장음표시 사용
561쪽
, COMMENTA. IN . X X . PLINII, m
elchoris quodlibet intelli uesint borum genus. Theophrastus,libro octauo pia
tarum cichorion videtur appellare agreste, ac amarum inlybum: omnia aute e nera amara eorum Paulus Aeginita serim vocat: inlybum sylvestre videtu= Ph. appellasse cichorio: ut liquet laetione eius S Columellae libro secudinca. decim octauo de his ita.Asque alias ante hyemen alias per autumnu tirpemus ut rutibos,lucos, virgulta,alias vellam' ut intyba ac solsticiales spinas: qua deseriptione inlyba iudicat qus sylvestria sunt.Satim enim in pratis non inueni inuradem p6Estea,libro nono,ca. decimotertio, i de anseribus educadis agit serim sativam ah - . pellat his verbis. Palustris quoque sed herbidus destinetur ager, at que alia pabuli conserantur vivitia trifolium, foenugrecum,sed precipue genus int i quodnpes appellant setim.Diosco.libro secundo. Horum ita non minus scite quam sestsi uiter meminit. Serin Aegyptii agon Romani inissum dicut.Duplex in isti γὰnus,agreste,&alterum erraticu,ab amaritudine picris,& cichorio appellatulatio ribus foliis alterum satiuum Sc in cibis gratius.Satius rursus duplex genus,lactucae
similius altern, latifolium angustifolium alterum,&quadatenus amaru abstringunt ambo refrigerant,& stomacho accommodata sunt aluum elixa sistunt. Ar dores stomachi in cibo leniunt, Sc. Nunc neoterio medici inlybum satiuum, Endiuiam vocant.Cum polenta, crebra apud authores Vota polenta,sed paucis potimp . lentae confectio nota:nonnulli graecorum αλφrivit,id est,alphiton polentam Grant:alis tamen alphiton pro farina ponunt datini id polentam nuncupant , multi, plicem quondam habebat colamonem. Graeci perruium aqua nocte uua hordeusecabant postera die taxum molis frangebant. Erant in eadem gente etiam qui vehemetius tostum rursus exigua aqua aspergerent,&ptiusquam moleret,iterusiccarent, alis virentibus adhuc spicis decussum hordeum reces pusgabant,actna; didum in pila tundebat. Cincaeque autem hordeo huiustemodi modo aliquopr parato vicenis eius mensuris ternas lini seminis & coriadii selibras salisque acetis buli potas tostaque omnia haec antea in mesa miscebant, sed de his hactenus. αtiligomena. Contradicentia,sive dissidentia. Nam Petronius is dedissidentibus scripsit,qusngceantiligomena iure dixeris dest.dissidentia, siue contradicentia, porro qui amplius de cichorio ac intubis volet, adeatTheo. 115. vi .plata. . i. cardiata CARDIACIS, &c. In cardiaco morbo mens labat.Estque aut hore Cetues moi, so nimia imbecillitas corporis:quod stomacho languete immodico sudore divissibus. tur author Celsus, libro. iii .cap.decimonono: alii tremore cordisfiniunt cuius
meminit Gale. quinto intinorum.Et Avicenna,Fen.secunda ertio tract. p. ii,
Fit interdum calore nimio aliquando apostemate in capsula, ut sic dicam cordis, aliquando humiditate nimia in capsula cordis.
RASSIC AE LAUDES LONGVΜ est exequi. Sc
l-Agendum hie de brassicarum in medica. Nunc quot ge in I-nera enumerentur a testatissimis authotibus, disseramus.
nam Catonis grauitate pariter aeque eruditione insidii pNA caruge tum monimentis est,ma brassicarum genera esse,eo libronera. - iram quem de re rusti.ligendum nobis reliquit.Vt superiore libbro a nobis ostensum est:quod iterum recensere nec no stri est instituti .sed vires medicas promulgare. Vnu g si brassicae siue caulis est, quod Cramben vocanto a Theophrasto Raphanus dici
hic novisseiuvabit nomine Raphani Crambem intelligi. vlidem Theophi*-
562쪽
bruma.Mos enim minio frequens hic est,ut res ealcem nunc grAEUS,
appellet nominibus. Dioscorides libro secundo,erabem satiuam vocat, ainca MIuo stricte prodesse asseverans,eam tame sistere si bis cocta sumatur,subuenire uera mulis ebri que etiam prodit.Succum crudae brassicae aluum mouere testatur Ide, aemorsibus viperae. Vicetibus serdidis cum farina foenugraeci Sc aceto ,podagris. articulorum doloribus Gliacum sale carbunculos rumpere fluentemque capillum retiuere.Elixa folia addito melle gangrenarum malis prodesse eadem folia tum ri sopitulati inflammationibusque gnibus saeris, inmissibusaeptis mederi.
item curare carcinomata,quaeatissmedicamentis curari non possunt, quae omnia
Plinius hie refert versuram faciens eκ Catonis,Dioscotidisque decretis. Nunc ad
praetextum recurratnostra oratio.
