Maioris momenti sunt alterius generi cognomina quae eius officia naturamque propriam indicant. Duas autem maxime partes in Iouis
natura incluSas cognomina arguunt, alteram quae deum caeli secunditatisque, alteram quae tutorem rerum humanarum uitaeque ecaSionum condicionumque Omnium repraesentet. Prioris generis multa Ognomina uetera, recentia perpauca, alterius perpauca uetera, recentia
1 Bifrons Verg. VII 180, XII 198. Matutinus uter orat. S. II 6, 20. De Gemino testimonia inuenies apud Oscherum in exicora 16 12 seq. Sed de Matutino dubitari licet cf. Mater Matuta).2 Cf. Septimi Sereni fragmentum apud erentium Maurum 1891 - Baehr.
Frg. Poet. Om. p. 387 Iane . . . O cate rerum Sator.
3 In carminis Saliaris fragmento apud Varronem l. l. VI 26. CL Paulus p. 122 Sed descriptio est potius quam uerum cognomen.
permulta Occurrunt. Ad partem priorem pertinet Iuppiter Fulgur i. e. fulguris deus, Feretrius i. o. deus qui fulmine serit, Summanus quod tanquam cognomen hic afferri liceat. Nec multum differt Iuppiter Elicius, deus qui aquas pluuiales elicit. Fecunditatis deus erat Iuppiter repulis, cui sementis causa res diuina fiebat, Iuppiter ar- reus tutato farris, Iuppiter Liber. Quibus ex imperatorum temporibus addendi sunt Iuppiter Pluuialis propinquus tibi illi, Frugifer consimilis Damali 0 Libero. Fulguris autem deus nouum cognomen accepit auctore Augusto, qui Iouis Tonantis cultum instituit. Alterius generi cognomina aetas antiquissima duo tantummodo praebet generalem tutelam describentia, Victorem, Statorem. Praeterea Iuppiter, fidei tut0 Fidius appellatus est, i. e. Dius Fidius, unde deam Fidem natam esse uerisimilo est, simili modo Iuppiter Terminus et Iuppiter
Libertas peculiaribus tutoris officiis perfuncti sunt. Imperatorum temporibus numerosissima sunt cognomina siue ea quae Iouis tutelam generaliter circumscribunt, uehit seruator, Custos, DefenS , P pugnat ' Sive ea quae eius tutelam accuratius definiunt, uelut Iuppiter ualetudinis tutor dictus est Salutaris, Vadens, uiatorum tutor, Aduentus, Reduae; siue ea quae loca in Iouis tutela posita indicant, uelut omesticius, Nundinarius siue ea quae deum collegiis uel singulis hominibus praesidere enuntiant, uolui Chortalis i. e. cohorti patronus δ).Π NO dea etsi satis multis cognominibus instructa reperitur triginta fero uiri docti numerare solent , hoc tamen tenendum est minime omnia uera esse cognomina, sed pleraque aut falsa aut mera epitheta in cultu non usurpata, id quod cadit otiam in Venerem. Ea enim aut erroribus aut ex grammaticorum lusibus Orta esse patet e. g. Lucetiam ) Matutum δ), alia non inueniuntur nisi apud poetas uel Scriptore qui ex poetis hauserunt, e g. Domina, Pronuba Matrona, Opigena ), alia tantum in nummis, uelut Martialis ubi aedis figura cultum minime confirmat β), alia denique Graecanica Sunt e g. Iussa, Iustulis', uel etiam peregrina ut Caelestis '). Iuno autem Feronia num-1 De Ioue singulorum hominum fautor cf. p. 35. Perperam a quibusdam inter uera Iouis cognomina relata sunt haec Almus, Centumpeda, Impulas Supinatis, Tigillus, quae non memorantur nisi apud Augustinum c d VI 11); Penetralis, Herceus Fest. p. aut . 101. CL Serv. A. II 469 506 - pκεioc Preti Rob. I 146 147); I triettor epitheton graecanicum quod tantum apud Apuleium legitur de mundo p. 37 c Apollo Imbricitor Macr. I 12 49.
