De deorum Romanorum cognominibus [microform]. Quaestiones Selectae

21쪽

Vndo fit, ut ex duodecim fere cognominibus quae uolgo de Romano tribuuntur, duo uel tria in cultu urbano ualuerint. De Gradivo omnium uetustissimo supra dictum est. Omisso Marte Cyprio de Italico, cognomen nouum non occurrit nisi a. 712 - 42 quo Augustus Vltori aedem uouit pro ultione paterna. Praeter quod fortasse iam liberae reipublicae temporibus ortum est Inuicii cognomen, quod legitur in fastis Venusinis conscriptis inter annos 738-757. De reliquis cognominibus testimonia aetatis libera reipublicae desiderantur, uelut de Marte Victore et Pacifero, quae cognomina facile explicantur ex dei cum Victoria et ac coniunctione, de Conseruatore, Auziliatore, Stode, Protectore, quae cognomina deum praedicant tutelarem δ).

Reliquum est ut de Silvano et Bona ea uerba faciam dis et origine et officiis non dissimilibus. Nam Siluanus principio non dei

nomen Sed cognomen erat Fauni, quocum Ona Dea, nam id nomen

aeque uim habet describendi in fabulis et ut uidetur etiam in

cultu coniuncta est. Itaque mirandum non est amborum deorum Ognominibus saepissime similia officia indicari. SILVANI cognomina confirmant, quod aliunde intellegi 0test, Siluanum facillim aliis dis tutelaribus imprimis Herculi Laribusque

sociari potuisse. Nam et Hercules et Siluanus Conseruator, C DS,Domesticus, Praesens, Restitutor, Salutaris nuncupantur. Cum Laribus autem Casanies comparandus est eiusdem regionis Siluanus Casanicus,

eum Laribus fontesticis, Siluanus Dontesticus in Illyrico), quamquam

hic et Lares et Siluanus numina esse possunt peregrina Addo ipsum Siluanum Laren Agreste in cognominari in titulo urbano CR VI 646). Omnino deum agricolam, silvicolam indicant Agrestis Hembarius, Fella; deum tutelarem Conseruator, Custos, Castrensis, Praesens deum salutis tutorem Salutaris et fortasse Restitutor. BONAE DEAE Fauni comitis munus principale agros tutandi antiquiore aetate in obliuionem abiit. Neque enim Supersunt cognomina quae id lucide demonstrent. Nam quod Agrestis, Cereria, Felis appellata est, hoc non tantum ualet quia Cereri Aquileia tanquam medicinalis dea culta est Agrestis autem et Feliae cognominata est ab homine, qui illi uotum soluit ob luminibus restitutis'. odicinato eius officium' ostendunt praeterea cognomina qualia Sunt utris, Domina, Con os i. e. quae hominem uoti compoten fecit saluauit ius),1 Vocabula Gallica non Latina uidentur Alator CIL VII 85, cf. Ihm apud Pauly-Wiss. s. u. aliter Roscher in exico II 2396, 23 et Leucetius siue Loucetii 4 c lam p. Roscherum II 1982, 26 aliter Corssen ussprache 1 408).2 Testimonia aetatis liberae reipublicae omnino desunt.

3 Cf. Macrob. . Ι 12, 26 quod in aede eius omne genus herbarum it aequitas antistites dant plerumque medicinas. Quae dea salutaris eadem est atque dea graeca avia. Cf. WisSOWa p. Pauly-Wiss. s. v. Bona ea; R. Peter Ap. Rosch. I 43 seq.

Oelat Omluta φ), Lucifera, Restituta propter lumina oculorum

restitutu). Denique quia totius uitae locique tutatrix putabatur, agana et Castrensis et Arcensis riumphalis i. e. arcus triumphalis

praeses nominata est, quibus cognominibus accedunt ponyma quaedam personalia uelut Galbilla es p. 35).

D ctis Italicis. Venio ad alteram deorum classem, deos Italicos, eos dico quorum cultus Romam inuectus est, ex quibus praeeipue quattuor hic tractandi sunt, FORTUNA quae propter cognominum grauitatem requentiamque inter numina Italica easdem fere partes sustinet quas

inter indigetes deos Iuppiter, VENUS de Iunoni comparabilis, si perpenderis numerum cognominum falsorum, denique INERVA et DIANA, deae ornatae cognominibus Graecanicis. In FORTUNAE cognominibus recensendis caue fidem habueris testimoniis Plutarchi, qui in libro e fortuna Romanorum et in Quaestionibus Romanis' δ), ubi de Fortuna Breui uirio exponit, multa confuso et parum accurate protulit, a Servio Tullio diuersos Fortunae cultus Roma institutos esse Fortem Fortunam υχη 'Avbpεia esse ), Fortunam Primigeniam in numero antiquissimarum Ortunarum fuisse, cum de eius cultu urbano non anto a. 55 - 204 constare uideatur, denique eandem Fortunam Primigeniam aedem in Capitolio habuisse, cum re uera fuerit in colle, Fortunam autem Respicientem in Esquilino, cum Basis Capitolina eius uicum in Palatio situm ostendat. β Qua cum ita sint, non temere concluseris cognomina . quae quidem apud unum Plutarchum occurrant, mera esse epitheta, ut minime in hac quaestion persistendum sit in fundamento tam debili.')Inter cognomina, quae deae naturam laudant exornantque, principem locum obtinet Fortuna illa Praenustina Primigenia, cui aedes a. 550- 204 uota est in urbe Deindo huc referri possunt Bona, Mala, Obsequens, iam a Plauto commemorata, etsi haud scio an in Bona

1 CL CAE V 759 Aquilolao augribus sonas Doeae' i. e. Bonae Deae Avaritae. 2 CL Siluanus Castrensis in eadem regione cultus. 3 Quaest. Om. 4. 4 De lari Rom. CL Dionys Hal. Antiq. Rom. IV 27. 5 Neque enim probabile est utramque deam bina habuisse templa.6 Notatu dignum est in sonte unde hauserit lutarchus, cognomina litterarum ordine disposita fuisse, id quod declarat locus Q. R. 74 ... V a la6vovToxnc ευέλπiboc - 2 κα lirorpo raso uerruncae Malae' κα μεiλixiac - Obsequentis κα πρωτοτευεiαί - Primigeniae κα oppεvoc Virilis v. inha)lεpti κατεcκευαcεv, in coetu ibiac - Privatae Tuxnc εp6v ἔτεpo b cmcτpεφoucvri Respicientis duo sap0cvου - Virginis ... ξευτripta Viscutari. Qui ordo altero loco do fors Rom. 10 consulto turbatus est Primigenia, Obsequens , Privata, Viscata, Virgo Respiciens , ευελ ric Virilis.). Vnde nescio an explicari possint quae mendose de aedium situ tradit.

22쪽

lateat epitheton Graeeanicum. Neque facile cognomina aetati imperatoria ab epithetis distinguuntur uelut ast alis, Memor, PraeSen' Stabilis. Maioris momenti alterius generis cognomina Sunt quae ad tutelam hominum uel locorum spectant. Neque enim casu factum uidetur, ut Fortunae Virgo cui uirgines antequam nuberent togulas dedicabant in aede eius uetusta in foro Boario sita, Muliebris cui aedem iam a. 268 - 486 constitutam esse fama est, Virilis cui mulieres gratia apud uiros adipiscendae causa Sacrificabant, praecipue eulta fuerint a feminis ot uirginibus.' Similiter equites Romani deam peculiarem uenerabantur Fortunam Equestrem cui propter uictoriam a. 574 - 180 per equites obtentam templum dedicatum est. Neque minus liberae rei publicae tribuendus est cultus Fortuna Huiusce Diei, quo cognomine temporis tutela accurate definitur, et Fortunae Publieae qua duas aedes in Quirinali uidetur habuisse. Imperatorum doniquo temporibus Fortuna a utela pluribus uariisque cognominibus praedita est, inter quae tutelam generalem exprimunt Conseruatriae, Se atriae, Adiutris, Restitutris, Victris uiatorum custodiam securitatemque m et Reduae babaeorum praesidium salutare Salutaris et Balnearis, quibuscum conferri possunt Praetoria et omestica quae

eponymis perSOnalibus accuratiu non raro definitur cf. p. 35). Vt Iunoni ita ΕΝΕRI magnum cognominum numerum tribuerunt, quae non uera fuerint cognomina. Nam ex iis quae interpolator Seruit, in paucis de religionis Romana studiis meritus, enu- morat uiginti ut Veneri imposita, quattuor Suada, Mimnermia, seminis Limnesia ad Graecam deam pertinent; unum Obsequense)errore natum Sse uidetur duo Calua, Equestris' M appellationes uolgares iudicandae sunt, orta ex simulacris tria 'Postvota Myrieas mariea 3 Purpurissu dubiae interpretationis quinque Cloacina, Myrtea Salaria Lubentina, tibia ' deae stirpis ignotae, quas Veneri

adsimilabant ut supersint unum ponymo Erycina, quae ex Sicilia

1 Cs WissoWa Anal Rom. op. p. 7 Fortunam totam esse mulierum patronam in Solum Praenestinae deae comparatio docet, sed inprimis quod Romae in foro Boario Fortuna et Mater Matuta non modo uicina habent templa sed plane gemella et quae eodem die natalem suum celebrant eqs.2 Aen. I 20 locus omnium ad Veneris cognomina pertinentium maXime memorabilis.