C A T O ait Plinius) IMAXIME PROBAT CRIS GPA Μ . Catonis placita libro rei rustieae haec sunt. De pythagorea, inquit,
brassica,quid in ea boni sitsalubritati que principium te cognoscere oportet,quot genera eius & cuiusmodi naturam habeat. Ad salutem temperat comesta sese semper cum calore Sc rigore Se arido &humido Se dulci δι amaro 3c acti di sed quae voαcatur selinodis, haec bona septem habet in comestura . Nunc uti cognoscas ge*nera earum prima estimis, quaenominatur lea, grandibus foliis Sciatis: caule maαgno, lidam habetnaturam Sc vim magnam . Altera est en1pa, quae a similit dine apis selinodis vocatur haec inaspeliu 3: natura bona, 3c ad curationem Valtadior est , quam suprascripta . Item tertia est , quae crambe Vocatur, minutis caulibus,tenulatibus foliis, omnium inissarum tenui succo Vehementissima. Et scito de omnibus brassicae genetibus, nulla est illius modi medicamentosior, haec Cato . Hic Plinius aquam brassicae decoctam carcinomata persanare pro*dit,quod& Cato comprobatinquiens . Ad omnes tumores, ad omma Vulnera, eam conritam brassicam imponito, hare omnia vulnera purgabit , sanique sera ciet sine dolore,eadem tumida concoquit eadem erumpit, cancrosque purgabit, quod medicamentum aliud acerenon potest, haecille . Decoctum certe brassis cae Ulcera curat quod videlicet siccet etiamsi extrinsecus apponatur, ut testatis simum reliquit Galenus ille, inter medicae artis professores summe Venerandus, octauo simplicium . Caulibus nempe est exsiccatoria vis quam maxime com*moda ulceribus, idem secundo febrium ad Glauconem asseuerat, qui indidemulcera sanati non prodit, nisi prius siccentur. parti etenim exulceratς atque vices riadhaerent humores corrupti, hi ue coadunantur, qui quum non alant, corarumpunt , quod carnis conglutinationem arcet. Carcinomata curati aqua brasssicae etiam prodit Plinius,hoc est cancros . Est autem carcinoma, cancri genus
maleficum . Id vitium fit, authore Celselibro quinto. maxime in superioribus
p ressius circa faciem nares,aures,labra, mammas foeminarum: Et iniecore aut iplene hocnascitur . Circa locum, aliqua quasi puncta sentiuntur, isquet quaαlis immobilisque tumet, interdum etiam torpet. Circa euminnatae venae, quas si recuruantur, haeque pallent aut liuent, nonnunquam etiam in quibusdam deu
plantarum memoriae mandauit.item S libro secundo de plantarum caulis, Vm non de raphano,quem radiculam alii vocant sesellint, sed de cram , quae emta est,quod & ab Aristotele libro quinto animalium a 'tarumliquet, Vmde erucis in brassicarum foliis nascentibus agit. Nascuntur, inquit . Saliae ex Virisdibus foliis prasertiesquein raphano, quam crambem aliqui, id est bras 11cam,nominant. Iulius Pollux libro sexto eadem ait.Raphanuga est,estcrambe, noce
563쪽
Bus. ANTECEDENTE IN : C UB IS CANEst gERRIETATE, POST EA SV M PT An crapulam discuti .cti Haec enim ratione Aristotelica comprobari possunt . Caea lam,inquit Aristestales in quaestionibus,sedat brassica,quod succum dulcem ac discutientem obtineat. frigida verbest. Fit autemdetent1sacrapula, teius succus humores in aluum de trahat,qui mosicrudique tenentur, es ipsasuperiusin Ventriculo remanens cor refrigeret, de euidens discussio consequi potest Vinum na uehumidum est,ae calidu ,author insymposiacis Plutarchus est.Destiasiinfundantur vino, riditatem discutere proinde medicosperitiores iubere qui se ampli'imitarint, quieti sese daturos, melle litumpatiem rase,quoniammeracam potione hebetet deseedo. Ait deinde Plinius. in L AC T I S Q. v o a V E HV B ERT.AE TE MAE P V E R P DR ES semet Hienouissenon obfuerit quod scitu diginarbitror de brassica*arari eam Athenis in cibum consueuisse iis quae peperissent. vetulanti armacum. cander brassicam quia sit sacra antinuocauit, udioniam iurisiurandi forma, per brassicam concipiebatur antiquitus. - HO C : inquit Plinius) C A R DI A C I S D A T V Μ ,:&c. Cardiaci a Celso dicuntur qui nimia corporis imbecillitate stomacho languente vexa,
