Iulii Ferretti ... Consilia et tractatus quorum tabulam secunda pagina indicat. Cum summariis & copiosissimo omnium materiarum indice

211쪽

nianos Siciliam occupantes accessit, &prouintiam liberauit, & illum clemeter paccauit Carbone capto viro nobile triuconsulatuum: quem conde nauit ad mortem & illum nece puniuit,& hostes syllae de medio sustulit. t Et iussu senatus,&Syllae post transiuit in Aphricam contra Domitium:qui Marianum exercitum tenebat,& ibi tyrannice regnabat: post illico discessit cum centu,& viginti Liburnis nauibus bellacibus,& o aginta sarmentariis ,relicto Monimio eius serotio praesecto in Siciliam cum debitis prouisionibus:& applicato Pompeio Vticae, & Carthagini cuelasse sua: illi se illi eδ septem millia ex

hostibus sponte dedere propter virtutes Imperatoris Pompeii.s t Et cum processisset Pompeius contra Domitium cum exercitu instructo pugnaturus, nixus sitit pluries illo die Domitius cum suis transire asperam valle, ut Pompeium opprimeret:sed vento, pluvia, & tempestate densissima facere non potuit:& se ad vallum, & stationem re duxit, & putas Pompeius tempus id turbulentum, & terribile tare sibi utile, &proficuum pro victoria: transiuit vallentulam:& Domitii milites fuit adhortus et qui contra ipsum inordinati, & tumultuarie accedebant ad bellum: Ac ventosa tunc pili uia, & tempestas illorum oculos laedebat, Pompeianis ordinath pugnantibus: quibus terga dederunt,& interfectus fuit Domitiuq cum . xvii. m lilibus ex Marianis capto in illa expeditione P Pompeium Rege Iarba, cui postea Iempsal successit tribus milibus ex hostibus tantum sugatis : & inde suit Pompeius aggressus Numidiam,& illam subegit Romano Imperio. 6 t Et leones, & elephantes multos, & ras alias u plures venatu coepit in Aphtica, inquiens se uelle, et ne dum Aphtica timeret Romanum populum: sed di illius potentiam tarmidarent serae ipsius Aphticae .

et i Speius sua virtute in Aphrica suit noR R E T T Iminatus Magnus a militibus, & a sylladictatore, & contra leges non senator, nee consul, neque dux , populo deputatus existens iuuenis sine barba bis triu-phauit glorioso p victoria habita in Aphrica super curru ducto aquatuor et phantibus: & pro victoria habita in Hispania, & Europa contra Sertorium, viri acidus fuit,humanus, prudens, liberamis,& pulcher Popeius, grauis,& doctus

cum coma extentarum capillorum . Tertio ti iumphauit pro tertia parte orbis pro uictoriis p ipsum habitis Arni niae, Capadociae, Panagoniae,Medis, Colchis Hyberis, Albaniae, Syriae, Siciliae, Messimiliamiae, Iudeae,& Arabiae existetes circum circa Phaeniciam, & Palesti. nam,& omnium generum pyratas rupit per terram, Sc mare captis per eum mille castri , tu non igentis ciuitatibus, cu nam uibus octingentis pyraticis,cum ciuitatibus quadraginta in mare relictis cum

praesidio Romanorum, tu tributis a iii sitis in bellis Praedictis per decem vices quinquaginta cctum millia, & cum illo Imperio, d ipse aquis uerar populo Romano, erant in ginta centum millia,& in aerario ultra predicta posita merui vasa auri, & argeti pro viginti millibuttalentis, praeter aurum, & argentum distributum militibus ductis in triumpho Principibus pyratarum filio , & filia, ac uxore Tygrani regis Armeniae Cosmia, Aristobolo repe Iudeoru serore Mithridatis cum 'uinque satis, & mulieribus multis Syriae,& obsidibus Regis Albanorum, Hybetorii, & Commagenorum cumultis tropheis, & donis, in bello sibi

datis

8 t Et dum Pompeius apud Valentiam in

Hispania rupisset duces Sertorii, Herennium, & Perpennam auidus pugnare cotra ipsum Sertoriis audacia victoris adeptae, ne particeps victoriae suae foret colibus Metellus commisso praelio circa occasum solis par victoria fuit. Et post contra Perpennam, qui Sertorium prodiderat, & exercitum eri ploria ducebat contra Pompeium, decon ex suis cohortibvs

212쪽

e ortibus arte misit Pompeius cu exercitu acie instructo impetum fecit contra Perpennam, quem rupit, de vicit multis ex Perpennae militibus caesis: & ipso capto Perpenna eorum Duce, & per Pompeium illico occim. Et dum foret castrametatus Pompeius ad locum Pretae

ponti, auditis dissensionibus. & discordiis quas habebat Pharnas fi liurum Mithridatis cum patre, qui se propria manu occiderat: de hoc per Pharnace certio rato Pompeio, qui flatim accessit ad Amissucum exercitu,& Pharnax cum max imis donis honorauit Pompeium . Et pie peius cadauer Mithridatis adhue inhumatum misit ad urbem Sinopis sepeliendum

viatorum per Crassum debellatorum in bello Spartaco trucidauit Pompeius: &radicitus tale festam latronia extirpauit, ec pyratas mare, he terram infestantes debellauit,& rupit,& mare,cum terra in libertatem reddidit. Et sumpto signo magni theatri existetis in Mitylena,theatrum in urbe secit magis mirandum, qa tempore nostro etiam cerni potest, post

tertium situm triumphum cum cantu

musico, gymnasiis, S ludis in quibus visit ita leones,& elephanti plures fuerunt intersecti in eoi quod visu crudele fuit,& stupedii populo sibi facto amicissimo.