3 C Liu. X 31 9 et Wissoma de Veneris simulacr. p. 7 Obsequentis cognomen ab ipso aedis titulo dedicatorio afuisse e Liui silentio intellegitur deberique uidetur aut populi sermonibus aut grammaticorum argutiis 4 De Caliιa L p. s. Fortasse Equestris epitheton Graecanicum est Veneri maris potenti attributum IIocεibae tetrarioc. 5 De Cloacina cf. teudin apud Roscherum I 13, 2 seq.; de Myrtea uel rectius Mureis c WissoWa p. Rosch. II 3231, 59 seq. de Salacia s supra p. 22 de Lubentina et ubi cs Peter ap. Rosch. II 201 52 seq.), qui Lubiam Veneris cognomen esse adfirmat perperam. Simili modo cum Venere copulatae sunt dea Marica cf. Peter ap. Rosch. II 373, 64 seq. et de Libitina, s Wis-s0Wa p. Rosch. II 2034, 11 seq.

uiam sedit Romam a. 53 - 17 et quattuor cognomina uera Vert cordio, Vistriae, Genetriae, Militaris. Praeter Verticordiam, quae Simulacrum hecepit inter annos 37 - 21 et 550 - 204, tria cognomina

sunt artissim inter se cohaerentia, de quorum aetate satis constat:

Feliae . . Venus Sullana Victris i. e. Venus Pompeiana Genetriae i. e. Venus ilia' Venus qua fortasse antea elis nuncupata est, etsi de eius cultu Campano quem statuit Prelle testimonia desunt, a Sulla qui se Felicem i. e. rrasypobiro non ευτυχη appellari iussit, inter populi Romani deos recepta est. Pompeius autem cum a. 699- 55 0dem Veneri tetrio dedicaret, Venerem Sullanam minime contempsit, sed Victrici deam Felicitatem tanquam comitem adiunxit. Postrem a. 708 aedem quam Veneri Victrici uouerat, Veneri Genetrices, quae etiam Victoria appellata est, Iulius Caesar dedicauit.

Reliqua cognomina, quae perraro memorantur, incertae aetati sunt.

Sed Ioui iam libera re publica colebatur, fortasse etiam laica obscurae interpretationis. De MINERVA Capta, cuius sacellum fuit in Caelio, i. e. Captiua, ut uidetur, ea scilicet ea, qua tanquam aptiua a. 513 - 241 Falerii Romam traducta est, longe aliter sentio ac uiri docti plerique, non cognomen illud esse ratus, sed epitheton, primum quia deae simili modo Romam inlata aut ponyma aut cognomina patria Secum portauerunt, uelut Iuno Veiens et Veiis et Roma Reyina appellabatur, neque uerisimile sit deam iam Faleriis Captam dictam fuisso deinde quia inter uera cognomina simile uocabulum uix reperiri potuerit, inter epitheta autem compluria os . . Iuppiter uer.' Duo tantum habemus cognomina Mineruae, quae ut artificum patrona Romam transiisso uidetur, indita Antistitis et Conservatricis in titulo actatis imperatoriae. Nam reliqua affinitatem demonstrant eum officiis deae

Graecae in his Mediea uix medicorum patrona quae libera re publica in Esquilino tomplum habuit Vietriaeε i. e. Niκη uel Niκrlφ69oc

Stos . . 'A0rsu πολ itic, cui Cicero simulacrum in Capitolio uouit. β)Ad pristinam DIANA naturam explicandam cognomina nobis tradita nihil ualent, cum neque antiquissima sint neque multa' neque eiusmodi ut a Diana Graecae natura abhorreant. Sed quamuis temporibus posterioribus Diana Italica Graecorum deae propinqua fuerit,1 Wissoma primus in commentatione de Veneris simulacris Romanis histribus cognominibus lucem attulit. 2 Semel commemorantur Placida, lagiaria, Proba, Pudica, bis Militaris. 3 CL supra . . 4 Addas mineruam Paciferam non memoratam nisi in nummis Albini Cohen 26, 27, 3, 4 et Getae 40).5 C Wissoma p. Rosch. II 2989 2991. 6 Praetereo cognomina Dianae peregrinae attributa in titulis Illyricis . g. Reginum, Siluestrem C supra . .

23쪽

tamen multa cognomina Graecanica, quae apud poetas' leguntur, numquam in cultu Romano usurpabantur, uelut Diana urina . . ApTε- in spinc popoc. Duobus eponymis exceptis Tifatina, Nemorensis doceteris cognominibus testimonia libera rei publica desunt. In titulo

anni 749 mpheis Dians 9 Aduris inscripto Diana quasi dea

medie apparet, quod idem officium fortasse Difera et Compoteris x- primunt. Quamquam et Opifema et Compos s ad Dianam parturientio patronam referri possunt, ad quam certe Spectant cognomina Omnium Saepissime memorata Lucifera et Conseritatris. Sicut Apollo principio Medici, post pugnam Actiacam Victoris nomen meruit, ita fortasse Diana Sexto Pompeio apud Artemisium seu Dianium uicto Inuieta et tetriae compellata est.' In prouinciis autem cognomina

Occurrunt fere nulla, et siqua memorantur, uelut ematris ), ea ad instar epithetorum poeticorum OSita esse Scias.

Do ctis Graecis inter populi Romani eos receptis.

Satis constat deos Graecos Romam uenisse uariis rationibus, id quod non parui momenti est alii enim iique pauci uetustiores, non arcessit Sibyllinis libris, x Magna Graecia in oppida Latina inlati gradatim inter populi Romani deos recepti sunt atque ut ita di eam ciuitatem meruerunt, uelut ERCULES qui ibure Romam uenit alii per fatales libros aut ex ipsa Italia ubi iam adfuerint, uelut APOLLO et ut uidetur MERCURIVS aut e locis extra Italiam sitis uelut AESCVLAPIVS et ΛGNΛ ΛΤΕΩ inducti sunt in urbem. HERCULE Tiburtinorum deus Victoris cognomen habuit, quod Romae non occurrit anto annum 608 - 14 quo anno Mummius ei aedem uouit, cum Romae in antiquissimo cultu Inuictus fuerit sollemnis ad aram Maximam appellatio. Ab his cognominibus Italicis distinguenda sunt duo cognomina uetera ex ritu Graeco potita: Magnus Custos, cuius aedes ad circum Flaminium iam a. 536 - 218 xtitit, cum uolgo attribuatur aetati Sullanae β); et Hercules Musarum, qui . 565 - 189 a M. Fulvio Nobilior aedom aecepit in eodem circo. Praeterea ad liberam rem publicam pertinent Hercules Iouisso obseurus ille Hercules Celer di titulis aetatis imperatoria Ho

1 C maxime Catuli. 34. Horat C. I 21. III 22. IV 6 Carm. saec. 2 wλiferae cognomen quod in titulo iburtino CII XIV 3537 Dianti Nemorensi tribuitur, antiquitatis speciem prae se ferre uidetur, sed obstat Fortuna opifera tituli in eadem regione reperti CI XIV 3539).3 Ita primus chliel D. V. N. VI p. 93), cui iure adsensus est OmmSen, quamquam Inuicta et Victriae, perraro memorata, interdum liena significatione occurrunt . . ferarum Victriae CIL VIII 9831 Mauret Caes.).4 CILi 5638 Tarrac. et Camat, anne epigr. 1890 n. 89. 5 Cf. Wisso a Anal. Om. OP. P. 12. 13.

cules sontium genius tutelaris Salutifer et Salutaris appellatus est et ampliore sensu tanquam salutis custos diu or, Conseruator et sortasse Restitutor, Compos. Neque imperatorum' modo Comes Conse uator, Defensor, sed etiam hominum priuatorum Defensor, Tutor Tutator erat. Denique omesticum Herculem habemus, unde explicanda Sunt eponyma personalia cf. p. 35). Sicut duae POLLINIS aedes Romae erant, altera ad theatrum

Marcelli pro ualetudine populi a 321 - 433 altor in Palatio ob victoriam etiacam ab Augusto a. 726 aedificata, ita Apollo