turalesudore immodico existete Est igitur cardiacaaffectio cordis morb'. Sc partium cordi adiacentium cum tremore,Ut ait Galenus quinto interiorum capi. prie mo Fiunt incorde equide tremores ac palpitationes, quas graecom medici fiam dicunt d estpalmos nonnulli cordis hanc affectione syncoperi vocitant.Fitquam doque copia humiditatis cordis Viciniam diuexantis:Item ob humores noxis qualitatis existentes inpartibus cordis,obetiem febres acutiores, a b pulmonis vitiuquando maleficus humor contentus in partibus d est canaliculis pulmonis pene trat fere Vsquead cordis confinium, ut proditGalenus quartointeriorum aut fit apostemate in capsula,ut ita dicam,cordis existente Ut idem proditquintointerso oblineta rum, p-pruno. SPE E N E T I CIS . Lienosis ex quibus dicturna EF. bis est. I C TE RI C I Ss Morbo regio laborantibus, vitam actumestim CONTRA , M E RO SI N G V LT V S . Singuit' intellige actos eX replatione, non inanitione.Singultus inanitio factus pernicialisab Hippocra: te iudicatur sexto aphorismorum:Fertur autem graecis singultus λογμο ι. Galenus etiam sexto aphorismorum meminit singultus. ω SUGGI L L A T A . Quaecunquem corpore exquaerique iniuriani grescunt.Sunt etenim liuores&ex flagellis vibices iis humano corpore remanem tes:graecisis ια d est hypopia potissimum quae sub oculis inhaerent Vocantur A D SEC V ND A S:.'Membranulas, quibus infans invaeromatiis obuoluitur,qubdinfantem sequentur dictasVolunt. E T NURIS ARANEI. Cuius morsus venenosus fertur, Ut testast Dioscorides libro sexto. EX OMNI B M S BR ASSI C AE GECyma. NERI BVS suauissima est quyma. Cymaestue Dymar, aut ut latim' dica
Cyma, mus Cymatasunt coliculi tenerrimi,quos appetenteveremptima florum germista. natione.& in summa stirpe proferthocolus:factum a graecis nomen hoc Volunt RDetura,nam κυουμα d est cyemastetum dixerat,&cymata quas meorae, id est cyς mala,cauliculos quos descripsim'. Columella cymata neutro genere protulit l, , Versu. Tunc quoque conse itur toto quae plurima terrae,Orbe vitens paritor 18s, bi regi que superbo; goribus caules et veris cymata mittit.
κedi m AD C O π E N DI G V Μ D O LORE S. Coxendicis dolor perstcisdolor mora,genua, tibiasquead infimos talos percuriit saepius.Fit enim in ossis luctur/εc articulo, iniculesque,quod graecorum peritissurii ixibi , hoe est isthion dicuntν
564쪽
λ CAP. . IX. ma Galeno in ossium partione ita defetiptum. coxendicis ille is ad est, itinii eatoma, duo suntin posteriore hominis parte,sacro ossi, in anteriore autem sibi inuice insitionis modo adiacentia, quo loco in anteriore scilicet parte pubis ossa etiam di
cuntur,sacrum Vero os,cui a posteriore parte iungi coxendicem ait Galen gran
dius omnibus aliis ossibus est,ideo Amp.id est sacrum appellatum est. Galenus in sua Isagoge ita coxendicis dolorem finit. Longus diutum que cogendicis dolor est, nec facile soluitur per interualla temporum repens, a coxendice ad femora, Poplites suras, Simos pertinges talostvulgo sciaticam pro ischiada Vocant,alii anchae malum,& barbare quidem.Qui item eoxenditis dolore cruciantur istiuadiei dicuntur. mPSILO TRI. Depilatorisquod enim ad euellendos pilos aputum est dotrum eamus. Μὸ ANIMAE GRAVITATEM. HOccst 11Elih grata lentiam siue anhelitum selidum.Et subsequitur, λω MELANCHOLICIS quoque ac vulneribus, M. Melancholici non qui tristes, non qui tetrici. ac morosi hic dicuntur,sed in alia voce accipiendum est verbum pro iis, quos medici
vocant maniacos hoc est mentis alienatio vexatos, quos alis insanientes Vocat.
Galenus sta in Isagoge,de his ita.Praecipua sunt alienatae mentis genera, insania, melancholia pluresque differentis sine nomine.Causs vero insanis flaua bilis est, ob hanccausam in ea constituti audaces,praecipites,tumultuosi,manu prompti, ςO Nomae tumeliosique fiunt. - NOMAS VOCANT. Nomae,praua&cuα ratu difficilia ulcera sunt. ORIS ULCERA ET TONSIL* Τosilla L A-S . Tonsillae malum quod ex Vtrique oris parte in extremo Sintimo Pa lato ad radices linguaesit a graecorum schola mαρ it,id est antiades, item & sese est parisimia dicuntur,quia locus cui adiacent isthmo similis videtur, prerasertim cum inflammatione tument tonsilis, quonia angustius peruium ilhac iter Stransitum faciunt.Paulus Aeginita, tonsillas ait esse duros in ea pane tumores, utque durati fuerint adenes,strums daeuntur,sic& tonsillaeinflammais,increme; tutito duritieque sua cibi viam potusque,& spiritusimpedientes. λ-N T A V* sanguis R I SANGUINE. Tauri sanguis potissimum recens,spiritus difficulutates, δι strangulationes facit. Inuenitur a potu eius rubenslinguainfecti eode eo lare dentes, & inter eos concreti sanguinis grum siue eoadunationes quaeda. itenim celestime sanguis lautinus,atque durescit ideoque pestifer homin1. Hoc Themistoclesvitalia filisse munia fertur.Diosco.lib. v i .facere strangulationes sanguine taurinu memoris mandauit, hinc conferre asserens quaeculque coeunte,duresce Vua.