Romano , & illam prouintiam secit Roniani Imperii legitimis regibus non existentibus in ea : & capta I udaea cum suo Rege Aristobolo nouiter ibi constructis urbibus per Popeium , & aliis in libertatem positis ciuitatibus punitis tyrannis illarii, iustus iudex fuit Pompeius interreges, re populos, & inter Armenos, &Parthos deterna nauit lites cofinium tribus ex suis ibidem missis prudentibus viris rei ut paccarunt populos illos. Fulvius nobilius pugnaturus contra Samnihil habentes maiorem exercitum, erga suos inquit,se habere corrupta unam ex

Samnitibus legionem pollicentem sibi victoriam di mandauit tribunis.& prE- sectis,ut ipsi asserent omnem pecuniam, quam habebant, ut illam donaret dictae legioni,& Fuluio per suos fuit data fides pugnandi de mane: & commisso praelio victor extitit. Cognita per Q. FabiuRomonorum natura libera erga illos inquit, ut ipsos incitaret ad bellum qualiter expectabat legatos, ex Carthagine equi pro pacis conditionibus luerunt illuc: & riadeuntes narrarunt Carthaginem non curare de pace ulla cum Romanis: & commista praelio fugauit hostes illo insequentibus Romanis iniuria accensis.

exercitii Romano ivit in Libiam usque ad mare exterius,& per Arabiam procersit ad mare rubru , & Syriam accepit:&in Hispallia adiud mare Atlanticii extendit fines Romani Imperii: tertia vice in isse inendo Albanos incolentes Pontumet&vsque ad mare Hyrcaniae se extendit insequedo Mithridatem in fuga versum:& volens illum obsidere prohibuit nauigationem in mare Bosphori. t et iGrauis fuit Magnus Alexander,& multos grauitate,& non superbia, sed liberalitate, & armis superauit a Leonida doetiis,ut alias dixi, te mane,& tempestiue

parce edere, d temperate potare consueuit.& de noN ambulare, & parce cenam re :assiduo se exercendo militaribus negotiis,& exercitiis,primitus sacrifica dode mane antelucanu si vacuus fui siet negotio ru, & poli edebat sed edo,& se inde

exercendo mcdo armis,modo ludis, modo venatu, modo legendo, modo scribendo, modo ordinando, vel componendo, aut iura reddendo militiinis , & populis suis :& itinerando ociose arcu saeittas emittebat modo in aues, modo in seras, modo in arbores,& discebat se exercendo ascendere cito, & descendere raptim ab equo,& 1 curribus curretibus venando:quandoque vulpibus, & volucribus:& omnibus dabat de proprio cibo, diui- dedo sibi donata cibaria:cu amicis splendens filii,& lautus,corpore paruus, placidus, humanus, &modestias, naturai

213쪽

eundus, munis cetissimus, iactator quandoq:,& arrogas fuit, data occasione, iuxta illud Poetae. Sum Pius Aeneas, ramptos cli ex hoste penates: clane veho me-cu Sc. Et ocii tepore ut legi quiescebatusque ad meridiem futura praecogitado, II

mente, , virtute praeditos per amabat,&extollebat. I t erga quosdam ridentes

de Diogene philosophe, qui visus ab . lexandro ipsius Alexadri honores,& oblatioties spretierat: inquit, si non es lem Alexander,esse vellem Diogenes. 33 s Pertransiuit Ellespotatum cum exercitu magnus Alexander, & Troiam accessit: ubi coronauit statuam Achillis, quem selicem nominauit cum Patroclum donec vixerit tam fidum amicu habuerit:& post mortem laudum suarum tibicinem Homerum. Isi i Et circuendo urbem Troiae interrogatus Alexand pr si volebat videre cithaia Paridis: respondit se non curate: sed, libenter videret citharam Achiil. , qua gesta virorum excelletium in armis cantare sulebat:& qualiter erat via armis facteda per hostes omni a se exulato timore, & inertia.rs t curauit Alexader nauigare mare turbidum animi sui magnitudine: ut melius valeret regna Darii legis occupare bel

lo,& sontem Liciae extilentem apud ciui ista tem Xan:orum dextrus sit cupri tabulis ibi repertis scriptis antiquis literis. videlicet Regnum Asiae debere occupari pergrscos cum Phenicia tota usque ad Ciliciam: tuae regna animatus satalibus tabulis occupauit Alexander mira celeritate , de mare tali tum turbari sexosis praecipitiis, & scopulis tempestate assidua cum gelu cessit Alexandro cui,& capita flexere Syren .is i Capto per Alexandrum Porro Remge Indiae erga que dixit Alexander qualiter ipsum tractare deberet, respondit Porrus,ut regiae dignitati couenit:& alia vice dixit Alexander si aliquid aliud s rei per ipsum dicendum; respondit piu- denter se omnia dixi secum sub rcgia dignitate cuncta comprehedantur :quain-R E T T: Iobrem ipse Porius pergratus suit Aldixandro,& Porrum regem esse voluit: nedum urbium : quibus primitus imperdibat Indiae: sed illi quoque aliud acreuit

imperium ipsius virtutis amore.