3 Liu. XXXIV 53, 3. C Gilbert op. III 82. Simili modo Pules Matuta' Schol. Veron ad Verg. Georg. III 1. C Wissowa apud Roscherum II 2463, 31 seq. 4 Pronuba Verg. A. V 166, Serv. A. V 45 Matrona Sem. XIII 84, Ouid. V 33; pigena Paul. p. 200, Mart. Cap. II 149. supra . . 5 Aliter iudicat Roscher in lexico II 586, 2 seq.6 Iuga Paul. p. 104, c Placid. p. 476 Iugalis Sem. A. IV 16 c Mart. Cap. I 31, 39.
20쪽
quam legitur, sed ipsa Feronia dea est'). Verum omnium cognominum, quae Iunoni tribui solent, plane mirifica dicenda sunt Cinaeia, naeia, Domitium, teri a Flimnia, Misagina, cum occurrant etiam deae peculiares ita nominatae de Cinxia, dea Vnxia, dea Domiduca dea Ilerduca, dea Fluonia, dea Ossipago quae non secerni potest ab Ossis ina, ); ad quod explicandum Poturus' canse Iunonem Cinxiam et deam Cinxiam et sic alias quoque duas diuersa dea fuiSSe, Oniectura mea quidem sententia parum probabili Deas fuisse arbitror Iunoni propinquas et hanc ob causam fortasse in eius sacris inuocatas M), ut aede dea illa cum Iunonis cognominibus confundi potuerint. Varronem autem Stoicum k consulto ea confudisse Opinor, quem secuti sunt posteriores omnes, duobus fortasse locis Pauli exceptis, quibus aut avius Festum neglegenter excerpsit aut Festus uel auctor eius, Verrius Flaccus, confusionis rei extiterunt. Praetermissis igitur salsis
illis uel dubiis, haec tantummodo Iunonis deprehenduntur cognomina uetera Couella Februalis, Kalendaris, Lucina Moneta Populona, Quiritis, Regina, Sororia, Sospita. Ex quibus ad tutelam generalem spectant Regina et Sospita ad mulierum deam Sororia et Lucina doqua Supra fusius exposui et quae his propinqua sunt secunditatem describentia, Februalis et Populona γ); temporis custodiam indicant Kalendaris et fortasse Couella denique incerta significationis sunt Moneta et Quiritis u infra). De origine si quaerimus, Romanorum sunt certo Sororia, prope certe Februalis Couella, fortasse Moneta et Lucina, quamquam hanc Varro ' Sabinorum propriam dixit. Reliqua extra Romam orta Sunt Regina, quae Veiis colebatur, Sospit i. e. Iuno Lanuuina, Quiritis dicta fortasse a Quiri oppido, Kalendaris
i. e. Iuno Laurentina, Populona, Campanorum ut uidetur dea M-lendaris et Popillonae cultum Romam transmigraSSe, quamuis erisimile sit, testimoniis non confirmatur Iuno quantopere Saeculo a. h.
quarto culta fuerit, testantur aedes si dedicatae a 35 - 396 Iunoni
Reginae in uentino a. 379 - 375 3 Iunoni uetnae in Esquiliis;
1 Testimonia apud Steudingium in Roscheri lexico I 1477, 53 seq.2 Cinaeia: Iuno, aul. . 63 Arnob. III 30 Mart. Cap. II 149 dea, Arnob. III 5); naeis: Iuno, Mart. Cap. II 149 dea, Arnob. III 5); Domi ca: Iuno, Augusti c. d. VII 3, Mart. Cap. II 149 dea, Tertuli ad nat. II 11); Berducat Iuno, Augustin. c. d. VII 3, Mart. Cap. II 149 dea, cf. Augustin. l. α); Fluoniaue Fluuionia: Iuno, Paul. p. 92 Amob. III 30 Mart. Cap. I 149 dea, ertuli. ad nat. I 11); Ossipagina: Iuno, mob. III 30); Ossipasso Amob. IV 1, 8). Cf. gahd Jahrb. f. Philol. Suppl. XXIV p. 123. 3 In Roscheri lexicoHI 172, 13 seq.4 Cc interpolator Semii Georg. Ι 1 locus sane memorabilis ubi di
minores tractantur Varroniana doctrina immixta.