temque sanguinem soluere,& alusi deiicere possunt. RADICUM CINIS UVAE IN FAUCIBUS TU MENTI . 3ce. V lin Staphyguae adiacet,ac laucibus palamque,est tumor modo uuae dependens.Inflammatio lis. est,huic interdum missionem sanguinis peraeeommodam testatur Celsus libro sexto,&omnia reptimentia,Vt omphaciu,galla,sumen, myrta uuae opitulari te; statur.Inter sylvestres brassicas lapsana est. Ostortilibro. ii idicinapium prodit
C I N A , Sce. Dioscotides styllam acti feruidoque temperamento esse medimotiae mandauitaibrosecundo coquendi modum edoces,quem hic& Pliniuspromit Scylla fit acetum quod neoterici medici sciole squilliticum vocant, peritiores vero scylliticum, hoc penetrat ac extenuat, ut aliub1 agetur. VbiPlinius est. Eo a V I T V R P LVRIB VS MODIS IN OLLA UUAE ' Co-NII C I A T V R IN CLIBANUM AUTE T. R V.E L adipe vellum illita, Se. Non satis hipersuadere
possum adipetite addima liquatur ad igne adeps,qui additus scylle, potest adustio generare,quo situ Mapte cremati possitaut efii illit vel aliquo crustamento
565쪽
decenter potetit cremari,concoquique. Verum iudicent ex animi sententia lect6 res prout libuerit,si cremata rimis pedum Vipereque morsibus prodesse etia se M. ptum reliquit. Diosco .item Uring dissicultati hydropici Eque, datur ictericis tussidlibues,lienosis stomachicis, id est stomacho laborantibus ac male concoquentibuε. . Furis FURFURES CAPITIS . Graecorum medici id malum istatis, res. id est pityra vocant vel pityriasin, hoc est Ut digetisfurfuratione. Sunt enim quσὰ dan quamuis tenues sua sponte decidentes a capite , interdum a caetetis partibs Pityasis corporis,nulla relicta exulceratione, fierique id malum Paulus Aeginita ait subest tibus in caput malo corporum humore,salsa vepituita, aut bilioso δέ melancholim sanguine. Manantia Uero capitis Ulcera vocat,quae graeci 4 dest achorast. Fiunt,inquit Paulus Aeginita, in capitis cute quae achore dicuntur, tenuissimis A, raminibus cutem perforatia,ex quibus glutinosa sanies fluit uigustineam vocat
id genus mali. t in PYTHAGORAS S C Y L L A M , &c. Dioscorides libro antelato veneficia etiam omnia pellere scyllam foraminibus suspensam testatissimum reliquit. Meminit scyllae Theophrastus libro. V i l .plantarum,cap. Bulu. π ii . De bulbis idem eodem libro, cap. x i i i. CAETERVM B V LEBI, &c. Non esse sine in medicabulbos constat lectione Piosco.lib. ii. Hienouisse non fuerit alienum quae de bulborum dotibus naturaque Theophra. vi 1i. plantarum ait.Bulborum inquit,plura esse genera manifestum magnitudine siquidem colore figura,&sapore differunt alicubi enim adeo dulces nastuntur, ut per se sine condimento alio edantur,quales in taurica chersoneso sunt. Bulborum item scite meminit Atheneus secundo dipnosophistar,regios quosdam vocans bulbos, , quos praetulit caeteris.Golumella vero megaricos hoc Versu. Ia megaris veniat, genitalia semina bulbi. His inest virtus calefactoria,omnes Venerea citant,quare iure cecinit Martialis., C msitanus coniunx re sint tibi mortua membra,
, Nil aliud bulbis quam satur esse potes. Et Ouidius. , An 1yb1cis tibi missus ab oris, An veniat megatis noxius omnis erit.
Eschalotas vulgo dicuntbulbos Dioscotides bulbos stomacho gratos scriptum reliquit item aluum soluere ac dolores articulorum prodesse item hydropicis,podagrisque,tentigines tollere,item ruptis prodesse, quae omnia a Plinio hic scite mispo H- mRduersa- μυ EX VINO PORRIGINES. Porrigo, inquit Celφ sus,libro sexto,est ubi ter pilos quaedam quasi squamulae surgunt, haeque acute
resoluuntur,& interdum maden multo ispius siccae sunt,idque euenit modo sine exulceratione modo loco vicerato, fit id in capillo, alliquando in supercilio, ranus in barba. Sed de hoc hactenus. C V Μ SYLPHIO. Cum lasere, si ue Ut tritius loquascum assa latita,cuius a nobis acta mentio est. Q. VI SUNT RUFFI, 3χ. Paulus Aeginita, rubentes bulbos,3 paruos extul1t summe Hirque in eum usum sale &oleo conditos ante alios cibos mandi adstringendi,inquit,vim habent bulbi, cibi appetentiam excitant, stoma; Chum firmant, faciles eorum quae glutinosa in pectore concreuerint excreatione adiuuant: undant enim breui coctura elixi idem magis nultiunt: sed amissa incoctura amaritudine sua pectoris excreationem non amplius adiuuant. Seminii Rbundantiam faciunt,& Venerem stimulant frequentiores eorti cibi . Inflant prMterea,torminumque quandoque causam habent. Vtilis eorum usus cum Sam Ple est, sic enim suauius apiunt, numinincillime concoquuntur, non Inmma haec ille. Ait item Plinius.