t Rex Agis laus iaced monius erga amicos,& milites suos cuin maxima modestia, nitro amore, prudentia, familiaritate, astabilitate, de iustitia i inperiato triute fuit 'aeditus: 1 2 ab omnibus peram nrabatur , viendo saepe diu pro nocte. dc nocte pro die:& graeci, ta barbari omnes pro amico lege, de duce suo peroptabat,& quaeritabaat obi pilus virtute,& continentiam quibus omni 1 ad vota ipsius regis scedebant: ct in ortuo Agide resein Regno fuit ab omnibus corobatus,&admissus excluso Letichida filio Agidis.s Doctus armis, trieris, ct consiliis fuit Rex Agis laus, pius, iustus, & liberalis nullum fugiens laborem , inscius stigoris,& caloris:& cu militibus Rex quai tum q: claudus par erat in lata, ribus, &incubando vi & hospitando cum vilibus sarcinolis nec ipsum virtute, & ratione

rectum humanae voluptates retinctant,

praeter v gloria patriae: Ideo semper fuit victor,& triumphator,& primus in acie

contra hostes: quos cernere cu suis corast pugnantes, v c l fugientes peroptabat. t Maxima virtus fuit regis Agislat,qui assi rebat hostes suos nutrire ceruos paludos, & sugaces . & se viros marit ales, equos,& canes pascere pro illis,& in onini loco acquirebat amicos humanitate,& munificentia, virtute optima sua: & illos cum veteribus amicis conseruabat

sano consilio, & Dei religionem venerabatur immensa prudentia sua: S pro fortuna prospera non eleuabatur superbia,sed referebat gratias Deo: & cum bonis ambulabat: & magis odio habebat

inerato, beneficii accepti. v illos qui nosuerunt vindicati iniuriam sibi illatam ab aliquo nondum pactatam et quae s remissa,& paccata, & fides postea rupta line re , & causa noua sui siet odio hos vehostes perpetuo prosequebatur fractorcssidet quos decipeie prudentiam este le

214쪽

EDE v IR TvTIllus Eo No RuM IMPERATORVM.tierabat sed crudele reputabat amicis insidiari illi , qui se de amico considunt Schetabat amicos , & patriae suae cines laudari,& se a viris doctis, & probatis com robari: ut de Hectore legitur laudato 1riamo,a Nestore, &ab Anchise probatisi imis viris,& nimis loquaces , & caluntatores homines magis odibat, u lares: iudicando maius damnum este perdere amicos,quam pecunias perdere surto: &rmum errores magis fore puniendos, vsubditorum:& magis etiam affligendos illos qui cognoscunt virtutem, & illam contemnunt iudicabat, v ignorantes, mementes illam: & dicebat virtutem es a. Ise non tantum pati, quam serre omnia inuicto animo,& no temnere illa, re magis utebatur sapientia, q verbis: & Bbe, re consulte ostendebat sortitudincm sua: amicorum amicus,& inimicorum hostis erat acerbus: amicorumq: probatorum libenter audiebat sermone M & illorii acce asptabat conlilia: modestus in rebus prosperis,& in aduersis spem retinebat animo inuicto: placidus fuit, & morigeram

tu ,virtutum amator, & non corporum

pulcherrimorum, ereeius, pius suit, &clemens in parcendo victis poenitetibus x dc subiectis: contemnens superbiam , &amans mediocritate humilitatis: & conseruator fuit libertatis, & exercitu uni: iuxta illud Poet x. Parcete subiectis, &debellare superbos. adi infructus Suria legatiis Asentii praetoris Macedoniae vir prudens. & singularis virtutibus imperatori iv fuit hic et & Ar .chilaum Capadocium Ducem Mithridatis armis expertum Boetiam vastantem

tribu vicibus bello fugauae usque ad mare apud Chiroi iram, de populos Cycladu infra Maleam, & Euboia et & ab Athei nis usque ad Thessalia rebellare coegit: Er quos armis primo occupatierat Archilaus una cum Mithridate,& Ariarate,&Pharnace filiis suis cum exercitibus innumerosis.

at illi e Brutius furta vir preesarisi mus, modestus, & affabilis tuitu Luculli consulis dedit locum Syllae, cui decretum fuerat bellum Mithridaticu relicta Boetia rediicto exercitu suo ad Asentiu pretorem Macedoniae, cuius fuerat legatus,ed vocatus 1 Sylla per oratores omnibus viribus accessit Athenas et quae occupabatur a tyrano Aristone, qui Pireum arcem Athenarum detinebat: & Athenas

Post obsedit Sylla, & vario praelio debellauit impensa maxima: ita ae libitur, v ottidie pro portandis machinis, & lignis decem millia mullorum cum iugo operabatur :& ad penu iam maximam reduxit Athenas i ita in ipsa ciuitate modium sumenti vendebatur pretio mille dragmarum. t Cato Metellum suum hoste pro republica defenditi & ipsum Catonem suis Murena tutatus in templo Castoris, quem Cato accusauerat de simonia publice in Senatu:& contra ipsum fuit prosequutus accusationem:& propterea suerunt ambo laudati a senatu, & a Po. Rit Catri non ficte invita a, neque nialitiose aluiuam rem ut legimus gerebat: sed rectus ratione diuinae legis suit insuperatus,& animo inuictus , & pro duce peroptatus a militibus virtutibus suis imperialibus. t Marcius Eques Romanus nominari potest inter imperatores sis a virtute:quidum esset in Hispania mortuis duobus ducibus de nobili si ima Corneliorum familia, reliquias militum Romanorum collegit,& illos virtute praeditos induxit,ut duos Poenoru exercitus exultantes victoria de nocte inuaderent viciniorem exercitu primo aggresti occiderunt ad unum:& inde sequuti suerunt secundum exercitum,quem ruperunt,& dissiparunt:& Hispaniam Romanae ditioni restituerunt virtute Martii praedicti equitis Romani. t Quintus 'lartorius Romanus ciuis belio suit inuictus,& munitus imperialibus virtutibus exul a patria fuit: quia Marianus, illum in sequente Sylla dictatoreroptimus sitit Imperator Sertorius in rebus bellicis, ius industria,vel caliditate exercendae sunt, tam in meando cum exercitu , d castrametando, & loca. capiendo prouiso ad necessaria; quam in nostra