Romanus duobus maxime officiis fungebatur, erat enim deus Medicvs i. e. Αλεξixago et deus istor. Itaque non mirum est inter ueteres auctores controuersiam fuisse ualetudinisne an uictoriae causa

instituti sint ludi Apollinares.' Sed ante aedem Palatinam dedicatam medicinae munus uidetur fuisse praecipuum, quippe cum se dici cognomen omnium quae innotuerint uetustissimum sit; nam quamquam primus Liuius ad a. 575 - 17 id memorat, non dubium est qui Apollo, cui aedes illa a 321 - 433 dedicata est pro ualetudine, iam antea Medietis appellatus sit, id quod confirmant etiam Vestales Apollino Modicum indigitantes ' Quod officium etiam imperatorum aetate non in obliuionem abiisse indicant Medicinalis, Salutaris. Post bellum Actiacum Apollini uictoriarum praestitig aedes in Palatio aedificata est, ad quod munus pertinent Conseruator et ab re et ni

fallor Praestans. β)Τestimonia de MERCURI cognominibus antiquiora omnino desunt, id quod casu factum esse poteSt, etsi mihi quidem magis probetur uetustiora cognomina omnino non extitisse, quia ipsum Mercuri vocabulum cognomen erat, nimirum deus εμπολaioc' translatus a Graecis non indigens antiquiore aetate aliis cognominibus conferantur Siluanus, Bona Dea). POSteriore autem aetate ut multa cognomina Occurrunt in prouinciis, ubi Martis socius esse solet, ita pauca in Italia et in urbe Roma Commercii deum declarant Mercator, Negotiator, Nundinator, et fortasse Censualis et Lanarius deum uiatorum . . mercatorum maxime custodem Viator, Competalis, Reduae. ἐ)Do ceteris dis Sibyllae iussu ex locis externis arcessitis breuisa es R. eter ap. Rosch. I 2980 59 seq.2 es tu. XXV 12, 15. 3 Macrob. Sat. Ι 17, 15. 4 Apollo Palatinus num Victoris cognomen habuerit incertum est, etsi Propertius IV 6, 9 70 Victorem nominat. 5 Addas Propugnatoris uocem non memoratam nisi in nummis Valeriani

6 'εpsa' ἐμπολαio es reli Rob. . 414.7 Vietor Mercurius appellabatur deus peregrinus neque Menestrator Nuntiusque titulorum urbanorum CILII 84 142 ad ipsum cultum spectare uidentur.

Carior, eorum cognomina.

24쪽

sisSe possum. AESCULAPIVS, qui tanquam alter Apollo a. 461 - 293 pro populi ualetudine accitus est in), propter uirtutem medicinam Salutaris appellabatur aeque ut HYGIA eius comes sollemnis. ΕΝ δ dea qua a. 537 - 217 Romam migrauit, cognomen Bonae et in titulis et apud scriptores frequens secum adtulisse uidetur; neque pluribus eognominibus MAGNA MATER' a. 549 - 205 essinunt Romam ad Hannibalom ex Italia pellendum introducta digna habita est, cuius sollemnis appellati solet esse Mater Deum Magna Idaea.

Do numininus qua ' Atracta appodantur. Numina quae supra dixi abstracta ex antiquissimis temporibus Romae coli numquam desierunt, floruerunt autem maxime imperatorum aetate. Quorum origo forta8Se e cognominibus illis deorum

uirtutes significantibus repetenda est, uelut libertas ex Iouo libertate es supra p. 13), Fides ex Di Fidio . . Ioue Fidio, quoniam Fides semper cum Ioue artissime cohaeret, Victoria ex Ioue Vietore. Sed quomodocumque res se habet, Satis constat temporibus historia fido stabilitis uocem istoriae et cognomina Victoris uel tetrisis inter o mutari potuisse. Nam in Catonis denari inter a. 65 - 104 ta 660 - 4 uso ε Victoriae simulacro VICΤRα adscriptum est et in nummis Iuliae Domnae' pro Venirem Victri legitur Venus Vi tortu Praeterea Veneris Victricis aedem a Pompeio aedificatam interdum aedem Victoriae appellari intellegi potest ex ironis orbis apud Gellium X, 1, 7), nec non afferri possunt tituli Marti Vietoriuo Marti sit Vietoriae dedicati. ' Vix autem Opus est adnotare numinibus ita comparatis cognomina non addi potuisse nisi ea quae aut laudibus xomen numina uelut Fausta Felicitas aut speeten ad homines eum illis numinibus copulatos uelut udisti Plebesa, Victoria Sullana Fides Militum). Ceterum cognomina illa raro in cultu usu

sata sunt. Τ)Eponyma quamquam Saepe in c0 omina transeunt, ab aequaestione inbesse uolui, quia crebriora Sunt quam intra huius 1 Liu. X 47, 7. 2 Liu. XXII s 7-10. 3 Liu. XXIX 10 4 5.

6 De Marte Victor cf. index Mara et Victoria occurrunt 1 titulis V m 1098 Dacia). 1600. VH 926 Brit.). 1068 Vm 2465 Numid.). Similis ratio intoresidit inter Felicem et Felicitutζ' ri7 Eius generis in indice numerata reperies Aeterna UaX, Roma V1ctoria Bona Vietoria), Comes Victoria), Fausta Felicitas), nuicta Roma), Noua Concordia Perpetua Pata), Plebeii Pudicitia), Publica Felicitas, Fides) Reduae Vietoria Vietriae Victoria), Virgo Victoria). Patriciam P ιcitiam cs 1u. 23 numquam extitisse ostendit Wis30η Anal. 0m. 0P. p. 8, 9.

DIANA CARICIANA

libelli fines pertractari possint, et quia omnibus dis promiscuo tribui solita parum ualent ad definiendam singulorum deorum uim naturamque Inter quae tamen nonnulla Sunt, quae tutelae notionem cognominibus inhaerentem in singulos homines transferant, ut commode dici possint eponyma personalia consequenter deducta ex domestico tutelarique officio, id quod iam in Fortuna obseruauimus.' Eponymorum personalium exempla haec composui ):CIL VI 30855 Vitieus horreorum Gesbianorum, cf. VI 236. CIL V 131 a. 218 p. h. Marcus Au- rolius CaricuS.CII VI 135 ublius Valerius BaSSUS.

1 E. . Fortuna aeterna domus Furianae' CIL III 8169 intellegenda est et Fortuna omestica et Fortuna Furiana; Hercules utor domus Novellianae' CILI 3799), et Hercules omesticus et Hercules Novellianus. Qui di Fortuna, Hercules aeque ut Iuppiter Siluanusque diserte Domestici dicuntur u indicem. 2 Non recepi nisi certa in titulis commemorata. 3 Fortasse addendae sunt Bona ea Anneanensis CT VI 69, ph. IV 22 o Bona ea Muina I XIV 437 Ciuitoliae).4 Fortasse eiusdem generis sunt Fortuna Caneesis CT UI 185, Folianensis I 2123 Vitulani), Pientiana ph. IV 27. 5 Incerta significationis sunt Ilinicianus I V 463, Tasib tenus m 703 704. 6 C praeterea Caesarianensis CI IX2113 ager Beneuent.) Let stanus 2125; Publioensianus 126 Vitolani); Staianus 1552 Beneuenti). Eiusdem regionis est

TVLLIM NAHERCULES AELIANVS

ROMANILLIANVS IVPPITER PURPURIO LIBER

CAMINENSIS

NAEVIANVS

VALENTINUS

25쪽

INDICES

omni FORTO CI VI 179 Fortunae Adiutrie et Tutelae. s. IL III 314 u. Nutriae Bona ea).ADoto HΕnc Ε CT XI 1319 Lunae)t Herculi Adiutori pro salute. NEpivsvs II XIV 3558 Tibure): Neptuno adiutori sacrum. ADATATOR L1BER CIL VI 467 Deo sancto numini, eo magno Libero patri et Adstatori et Conserbatorio uius soci colloegium Telabrensium. 'inari titulum

uidentur OSutSSe. ADvΕsetvs IvPP1TER CILIII 6340 Dalmat.) I. O. M. Aduento pro salute et u est oris ommsen haec adnotat ara uidetur dedicata esse Ioui Optimo Ma-rimo duaento, i. e. qui esset genius adventus Augusti pro salute et uictoria imperatoris nescio cuius Cf. Aduentus in imperatorum nummis praecipue Hadriani. ΑΕΥΕns Fonro CV III 8169 Moes. Sup.): Fortunae aeternae domus turianae . . . Pro Saluis

Axislis Lus, II VI 55 Soli Inuicto et Lunae Aeternae. ΡΛ CII VI 200 a. 70 p. h.): Paci Aeternae dom)ι impserat ris evasiani VIII 84412 Mauretan.) lis ci aeternae Aug ustas. In nummis a Commouo usque ad Maxentium. Artos, ROMA II X 16 Locris): . O. M Di Deabus inmortalibus et Romae Aeternae. III 1422 Dac. a. 238 . Ch.): Fortunae Reduci Lari tali Romae Aeternae. VII 370 Brit.): Genio loci, Fortunae Reduci Romae Aeternae et Fato Bono. 392 Romae Aeternae, Fortunae Reduci. VIII 1427 Prou. ro-eons 6965 Numid.). In nummis ab Hadriano usque ad Attalum. f. praeterea Dio Cassius XII 15. LXXV 4 vixit 'A06varoc. Vibullus H 5 23. TERNA V1cmonis II XIV 2257 VI 3734 ager Alban. a. 220 p. h. II 52457 Lusitan.). Id 9754 Mauret. a. 196 p. Ch. 2 In nummis ab Septimi Seuero

usque ad Maxentium. Asapstis Bos DE CAE VI 68 Feliae Publicus Asinianus pontife uni Bonae Deae Agrest i Fella u. . . uotum oluit . . . libens animo ob luminibus restitutis. AGRΕsi1 S1Lv1Nus dromat Vet. Lachm. p. 302, 14 r Omnis possessio tres Silvanos habet unus dicitur domesticus pome88imi e Secratus alter dicitur agrestis pastori sis seoratus tertius dicitur Orientalis, cui est in confinio lucus positus, a quo inter duo pluresue fines oriuntur. Cf. I VI 646 Silutino Lari Agre8ti.