566쪽
CAP. .X. mDioscorides libro secundo vomitoris bulbi ita meminit. Bulbus quem Vomitorarium Vocant Vitilium&Gr1i modo lentiora & multo longiora eo qui edendo elifolia habet. Radicem bulbo similem nigro cortice vestitam , quin cibo sumpta per se nec minus etiam poto eius decocto vessica vitiis medetur, & Vomitiones citharcille. Vomitorium nuneupatum liquet,quod vomitiones prouocet . Adde illic loco superpondii bulborum nomen esse commune his quorum radicta sub terra sic crescunt,ut ad nouam quotannis sobolem decerpi aliqua pars possit, Vtinii Ilo,croco,& saetisque aliis fit.
TIL I S SIM V S STOMACHO CIBV3,&c. Hic medicas dotes asparagorum adfert Plinius.allu . dens utique ad Dioscoridis assertionem,ita inquietis .ini Asparatiunt aluum, & Utinam cient breui coctura asparagi AiXi, - & in cibo sumpti eorum coliculi , decoctum eorum is nae angustiis subuenit Item fellantasis, renum dolotibus, S coxendicis morbo,opitulatur decoctum morsibus pha
in foeminis stetilitatem n maribus prolifici seminispriuationem facit.Stomacho Plinius gratos euerat asparagos. Orminio hie Plinius vocat corrudam, hoc est sylvestrem asparagum,cuius mentio acta est libro supeHore. De asparagis ampli' hic animaduertendum, non innificare tantum asparagum spinosi fruticis sum; mum coliculu aut cacumen,quqdedendo est,quodque priuatim cum tota planta asparagus nominatur,sed quaecuti que in oletibus p ima ex terra prodeunt ac videtur. Hac vocis acceptione Usus est Paulus Aen ita in primo de asparagis, putri scripsit ton de his solum quorum hiememinit minius,sed ut ille numerat blatti, lactucae atriplicis,maluae, betat,quorum plantam humidam, asparagum Vero si cum esse ait. Contra autem raporum,sinapis,radiculae,nasturcii . retri, brassica: Omniumque aliorum quae calida suntliceamque plantam habent. Asparagum vero humidum habere constat asparagi appellatione nihil aliud indicans, quam gemmen primum nec dum explicitum in folia earum plantarum. Adde item rite Nasparagum Sc aspharagum dici eonsueuisse Athenienses pharagum potius dixisse quam asparagum Plutarchi monumentis traditum legimus, qui in nuptialibuSPraeceptis ait consueuita Boetios sponsam ad maritum ducet e critiis-ω id estaspharagonia,quod est asparagi spinoso frutice coronatam, ut quemadmodum eae asperiore spina non ingratus cibus homini est asparagus, sic non fugienti neque Muersanti coniugi ptimas coniugis difficultates, & si tune quid in uxore minus pla*cet,desce &amabile tandem futurum uxoris contubernium. Hic Plinius .asparas
desiccare abitergere,aperire,scripta reliquit. Idem secundo ciboru Utina ciere teraitatur,ac pauculi esse nutrimenti. Caetero elephantiae meminit Celsus his Verbis,
567쪽
libro tertio capite. x x V .Ignotus autem pene in Italia, frequentissimus in quibusdam regionibus, is morbus est,quem graeci φαντ μ Uocant,iSque longus annuis meratur totum corpus afficitur,ita ut ossa quoque Vitiari dicatur,summa pars eoiporis crebras maculas crebros que tumores habet. Summa cutis inaequaliter erassa,tenuis, dura mollisque quasi squammis quibusdam eNasperatur corpus emacie, scitios,suraeo pedes intumescunt.