215쪽

pt miendo celeritate, consilio,caliditate, astutia,&dolo, & in praemiando largus sui ius,& clemens in puni edo, placidus,affabilis,& benignus:cuius litores Iberorum malignitas peruertit in crudelitatem erga eorum obsides, & barbaros arte sub religione unius Cervae, quam ipse habebat Dianae ut aiebat dicatae in fide, Sc obedietia detinuit una cum duobus millibus, de sexcentum quos vocabat Romanos, & cum sexcentum tantia

Aphricanis trafuit in Lusitaniam et quibus postea additis quatuor millibus p ditatus , Se septingentum equitatus, Scsexcetum scorpionariis, dc funditoribus pugnauit,urbes quam plures, di populos subegit, Cottam sit perali it nauali bello

aruit Malariam, de fidiam praetorem Iberiae: Sc in bello praedicto mille, Se duo Romani truncati fuere: Superauit Sc Domiti uin procosulem , dc Troianum missum 1 Metello contra Sertorium cum exercitu,quem dissipauit Sertorius. ita aliud Lucius Lotius coactus fuit ex prouincia Narbone si dare presidium Metello adeo restricto in necessitatibus virtute.

Sertorii: T iussu Senatus populiq: Romani, de Syllq Distitoris Magnia, Pompeius aduolauit in Hispaniani cum exercitu contra Sertorium, ut illi resisteret audacissimo hosti, solito dolis, armis, &insidiis noctu, tu l: pedester, B: equester

pugnare exercitum expeditum,ex Per tu, de obedientem habenti in vigiliis, eontinuis venationibus, & laboribus bellicis in asperrimis locis, dc deuiis exercitatu:εc omnia patiebatur Metellus pericula solis, aque, de venti,diei, Sc noctis : necti bellace Sertorio pugnaret continuo expedito: aquam Sc victum impediente limi ibus illos aggrediendo assiduo in vallis suis impediendo ipsbs,ne castra mutarent: de quando hostes obsidebant aliquam ciuitatem, illico Sertorius hostcs ipsos obsidebat, Ac illos ponebat in desperationem,Sc valde amatus fuit ab His an is Sertorius qui illum in clade desperata omnibus viribus tutati fuerunt: & in maxima fuit apud ipses veneratione: ob

ipsius vii tutem, idem, dc bellandi astu.

liam: qui armis, & fignis utebatur Ro

manorum.

6 t Et Romanos senatores, quos penes se habebat, qui ad ipsum confugerant pro pter odium Syllae Senatum vocabat, eccum ipsis se consulebat docuit filios barbarorum latinos mores,latinas b, 2 s qcas literas in hosca missos cum magi stris praenatatis ab eo: dc erga omnes , te batur liberalitate,mansuetudine, ec hin

manitate.

et i Virtus Sertorii ade A celebrata sui trare, de disciplina militari, et milites exercitus Marii, de Perpenae in Hispania peruenti, udito Magnum Pompeium tranure montes Pyreneos cs exeicitu: dc con tra Perpennam venire dirextis vexillis

exclamarunt se uelle ire ad Sertorium excellentem Ducem: qui bene noui thdc suos milites tueri arietis bellicis: moles luna fuit Perpenne: quem coege runt iungi cum Sertorio eiusdem Marianae sectionis . 8 Et pluribus expertis bellis repertus suit Sertorius non in serior Metello, neque Pompeio magno,cum quibus bellum ha buit: Se de eo dicebatur in urbe omnes duces sui temporis in re militari superasse, ponendo se quandoo: in periclis di se ab illis abstinendo, dc Dios tutando sua Imperiali virtute dinertendo, operan d : arte:vt trepidi Populi rebellare cupientes permanerent in fide: Sc Pompeiuvocabat' discipulum Syllae, Inquiens se scire illum baculo percussurum, dc ostendere illi, qualiter est necessarium duc, bus se magis retro defendere,& respice re post terga: Sc se tueri, quam ante. xs i Legitur. Sertorium sui ille inuictum,& in victoriis illis, quas contra Sertoria habuerunt sui hostes, illum nunci hab re in sua potestate potuerunt: sed se semper saluum fecit cum illis : qui apud ipsum fuerant: dc in aduersis, de prospcris ostendit virtutem, dc excellet iam suam: ubi bis contingit in bello contra Pomm etiam,& Afranium apud Sucronam ur-em,Sc contra Metellum apud Tuciam, si nimia cupiditas honoris Pompeii non expello Metello, ne particeps fuerit

gloriob

216쪽

Roma patriam suam, & Romanos semper amauit: desiderans reddi re ad urbem ut ciuis:& maris in ea vivere ut priuatus non exul I patria , quam esse Dux uniuersi orbis:& reqtii situs a Mithridate Rege Ponti per oratores ad ipsum sertorium in istos in Hispaniam cum maximis muneribus, & oblationibus i ut pro eo vellet esse Imperator suae gentis contra Ronianos: quod sacere noluit: Rona norum quorundam spreto consilio: quos

penes se habebat, de acceptare noluit prouinciam pro Mithridate: cuius adulatores Sertorium Annibali similam,&Mithridatem Pyrrho esse firmabant in re militari probe disciplinatos, & exper

ros magistrias.