ostΕs 1sΕavL CH. XIV 44 in ortu Aug.): Numini uidentissimo Mineruae Aug usta6 sacrum Conservatrici et Antistiti splendidissimi corporis stuppatorum. Tisis VΕsT CIL VI 88 Vestae sacrum Antistiti praediorum Heluidianorum. Α o Toa DPPITER Notit. Reg. XI aedem Matris Deum et Iouis Arboratoris cod. pl. Arbo rator; nonym Magliabecchianus saec. XIV et cod. Sesso- ' Desunt in hoc indice Augustus Diuus, Mater, Pater, Sanctus. GL p. 23. Co omina, quibus asteriscus adpositus est, non leguntur nisi apud scriptores.

rianus saec. XV arbitrator Prelier Regione p. 192 liberator cf. Iordana p. II 558-559). iis apud Boscherum II 661 53 seq. iure probat Iordani explicationem eis Iuppiter Arborator scheint nichi undenhbar ala Gartevoltode Sili an- Iuppiter. Gilberi Top. III 436, 1 Iouem Arboratorem cum Magna Matris cultu coniungit. AncLO IOP1TER uel Arhanus I XIV 2937, 2972). Eius cultores in titulis Praenestinis commemorantur; I XIV 2937 Amatores regionis macelli cultores Iouis Anani, 2972 a. 434 Ch.) cultores Iouis Arhani regis macelli Deus Sortilegus erat, qu0 apparet ex carmine epigraphico Praenestino CI XIV 285 - Buecheler 249 Foriunae simulacra colens et Apollinis aras Arcanumq. Iouem. XL Cereris sacrum arcanae Horat C. III 2, 26, 27. cΕΝsis ΤR16PHALIA BONA DEA Eph. VIII 183 Alba Fucente): Bonae Deae Arcensi

Triumphali 0. Cf. I XI 3243 Bonae Deae Regisnue J Triumphali. VI 355:

Isidi .... triumphali.

Αο1LLATOR MAR CIL III 1443 Dac. a. 110 p. h.): L. O. M. Romulo Parenti Marti Auxiliatori. BAL LR1 FORTO CIUII 2701 Tarrac.) Fortunae Balneari pro salute. 2763. Cf. VI 182 Fortunabfus bal mei Verulsi , Fronto de orat p. 157 Nab.)balnearum etiam Fortunas . . . referias Cf. Fortuna Salutaris. BARBAT FOETO dea uirorum Tertuli ad nat. II 11 quae adultos barba induit Augustin. c. d. IV 11. cf. VI 1.). Fortuna, quae barba praestat Barbata appellata esse potest eodem modo atque Bona ea quae ualetudinem restituit, Restitui sq. v. nuncupatur Forta88 cognomen e nescio quo simulacro ortum est, ad quod uolgus uota susceperit pro barba. f. Barbatus Hercule P. . BONA FORTvNA, quae iam apud lautum commemoratur Aul. 100 Si Bona Fortuna ueniat, ne intromiserio principio non alia uidetur fuisse quam 'ArαθηTυχη. Cicero Vere 2 4 3 7 et Plinius N. H. XXXVI 23 rci0hv 0-χη Bonam Fortunam latine reddunt. Eius cultum testantur tituli CILVI 183. 184 Fortunae Bonae Salutari. III 1009 Dac.): Fort. Bonae omestico 9. 4355 Pann. Sup.). XII 9938 Gall. Narb.). Oreti 1743 Perusiae, a CIL Ol. X abest nequo inter titulos spurios inuenitun. In nummis Valeriani I Coh. 4 et Gaillieni Coh. 72). BONA MENf. In titulis extra Romam minime a seruorum uel libertorum collegiis positis: I X 472 Paesti L nummus Paestanus, Garrucci, Lemonete delΓ Italia antica Roma 1885 ab. 122 no 36 37). X 155 - I 123 7 Puteolis). X 4636 Calibus). X 651 - 1156 Corae). XIV 3564 Tibure).Ι 391 - 1167 Alba Fucente). IX 3911 - 1168. I 1327 Lunae). Num Mens Bona quod uolgo dicunt scriptores uide testimonia p. eterum in Roscheri lexico II 2799, 10 seq. eadem sit dubitari potest. Bos VALETvD CH VIII 610 Mauret Caesar.): Bonae Valet in . . . eae re8ponso Herculis. Ti. Petron 88. Box V1croni 1 CT UI 1600 Dac.): Marti Patri Conseruatori et Bonae Vic

toriae.

memoratur.

CAPROT1N DNo, cui Nonis Caprotinis i. e. Iul. 7 sacrificabatur Varr. l. l. VI 18. Macrob. S. I 11, 36. Similia narrant sed cognomen tacent tui. Rom. 29, Camill 33J, Ouidius a. a. II 574 Polyaenus VIII 30J, Fasti Silvii.). -- tum cognomen memorat Arnobius IH 30). Nonas Caprotinas habent praeter Varronem, Macrobium, Plutarchum Ausonius de sortis et titulus

26쪽

3 12 putat Ianum uelut cenarum artis inuentorem Ita esse cognomina- i, Rod haud seio an subsit merum epItheton.

nsedem de Decunia in feest e. q. s.

nostrorum In nummis a Commodo usque ad sentium Coris In nummis Maxentii Coh. 16 77-80). pul Metam VH 10 sup-

Coris 1ctoo Notiet dein cari 189 p. 251 Romae) Victoriae Augustui UIR Jomiti domin rum μα est amo. . . utro e. q. s. Co istas 1 'pu,εc povuinio Dionys. al. IV 4 3 1. e. Lares nullus Tompitis ubi uiue eo erunt Varr. l. l. VI 25 sacrificabatur. Quisim o pituli cognomine antiquiores esse uidentur Legitur apud Varronem J. C. O. uelleri coniectura propra 'aeria eodd. Laribus Talibi' et apud Dion3sium Hal. l. α). Philargyrus ad Ver Buc. II 82)d L bus Cois tulistis mentionem secit, quae cognominis Arma ex collorii ompitalitas aut ludis compitalicus exorta esse uidetur In titulis: CR XI 30 9 u. SeruituteH. in 113s u. Quadrish. De gravissim eorum cultu es mssow Rosin in 1872, 31 seq. cognomen autem, ut ex his rebus lucet, non est Saepe u)u Mum . . . Coupiet 1s Encisos cri H 5810 Tarrae.): Mereurifo foemnetali.

In nummis Gallieni Saloninao, Claudii II, Carausii Praeterea in duobus titulis Illyricis I m 3074 Dalmat. 3632 Pann. Ins), ubi fortasse Diana dea peregrina intellegenda est. Cf. DomasgeWshi, Religio de rom. Heeres p. 3. CONfERvLTR1 Follivs CI VI 236 Genio Conseruatori horreorum αἶ-lianorum, Fortunae Conservatrici horreorum Gallianorum. II 4289 Pann. Sup. a. 269 p. h.): Genio loci et Fortunae Conservatries .... pro alute. 4558 a. 249 p. h.): Fortunae Conservatrici Genioq. huius oes. 10400 Pann. Ins): Fortunsae nservatrici et Bonae Deae Iunoni. 1938 Dalmat.): pro salute. VI 211 Brit. 954. ph. VII 1015 Brit.). Cf. I VII 296 Fortunae Servatrici. CONAERVATOR HEnc E CIL VI 305 u. Comes). 306. 307 a. 159 p. h.). 5606 ager Mediolan.): Herculi Invicto Conseruatori Iuuentiarum. III1564 Dacia a. 198 21 p. h.): Herculi Conseruatori Augustorum dominorum muroruuι pro alute. 1026. 1027. VIII 346 Prou Numid.). 14808 Prou. Procons.). In nummis a Diocletiano usque ad Constantinum I. CONAERvΑTRIX IvNo saepe in Augustarum nummis, Iuliae Domnae, Iuliae Paulae, Maesae, Mammaeae Saloninae memoratur neque alia atque Iuno partus de i. e. Lucina uidetur esse. VOX OrtaSSe cognomen erat, quamquam in titulis praeter unum lectionis parum certae, I XI 2721 Ma conseruauies, ubi Hirschfeld Iunoni j mi gnae Conservatrici proponit),

non Occurrit.