5 Cf. . rahner Grundlinien ur eschichte des Versalis de rom. Siaats- religion Progr. Halis 1837. Similiter Pecunia secundum Varronem Iouis cognomen fuit, si fidem habemus Augustino c. d. VII 11. 12).6 l. l. V 4.
a. 409 - 345 Iunoni Monetae in areo. Praeterea a 416 - 338 Tanuuinis ciuitas data saeraque sua reddita cum eo, ut aedes lucusque Sospitae Iunonis communis Lanuuinis municipibus cum populo Romano
esset Liu. VIII 14, 2). Denique fasti Iunonibus diuersis rem diuinam factam esse demonstrant, alendis, quae imprimis deae sacrae
erant Kal. Febr. Iunoni Sospitae Ouid. F. II 55) Kal. Mart. Iunonitioinae Esquiliis Fast. raon.) Kal. Iun. Iunoni Monetae in arco Fast Venus.); al. Sept. Iunoni Reginae in uentino Fast. m.);Kal. Oct. Iunoni Sororiae es Fast. Aru. aul.)y). Imperatorum temporibus noua cognomina perpauca formata sunt, uincentibus alia omnia Lucinae et maxime Reginae cognominibus paSSim usurpatis. LARUM ' ut natura simplex est, quippe qui uno tantum officio sint ornati, ita cognominum ratio simplicitatem habet. Nam quae iis tribuuntur, aut in uniuersum eorum laudem enuntiant aut tutelas regionem definiunt. Itaque ruestites nominantur cognomine Omnium ut uidetur antiquissimo, ut apte cum Lucetio, Inuo similibusque possit comparari, et Salutares cognomine recentiore Alterius generis habemus quattuor iam libera republica usitata Militares quos a. 414 - 340 P. Decius inuocasse uidetur, Viales quos lautus memorat, Perni arini quibus a. 564 - 190 aedes uota est, CompitaleS, cognomen Varrone uetustius. Quibus aecedunt in titulis aetatis imperatoria Semitaleso Quadrisii Casanie autem qui in eadem regione Occurrunt, in qua o Lares Familiares cs index et Siluanus Casanicus colebantur, cultum Romae non uidentur habuisse ε).LAR, Singulari numero, domus familiaeque tutor uno cognomine Familiaris utitur, quod iam apud Plautum memoratur. Sed imperatorum aetate Laris uocabulum ui pristina amissa tutorem quemlibet
significat. Itaque Siluanus Lar Agrestis nominatur et in titulis dedicatoriis a Vietm et Lar Vialis occurrunt, denique apud Martianum Capellam a Militaris quem noli confundere cum Laribus Mil, turibus), Caelestis, Cunctulisq). MARTIS, de antiquissimi, ut docet Gradivus, et celeberrimi, quod
patet ex titulorum copia, natura simplicior erat quam ut multis cognominibus instrui posset, praesertim cum imperatorum aetate multo magis in prouinciis tamquam peregrinus deus quam in urbe cultus sit q).1 Praeterea sacra fiebant Nonis Iuliis Iunoni Caprotinae Varr. l. l. VI 18)et Nonis Oct. Iunoni Quiriti Fast. m. aut ).2 Cf. Conservatriae, Prae8e8.3 Forma pluralis qua pristina fuisse uidetur, prope semper in cultu publico forma singularis in cultu priuato inuenitur, perpaucis exemplis exceptis quae aut in cultu extra Romam occurrunt aut imperatorum demum aetate
in urbe. Cf. WissoWa p. Rosch. II 1869, 1870 1876.4 Cf. Lares omestici in indice. 5 Militaris I 46 48 Caelestis Ι48 ' Cunctatis I 54. Haec mera epitheta sunt. 6 De cognominibus peregrinis Dequentissimis uide indicem Roscheri inlexie H 2398 7 Seq.