3o i Iulius Cecirerra suos dicebat se non habere diuitias pro se, sed pro communi

praemio,& amicis libenter donabat, inquiens se ditari quando amicis, & bene. meritis largiebatur: hie ex ciue Romano se virtutibus suis imperialibus dictatorem,& imperatorem urbis,& orbis secit armorum vi,& literarum scientia, populari l. beneuolentia, modestia, munificentie, pietate,assiduo studio,& labore, patientia,& clementia sua: gloriosus fuit, re inuidus virtutis Alexandri magni, &parua manu Gliciam per vim, & Lusitaniam coepit,& omnia loca usq: ad Oceanum debellatis pentibus submisit Romano imperio probe ordinatis rebus belli, re pacis cum gloria: & stiens ae nullus extra urbem existens potest petere consulatum prohibente lege spreuit triumphum, & pro consulatu fuit ingrestus urbem,& se beneuolentia reconciliauit cu. I. Pompeio, ct Crasso.3i t Caesar preter alios famosissimos duces Romanos bellax fuit, laboriosus, placidus, tallicitus, prudens doctus,clemens, liberalis,& fortunatus in re militari expertus: & in gubernando rempublicam, di exercitu: hic ex Gallia plura dona se .cit nobilibus urbis , & eorum uxoribus: quae tibi prosuere in honore, & statuas adpeti a cetarianis amotas restituit sua imperiali virtute. . 3a t Crassus prae gloria conabatur sua virtute uincere honores, & glorias Caesaris, ct Pompeii triumphos non putans se illis esse inferiorem superando inuidiam,

&odia multoria laudabilibus gestis: hie

incusabatur a suis:* in omnibus rebuD& facultatibus erat aptus,excepto quam inserendosculum, & cadens in terram procedens coti a Parthos, inquit hoc me

induxit senectum, sed no deficit mihi animus: nec unquam e manibus meis cecidit ensis: N ita suos an inrauit, & laetos reddidit ad bellum contra Parthos. 33 tDiues fuit Crassiis talitus dicere neminem esse diuitem, nisi potuisset nutrire ex introitibus suis exercitum unum armatum in hostes,quod dictum, magnu puto: quia nulla mensura datur in rebus

bellicis.

3 t Cra ssus primo fuit liberalis, & D st ip

ium Avaritia detinuit: quae fuit ruina

sua,& ipsius substulit gloria, hostis fuit

Mario: quia patrem suum cum fratre occiderat:& fuit Amicus Syllae, cui displicuit concussio, & derobatio . quam fecerat Crassus in Tiiderio , dum ibi praees ' :set:& incusetuc suit in Senatu: quia Malacam urbem Hispaniae in praedam dederat militibus suis. a Cesar Romano Imperio accreuit Galliam: Gernianiam , & Brithanos in occidente:& qii aeritabat Crassus eidem Imperio accrestere Aliam cuni toto orienter quod etiam tacere peroptabat Pompeius magnus sua virtute. Na Romani pro storia, & honore pugnabant: & semetipsos virtutibus superare ini petialibus conabitur studio omni,& deiiderio quorum laus nullo claudetur aeuo. sc t Et du C sar cogitaret de noua gloria,& praepararet contra Parthos noua bella ficere,& ire illis subiugatis citcu circa Pontum per Hyrcania ad mare Caspiu, di ad Caucasum intrando: postea iii 'cythiam,& alia loca uicina Gertia aliis de per Galliam in Italiam peruenire transcursa Germania, & finibus iungere circuitum huiusmodi: & T ab omni pa i te circumdaretur ab Oceano, & Histiatum Corinthi cauare, Aniene, di Tiberini il-

217쪽

lico exeuntem urbem recolligendo cum fouea magna illu voluedo ad Circeum rvt in mare Terracinae intraret pro comoditate mercatorum:& euacuare paludes Diomentaneas,& se tineas,vacuo,& aperto relicto campo, pro utilitate,& commoditate populorum,& mare claudere urbi vicinum certis cauatis scopulim. qui non vidcbantur sub aqua iacentes in portu Hostiae : ubi pei illos summergebantur multae traiies et B: ibi fabricare naagnu,&celeberrimu portu pro tuta nauali statione: R dies,& tempora probe diuidere, cuius viri utis inuida fortuna, quem no passa fuit uti si a dictatura ultra citradi tennium: Sed illi obstitit coniuratio Bruti,& Cassii, Caelari reuelata per coelum, terrana,aeren , Solem, I.unam , tempora, slias, aues, homines, literas, portenta,