CONSERvΑΤΟ ΙvPPITER primum memoratur in Augusti nummis Coh. 19 posterius saepissime in nummis usque ad Constantinum II. Domitianus a. 69 p. h. ab Iouis aedituo conseruatus. 90Stea potiente rerum patre modicum sacellum Ioui Conseruatori aramque posuit casus uos in marmore e ressam Tacit. Hist m 74). In titulis: IL V 406 423. IX 4852 u. Seruator). X 403 Volceis). II 1020 Dacia). 1032. 1084. 1085. 1301. 10960 Pann. Sup.). 3461 Pann. Ins). 5185 Noricum). 5788 Raetia). 446- 6129b Moes Ins). VIII 1628 Prou. Procons.). 2620 Numidia 6353.12209 Prou Byzae ). CossΕRvLTOR 1ΒΕ CAE V 467 u. adstato . V 5543 infra locum Verbanum): . . . . et Libero patri uiniarum Conseruator ij. HI 016 Mauretan Caesar a. 23 p. h.): Dis Sanctis Libero et Liberae Conserua- tortibus domotrum et re um. CossΕRvATRI LIBER CIL VH 901 v. Conseruator Liber. CossΕRvATOR MAR CIL VI 485 Marti Conseruatori A g. n. V 5081 Sub- lauione): Marti Aug. Conseruatori corporis sui . . . eae iussu numinis ipsius sigillum posuit. III 1099 Dacia): Pro Salute A g. 1600 Marti patri Mematori et Bonae Victoriae. VIII 390 MauretanJ: senio m unicipi Soatafensis Marti Aug. Conseruulf ri silutis. 2345 Numidia): Genio Virtutum, Marti Aug. Conseruatori. 17835. 14454 Prou Procons.): Marti Conseruat ori pro salute imis Seueri et Antonini et Gletae Cass. ph. V 876 Brit.). In nummis a Vespasiano usque ad Constantinum I. CONfERvLTOR Encorvs I V 6596 ager Nouariens. a. 196 p. h.): Mercurio maerorum potenti et conseruator H aer um9. In Gallieni nummo Coh. 362). iradterea cf. IL VIII 1 u. Praese . CONAERVATRI M1ΝΕnv CI XIV 44 u. Antistes). CossΕΗvATOR Arunsvs IL V 293 Veronae): Salu rno Conserui atoriJ. An peregrinus deus γ

CONAIVA OP cf. supra p. 21. Varro l. l. VI 21 heconsis dies a deam confisa Festus. p. 186 Itaque illa Ops quoque cognominatur Consis et esse istimabatur terra. f. est. p. 249, 17. Macrob. S. H 9, 3, 4 deam in cuius tutela urbs Roma est . . . Opem Consistam esse diserunt. Fast. Allis Mass. Vall. ad Aug. 25 Opissonsiui . f. maxime isso a de feriis Anni Rom. p. IV seq. et in Roscheri lexico I 27 4 seq. Noli confundere cum Consiuis.

27쪽

'Cosso ΙΑΝvs rectius Consevius). est Macrobio Sat. I 9 15 16 Ianus ellabatur Consiuius a corisere o i. e. a propagine 9ωπιδ humrem Iano auctore conseritur. Quandoquidem Augustinus c. d. VI 2 qui dicit Ianum aditum aperire recipiendo semim, et Tertullianus ad na. 11 qui

deum Consevium c sationibus concubitalibus praeesse memorat eundem

rem secuti esse uidentur, ex duobus testimoniis deus Ianus Corme rus colliri potest. Sane Consevius melius dicitur quam Consiuius Non autem recte Labeo ap. Lydum de mens. IV 1 lavo κοcipio τουτοτ poυλαi v

C iuium a e insulando derivat f. Wissoma de seriis anni Rom. P. VI. Q6 LLPI Varro l. i. V 27 Primi dies mensium nominati Kalendae, quod

his diebus alantur eius mensis Nonae a pontificibus quintanae an Septimanae sint futurae, in Capitolio in curia Calabra si dicto quιnquies Ealo uno uella, septies dicto illo uno Couella codd. dictae urnque . . septem dictae L Spenge cum umebo dicto quinquies . . . epties recto Scaliger

tum est, de more autem nos docent Macrobius S. I. 15, 1049), Verrius Flaccus Fast. Praen ad kaL Ian.), Serui interpolator A. VIII 54). f. Plut Q. R. 24. Lydus de Mens IH Iuno Couella Iunoni alendari q. u Laurentinae non dissimilis uidetur fuiSSe. CVLTOR I P1TER Fast Philocat ad III. Id. Mart. - Mart 13 IOVI OTORI MXXIIII ultori fortasse corruptum ex Custod uel Vltori neque enim alias Iuppiter Cultor apparet. Ti. Mommsen I U p. 11.

Iunonis Sororiae Fest. p. 297 f. p. 307. Dionys at VI 22. Schol. ob ad Cic. pro Mil. 3 p. 77 reli.), ubi alendis Octobribus, die et Iano et Iunoni sacro quotannis sacrificabatur Fast. Mu. Oct. 1. f. Mommsen IL V p. 330)Veteres ad fabulam de Horatiis Curiatiisque reserentes Ianum intellexerunt tanquam c popo ευsεvuiv Labeo p. Lyd. de mens. IV est. l. c. Io-nvs Hai d i 'ltivo . . . nuavυμου ἰς opariviv) Quamquam cognomen fabula antiquius est, hoc recte se habet, ut fuerit Ianus, in quo praeterea

' mitianus es. Conseruator Iuppiter imperium adeptus ou Custo ii templum inuens in Capitolio Suet Domit 5 seque in sinu de sacrauri Tacit. Hist.

Cusios 1ΝΕavΑ - Φυλα Plui. Φυλακic DI CR8S. I. e. urbis custos, dea Graecanica cf. 'A0riva πολiuc Preti Rob. I 219 a Cicerone colebatur Cic. de domo 144 uui in exilium profecturus deae statuam in Capitolio dedicauit

λακ Παπεipioi CL Silvane sacra semiclus 'ainino et huius alti summe

holor 19eristius Mos CII XI 5805 - Heng. 5669 Iguvii): MGrti Cyprio . . . . signum marmoreum eae uoto posuit et aedem uetustate emis lapsam refecit l. Varrol. l. V 159 Aprum abine bonum. D ALis Ivis1To deus cui daps daps apud antiquos dicebatur res diuina quae fiebat aut hiberna semente aut uerna Fest. p. Paul. p. 68 - dabatur,

secunditatis largitor, cuius precationis formulae apud Catonem de gr. CXXXV seruantur.

DEFENson EncvLEs. In titulo ad a. 159 p. h. pertinente CT VI 307 memoratur, sed maxime a Septimi Seuero cultus esse uidetur. Cf. huius

nummos Coh. 124-127 et titulos urbanos CI VI 308 a. 193 p. h.). 10 a. 208 p. Ch.): pro salute Dim N Herculem Defensorem Genio Centyriae eae uoto posuit L. Domitius eqs. Praeterea cf. VI 0 Herculi Defensori Papirii 'Hpακλε 'Aλεξiκθκus Παπεipio su Custos Siluanus). Interpretatio CIL VI 333 incertior est Merculi' Hictori' Doefensori D. DEFAsson IvPP1TE CIL III 8024 - 1590 Dacia): . O. M. Defensori et Tutatori. In Commodi nummis Defensor Salutis Augusti Coh. 78. 557).DENDROPHOO SILVA. CII VI 641 Silvano endrophoro sacrum M. Oblicius Hilarus . . . endrophoris Moutris D eum Mougnas de suo feeiti oblicius simulacrum Siluani endrophori l. e. ad endrophororum collegium pertinentis Dendrophoris secisse uidetur. Similiter in titulo Ostiensi CIL P 67 signum Terrae Matris endrophoris Ostiensium donatum inuenimus, ut sit ipsa quoque tali cognomine digna. DEPVLso Iupp1TΕ CIL V 2473 Ateste). II 414 Tarraci). III 895 Dacia) L O M. Stator item epulsori 1679 Moes. Sup.). 3269 Pann. Ins): pro salute. 4018 Pann. Sup.). 4033. 4034 pro trute. 4111 pro salute. 4786 Noricum): Ioui Depulsini et Nymphis. 160 5460 5494 pro salute. VIII 2621 Numidia): Ioui epulsori Genio ori 6043. Praeterea cf. XIV 2562 ager ΤUSeulan. . . . Depuis . . . m 961 Dac.): M. Misolichenos. 7997 L O. M. solichenor . DEPvLsonius IVPP1TER CR XII 1288 Gall. Narb.): Ioui epulsorio. 1287 L .fM. Depulsorio. 1067 Ioui De MUsorio . . . eae iussu 3157 Diovs IvPP1TER CIL V 783 Aquileiae): Ioui Diano C. Herennius Candidus cf. Aust p. Rosch H 751, 3 seq. Bir ap. Rosch. I 1003, 49 seq. Sed haud

scio an subsit eponymon.

Do sT1c FORTO CI XIV Ostiae): Fortunae omesticae sanctae ara pro salute et reditu L. Septimi Seueri Pertinacis. III 1009 Dacia): Fort. Bonae Domestiesae'. 1939 Dalmat.). 4398 Pann. Sup.). Cf. III 8169 Moes. Sup.):

Fortunae Aeternae Domus Furianae.