---lli Q GR ATIA VULGO EST. Differ re apiorum gener foliis Scaulibus.Esse hoc denso eti*6que&hiris folio, illud raro &lato ait Theophrastus octauo plantarum,ut libro superiore h nobis ostensum est visi,
generibusaccultura , expendendae sunt hic medicae vires. Dioscorides libro tertio contra oculorum inflammatione cum pane aut polenta valereprodit. Stomachianquit, dores mitigat, mammarum durities disiicit,utinam cit, ciuis dum Vel elixum,in cibo sumptum,aduersatur Venenis potum foliorum ac radicudecoctum ciens vomitiones. Aluum compescit Ualet contra venenata & tussim. haec de apio satiuo,ex Dioscoride libro terto. Galenus sexto simplicium, alopecis 'μm apium capiti superpositum prodesse,item lepris testatur.Radicem trita interptarmica,id est prouocantia sternutamenta numerari prodi valere item doloribus de
Riavi. tium, in EPV UIS FERALIBUS. Hoc est 'rentalibus. Epulaeserales erant quae in morte parentum fiebant,quae & parentalia dicebantur. alia λω OLUS A TRVM Q UOD H I P POSEL IN UM V Ο C A T . Haud desunt qui vocent hochinoselinon, apium agreste: est tamen paulis maius apio hortensi candidiusque,concauum habet cautem,excelsum,tentarum,& veluti lineis interfectumsolia latiora semenilli nigrum est, longum , sol tidum,acre, aromatum modo odoratum ,radiκ illi odorata, 1ntus candida, foris niuna, orire inhibis grata ESTUR HOC MODO OLERUM. Estur radix cruda vel elixa. semen menses hiet,idem opitulatur stillicidio urinae. Hippodi Dictum hipposelinon, non quod aliquid habeat commune cum equis, sed quod linon. magnitudine praecellat hipposelino. Hippomarathrum, hippolapathum S siqua alia huiuscemodi sint eommune similave aut necessarium equis non aliquid hMbeant,sic dicta sunt,uerum quia altitudine congeneres sibi plantas superarent id
nomen sibi inuenerunt, significare enim proceriorem habitum 3c maiorem stitu dinem, hippo graecorum vocem testantur peritiores. Aliud est genus apis, quod ει Oreoselinon graecedatine vero montanum,nonnulli petroselinon vocitant: nascitur saxosis & montanis locis unde oreoselinon,& h petris petroselinon nuneu parum.Hic ciet urinam, menses item hoc apii genus citat, miscetur remedis ,
quae calefaciendo sunt,ut ait Dioscorides Iibro tertio. Est etiamnum genus aliud apis palustre ac aquaticum ob id quidam hydroselinon, alii elaosesinon vocitant, quod& Uires quas habet,satiuum1d habere comprobat Dioscorides loco antelato.
Plura de horum dot1busafferre non est nostriinstituti, quod videamur libro supς riore Getius disseruisse.
568쪽
PRELIO GENERE. εχ. Omnibus hoc aptusaxatile cogntutum est trossi nondici iam quod in petris nascatur. Trahit hoc mtaes, & utina ciet, stomachi & crassiorismaestini quod colan vocat inflationibus ac torminibus medetur, miscetur authore Diosco. antidotis quς ad cienda urina confici solent, Ma valere vomicis,hoc est,apostematibus mestibus hie Pli. testam fissimum reliquit, paulo mox meminit Ocymi. Est equideocimo queadmodum Sc Harris que aliis in ruris S hortorum disciplina eade quae virtutis humanaefortuna Sc ratio, maleficio enim ocimum meliorescere constat, Vt a nobis mostratum est libro supetiore mira hic de oesmo adfert Pii. in medihi mira & Theophrastus, Iibro quinto plantarum qui est. Ocimum etia soli expomtum in serpissum transit quod superacredente maiore siccitate fit, decretat enim folium.& eorum quς sicciora sunt maiorem actimonia habet odor, quonia& ωπtrimentum minus est. Ocimum nostrates basilicon vocat defluxa voce ab Hetrustia quς ocimum basilica quasi regiaherba appellatstomacho Pli.mutile prodit,&oeularum claritati quod & coprobat Diosco.libro secundo,qui de hoc ita agit. Claritati ocussorum ossicites osior oesmicibus,aluum mollitiaest inflationes,Vrinacit,lac prouocat 3c aegre in stomacho mutatur, succus ocimi caligines oculorua stergit,ac exsiccat eoru distillationes. potum ocimi semen quibusatra bilis nocet. angustiis virae Scinflationibus est accommodatum. Discrepant Dioseo. & Plin. mquibusda. Nam Diosco.assertatLybes dicere qua die comedetit aliquis ocimus a scorpione vulneretur eum incolumen euadere,quasi ocimum habeat antidotuin scorpiones.Ph.contra, hic ita inquiens si eo dissenatur quispia a scorpione qui ederit ocimum sanari no 1 BG. Item Dioscodib. i i uae prouocare ocimu prossit. Ph.Vero prouentum lactis extinguere,coiicere licetquatum sit dissidentiaeinter hos authores.ProditUi.ocimn choleticis prodesse, hoc est,cholera laborantibus. Hic nouisseno obfuerit quid cholera medicis dicatur,quos certe Plinius choleri: cos vocat: no quos vulgus biliosos, & bile abundantes intelligit, sed a multo bilis fluxu, qui per inserna S iuperna fiat malum certe medicis notissimul Quod Celasus libpitii. Iogius desci sito Galenus in diffinitionibus, &isagogae sua dissinio uit acutissimum esse cholera malum,quod cum multa deiectaone & vomitu bilis fiat,& in quo contrahanir surge,algeant extrema membrorum, fila que exigui Scincerti venarum pessuriidem etiam testatus est,duplex hoc malum esse.Et prster id quod Hippo cholera sicca appellavit,quae ab iisde causis & in illae partibus fit, sed sine vomitu &suideiectione fieri autem in nobis id malum Paulus Aeginium docuit inhaerenteriborum in stomacho cruditate. Subnectit paulδ mox Pli.'