.& v pluribus docti mentis,& signis:& si Spurinae a liguri,& sacerdoti credidisser, & illico talus legillet: Cnidi prEeptori se loquentiae gratae, non hilus suisset Caesar:vi suit in Senatu: quibus detegebat

coniuratio Bruti. 3 et i Floruit literarum, & armorum scien-ria Pompeius magnu , Caesar, & Cragius remorum primus saueb.it bonis,secundus discolis, tertius utrisque & bonis, &malis, medium tenens utrumq: in virtute non foret iniquo iudicior Nam Pompeius bonos amabat astrictus virtute: Cisar distolos ne sibi nocerent, sed ut sibi forent auxilio,& amici et nam bonos pro amicis habebat naturali eorum virtuter Crassus utrosque amabat, & sauebat illis:vt discolorum,& bonos haberet sibi o noxios: & ambobus scilicet Pona velo &Caesari fuit Crassus e inulus in virtute.38 l Flore it litiris, & armis ,& virtutibus totis imperialibus.P. Cornelius Scipio Aphricanus filius alterius. P. Cornelii Scipionis , una cum eius silio adoptiuo Scipione Aemiliano: Fb,mit Achilles in pugna Chironis haerescetauri relictus, Agamemnon quoque & Mem laus est Nauli teris,& scripsit commentaria Caesar, & Srlla,& Lucullus in graeco Marii- cum bellunt: & M. Portius Cato libros autem originum,& rei militaris opustu E R R E T T Ilum & aliud agriculturit: & Q. Fabius Rotnanae fuit scriptor histori :& M. Tullius Cicero,& Demosthenes in utraque lingua parentes eloquentiae, munimen ta plura relinquere, que nullo abolentur aeuo:& demum tyrannorum odio,vtermperiit orator, Aiacis iurentis tragedii, preter alia scripta edidit Octavianus augustus, optimus Imperator accademicus cum suo Moecenate doctorum amico dc bene meritor uotum non, scribentes immortale reddiderunt virtutilus suis:

doctii, suit,& ferox Annibal l metus literis,& armis: qui oraeco sermone gesta scripsit Cnei uolonis, que secit in Asa. sv i Principes it: ulti suetiit in Italia Eccet lentissimi literi ,& armis: & in permania cluoque, Aphrica, Gallia cisalpina, Tras adana,& Bra ala, Hispania': bellace, di in omnibus aliis Galliatum,&Hispaniarum regnis, prouinciis in qrientalibus,& occidentalibus , meridiones, bus,& septemtrionalibus, & aliis in o bis iocis per renes, populos, & respublicas lecti selicet de his non extent monum.

menta ob charentiam scriptorum: quiabus illust tantur,& immortales sui optimi Regra,& Duces inclytie quorum nascripta, gesta munifica pereunt: proprei rea indoluit magnus Alexander se non

habuisse Homeriim tepore suo: qui scripsi stet laudes suae virtutis,& ipsius incly-xa, & memoranda pesta: prout habuit Achilles: quem hac de causia tartunatu

Dominauit:excellens fuit Alexander magnus scientia literarum . de armorum id cius ab Aristotele, dia Pelopida. o i Historiari inquit Orator si testis te.

Porum,luxq: veritatis, dc magistra vitae, memori .,vira,S veritati v niantia.

t Xerses quoque scriptor suit historii

qui cum versatus esset in re bellica: licet

eius nomen non fuisset in armis obseu-rirm, D'aiorem gloriam,&laudem ex stud ita,magis quam armis comparare non

dubitauin tu idem fecit,& putauit maximus Imperator Thimotatus filios C nonis prudentissimi Imperatoris: Prudentes fuerunt Plato, Hercules, ta Socrates licet malenconiai.

218쪽

DE v IR TvTIEvs BONORUM IMPERATORUM. et i Prudens suit Sertorius, qui in Hispa- te patriae ex causa,&odio Gnidis.nia dux Lusitaniae contra Romanos, que qs t Legitur quoque M. Antoniti in te bel- Ilura bella pereetit:& illos virtute s me lica magi: rum pluries euasiste a morteonorauit patris virtutis amore, volu- ob suam loquendi facundiam prates spernebat Sertorius ,& timorem I t Alcibiades Cliniae filius doctus fuit lia se exulem tenebat:cuius virtutem ho- teris,&armis, humanu placidus, molestes intrinseci vincere nis valuerunt ani- si iis & liberalis animo in uilius prudes mosus fuit in aduersis,& in citus iii

Psiperis,& firmus in periclis, prout alias supra diximus. I i i 'rudens suit, & doctus Philopomenes

Acheorum Imperator literas , & armis: qui dum foret priuatus ciuis Romanu Consulem,& Imperatorem Acheortim exclusit:& se imperio coronauit Laced*moniorum excluta tyrano Machanida ina fuit in armis expertus, & probe exercitatus, & milites tenebat exercitatos assiduo in armis ficta militia: & in laboribus: ut postea pro ludo reputarent veram militiam exercitio longo: hic regem Elis uni de motantam rupit:& solitus sui edicere, duces debere hallere oculos suos ubi Q: nee amouere res domesticas.& pe fingere non uidere, neque audire, &

poli ipsius regregia facta bellica in Grq

cia , & Peloponesso odio Democritis Melleni periit veneno. t Doctus si it literis, &armis rex Artuasi s Armeniae: hic scripsit ira dias,ora tiones,& hii lorias. r t Extitit & prudens rex Epirotharum

Pyrrhus corona ornatus virtutis Imperatoriae, firmauit plures suae ditioni hi ista datas urbes eloquentia, & verbis sui

legati Cinet Thelati olim discipuli De

mosthenis, se armis fuisse quaestas: Et docuit quod non est pertinaciter resistendum contra hostes fugitiuos, ne fortuna dedignaretur, & si ueret illis mutata voluntate. Quantum autem profuerit Romanis eloquetia sui M. Tullii Ciceronis qui primus fuit, g togatus triu-pliauit laurea sua lingua,& literarum fac uadia,& patriq parens merito fuit nuncupatus, Catilinae detecta, & punita sub

eius consulatu coniuratione: & Demosthenes apud graecos oratorum Princeps

in re quoque militari doctus suit,& ex- Pertus:& uterq: orator periit pro liberta& ast abilis:qui terra,& mari Lacedaemonios rupit, & proditorie marce perit,&quantum literae,ars oratoria, rei militaris scientia: & exercitium profuerint inrt bellica,nullus extimare potest Scipioni Aphricano, Fabio maximo , C sari, Camillo,Fabrici Syllae, Mario ac Ser.

torio, Suetonio teste.