Dui Doni sacrum Hirschfeld adnotat genuinam esse non adfirmo). DougsT1c LARE CIL III 4160 Pannon.): Laribus omest icis uersum'. Sed cf. Domesticus Siluanus, deus eiusdem regionis peregrinus, et maxime

titulus Tm 3491 Silva no Domaestico et LartibusJ. Quamquam ad

Larum omesticorum cultum urbanum probandum sufficere uidetur locus Hieronymianus in Esai. 57 om. 3 p. 418 Bened. post fores domorum idolup0nerent, quos domestico appellant Lares. DOMEsTicvs MERcoivs CIR 1324 Mercurium omesticum C. Iulius Satio. DOΜΕsTicvs SILVANVs. Hoc de Romani cognomen non inuenitur nisi apud

monauticos p. 302. 14 seq. Lach. u. Agrestis . Nam Siluanus ille, qui in titulis Illyricis passim occurrit u CIL III), manifesto peregrinus deus existimandus est. De interpretatione titulorum Narbonensium Ct XII 131.5381 parum constat, nam in priore legitur S. D. S. D. in altero om. solui potest etiam Doni ino'. DOMINvs Esco ivs I II 17 Aesculapio et 'iae Dominis. 18 Domino Aesculapio et Hygiae III 1079 Dacia): . O. M. Iumni Mineruae et Aesculapio Domino. VI 1267 Prou Procons. a. 175-180 p. h.) flumen templi Domini Aesculapi.Doins Bos DE CIL VI 68 u. Agrestis): ineficio Dominae medicinis sanatus. Cf. XIV 4 Ostiae): rum fecit Dominae. Do, L HYGLLAEI VI 17 u. Dominus Aesculapis . Domos IvpP1TE CIL II 4442 ager arrac. Ioui omno . . . pro alute. BO-

leti de a Rea Academia de la Historia Madri 189 p. 478 - agnat

28쪽

189 no 10 Ioui Domino. CL CILII 4501 Deus tituli urbani AE VI 2Domos vias CILII 3618 Tarrac.) L. Fabius Tropus Marti Domino . . . m. S1Lv1M CI VI 597 libertus . . . imperio Domini Siluani . . . aram Silvano marmorauit item simulacrum Herculis reclituit. 607 redemptor . . . aedis ulli um et signum Herculis eae imperio domini Siluani . . . . fecit. 621 a. 10 p. h.): Thallus agitator . . . Dominum Siluanum posuit item dedi- euuit. I 2164 Caudii): Sextus Pompeius Moderatus . . . pro alute Sua et suum uoluit sici ara domino Silvano. Dovis VEM CIL II 1638 Baetica): Dominae Veneris aram posuit. 1639: Do minae Veneri uotum soluit . . Praeterea cf. Prop. 4, 1. Petron 85. Apul Metam. VIII 5 Auson. p. 10, 18 P.). Dux FORTUN cf. Reduae. In nummis Marci Aureli Coh. 78 a. 176 p. h. Commodi Coh. 354, a. 186 p. h.). . 21 p. Ch fratres ruales immolaverunt quod Caracalla felicissime ad Miberna Nicomediae ingrfemus it . . . F

'ΕLIcrvs IVPPITER. Iuppiter quem ueteres aquam orabant Petron. 44J, cui aquaelicia es Paul. p. 2 immolabant Tertuli. pol. 40L Elicius cognominatus est ut eliciens aquam pluuialem. ius ara antiqua in Aventino Varr. l. l. VI 94 stetit. Quae apud Liuium I 20 7 31, 8 et Ouidium F. III 285-348 cf. mob. V 1 Plut Num. 15 leguntur, a Valerio Antiate ficta esse uidentur. Cf. ust ap. Rosch. II 656, 4 seq.

fac stum . Vul Max. II 1, 2 Nam Iouis epulo ipse in lectulum, Iuno et Minerua in sellas ad enam inuitabantur testimonia de Iouis epulo inuenies apud Austium in Roscheri lexico II 35 1 seq.). f. Mercurius pulo Euphrosynus II VI 22. Similia cognomina a negotiis humanis translata in deos sunt Mercator, Negotiator, Nundinator, Arborator al. Eu sinis ovet A. A. 574 - 180 ob victoriam de Celtiberis per equites Romanos reportatam Q. Fulvius Flaccus Fortunae Equestri aedem uouit Liu. XL 40 10. 44 9), quae a. 581 - 173 est dedicata Liu. XLII 10, 5 f. 3, 1. Val. Max. 1, 20. Lact. II 7 16). Eadem aedes ad annum 662 - 2 ab Iulio Obsequente Lm commemoratur, praeterea a Vitruvio, qui aetate Augusti scripsit, sed a 2 p. Ch. delubra eius deae Fortunae multa in urbe, nullum tamen tali cognomento erar Tacit. Ann m 1). s. ust de aed.

et Erine patre dono metre Iibs. f. Mommsen Unteritat. Dies p. 45 et

supra . 21.

V Mor ni LAR. In cultu Romano semper singulari numero es WissoWa . Rosch H 1876, 20 seq.). Passim apud scriptores inde a Plauto v. Aules prolog.). FAMILIARE LA s. Lares plurali Orma, etsi Romae numquam uidentur in

cultu dicti essu familiares' tamen Italicum cultum innuunt tituli nonnulli CILIX Anxani, aetate liberae reipublicae): Draco magsister aediculam, istilla ornamentaque Omnia Lar Fam. 66 8 u secunia ii meiend c urauit eqs., ubi tamen incertum est utrum Larsibus Fam iliaribus an Larci Fum iliari an arsi Fum filiae' soluendum sit. 3424 Peliuini): Mug istri L. F. D. D. Morumsen L mulos secerunt Drecr. D iecur. J. 773 Stabiis): Larib et Fumit. D. D. Praeterea L pondera Pompeiana CR X 8067 12. 8068, 3, 4 inscripta L. Fam. . . et L. et . . .F-1L1ΛM PENATE CILI 4776 Forum Nouum a. 76 p. h.): Dei Penatibus Familiaribus M. Fuluis M. f. Gillo eos fecit. Titul urban apud rellium 118 in CIL VI deesso uidetud: Diis deabus Penatibus Familiaribus et Ioui ceterisue dii S.

FLogvs IvPP1TER Gaius Ι 112 farreo in manum conueniunt per quoddam genus sacrifieii, quod Iovi Farreo sit in quo farreus panis adhibetur, uinci etiam eonfarreatio dieitu cs Studemund Vectandi de Wiiraburge Philologen- versam ung 1869 p. 125.). Dubitant uiri docti utrum farreo . . farreo libo Studemund l. c. arquardi Siaatfvem in p. 304, 10), an Farreo, Iouis cognomen Iordan ap. rellerum I 197. . ust ap. Rosch. II 666 6 seq.)intellegendum sit. Sed sicut Iuppiter cui daps dabatur, apalis, et Iuppiter cui epulum, Epulo est nuncupatus, ita fieri potest ut Iuppiter arrei

cognomen sortitus sit.

FLUAT FEL1c1TΑs ast Amit ad II id. Oct. - Oct. 9 Genio Publiemi Faustae Felieitati Vener i Vicis iei in Capitol im, cf. Fast. m. Aedem an sacellum Τ eandem esse atque aedem a. 710 - 44 Dio Cass. XLIV 5 a Caesare dedicatam es usi de aed. aer. o. 84 putat Ommsen CIL U p. 331)coniectura incertiore es Iordan op. I 2, 46. Gilbert op m 107). Cognominis grauitas inde intellegi potest quod Alma Faustitas' Horat C. IV 5, 18 eadem esse putabatur a Felicitas cf. seudo-Acro ad Horat. l. α), i. e. sicut Venus Victrix Victoria, ita Felieitas ausis Faustitas.

FEBRu 1 Ivso Februilis habent Paulus p. 85 Martianus Capella II 149 Lydus de mens. IV 20, praeterea Februat Paulus et Lydus Februlis occurrit apud aulum et Martianum Capellam es Lydus); Arnobius III 30 Februtis legisse uidetur Februalis i. e. ad februa u. infra pertinens cf. Iuppiter Dupalis et Februat i. e. februa habens, dea cuius sub tutela

februa sunt cf. Fortuna arblata formae antiquissimae sunt. Ex quibus per brachylogiam Februlis et fortasse Februtis exstiterunt. Forma Februa autem cf. Februus deus Macr. S. I 13, 3. Serv. Georg. I 43 fortasse agrammaticis est ficta. s. praecipue Paul. 85 Februarius dictu . . . a Iunone Februata . . . quod ipsi eo mense aera fiebant eiusque feriae erant lupercalia quo die mulieres februantis a lupercis amicula Iunonis, id est

pelle caprina . . . Quaecumque . . . purgamenti cauS ... adhibentur, februa appellantur. FEBRvLTA DNO . Februalis. FEBRVLI Io u. Februalis. FEBRvTI IvNO . Februalis.