γω DIODOTU SIN, HEMITRET EIS, Sca Hemitreisus, semitertiana febris est. Na rasce uri ἀοι,hoc est,tertianasynochos cotinua febr1s fertur: sicut τετρα me, id est, quartana, 1d est,ampheriterinos,hoc est,quottidiana,
Σιαλε- παud est, dialipula, hoc est, interuallata, Scid genus inulta suae suo loco videbimus. ἱ γω ET CONTRA PLISTONICVM, Sc. Et cotra dististonici opinionem, inepte plistonicum morbum putauit Canitis ille qui indicem a babetariumPlinio admouit. ccerte Pli.philistione ocimumdedisse ait crehacis coctum dysenteries cotra opinionem plistonici medici,qui ocimu haud propinandum censebat dysenteticis,Plistonici meminit Celsus libro primo. ὸ VERRUCAS inquit Pli. MIXTO ATRAMENsO SUTORIO. Deluxati quidem codices ceramento perperam habent. Est Utique atramentum sutorium,id quod alis chalcantum Uocant hoc in aerariis fodinis comperitur, hoc incidem,concrescit,liquaminis modo, Romani quoniam eo tingendis cotiis Vtes X ius in rentur,ia Petrosili H. Vomis
569쪽
m COMMENTA. IN . XX. PLINII, m
rentur, antro colore que reddebat atrametsi,& a sutrinis in quibus cotia tractant sutoriunominauerui. ADMISSUR AE tempore. Admissura,est tempusaetio Admisi nis,qua mares admittuntur ad coitum causa gignendi.Et admittere, est maresce sura. ming, aut mali foemina admouere ad coitum.Hinc Ciau.lib.septimo. Patru' mes Admit arietes feros mercatus quosdain agros vastulit, & mansuefactos tectis ovibus auetere. misit:hinc admissarius equus, asinus,vel taurus,ad initum electus.
YLVEsTRI OCI ΜΟ, &e. Hic rerum naturae accuratissimus Pli.oeimi Oluestris meminit, sunt tamen qui Unum tantum genusasserunt. Hic item Emeae meminit Diosco.libro secundo,ex hac ita. Eruca stimulat Venere,
potest idem S semen, quod ciendae Urinae accommodatu
est,ac iuuat concoctionem soluit aluum Itutur & semine, in condiendis obsoniis, seruansque id ut diutius perennet, aceto laetave maeeratu in pastillos cofirmares.Nascitur Ec agrestis eruca praecipue in occidentali hiberia, cuius semine incolae prosinapi utuntur. Estque huius erucae semen satiuae illius semine acrius, S ad ciedam umnam multo essicaciore potestate. Euetomon graeci erucam vocant, quὁd sit boni Eruci. succi,ac iuris, Galenus mediceartis accuratissimus author precipit non esse portu Iaca aut lactucam edendam sine eruca, nec erucam sine portulaca aut lactuca, Vt quatu refrigerat altera,& Veneti nocet, latum calore, ac inflamatione sua altera in
utraque re homini ysit,ob id rareter lactum siue eruea in aceta iis sumitur,esturuque,sic certe suauis simul cibus hoc modo fit,& certa salutis spem homini adfert.
Eruca Martialis venefis cocitatricem carmine hoc iure vocavit. Et venere reuoscas eruca morantem:quare &erucae salaces diela sunt. Galenus libro ciborii venumstatem gignere, ob id erectionem virgae seotu reliquit,& sine laetirea dolore capitis ingenerare erucam esitatam testatur. Adde hic loco auctaris, succuErucae itur cum melle lentiginea absumere. Econtratio ait Pli. N AST VRCIVMoum VENEREM INHIBET, Censura plane animaduersa poetae serenda in hortis dixerunt nasturcia dira colubris hoc certe plus optabile est cotta has pestes. Claris historiarum monimetis proditum legimus. persas summo studio nasturcia exco luisse maximisque extulisselaudibus,illi solerehoc cli sale quottidie vescentibus,
quo, Ut auguror, Uegetiores illis inessent spiritus, sensusque. Nasturcio excitante eos,ac torporem animi protrudente. Qua potestatem in eo graeci animaduertem tes. Cardamo id ideo forte nuncuparui, quod cordi coserat,quod extu id cardia,
Vocat,& animi sedem habet: plures appellationes habere exploratissimum Dii s .libro secundo reliquit. betis enim quod agreste est vocatur,ut liquet Rusi Aeginitae lectione & Dioscoti.qui ex eius medica vi ita prodit. Nasturcium hMbet vim calefaciendi: quodcvesque & ubicu que nascatur semen nasturci si idca
lefacit,acre idem estέs macho nocet, aluum turbat,ventris lumbricos pellit,ia nes minuit,laetus in Utero necat,cit menses,& venerem stimulataepras & lentigines exterit, potum aduersetur serpentibus, sussitu eosdem fugat, sanat coxendicis dolores,cum polenta & aceto illi tum,strumas prsterea absumit ex mutia illitum, haec Diosco. coiicere licet in quibusda Ph.& Diosco.esse discordes alter venerem nasturcium cier alter cohibere prodit Item strumas cum muria soluere Diosco Fuisicu ait Pli.Veris cum lomento,id est,farina fabarum.