8 ic ato fuit solitus pruderer dicere, plus poste pro republica illum qui literas , de disciplinam militare habet, quam ignorantes illas:quoniam hi sunt similes immagini pictae: Nam sine doctrin. r,vita e stquasi mortis imago:& scribes vegetius de re militari dixit, quod nullus est que oporteat plura:& meliora scire u limperator,cuius doctrina debet omnibus prodeste subiectis. & M. Tullius Cicero in oratione Pompeiana dixit virtutes imperatorias exitii mari laborem in negotiis, fortitudinem in periclis: industriam in agendo:cele: itatem imperficiendo, Se

contilium: de sic optimi Principtas scientes,& facundi esse det betat,& prae critor utemporum historias habere irremoria ut consulta itecelsario valeant prout de re in

re bellica exeniplo Scipiadum: Fabii, Camilli, Caesaris, Alexandri niagni, Catonis, L. Crassi, Moecenatis, Alinii, Pollionis, Alcibiadis, Nellori , Achillis, Patroclis, Agamemnonis, Melielai, ab Homero commendatorum Periclctis .Xenolontis,sc aliorum ducum, & regum Iariae nationis excellentis imorum.

3 i Cato uti cratiis eis pillis,& barba incomptis, extra urbem tenuit, quando illam exivit cum Poni io, di rupto per Caelarem Scipione, Metello in Aphrica: visuis Cato preberet audaciam inquit plus

verbis fictu in exuliari, i re, cum omnis

Hil pallia iit rebellis C cati: fc illum prohoile detineat.& se Caeta rein pro holle

omnes habe: e deberent: quia r. lam non

oisili

219쪽

Ixv L I 1 3 Eiure, neque ratione, sed mete regetat bellum 5c omnia pericula si istinebat: vertendo omnes leges: ut patriam submitteret:& ob virtutem Catonas,milites sibi sponte obtulerunt, de illuin pro Duce siro nominarunt: promittentes se illi velle parere pro libertate patriae. so i Magnus Alexander terminos Hercuistis excessit virtute, naui Mndo, & meando cum exerci in per arida, aquosa,calida,& frigida loca,plana, montana, & nemorosa, arcta, aperta, venenosa, cenos & paludosia,cum periclis , & incommodis multis, inopia victus, & infirmitatibus variis, parte maiori copiarum sitarua missa,& consumpta: centum, re viginti

millia peditu, & millia quindecim equitum per populos oritos,& siue illes, vi-vencrs ex raptu,& pdda faerarum,& mariti inorum piscium nrarcidorum, stetentium : & eum suis per. xl. dies pedester,& equester accessit Gedrosam fertilem loci im: ubi per septem dies ociose stet in re retacillauit exercitum snum,etiam culudis,& iocis militaribus,& donis,variis

victoriis per ipsim in terra, & mari conrequutis, Ducibus suis Nearco, & Onestat ito philosepho intrauit Eufi atem:&per . rabiam , & Libiam ingressus fuit

mare Mediterraneum, per columnas Herculis. ri t Alexander in Persam sparsit auru cuneatum inter mulieres secundum patris more ob scelicem eius ingressum captis

Thebis per Alexidrum, ducta fuit ad ipsum per milites Temodi a nobilis viduar uae Thracem unum ex ducibus Alexanri impinxerat in puteum:& ibi illii oeciderat saxis r & audito ab ea, qualiter Thrax ille viollauerat pudicitiam suam, eius depraedata domo: &-illi Thrax dixit si aurum,& argetum habebat, respondit se id habere in puteo iactum: dc illum duxit ad puteum, in quem Thrax procidens, & inspiciens, iactus est in ipsum

impii ita manus eiusdem viditae r & Alexander ab ea petiit cuius foret agnati

nis, respondit se fui ille sororem I eaginis Ducis Thebanorum: qui contra Psilippum Regem in Cheronea pro libertate

totius Griciae pugnauit:& ibi caesis fuit in bello:& Magnus Alexander laudauit factum,& responsum emodiae, & illam in libertate dimisit:& tue pepercit Athe

niensibus Thebanorum amictu, Neora: virtutem laudauit,& honorauit munificentia sua regia.t tegitur Alexandrum magnum se exercuisse modo studendo,modo armis, ni do venatu: in quo sortitudine,& animositate sua occidit Leonem, se, de suos exercetido in laboribus bellicis ludis, corporeis, & hasti ludiis publicis, animando suos, ut belli tempore sint promptiores ad pugnam,& ad feriendum hostes cupidi gloria Is t Alexider rirtute sua imperatoria mortuorum militum siliis pupillis concessit pavenum stipedium, qa etiam Romani

faciebant cunctis ornati virtutibus,& in locum militiae parentum eorum, filios militum idoneos ponebant, & describebant irrones: instruxit magnus Alexander triginta numero millium omni sinu