Fu1 Bos DE CIL VJ 68 u. Agrestis. Notandum est titulum propter salutem

recuperatam esse positum, ut non necesse sit significari cognomine secunditatem. FELIX FORTUNA non memoratur nisi in nummis Commodi Coh. 351. 352.519-521), Iuliae Domnae 29-32), Iuliae aulae 7), sed haud scio an cognomen fuerit. Cf. II XIV 2588 inter uscul et montem Alban.):ssanctae' 'ae' ori unae Felieit inti d. d. Augustin. c. d. IV 18. FELIX MEvcvnos. Tituli adhuc desunt, sed deus ita appellatur in parva Mer--rii sic tu Ῥα' CILIV 812 et linius ornato' ere XII 5687, 10, . Negotiator),

P. Falerius Trophimus uenat . FELIX Eos i. e. Venus Sullana res p. 25 et Wisso a de Veneris simulacr. p. 15-21 Veterem deam Campanorum fuisse opinatur L. Proller I 4483

non recte. In titulis: CIL VI 81. 782 8710 XIV. 2793 Gabiis a. 169 p. Ch.): Veneri Verae Feliei Gabinae I 3429 Peliuini a. 242 p. h.) 4570 Caiatiae). CI . 1408 L O M. Heliopolitano, Veneri Felici Mercuriora

feriendo es Osthos apud Domasgewski, Relig. d. rom. Ηeeres p. 120). Veteres - uel a feriendo Prop. IV 10 46 Plut Rom. 16. Marc. 8 uel a ferendo

29쪽

Paul. p. 92 uel a feretro Plut Marc. 8 cf. Liu. I 10 5 deriuauerunt. Testimonia de aede Capitolina quam ad Romulum rettulerunt, et de spoliis opimis Feretrio dedicatis exscripta sunt apud Austium in Rosch lex. I 670, 67 seq. De aede a. 723 - 1 ab Augusto aedificata Mon Ancyr. IV )cf. o sen Res gestae p. 81 et omasgeWshi, Relig. d. Om. Heeres p. 120). 'sic MEF1T1 CILI 203 Grumenti): Mefiti lateae, cs Iordan apud Prellerum 448, 3. F1sic VENvs I X928 Pompeiis): Imperio Veneris Dieae Ioui O M. I 1520. Seripsit Venus iste Pompeiana sequitur carmen epigraphicum Buech. 354). 928 in notat Venersm lateam te rogo ni mi et obliuisca is eqs. Iordanap. reli. I 448, 3 uerbum originis Oscae esse existimat.

Iouis cognominum catalogo de mundo 37). Cf. Iuppiter imus Augustin. c. d. VII 11), ubi mea quidem sententia epitheton intellegendum uidetur. Fauciuga L1BE CIL VIII 15520 Frou. Procons.): pro salute in seratoris Caesaris Traiani Hadriani . . . templa Concordiae Frugiferi Liberi ausi . . .

struxerunt.

Favetis Εὐ non memoratur nisi apud auium p. 90 Frutina templum Veneris ruti et Solinum II 14 ex Cassio Hemina rirg. 7 Peter Simulacrum quod secum eae Sicilia adu erat f Aeneas dedicat Veneri Matri quae Frutis diritu H. De uocis significatione adhuc sub iudice lis est. s. Iordanapud Presserum I 436, 4. FvLGO IOPITER Fest. p. 229 Provorsum fulgur appellatur quod ignoratur noctu an interdiu sit factum itaque Iovi Fulguri et Summano fit, quod diurna Iovis, nocturna Summani fulgura habentur cf. Serv. A X 423 et dium fulgur apud Paulum p. 75). edes eius Romae fuisse uidetur in campo, ubi non Oct. - Oct. 7 sacra fiebant Fast. m. Paul.). De aedis forma cf. Vitruvius I . . Cognomen e uetustissimis est significans deum eundem atque fulgur. s. WissoWa, Rom. Gotterbilder, Neu Jahrb. Itberg- Richter Ι 898 p. 164: de Romer erreri Iuppiter Fulgur, nichi denBlitzschleraderer, ondem de Blita selbst. fulgur conditum cs tituli Gallie Cn XII 1047. 2769. 2888. 2970 3023 3048. 3049. 100. Foso is IvPPITER CIL III 1086 Dac. a. 22 p. Ch.): . O. M. Diuo Fulgurali saerum Cf. 821 Dac. Iovi Fulg. . . . pro salute. I 677 Moes. Sup.)I. O. F. M. Cas tolino. 6342 Dalmatia): . . M. F. I 2626 Numid. L O. F. M., ubi fortasse potius Fulqurali quam Fulguratori soluendum est Fosv TOR IOPITER Fulgerator CIL VI 377 CI VI 377 aram Iovi Fulgeratoris. In nummis Claudi H Coh. 98), Diocletiani 60 255. 256), Maxim. Herculis 69. 311-313). Praeterea apud Apuleium, de mundo 37. Cf. Fulguralis, Fulminator Fulgurator. Fricio vLMEN IOP1TER CILI 1807 Gall. Nact.) Iovi Fulgwri Fulmini. FHMis1Lis IvPP1TER CAE V 2474 Ateste): Ioui saersum Fulminari. FU INATOR FWavRATOR IOPITER CILIII 3953 Pann. Sup.) LM. M. Fulmsinatori DFulsi rat&ri' Cf. 395 . . M. F. F. S. et Apuleius de mundo 37. GENETRI Ugos Appian. b. c. H 102 CI UI 157 εvετεipa). edes in soro Caesaris Victrici Veneri q. v. uota Genetrici a. 708 - 46 Dio Cass. XLIII 22 2 Lb opinigribocoo0 cvoυ αυτο Ουcnc Appian l. c. Plin. N. H. XXXV 156)Sept. 26 Fast. Pinc. m. f. Fast. Vall. est dedicata. f. ust de aed. saer. o. 83. In titulis: I XIV 2903 Praeneste)t Veneri Genetrie For

H 3270 Tarraci) III 157 Lesbi). In nummis maxime Augustarum ab Hadriano usque ad Magniam Vrbicam.

GENITA MANA V. P. 18.

GRADIVus ΑΗ cf. supra p. 16 Passim rapui scriptores maxime poetas In

titulis CI XIV 2580 Τusculi), 2581 sed cf. Dessauit nota), V 8236 Aquileiae): Marti Gradius Q. Arius Celadus sacrum restituit, III 6279 Dacia),

785 - 16 19 VIII 17625 Numidia f. 2581 in carmine rauechel 1527 a. GRvND-Ε LAnΕ Grundulii Amob. I 28). Cognomen quid significet obscurum est. Veteres a grunniendo deriuauerunt, unde orta est Cassii Heminae fabula apud Diomed. Ι 84 - frg. 11 Peter, cf. Nonius p. 114). Noli autem uocem per Fulgentii suggrundaria explicare. HosT1L11 -Εs Paul. p. 102 Hostiliis Laribus immolabant, uod i his hostes arceri putabant. Certiore cognominis notitia destituimur. Quod C. O. Muellerus V. Paul. l. c. proponit fortasse cum fabulis de Host Hostilio coniuncti erant iusto fundament caret. HuiuscΕ 1EI FORTvN Plut Mar. XXV Tυχη 'μέpa ἐκεivric apud scriptores Huise Diei', in Bas Capit et fastis sum que Diei'). Fortunam Huiusce Diei circa a. 586 - 168 aedem uel accepisse uel iam habuisse apparet ex Plinio XXXV 4 Mineruam quam Romae Paulus Aemilius scilicet ille quia. 586 - 168 Pydnae uicit ad aedem Fortunae Huiusce Diei dicauit. . 652

XXXIV 60). Catuli templum ubi situm suerit ignoratur in Palatio Austde aed. aer. O. 65). Vicus Fortunae Huiusque Diei Bas Capit reg. in in Palatio ex aede uel simulacro nomen traxit. Praeterea aedem in Campo fuisse constat cf. Fast. lli1. inc ad Iul. 30 quo die Catulus Cimbros uicerat Plut l. α) Cognomen memorat Cicero de leg. V 28. IMPERATOR IVPPITER Liu. VI 29 8 a. 374 - 380): T. Quinctius . . . uictor . . . triumphansque signum Praeneste deuectum Iouis Imperatoris in Capitolium tulit. II XI 3078 - Buecheterra Faleriis post a. 513 - 241): Ioue Iunonei, Minerua . . . imperatoribus summeis. Cognomen alibi non inuenitur nam apud Plaut. mph. 1120 epitheton Graecanicum est, apud Cic. Verr. IV128. 129 - Ζευ Ουpio cf. ust apud Rosch. II 643). Austius i. c. putat hunc deum ortasse originis Etruscae Imperatori cognomen a Latinis accepisse. f. Impetrator. IMPETR 1L1 HLEcυLE CIL V 5769 Mediolani): Herculi Inuicto Inpetrabsili . . . aram constituit. 5768 Herculi Inpetra bilo uer uni . IMPETRATOR IvPPITER. Notig degli cavi 189 p. 44 Romae): Ioui Impetratoria. l. c. f. Impetrabili Hercules Fortasse lapicidae mendum est pro imperatori'. INDIGE IVPPITER Ut cognomen est sed potius epitheto Ioui Lauinatium deo Liu. I 2 6. Plin. N. H. III 56), quem postea Aeneam declarauerunt Liu. l. c. Ouid Metam. XIV 608 cf. Serv. A. I 259), attributum ad distinguendum illum tanquam ni irarpino ab externis dis. f. maxime issowa De dis

Rom. Indiget p. I. IND1GΕ SOL Fast. mit. Allis ad V id Aug. - Aug. 9 Soli Indigiti in olle Quirinale Fast. Vall. ad VI id. Aug. Solsis Indigitis in olle Quirinale sacrificium publicum Wiss0Wa de dis Rom. indiget. p. VI iure adnotat:

Sol deus . . . Augu8ti aetate indigetis cognomen accepit ut probe dinosceretur ab aeternis dis solaribus.