lus. in FURUNCULOS CONCOQUIT CUM FERMENTO, vocant θῆ medicae
570쪽
medicae artis peritissimi furunculas,tumidos abscessus in quoculque loco, ac parte corporis,usci id vocat Ovγεπια, id est,phygethla,disserant tamen phygethla,a su epitiicis . runculis magnitudine solum .Est ergo furunculus tuberculum acutum cum inflaὰ matione in camosis corporis partibus.differt a phymate magnitudine panos autegraeci μαρα, id est, phymata, dicuntusque αξ βοὴ παθεν. ατα, id est, adenum actuchiones:sed de his hactenus.illud item adisriem Cactuculos a Galeno suis indise Carbuα finitionibus similem his quς vsta fuerint, exulceratione esse,cui seb is & inguina culus. superaecedant. Paulus Aeginita,lib. i i i l . agit de his scite inera, his.qug usta lae
tint similia esse dices, ciceraquς carbuculos vocat. Fietique carbuculos sanguine in atrae bilis natura couerso cu inferbuerit,& in aliqua partem coierit,Incipereque in pluribus a pustula ambustis simili,& aliquado sine ea,sed apruritu primo mox aliquado unaaliquado plures,insurgere pustulas, tenues,milii seminibus similes, quibus se aperientibus ambustis simile vicus fit,in quo,aliquata cinereus,aliquaudo autem niger color sit, a quo colore graeci α ,ακα, id est,anthraca id est,carbone Antim cauerunt. NATURA EIUS CAVSTICA, Exulcerans, caute ii vim habens.In prscipuis autem medicaminibus Ruta est. tae qua gr*oru peritissimi primo id est ἀγα- natura culturaque, lib.superiore prpississime disseis Pega ruimus,hie superest vires medicas palam facere. Plutarchus,lib. i ii . sui sympoes non, id sis Ruta pegmon dici prodit a Verbo ,1dest, prinyste,quod nihil aliud noὰ ςu Rutarat,quam cocernere,&quasi in glacie solidare. Na & Ruta idem ait siccitat elata rare ob caliditatem sua hominis semen, idque absumit,Diosco. a cuius fonticulis omnia fere quς hic Rhest,cortiuata sunt .Ruta duu generum esse,lib. iii . schiptureliquit,syluestre Sc motana. Maior inest actimonia sylvestii, quare danata in ciubis prodit.Contra venena ruta dati cum fico aut nucibus iugladibus prςcipitide.
Folia, inquit, prodesse costat cotra serpentes.Genitura in cibo potu que ruta extinguit facit ad laterum dolores,ad tussim spiritus angustias, coxendicis articuloruuque dolores. Venitis lumbricos omnes pellit Rura decocta in oleo. fert oculoαrum claritati sanguinis eruptiones ex naribus trita illisque indita compescit. Mupetigines sanat cum melle Sc addito alumine. in emendat altiorum carparum2que halitu, ac acrimoniam,haec 3c multa id gen'.Diosco .Phni .m Macedonia nasci Rutam sylvestrem ait,iuxta flumen Haliaci non, Diosco. ad Holcymum fluuium ait.Quς inquitan Macedoniaad Holcymum fluuium nascitur sylvestris ruta mortem in cibo facere statim fertur ,M. Gi sciunt ob id legendum pigrique eruditoru Cepha, Olcymum non Haliacmon, ut Naerique legunt. CEPHALEA, Capiα Ita
tis dolores perpetuo durates.Na Cephale caput graecis fertur.Caeterum Utad scopum veniamus. Rurae syluintia folia ambustis mederi ait Dioseo. libro antelatito.bem sanare coxedis dolores, & id genus multa quς huic insito addere turgescetis esset operae. VITI LIGINES. Hiccintiligines quales sint ex graecoru Vitiligi decretis no laetit alienum mostrasse,inti umid cutis ex malio corporis habitu,duu nes. est generum,quq diuersimodὶ colores faciunt x pituitoso humore cadidς vitili gines filii ex atra bile,nigrs,quibus hoc aut illocolore decoloretur cutis,&si altius descendentes videas pilos anatiuo colore mutare dicuntur,queadmodum in ea fitquyleuce fertur quam Celsus:tertium vitiliginis genus facit. DR OFLUVIO GENITALI. Seminis fluxui, quia Ruta ut diximus seu men absumi quare id fluat compescit. Ruit enim &inuoluntarie quidem, quae affectio voratur a schola medico u Gonorium,id est,fluxus seminis graeci enim
Ῥοω ,idest,gono sperma,sive γονάt vocant,hinc agonos,qui sine semine est asper, mosque:mirari satis nequeosciolos medicos gomorrheam dicentes, cuius abiide Gale me nit sexto interiorum,ca. timo.Pithscaffectio penuria virtutis reti: nentis semen.