tru suo in Gymnastica exercitatione inilitari,& literati studio.& ulem,& qui dei

probe secit,& curauit Romana virtus,

prouiso illis de omni necessurio victu aestibus,equis,& armis: quoru virtute, &veteranorum militum iudicio suit accretum imperium suum eum immortali gloria, di triumpho. Magnus Alexander cupidus gloria, & honore applicauit caexercitu ad flumen Granicum valde turbidum,& profundit: cuius transitus erat difficilis propter altitudinem, & fortitudinem ulterioris ripae: ita ae non potuerat capi sine bello:& timebant valde Macedones, & alii exercitus Alexadri transire flumen, ob mensent Iunii sibi infestum: quo licitum non erat regi Macedonum ducere exercitum extra vallum: &tunc prudenter respondit Alexander, o inuicti Mace dones huic menti I unii impono nomen Maii:& illico ex sui s tre decim receptis turmis equitum Granicia

flumen fuit ingressus, aliis ex stiis male iudicantibus de nimia audacia sui ducis: qui tuto cum armis praedictis transiuitaniare liue timore hostium sagittantiu uti, sa

220쪽

ripa fluminis tenebat eu magna dissicultate,& labore, ob hostium impullam quonia locus erat madefactus aquar& suit coaetiis Alexa der pugnare anteqseret in ordine sui ad pugnam, hostibus in illum stricte, & impetuoso cum equitatu sito irruentibus, & strictis lanceis feriebant Macedones quibus ruptis, ensibus direptis, bellum cum ensibuet ipsi x experiebatur:&aggresii fuerut Alexandrum au lacter: quem percusserunt in caput deiecto pinaculo albae plume: pluribus per ipsum receptis ictibus in corpus quod arma seruatut illaesum:& fuit expertus Alexander virtu e sua contra duces Darii regis eu exercitu suo, iam transacto amne cum Phalange Macedonum asiam incedendo cuin peditatu facto in ostes impetu ipso rete suo Alexandro pugnante: & per ipsum occiso Tritice ex ducibus Darii, &per Clitonem interempto Spitridate, alio ex ducibu Darii: ita et, barbaros illico in fugam vertit eoru exceptis mercenariis Graecis, dc Persis equi se ordine reduxeriit in col.

sese offerentes ditioni Alexandri: quos acceptaret noluit:& iracundia, & furore magis im pulsus , v consilio prudentum suorum, it adhortus se desperate tuentes: & in expeditione praedicta firmant quidam scriptores cecidille Bucetalem equum Alexandri occisis hostibus, quorum viginti millia cecidere peditatus,& millia duo equitum :& ex parte Alexandri legimus tantum periisse triginta ruatuor milites :qbus rex suus Alexandir statu cupri inflare ficit manu Lisippi diuidendo spolia barbarica inter

bellatores secundum eorum merita debita, pro se reterita porcione it quam postea

misit Olina piadi matri su ,sponte P ip

tam habitis multis ex holitu locis ob tale victorii, S et pliaribus per vim captis,& ubus ita aliis per obsidione sine pugna sitis:& inde curauit animi sui magnii ne inuadere reena Darii marte se.

cudo Magnus Alexider deuicta Thracia dubitans ire post eius discessum Thraeenses rebellarent iussit arte, ut primates,& Reges Thraciae pro eorum honoRvM IMPERATOR v M. frre ipsum s queretur ad bellum, & Thraciae regimen reliquit plebeis: quibus iniperabat, ut voletat priuatis eorum capitibus. Antipater cognito qualiter exercitus Nartiorum venerat ad turbandu statum nugni Alexandri,audita illius moete, illis gratias egit, quia venerant in auxilium Alexandri cotra Lacetamonios: N T in eorum fauorem volebat scribere

suo regi,& illis suasit, ut in patriam redirent, ut factum fuit, quia eorum suffranio non indigebat Antipater,& arietat,

imminens periculum amouit a Graecia.

Magnus Pompeius alidito,quod sui milites volebant depraedare pecunias, quae ferebantur in triumpho, & ob hoc Seruilius,&Clauca consulebant Pompeium, ut pecunias illas diuideret inter milites ut strepitus,& sca datum nullum contingerer, prudenter res dii Romanus Imperator, quod magis non triumpharet, quam talia concedere, sed magis morte appeteret , quam consentire licentiolis

militibus,& illis se submittere: & graui

oratione increpavit milites, & in terra

fecit laureatos falles ante illos, ut ab illis inciperent praedare, &tunc Pompeiani modestia usi fuerunt dicentes vivat Imperator noster Pompeius victor nobiscum.& triumphator.s t Magnus Alexader prolu seruabat pro

uinciarum,& locorum mores in vestitu,

potu, ludis, N aesu: S in barbarius quoq; captis prouincii si vel illis ut partim frate habitis: &leges illorum seruari mandabat: & erga populos numisicens valde sui te di ipsos in fide conseruauit liber

litate, iustitiaq; Duce .ss t Peri incauti pro amicitia,& amore

patriae deosculatiantur mares, & scemin friti hodie iaciunt Galli logeuo more suo,& consuetudine Galli aer talem morem, & solitum in Persis prohibuit continentissimus Imperator Agis laus Lacetamonius inquiens erga Megabatum,&alios hoc non esse de honestate. Cuius milites virtute proediti videte, cretiuos barbaros.nudos venundari iussu sui Re-

his Agi ai esse albos iudicarunt illos esse ociosus, & in expertos bellor & vlt