INPETRABILI u. Impetrabilis. IXvvs Aous CL Supra P. 16. Serv. . V 775 Inuus . . . graece IId . . . ab ineundo passim cum omnibu animalibus Liu. I 5, 2 Pan . . . . quem Romani deinde uocauerunt Inuum. Macrob. S. I 22, 2 seq. Praeterea castrum

Inui memorant Vergilius A. V 775 cf. Servius ad loc. et Rutilius Namatianus I 232. IMENTOR IvPP1TER - ευ 'ευpccio Dionys Hai. I 39 aram perueterem sub Auentino de orig. gent. Rom. c. 6 prope portam Trigeminam Solin. I . Dionys Hal. 39 habuit, quam, ut putabant, Hercules uotam si amissas boues repperisset, punit Cum putri Inventori dicauit Solin. l. c., cf. Dions.

30쪽

Hal. l. c. Ouid. F. I 579). Cognomen autem fabula antiquius uidetur esse. Similiter Hercules Tiburtinus Ioui Praestiti sq. u. aram ibure dicauisse putabatur. lavrci D1 1 I XIV 2495 a ager Tuscul.): Volumni duo erus et Seuerus Dianae Inuictae . d. raeterea III 670 Dacia), 445 Moes Ins)sed cf. P. 32. INVIcaeus Enc Es cf. Victor Herculem Tiburtinum Romam translatum ad aram Maximam cultum proprie Invictum non Victorem nominatum esse indicant cum tituli prope aram Maximam apud scholam Graecam effossi CIL VI 12 31 ex quibus unus tantum, 19 uersibus scriptus Victorem habet tum auctores optimi e g. Varro apud Macrobium S. III 12 6 certa Mommseni coniectura). Hercule Inuictus Romae duas aedes habuit, unam ad cireum Maximum Fast. Allis mit ad Aug. 12 a Pompeio Plin. N. Η. XIV 57 refectam sed non conditam, cf. Vitruv. III 3, 5 et WissoWa l. infra c. p. 10), cuius dies natalicius Aug. 12 erat Fast. Allis Amit. de fastorum Vallensium errore v. Magnus Custos , alteram ad Portam Trigeminam, consecratam die Aug. 12 Fast. Allis). In titulis: IL VI 224 226. 227 312 318 320-329. 3688. XIV 3545 3 326 Tibure). 3548. 2455 Castrimoseni). X 1478 Neapoli). 5385 Aquini). I 1046 ager Compsan.). 5593 Ager Mediolan.). 5606. 5645. 5724. 5759. XII 4316 Gall. Narb.). II 1568 Baetici). 1660. VII 24 Brit.). 986. III 877 Daci). 78. 1028. 1029. 1292. 1340. 1394. 1569-1571 4272 Pann. Sup.). 726 Norici). 7424 Moes Ins). 8082 Moes. Sup.). VIII 14682 Prou. Procons.). In nummis Postumi Coh. 55-58. 238 , Diocletiani 201), Maximiani ore. 46-47) Carausii 102) Cf. WissoWa, Analecta Romana opographica . 11 seq.INVIcetvs IvPPITER. Iuppiter qui temporibus antiquissimis Victor appellatus est, etiam Inuicti cognomen meruit, sed raro et maxime apud poetas semel in nummo Septimi Seueri Coh. 144 occurrit. Cio de log Ι 28 Statoris et Inuisti Iouis Ouid. F. VI 650 cf. V 126) idibus Invicto sunt data templa Ioui es Aust de aed. aer. 21) Augustin. c. d. VII 11. morat C. HI 27 73. Iorcius Ans ast Venus prid. id. Mai matri Marti Inuietoo9. In titulis: CILI 2198 Telesiae). II 2990 Tarraci). III 803 Dalmat.). In nummis Ρescennii Nigri Coh. 31 et ureliani 119 122). INHcrvs Encisos II IX 425 Venusiae): Mercursio Inuiesto suersum pro salute eqs. X 219 Fundis): L. Aurelius Atriolau8tus pantomimus . . .

uotum oluit.

lavici BoMLaph. III p. 306 Romae): Inuicta Roma, Feliae Carthago. In nummis Alexandri Tyranni Coh. 1-3. ). Isocrus 1Losus II VII 451 Brit.): Silu ano nutet . . . Ob aprum Giguae formae captum. Iovos EncvLE CI IX 3414 Peliuini): Herela Iovio. Notiet degli cavi 188 p. 479 Romae): Herculi Ioui sacrum C. Voltilius Aleaeander fee. f. ClL VI 291 suorum Iouis Herculi uoto M. Vlpius Aug. lib. Fortunatus . . Iorix risus II X 3776 - 565 Capuae a. 46 - 108 . . . eisce magistreis Venerus Ioviae mur aedificandum coirauerunt . . . et oido fecerunt. IvNONII usus Macrob. S. I 15 19 cf. I 9, 16): Ianum Iunonium cognominatum diximus quod illi deo omnis ingressus, huic deae cuncti Kalendarum dies uidentur adscripti. Sed cognomen multo facilius explicari potest. Neque enim Ianus Iunonius diuersus est a Tigillo Sororio illo scilicet iano ubi ara Iunonis Sororiae erat cf. Ianus bifrons, quadrifrons al.). Cum Labeonis explicatione apud Lydum de mens. IV 1): 'lavo 'louvovioυ, τουτcceti Ogpiovconferatur Macrob. S. I 15 20 Iuno autem aeris arbitra est Servii Interpolator A. VII 10 nihil iuuat. Ivio Iop1TER ILIX 5531 Vrbisagliae in tegula picti sunt Iuppiter, Minerua, Victoria): Ioue sic Iutori. Iv Nivs IVPPITER Romae non occurrit. CILII 3245 Sutri Iouiau ntuti saerum . Domitius Afri liberi us I 5574 septempedae). Iouem autem Iuvenem in Commodi nummis Coh. 370 371 ad imperatorem non ad deum spectare

' LENIMI IVN Macrob. S. I 15, 18 Laurentes . . cognomen deae eae caerimoniis auuiuerunt Kalendarem Iunonem uocantes. Cognomen praeterea ignotum neque constat Iunonem eo cognomine Romae cultam esse Kalendas autem

Iunon sacras fuisse adfirmant Ouidius F. I 553, Macrobius i. α), Plutarchus Q. R. 77), Lydus de mens. III ). aes Couella.

LvcΕTIVA VPPITER cf. supra p. 15. In carminis Saliaris fragmento apud Terentium Scaurum G. L. VII p. 28 frg. 6. Maurenbrecher: quom tonas Leuceste cf. Marius Victor G. L. VI p. 12 Κ.). aul. p. 114 Let cetium Iouem appellabant quod eum lucis esse causam credebant. Gell. V 12, dictus est et Lucetius quod nos die et luce quasi uita ipsa assiceret et iuuaret. Macrob. S. I 15 14 Nam cum Iouem accipiamus lucis auctorem unde et Lucetium ali in carminibus canunt. Serv. .es 567 dictus a luce quam praestare hominibus dieitur. Quae omnia fluxisse uidentur ex commentariis quibus L. Aelius Stilo carmen Saliare illustrare conatus est. Praeterea LGloss. Labb. Lucerius - εUc.Lvc1FER BONA DE CIL V 73 Bωι me' Deae Luciferae Antisti Veteris lib. Eur. d. d. Fortasse ob lumina restituta hoc cognomine praedita est Luc1νΕR DL1N CIL V 355 Clastidii 3224. Veronae): Dianae me serae', in latere Lunae. Saepissime in nummis maxime Augustarum a Faustina Minore usque ad Quintillum Apτεvic phoc popo Proll. Robo 212 4 Lvc1FER LO CIL UI 1097 Daci). XII 997 Gall. Narb.), ubi Hirschfeldus adnotat titulum incerum esse non praestiterim In nummis Iuliae Domnae Coh54 56, 166, 167 et Gallieni 344-346) CL CIL V 3224 u. Lucifera Diana Lucis Io Plut Q. R. 77 Aouκivav, Io φωτεivan ' φωτi Oucav. Dionys Hal. IV 15 Hpα φ cmopoc . aedes in Esquiliis condita a 379 - 375. kal. Mart. Plin. . . VI 235. iast. Praen. Reliqua testimonia apud ustium de Red. Sacr. O. 12) apud scriptores passim. In titulis CIL V 3694 -